KP 1 0FF 6 Najia

VTAR INSTITUTE (L00319)
KUALA LUMPUR
OFF JALAN MALINJA,

TAMAN BUNGA RAYA,
53000 KUALA LUMPUR.
KERTAS PENERANGAN 1/6

(INFORMATION SHEET 1/6)
KOD DAN NAMA F432-005-2:2019
PROGRAM / SINGLE PHASE ELECTRICAL INSTALLATION &
PROGRAM’S CODE & NAME MAINTENANCE
TAHAP / LEVEL L2
KOD DAN TAJUK UNIT
KOMPETENSI /
F432-005-2:2019 CO1 SINGLE PHASE DRAWING
COMPETENCY UNIT CODE
AND TITLE
1. PREPARE SINGLE PHASE DRAWING

NO. DAN PENYATAAN REQUIREMENTS.
AKTIVITI KERJA / WORK 2. PERFORM SINGLE PHASE DRAWING
ACTIVITIES NO. AND 3. CALCULATE MATERIALS REQUIREMENTS
STATEMENT 4. PROPOSE SINGLE PHASE DRAWING
PAPERWORK
NO. KOD / CODE NO.: F432-005-2:2019-C02/P(1/6) Muka / Page :1

Drpd/of :20
TAJUK / TITLE:
PENGENALAN LUKISAN BENTANGAN DAN LUKISAN SKEMATIK ELEKTRIK
TUJUAN / PURPOSE:
Kertas penerangan ini akan menerangkan tentang lukisan satu fasa yang meliputi
pengetahuan berkaitan teknik penghasilan lukisan satu fasa, pengiraan jumlah arus
permintaan berdasarkan jumlah beban yang dipasang, faktor kepelbagaian, Jenis – jenis
pengalir, kabel, alat perlindungan, pendawaian, pembumian, serta Akta dan peraturan yang
digunakan sebagai rujukan untuk menghasilkan lukisan.Ia berfungsi sebagai rujukan dalam
sistem pendawaian elektrik
1.PENERANGAN:
NO KOD / CODE NO F432-005-2:2019-C01/P(1/6) Muka:2 Drp: 55
Plan bentangan menunjukkan rupa sebenar sesebuah bangunan

dan biliknya dari pandang atas. Biasanya lukisan ini dilukis secara unjuran garis
finit dari atas ke bawah. Ini membolehkan dan menentukan tempat alat tambah,
peralatan atau kelengkapan elektrik. Pelan bentangan amat penting bagi
perancangan elektrik untuk menetapkan kelengkapan atau peralatan
1.1 Simbol Elektrik
1.1.1 Simbol bertujuan untuk mewakili sesebuah

komponen/peralatan elektrik. Simbol-simbol ini dibuat standard
untuk mengelakkan sebarang kekeliruan semasa proses
mentafsir litar, susunatur pelan lantai. Simbol-simbol yang
digunakan didalam setiap gambarajah pendawaian, litar dan
arkitek berbeza antara satu sama lain. Sebilangan besar
kekeliruan wujud diantara simbol untuk gambarajah tersebut.
Properties of VTAR Institute
1.1.2 Dalam sesebuah lukisan,simbol-simbol akan digunakan bagi

menunjukkan tempat semua benda peralatan yang membentuk sebahagian
pemasangan elektrik itu.Penggunaan simbol yang standard mengelakkan
masalah meminta pertolongan petunjuk atau senarai yang diiringi demi untuki
mentafsirkan sesebuah lukisan,kerana simbol-simbol memang sudah
difahami oleh arkitek atau juruelektrik.Simbol tempat berasal daripada bentuk-
bentuk asas tertentu dengan ciri-ciri yang diubah suai.
Dalam gambarajah dibawah diberikan 2 bahagian simbol iaitu:

i) Simbol Pendawaian
ii) Simbol Litar skema
SIMBOL PELAN PENDAWAIAN
VTAR INSTITUTE KUALA LUMPUR

Simbol pelan pendawaian dilukis mengikut bentuk sebenar peranti atau aksesori bagi
kegunaan khusus untuk gambarajah pendawaian.Kedudukan fizikal punca tamatan
sambungan di aksesori,kelengkapan pemasangan dan peranti menjadi tumpuan utama
pada simbolnya.gambarajah kedudukan sebenar punca-punca tamatan dan sambungan
pada simbol ini dapat membantu kefahaman setiap sambungan litar dalam kerja-kerja
pemasangan pendawaian .Berikut diberikan beberapa simbol pendawaian
Di muka surat sebelah ini terdapat beberapa contoh gambarajah pendawaian yang
digunakan di dalam pemasangan elektrik

