Buatsaihtu :
Pro. Pastor F. Lalhmangaihzuala
Mizo Christian Fellowship
New Delhi
MIZO CHRISTIAN FELLOWSHIP BEIHRUAL : 2015
Kan ngaih pawimawh hian kan hringnun nun ram tam tak hi a hruai a, chu ch-
uan min tichauin min tihlim/tichak thei a ni. Hei hi tunlai ringtu tam takte buai rukna a
ni awm e.
3. Entawn tur
a) Isua an tum - 1 Johana 2:6, 1 Petera 2:21, Ephesi 4:24, Ephesi 5:1-2, Johana 13:13-
17, Rom 8:2-8 etc.
b) Pathian mitmei chauh ven:
i. Pathian mitmei veng Josepha nun
ii. Pa mitmei chauh veng Isua nun
01
MIZO CHRISTIAN FELLOWSHIP BEIHRUAL : 2015
September 21 (Thawhṭanni)
Nazareth Thupuan tia an lo sawi ṭhin Luka 4:15-19 hi Lal Isuan Nazareth khuaa
inkhawmna in (Sunagog)-a zawlnei Isaia lehkhabu aṭanga a chhiar leh ṭawngkam khat
chauhva a sawi aṭanga phuah a ni a. He hming phuahtu hi Ian Breward-a a ni a, kum
1978 khan a thuhrilin a phuah niin an sawi. Lal Isuan Chanchin Ṭha a puan dan tur a
sawi hawnna, a hma lak dan tur a sawifiahna ni a ngaih a ni. Thuthlung Thar mi thiam
tam tak chuan helai thu hi Mosia lehkhabua Jubili zalenna thuthlung nen an sawi zawm
a. Jubiliah chuan mi rethei leh saltangte chhuah zalenna leh, retheih avanga ram dah-
kham tawhte pawh pek kir leh tur a ni a (Ex. 21:2-6; 23:10-12; Lev. 25; Deut. 15: 1-18;
31:9-13).
Chu chu Isaia hian rawn la chhuak lehin Babulon-in a hnehchhiah avanga sal
tang te, awp beha awm te, rethei leh chhumchhiate tan Pathian chhan chhuahna thutiam
a rawn puang a. Lal Isuan chu thu chu a rawn chhiar chhuak a, a hnathawh tur hrilhfi-
ahna atan a hmang zui ta a ni an ti.
Isaia (Isaia 2-na tiin an sawi ṭhin) hun lai hian Jerusalem temple leh a kulh te
chua chhe hneh hle a. Babulon sawrkarin awpin a mi chengte zinga mi ṭha deuh chin
chu salah hruaiin an awm a. A hmun nghakte chu mi chhelo an ni. An pi leh pu aṭanga
an ro in leh lo te an chan a, a ram vek bawk (Neh. 5). Mite rilru a hnualin a beidawng
tak zet a.
Mahse, Pathianin chhanchhuah hna a thawk dawn a. Chumi hunah chuan Juda
mi chhumchhia te te - thinlung lungchhia te, sal te, mi tang te, lungngaia rumte leh
thlarau chaute chu chhandam an ni ang a, mitinin chan ṭha an chang tawh ang (Isa. 61:
1-3). Isaia thuchah ber ni ta chu zalenna, thlamuanna, ṭanpuina leh fuihna a ni.
Heta ‘thupuan’ kan tih hi sapṭawnga manifesto tih lehlinna a ni a; tunlaiin kan
hmang tlanglawn ve ta hle mai. Political party zawng zawngin thupuan (manifesto)
an nei ṭhin. Chung an thupuanah chuan ram changkanna tur leh tihhmasawnna tur te,
mi retheite dinhmun chawikanna tur te, ram sum leh pai dinhmun tihṭhat dan tur te,
khawtlang nun ralmuanna tur te an tar lang ṭhin. An insawi ang erawh an ni zui lutuk
lo fo a; mipui lam pawhin kan engto teh vak lo. Lal Isua kha a seilenna Nazareth khuaa
inkhawmnaah a inkhawm a, sakhaw thu a zirtir ṭhin vang nge ni an sakhaw lehkha ziak,
a ziala an dah chu a han dil a, ni dangah pawh a lo chhiar fo tawh ni awm tak a ni, a duh
02
MIZO CHRISTIAN FELLOWSHIP BEIHRUAL : 2015
lai tak zawlnei Isaia lehkhabu zial chu a han keu fuh a. Zawlnei Isaian a hun laia chhan
chhuah ngaite tana beiseina thuchah a lo puan tawh chu mihringte zinga a hnathawh dan
tur a nih thu puangin, a pianna khua ngeiah a rawngbawl ‘Hawnna’ (inauguration) a nei
a ni.