Rajah : Simbol – simbol Elektrik


Raja
h : Simbol – simbol Elektrik


B il S im b o l K e t e ra n g a n
1
A ra h
b u ka
Da un
P in t u s a t u d a u n
P in t u d u a d a u n
Da un Da un
P in t u g e lo n g s o r
T in g k a p
A n a k ta n g g a
Jadual 2.0 : Simbol-simbol arkitek

Rajah dibawah menunjukkan satu contoh pelan bangunan yang disiapkan

dengan melukis pelan arkitek mengikut simbol-simbol piawai.
Ta n d a s 2
Ta n d a s 1
Pin tu ke lu a r
2
Pin tu ke lu a r
Da p u r
3
Bilik tid u r 2

Bilik tid u r 1
Ru a n g ta m u
Ru a n g ta m u
Pin tu u ta m a 1

1. Pelan ini lazimnya disertakan dengan saiz atau ukuran terperinci bagi setiap bahagian
bangunan. Berpandukan kepada pelan bangunan inilah seseorang pendawai akan
membuat pelan pemasangan iaitu dengan menempatkan simbol-simbol pemasangan
pada ruang yang diperlukan oleh pelanggan.
2. Daripada pelan pemasangan ini, pendawai akan dapat membuat angggaran taksiran
kos pendawaian, kerana pada pelan ini terdapatnya petunjuk bilangan lampu, aksesori
dan panjang kabel yang diperlukan.
Skala lukisan.
Teknik pengukuran Skala
Skala
Pelan boleh diperbesar atau dikecilkan mengikut keperluan. Suatu pelan tapak sebaiknya dilukis
bersesuaian dengan kertas lukisan untuk memudahkan jurtera mentafsirnya. Lukisan yang
terperinci boleh diperbesarkan mengikut saiz skala pelan dan dan boleh digunanan untuk memberi
arahan yang lebih tepat.
Saiz bandingan tapak bangunan atau butir yang ditunjukkan pada sesuatu lukisan yang ditentukan
oleh skalanya. Ia dinyatakan dalam nisbah 1:50 skala ini bermaksud bahawa lukisan itu adalah 1/50
dari angka yang diwakili. 20mm pada lukisan bersamaan 1 meter.
Dengan menggunakan pembaris skala, jarak dapat diukur diantara dua titik dengan cara didarab
mengikut skala lukisan tersebut.
Contoh pembaris skala
1 2 3
c m
10 20 30 1 2 3
m m m
Pembaris Pembaris skala 1:1 Pembaris skala 1:100
Rajah 2.0 : Skala

Simbol
Simbol bertujuan untuk mewakili sesebuah komponen/peralatan elektrik. Simbol-

simbol ini dibuat standard untuk mengelakkan sebarang kekeliruan semasa proses
mentafsir litar, susunatur pelan lantai. Simbol-simbol yang digunakan didalam
setiap gambarajah pendawaian, litar dan arkitek berbeza antara satu sama lain.
Sebilangan besar kekeliruan wujud diantara simbol untuk gambarajah tersebut.
Gambarajah litar
Dilukis secara ringkas dan menggunakan simbol standard untuk mewakili

susunataur fizikal. Ia haruslah dilukis dari bekalan hingga kepada beban dan
kawalan
Gambarajah pendawaian
Menunjukkan pendawaian dan sambungan sebenar dan ia memerlukan sebanyak

mungkin maklumat didalamnya. Ia mneggambarkan susunan dan sambungan
secara terperinci dan mudah dibaca oleh pendawai
Gambarajah arkitek
Dalam lukisan arkitek simbol-simbol akan digunakan untuk menunjukkan tempat

semua peralatan elektrik dipasang dalam sesebuah premis.

Mengira skala
40m m 40m m 60m m
30m m
40m m
40m m
s k a la 1 :2
Rajah 2.3 : Contoh lukisan
Lukisan tersebut berskala 1:2 bermaksud setiap ukuran bongkah tersebut mestilah didarab dengan 2
40m m 40m m 60m m

30m m
40m m
40m m
s k a la 1 :1 0 0
Rajah 2.3 : Contoh lukisan
Lukisan tersebut berskala 1:100 bermaksud setiap ukuran bongkah tersebut mestilah didarab dengan
100
•Garis Lukisan.

a) Garisan
Garisan diperlukan untuk menghasilkan bentuk, simbol, kontur,

dsb.Garisan yang mempunyai pelbagai saiz dan ketebalan yang menerangkan
maksud tertentu. Ini membolehkan pembaca lukisan memahami lukisan tersebut
dengan baik.
Terdapat 10 jenis garisan mengikut piawaian BS308 seperti:

 Garisan objek
 Garisan keratan
 Garisan pandu
 Garisan unjuran
 Garisan dimensi
 Garisan tersembunyi
 Garisan tengah
 Garisan pecah
 Satah Pemotongan
 Garisan penyambungan Properties of VTAR Institute
Jadual 1 : Jenis – Jenis Garisan

Bil Jenis-jenis garisan Kegunaan
1.
Garisan yang tebal dan
tebal garisan = 0.7mm hitam, digunakan untuk
menunjukkan garisan
objek/benda
Garisan objek
2.
Garisan tebal dan
terputus panjang dan
pendek
tebal garisan = 0.3mm
0.7mm
Digunakan untuk
menunjukkan bahagian
keratan objek
Garisan keratan
3. Garisan pandu tebal garisan = 0.3mm Garisan yang halus,

digunakan untuk asas
membina objek
4.
Garisan yang halus,

digunakan untuk
tebal garisan = 0.3mm mengunjurkan garisan
objek
Garisan Selalunya digunakan

unjuran dalam lukisan ortografik.
5.
tebal garisan = 0.3mm Garisan ini hitam dan

halus
Digunakan untuk
mendimensi objek
Ditandakan dengan anak

panah dikedua-dua
hujung garisan
Garisan
dimensi

Bil Jenis-jenis garisan Kegunaan

Garisan yang diputuskan
6.
garis-garis pendek
Digunakan untuk
menunjukkan garisan
Garisan
objek yang tidak boleh
tersembunyi
kelihatan
7.
Garisan yang diputuskan

oleh titik-titik
Digunakan untuk
menunjukan bahagian
tengah objek yang
berbantuk
Garisan tengah
8. tebal garisan = 0.7mm Garisan ini dibuat sama

hitam dan tebal seperti
garisan objek
Untuk menunjukkan
Garisan pecah struktur dalaman bagi
sesuatu objek
9. tebal garisan = 0.3mm
0.7mm
Untuk menunjukkan
struktur dalaman bagi
sesuatu objek
Satah
Pemotongan

• templat Lukisan.
Untuk membangunkan lukisan secara manual, pelbagai peralatan asas diperlukan

seperti:
 Papan lukisan
 Sesiku T
 Sesiku 30
 Sesiku 45
 Pemadam
 Pembaris
 Pensil / pensil mekanikal
 Perisai pemadam
 Jangka lukis
 Pencontoh / Template
Papan lukisan
Papan lukisan diperbuat daripada kayu lembut bersaiz 60cmx80cm. Permukaan nya rata
adalah penting disamping bucu kiri dan kanannya diperkemas untuk membolehkan
kertas lukisan dilekatkan diatasnya. Kerta boleh dilekatkan dengan menggunakan pita
pelekat.
Sesiku T
Terbahagi kepada 2 bahagian iaitu kepala dan bilah. Ia adalah alat utama dalam melukis
lukisan teknik. Ia mestilah diletakkan diatas papan lukisan dengan kedudukan mengufuk.
Kepala mestilah di tolak rapat dengan tepi papan dan boleh digelangsarkan keatas dan
kebawah.

Sesiku segi tiga
Terdapat 2 jenis sesiku iaitu bersudut 30 dan 45, ia digunakan untuk membuat garisan
menegak dan bersudut. Ia diletakkan diatas sesiku T dan boleh digelangsarkan kekiri
dan kanan.
Pensel
Dalam lukisan teknik jenis pensel amat ditekankan untuk menentukan mutu lukisan.
Tedapat pelbagai jenis kelembutan mata pensel dibuat khusus untuk garisan yang
berlainan.
Mata keras – 4H – 9H
Mata Sederhana – untuk garisan am, objek, lakaran atau menghuruf(3H, 2H, H, F, HB)
Mata lembut – untuk garisan nyata (B dan 2B)
Perisai pemadam
Diperbuat dari logam nipis yang mempinyai banyak lubang. Ia bertujuan sebagai
panduan pemadam supaya tidak terpadam garisan lain yang berhampiran
Pencontoh
Digunakan untuk memudahkan kerja-kerja melukis kerana tidak perlu menggunakan