Helai thu hi Zawlnei Isaia 61:1-2 leh 58:6 thu a ni a, Luka ziak nen a inang
chiah lo; Lal Isua hun laia Juda-te ‘Bible’ hman lar tak Septuagint (LXX) lama mi nen a
inmil zawk a. A thu pawh hi tlemin Luka hian a her danglam deuh niin a ngaih theih, en-
tir nan, Isaia 61-ah chuan ‘Phuba lakna’ tih thu a awm a, Luka hian a hmaih a. Isua hun
laia Judate kha Isaia hun lai ang bawka awp beh (Rom thuhnuaia awm) an ni a. Phuba
lak thu kha sawi tel se an lawm ngawt ang; mahse, “Lalpa lungawi kum thu” -chinah a
tawp ta zawk a!
Mahse, heti hian lo sawi ila. Lal Isuan Nazareth inkhawmna inah hian an tih
ṭhin dan angin Pathian lehkha thu, zawlnei Isaia lehkhabua mi a chhiar a, a chhiar lai
takah chuan rah beh leh awp beha awmte chhan chhuahna tur thu a awm a, chu thu chu
ama hunah a lo thleng ta a ni tih a puang ta a. Zawlneiin Juda saltangte tana chhuah
beiseina thuchah a lo puan kha, Lal Isuan a hun laia Rom thuneihna hnuaia awp beh te,
mitdel te, rethei te tana zalenna thuchhahah a rawn hmang ta a ni. Chu chu a politics thu
lo thei lo.
Kristiante politics khelh dan leh politician-ten politics ni awma an lantir dan
hi a dik loh avangin politics hi kan hmu ‘Khawvel thil’ a, Lal Isua ringtute tan tel
vena turah kan ngai meuh lo. Mahse, Lal isua politics thupuan dan ang hian politics hi
buaipui ila chuan Kristian tinte hi politician, plitics dik tung ding tura mawhphurtute
kan nih kan inhre chhuak ngeiin a rinawm. Chutiang tur chuan kan zir leh hmabakte hi
zir zel i tum ang u.
SAWI HO TUR :
1. Nazareth thupuan (manifesto) leh tunlai political party-te thupuan inanna leh dang
lamna sawi nise.
2. Politics siam ṭha tura ringtute tih tur leh tih loh turte han sawi teh u.
03
MIZO CHRISTIAN FELLOWSHIP BEIHRUAL : 2015
September 22 (Thawhlehni)
Lal Isua thupuanin tihlan a tum pawimawh tak chu Chanchin ṭha a ni. Chanchin
ṭha hi zawlnei Isaia bawkin a lo sawi a, Pathianin a mi Juda leh Israel saltangte a chhan
chhuah tur thu leh Jerusalem leh a Biak In tlu chhe tawh tun din leh a nih tur thu sawia,
Pathianin ro a rel a ni tih sawitute chu ‘Thil ṭha chanchin ṭha thlentute’ tiin a lo ko tawh
a (Isa. 52: 7). Chutiang mite chu an ke lamin a mawi a ti!
04
MIZO CHRISTIAN FELLOWSHIP BEIHRUAL : 2015
rawn hawng ta a ni (Mt. 4:17 “Sim rawh u; vanram chu a hnai tawh e;” Mk 1:15 “Hun
chu a lo thleng ta a, Pathian ram pawh a lo hnai ta; sim ula, Chanchin Ṭha hi ring rawh
u.”).