peralatan lukisan lain. Terdapat banyak pencontoh seperti pencontoh bulat, segiempat,
segitiga dan simbol elektrik
• Lokasi beban.
Lukisan pelan bentangan elektrik
Lukisan pemasangan elektrik bagi rumah kediaman dimulakan dengan mendapatkan lukisan pelan
premis tersebut. Kebiasaannya lukisan tersebut diperolehi daripada arkitek atau pemaju. Butiran
yang perlu diperolehi daripada lukisan tersebut adalah ukuran setiap ruang bangunan, tinggi
bangunan dan jadual pemasangan alat tambah dan alat kelengkapan elektrik.

Daripada maklumat yang diperolehi, pelukis perlu meletakkan simbol alat tambah dan kelengkapan
elektrik ke dalam pelan bentangan berdasarkan peraturan pemasangan elektrik domestik, dan
menggunakan simbol piawai. Pelukis juga perlu menunjukkan cadangan laluan kabel dari alat
pengawal seperti suis ke alat tambah seperti lampu dan kipas. Label pada setiap alat tambah boleh
diletakkan jika perlu. Akhir sekali, satu lagenda hendaklah diletakkan pada penjuru kanan lukisan.
Lagenda ini digunakan untuk menerangkan tentang simbol dan nama simbol berkenaan.

Personal Protective Equipment (PPE)
Kebanyakkan kemalangan berlaku kerana sikap cuai dan tidak mengambil berat untuk melindungi
pancaindera semasa bekerja, memakai pakaian yang tidak sesuai dan bergurau senda. Untuk
menjaga keselamatan diri perkara-perkara yang berikut hendaklah dipatuhi :-

a) Pakai pakaian bengkel yang

sesuai saperti yang
ditunjukkan dalam gambar
sebelah.Elakkan memakai
pakaian longgar
keranapakaian yang longgar
mudah tersangkut pada
bahagian-bahagian mesin
yang berputar atau
bergerak.

b) Pakai kasut yang
NO KOD / CODE NO mempunyaiF432-005-2:2019-C01/P(1/6)
pelindung Muka:21 Drp: 55
keselamatan. Ini boleh

mengelakkan serpihan
1.3 •
logam ataupun besi
yang tajam terkena
kaki.
c) Gunakan pelindung
mata saperti cermin
mata, gogel atau alat
pelindung. Ini dapat
menghidarkan tatal
atau serpihan logam
daripada masuk
kedalam mata.
d) Elakkan memakai barang-barang perhiasan atau barang-

barang kemas saperti jam tangan, cincin dan rantai, kerana
barang-barang tersebut boleh menyebabkan kemalangan
akibat terantuk ataupun tersangkut pada mesin atau alat-alat
lain.
e) Jangan bergurau senda dan mempermainkan kawan-kawan

lain sama ada melibatkan peralatan bengkel ataupun tidak.
f) Rambut mestilah pendek dan kemas. Rambut yang panjang

boleh tersangkut pada mesin yang sedang berputar.
Kelengkapan pakaian keselamatan
Sarung tangan kulit
a) Sarung tangan kulit adalah digunakan untuk melindungi

tangan dari sudut tajam atau menggerutu, berkarat dan
habuk-habuk besi terutamanya semasa mencanai mata
alat.
b) Sarung Tangan Getah.
Sarung tangan getah pula seharusnya dipakai untuk melindungi

tangan dari terkena asid, minyak pelarut, gelu dan sebagainya.
Ianya digunakan bagi melindungi tangan dari terkena habuk-
habuk apabila satu-satu alat itu dibersihkan dengan penyembur
Lawatan tapak
Merancang Kerja-Kerja Pendawaian
Sebelum kerja-kerja pendawaian dibuat, pendawai/kontraktor hendaklah merancang dan

mengenal pasti kerja-kerja yang hendak dilakukan supaya hasil kerja kemas, teratur dan
selamat untuk digunakan. Pendawai/kontraktor perlulah
Membuat Lawatan tapak bertujuan untuk menentukan:-
i. kelengkapan elektrik yang sesuai digunakan;

ii. permintaan beban maksimum;
iii. bekalan masuk, fasa tunggal atau fasa tiga;
iv. jenis pendawaian; dan
v. susunatur kelengkapan.