Chanchin ṭha ziaktu dang Matthaia, Marka leh Johana ten an hman tam loh
thumal Evangelisastai tih hi Luka hian vawi sawm lai a hmang a. ‘Chanchin ṭha hril/
puang turin’ tihna a ni a. Chu Chanchin Ṭha chu ‘Lalpa lungawi thu,’ Pathian ram lo
thleng tur chanchin ṭha thu chu a ni a. Helaia Lalpa lungawi kum thu hi Isaian a sawi
ve loh, Luka ziaka kan hmuh a ni. Isaia huna Pathian rorelna thleng tur a lo sawi kha
‘Tunah,’ ama hunah ngei hian a rawn thlentir a ni tih a puang a. Judate danah Jubili chu
zalenna hun tur tih ni mah se a tak takin an thlentir fo lem lo. A tak taka thlentir theitu
chu Isua Krista hi a ni. He thupuan hi a thleng tak tak a ni tih tilang turin Luka hian
Isua rawngbawlna chanchin hi a chhui zui zel tih a thuziakah kan hmu a. Tihdam hna
a thawh te, a thuhrilah te, tehkhin thu a sawi aṭang te, sakhaw rawngbawltute a hmach-
hawn dan aṭang te in hei hi a hmuh theih.
SAWI HO TUR
1. Chanchin Ṭha hi a nihna angin kan hre chiang tawkin kan hria em?
2. Lal Isuan Chanchin Ṭha a tih leh tunlaia Chanchin Ṭha kan tih hi a la inang zelin kan
hria em le?
3. Chanchin Ṭha nge chanchin chhia kan thlen tam zawk ni a i hriat?
05
MIZO CHRISTIAN FELLOWSHIP BEIHRUAL : 2015
September 23 (Nilaini)
Sunagog-a inkhawmah hian hla sak te, Shema thuvawn (‘Aw Israel mite u ngai
teh u..’ Deut. 6:4-5) sawi rual te, malsawmna sawm leh pariat sawi te, Dan bu lehza-
wlneite lehkhabu chhiara sawi fiah zui te, Numbers 6:24-27 hmanga a hotu berin mal-
sawmnaa mipui mal a sawm te a ni. Lal Isua a inkhawm tum hian a chang thlan atan an
hriat lar tak zawlnei Isaia lehkhabu ziak a chhiar a. Chu thu chhiar chu an tih ṭhan fo
chu a ni a. Mahse, a ṭawngkam pakhat chauh, “He Pathian lehkha thu hi vawiinah hian
in hriatah a lo thleng ta,” a tih chiah khan an meng phawk nasa ngawt ang chu! A chhan
chu heng thute hi nidangah pawh an lo hre fo tawhin a rinawm a, hmanlai thawnthu hri-
ata, ‘Nakina’ lo la thleng tur angin an ngai reng mahna! Mahse, ‘Vawiinah a lo thleng’ a
ti miau si. A sermon hi a tawi hle a; mahse, a tuitla ta vak lo, ama khaw mite ngei chuan
a tirah lawm mah se a tawp lamah an ngai hua a, khama nam thlak hial an tum phah ta
a ni. Messia lo kal huna lo thleng tura an lo beisei ṭhin kha ani an khaw tlangval satliah
nia an lo ngaih khan ama chungthu sawina niin a rawn sawi ta mai si. Chu a thu puan
chuan a rawngbawl zel dan tur a sawi nghal a, chungte chu tawi te tein lo zir leh ila:
06
MIZO CHRISTIAN FELLOWSHIP BEIHRUAL : 2015
zui zel pawhin Pathian lungawina chu Juda-te tan chauh ni lovin hnam tin huap a ni tih
kan hmu thei. Jentail (Samari mi te, Suro-phoiniki nu) te, mi bawlhhlawh te, hmeichhia
te, naupang te, chhiahkhawntu te, mi rethei te leh Pathian hnam thlan zinga tel ve tur
Juda-ten an ngaih loh zawng zawngte pawh a huap vek a ni.
Lal Isua rawngbawlna hian a huam zau hle a, ringtute hian Juda-te rilru pua zim
te, tlem te, kan duh zawng leh ngainat zawngte chauh kan tinzawn mai hi chu a tawk lo
hle mai. Hnam tin, chi tin, mi tinte a hnena hruai turin kan beih ve hi a duh zawng a ni
ngei ang.
SAWI HO TUR
07
MIZO CHRISTIAN FELLOWSHIP BEIHRUAL : 2015
September 24: Ningani
Lal Isua thupuan hi tihhlawhtlin a ni reng em? A thuchah a tawi hle si a, engtin
nge a hlawhtlin leh hlawhtlin loh kan hriat ang le?
Lal Isua thupuan hlawhtlinna chu Chanchin Ṭha buahte hian a chanchin kan
chhiar zelin kan hmu a. “He Pathian Lehkha Thu hi vawiinah hian a lo thleng ta,” a ti
nghal mai a. Hetih lai hian a rawngbawl hna a thawk mawlh mawlh tawhin, Kapernaum
khuaah pawh thilmak eng emaw chu a ti tawh ni ngeiin a lang a, mahse, Luka hian a
sawi lang chiah lo (Lk. 4:23). Lal Isua khawvela a lo kal khan zawlnei Isaia lo sawi
zalenna, ngaihdamna leh chhanchhuahna tur thute kha a lo thleng nghal mai ni angin a
sawi a. Chu tak chu a thu ngaithlatute pawhin an ngaih huat kha niin a lang lawi si a.
Lal Isua thutiam tihhlawhtlin a nih dan chu a chanchin kal zelah Luka hian a ziak lang.
08
MIZO CHRISTIAN FELLOWSHIP BEIHRUAL : 2015
2. Thlarau saltangte chhuahna
Luka hian Isua hnathawh a sawiin thlarau lama saltangte chhuah an nih thu a
chhui a. Ramhuai bawlhhlawh pai te, rilru buai te, Pathian aia sum ngaina zawk te chu
an thlarau lam nun lungkham turin a zirtir a. Hausakna leh sum ringtute chu Pathian ram
zawng turin a fuih a. Natna te, thihna te avanga lungngaite pawh a thlamuan a, natna
benvawn vei, beidawng tawhte pawh beiseina nung a neih tir leh a ni.
Lal Isua hnathawh zinga pawimawh leh langsar tak kan hmuh chu ramhuai
hnawh chhuah hi a ni. Mi ṭhenkhat chuan hnam mawl zingah ramhuai pai hi an tam
niin an sawi a, hnam a lo changkanin ramhuai pai nia sawite pawh natna dang avang
a lo ni tih an hre chhuak zel niin an sawi ṭhin a. Mahse, tunlai hian ramhuai pai leh
hnawh chhuah nia sawite hi an lo hluar thar leh ta a, Lal Isuan thuneihna zawng zawng
a chang tawh tih awih duh lo hi an lo la awm zel a. Eng vang emawa rilru chiai leh
beidawng, mangang taka awmte hi ‘ramhuai pai’ tih mai theih turin an rilru a buai ṭhin
bawk. Hengte hi thlarau lam saltanna chi hrang hrangte an ni a, Lal Isuan ‘Vawiinah’ a
lo thleng ta a tihte zingah khan heng natna pawh hi a tel a ni. Thlarau saltangte chhuah
theihna thuneitu a ni tih a lantir a ni.
SAWI HO TUR
1. Tunlaiin ‘ramhuai pai,’ ‘ramhuai hnawh chhuah’ tihte hi a tam leh ta hle a, eng vang
nge ni ang le?
09
MIZO CHRISTIAN FELLOWSHIP BEIHRUAL : 2015
September 25: Zirtawpni
Hmanlaiin lal leh lal te, ram leh ram te an indovin a chak zawk ramin a chak lo
zawk te an man ṭeuh ṭeuh va, hna hrehawm leh hahthlak tak tak an thawhtir ṭhin. Israelte
Aigupta rama bawiha an tang kha chu ṭam tlan tura an kal Josepha thuneihna azara
cham rei, roreltu inthlak tak avanga awp beh leh tih retheih leh sal ang maia chhawr
tak an ni. Israel-te leh Juda-te Assuria leh Babulon sala an tang erawh kha chu an indo
va, an chak lo va, a chak zawkin an man khawm a, an ramah hnathawk turin an hruai
ta chiam mai a ni. Hei hi a hnua indo an chawh chhuah tawh lohna tura ti an ni berin
a lang. He saltanna hian Juda sakhua leh an politics a nghawng nasa hle a. An hnam a
tithangtlawmin kum za tam tak hnama chhiar tham lohvin an awm phah a ni.
Saltang dan chi hrang hrang kan sawi thawi vuai vuai tawh a, tunah lo sawi
chipchiar leh deuh ila. Bawih chu mihring ni ve si, bungrua anga inena inlei leh inhralh
leh hnathawka inchhawr luih sawina a ni ber a. Salte hi man emaw, lei emaw, pian tirh
atang emawa an duh reng vang ni lova bungrua anga mi thuhnuaia awm an ni . Kal bo
emaw, hnathawh duh loh emaw a awm theih miah loh. Sal leh bawih hi kan sawi hrang
na a, thil inangah a ngaih theih tho awm e.
Kan sawi lan tawh angin kum sang tam tak chhung chu bawih neih hi khaw
tlangin a lo pawm a; tun hnai deuhah khap ni tawh mah se, inhren luih te, inrem siamna
eng emaw hmanga inchhawr te, chhiahhlawha inchhawr te, awmpui atana hren luiha in
chhawr te, naupang faa laka hnathawka chhawr te, naupang sipaia tan luihtir te, tihluih-
naa nupuia neihtir (pasala neih) te a la awm reng. Ram tam takin sal neih hi khap tawh
mah se, khawvel pum puiah sal nuai 29.8 (nuai sawmhnih leh pakua leh singriat) vel zet
la awm nia chhut a ni. Sal chi hrang hrangte hi hetiang hian an thliar leh a:
10
MIZO CHRISTIAN FELLOWSHIP BEIHRUAL : 2015
2. Naupangte hnathawhtir
Khawvel pum puiah naupang nuai 5.5 (nuai nga leh sing nga) zet chhawr luih
an awm nia chhut a ni a. Naupang sala chhawr hian naupang hrehawm taka chhawr leh
naupang zawrh leh hralh a huam a ni.
5. Sala piang
Mi ṭhenkhatte chu mi hausa leh thiltitheite thuhnuaiah an awm a, an pian tirh
aṭangin khawtlang pawhin bawihah a ngai hmiah mai a, hetiang mi hi thlahtu aṭanga sal
(descent slave) an ti.
Salte hnena chhuahna thu sawi tura Lal Isua tirh a ni ang khan Pathianin a
hnathawh chhunzawm turin kohhran hi min tir a ni. Heng tunlaia saltangte chhuahna
thu sawia puangzar tur hian kan theihna apiangah hma kan lak a hun hle.
SAWI HO TUR
1. Tunlaia saltang kan tihte chhan chhuahna hnathawh dan ṭha ber tur leh hma lak nghal
theih turte sawi ho ni se.
11
MIZO CHRISTIAN FELLOWSHIP BEIHRUAL : 2015
September 26: Inrinni
Lal Isua hna hmachhawp hi a hautak dawn hle mai. Ama khua ngeiah pawh an
lawm lo a, khual khuaah pawh an lawm vek lo tih kan hria. Chhanchhuah hna hi a awlai
lo hle a, vantlangin ṭha leh dik nia an lo pawm sawisel leh siam dik a ngai a, mi dik lo
leh thil dik lo tite dodal leh kawng dik kawhhmuh a ngai bawk. Tharum hmang si lovin
engtin nge miin chungte chu a tih theih ang?
Isua hian phuba lak hi a telh lo hrim hrim a ni ngei mai. A hun laia Juda pawl
pakhat Essenes (Esin) an tihte kuthnu thuziak Qumram puka an hmuh chhuahah te
chuan chhandamna chu Juda mi tlem tete tan chauh a nih tur thu an lo ziak a. Lal Isua
erawh chuan Pathian khawngaihna chu Juda-te tan chauh ni lovin an hmelmate tan
pawh a ni tih a rawn sawi ta a (Lk. 4:25-27), inkhawmna in kha thinurnain a tikhat ta
thung a ni.
12
MIZO CHRISTIAN FELLOWSHIP BEIHRUAL : 2015
huap. Sualin mi tin a huap a, mi rethei leh hausa pawh a huap. Sual sim ngaidam turin
Pathianin a fapa khawvelah a rawn tir a, Lalpa lungawi hun chu a lo thleng ta. Luka
ziakah hian sual hi Lal Isuan a sawi fiah teh chiam lo. Mahse, mihringin a mihringpui a
hnuaichhiaha a tiduhdah te, Pathian aia sum emaw, dinhmun emaw rin chhan te hi sual
chu a ni.
SAWI HO TUR
1. Mizo Kristiante hian chhandamna Chanchin Ṭha kan hril hian duhsak bik leh duhsak
loh bik kan nei lo maw? Tualchhung leh ramthara kan rawngbawl dan rilrua neihin sawi
ni se.
13
MIZO CHRISTIAN FELLOWSHIP BEIHRUAL : 2015
September 27: Pathianni Zan Inkhawm
Isua rawngbawlna hian a huam zau hle a, mihring nihna zawng zawng a
huam vek.
3. Taksa rilṭamna a phuhruksak - chhang leh sangha te, uain te mite mamawhna
avangin a tipung.
14