Rajah: Carta alir merancang pemasangan pendawaian bangunan.

Mengenalpasti Keperluan Beban Pengguna
Melalui pelan lantai bangunan keperluan pemasangan seperti cadangan beban,

penempatan kelengkapan elektrik dan rekabentuk pelan pepasangan boleh ditentukan.
Mengira Permintaan Beban Maksimum
Anggaran permintaan beban maksimum adalah untuk menentukan spesifikasi kelengkapan

pendawaian seperti kabel, aksesori dan seterusnya menyediakan pelan pepasangan
elektrik.Mengikut MS IEC 60364 Part 1 klausa 311, pengiraan permintaan maksimum bagi
setiap litar bertujuan supaya rekabentuk pepasangan yang ekonomi, berdaya harap dan
dalam had voltan susut yang dibenarkan.
Faktor Kepelbagaian boleh diambilkira.Pengiraan kesemua permintaan arus maksimum

setiap litar perlu disediakan dengan lengkap.Butiran ini dapat menunjukkan keperluan arus
bagi setiap fasa dalam ampiar dan juga membantu dalam menentukan saiz kabel.Rujuk
Jadual Ketiga (Jadual A danJadual B), Peraturan 11(2), Peraturan-Peraturan Elektrik 1994
untuk menghitung permintaan arus maksimum dan kelonggaran bagi kepelbagaian untuk
pepasangan domestik.
MengemukakanPelan, Lukisan Dan Spesifikasi
Peraturan 65, Peraturan-PeraturanElektrik 1994 menyatakan kelayakan Pendawai

mengemukakan pelan adalah seperti berikut:-
i. Pendawai dengan Sekatan Fasa Tunggal – Voltan rendah fasa tunggal sehingga 60
ampere
ii. Pendawai dengan Sekatan Fasa Tiga – Voltan rendah sehingga 60 ampere
Ciri-Ciri Pendawaian Elektrik
Pendawaian elektrik adalah terdiri dari kelengkapan elektrik seperti kabel, papan suis, suis
utama, pemutus litar kenit (MCB) atau fius, pemutus litar arus baki (PAB/RCD), mata
lampu, mata kuasa, penangkap kilat dan lain-lain lekapan elektrik.

Pendawaian elektrik pengguna fasa tunggal Contoh 1 seperti Rajah:Lukisan Skematik
Rajah:Lukisan Skematik 1
Rajah:Lukisan Skematik 2
Pencetakan biru

Pelan tindakan adalah pembaikan lukisan teknikal, dokumentasi seni bina atau reka bentuk
kejuruteraan, menggunakan proses perhubungan cetak pada kepingan cahaya sensitif.
Dicipta pada abad ke-19, proses dibenarkan pembiakan pesat dan tepat dokumen yang
digunakan dalam pembinaan dan industri. Proses cetakan biru dicirikan oleh garis-garis
cahaya berwarna pada latar belakang biru, negatif asal. Proses itu tidak dapat untuk
menghasilkan warna atau warna kelabu.
Pelbagai bahan asas telah digunakan untuk pelan induk. Kertas adalah pilihan yang biasa;
lebih tahan lama cetakan linen kadang-kadang digunakan, tetapi dengan masa, cetakan
linen akan mengecut sedikit. Untuk memerangi masalah ini, percetakan pada tiruan velum
dan, kemudian, filem poliester (mylar) telah dilaksanakan.Proses ini sebahagian besarnya
telah disesarkan oleh proses whiteprint diazo dan oleh besar-format photocopiers
xerographic, supaya diterbitkan semula lukisan biasanya dipanggil "cetakan" atau hanya
"lukisan".
1.4 Types of load which include:

Di dalam rekabentuk elektrik, antara langkah permulaan yang penting ialah mengenalpasti jenis-
jenis beban elektrik yang akan digunakan dan menentukan jumlah penggunaan beban elektrik
berdasarkan kepada permintaan maksimum (maximum demand) pada sesuatu tempoh masa,
contohnya dalam tempoh 30 minit secara berterusan.
Secara amnya, beban elektrik ialah bermaksud peralatan yang berasaskan penggunaan elektrik
(peralatan elektrik) untuk beroperasi seperti lampu, peti ais, televisyen, radio, mesin, motor dan
sebagainya.
Secara teknikalnya pula, sesuatu peralatan elektrik tidak dikatakan sebagai beban elektrik kecuali
selepas ianya disambungkan kepada voltan bekalan elektrik dan menggunakan sejumlah kuasa
elektrik untuk beroperasi.
Jenis-jenis beban elektrik yang digunakan pula ialah seperti berikut :-
Beban elektrik jenis rintangan (resistive load) seperti lampu tungsten (incandescent), pemanas air
dan sebagainya yang bersifat menukarkan tenaga elektrik kepada haba serta tidak berkait secara
langsung dengan arus lonjakan permulaan (starting current / inrush current).
Beban elektrik jenis induktif (induktif load) seperti motor dan pam elektrik yang berkait secara
langsung dengan arus lonjakan permulaan dan memerlukan sesuatu tempoh masa untuk kembali
stabil pada nilai arus penggunaan sebenar bergantung kepada nilai voltan, frekuensi dan jumlah
beban induktif yang digunakan.
Perlu diingatkan bahawa proses mengenalpasti jenis beban elektrik dan jumlah penggunaan adalah
penting walaupun ianya hanya melibatkan pepasangan yang dianggap mudah seperti pepasangan
domestik rumah kediaman. Ini adalah kerana tidak semua beban elektrik akan digunakan secara
serentak pada sesuatu masa, contohnya seperti permintaan arus, mekanisma kawalan dan masa
yang digunakan.
Sesuatu rekabentuk elektrik yang tidak mengambil-kira faktor permintaan arus maksimum
(maximum demand) serta faktor pelbagai (diversity factor) dan hanya mengambil jumlah
keseluruhan beban tersambung (connected load) berkemungkinan adakan menjadi tidak praktikal
dan dikira bersifat membazir (over design).
1.5 Diversity factor:
• Total Connected Load (TCL).

• Diversity value.
• Maximum demand.
• Protection device rating.
• Breaker rating.
• Diversity factor table.
• Currentcarrying capacity table.
• Energy efficiency.
• Voltage drop.
1.1 Faktor kepelbagaian
Faktor Kepelbagaian ialah suatu pengiraan anggaran yang membenarkan pengurangan

arus pada alat, saiz kabel, dan alat perlindungan yang perlu ada dalam sesuatu
pepasangan.
1.2.1 Keperluan Faktor Kepelbagaian
 Tidak semua kelengkapan peralatan elektrik digunakan serentak dalam satu masa,
seperti radio, televisyen, permainan video, seterika, ketuhar gelombangmikro, lampu, set
hi-fi dan sebagainya.
 Jika tidak kesemua peralatan digunakan serentak, ini bermakna kadar arus yang
digunakan kurang daripada kadaran arus maksimum.
 Tidak ekonomik sekiranya reka bentuk litar pemasangan berpandukan kepada

permintaan arus maksimum beban dalam penggunaan kabel, suis serta alat
perlindungan.
 Kelonggaran dalam merekabentuk pemasangan supaya sesuai dengan keadaan maka

faktor kepelbagaian dibenarkan tetapi hendaklah berpandukan pada Jadual B (Peratura-
Peraturan Elektrik 1994) dan Jadual 4B (Peraturan IEE edisi 15).
1.2.2 Penggunaan Faktor Kepelbagaian

Faktor kepelbagaian hanya dibenarkan untuk mengira saiz pengalir dan peralatan
kawalan seperti suis utama dan pemutus litar pada pengalir utama dan sub-utama. Faktor
kepelbagaian tidak boleh digunakan untuk mengira saiz pengalir litar akhir kecuali bagi
litar akhir pemasak.
Peraturan IEE menerangkan bahawa faktor kepelbagaian boleh digunakan untuk mengira
saiz pengalir dan peralatan kawalan kecuali litar akhir.
Persamaan yang digunakan bagi pengiraan faktor kepelbagaian adalah:
Faktor Kepelbagaian =Jumlah beban serentak yang digunakan
Jumlah beban yang digunakan
Faktor Kepelbagaian ini boleh ditentukan oleh perancang-perancang pemasangan elektrik

dengan berpandukan secara asas di dalam JADUAL KETIGA PERATURAN 11 yang
terdapat di dalam Buku Akta Bekalan Elektrik Peraturan-Peraturan Elektrik yang
disediakan .Jadual khas ini memberi anggaran kepelbagaian bagi setiap jenis beban
yang terdapat di dalam pemasangan elektrik jenis domestik. Harus diingat peraturan-
peraturan yang terdapat di dalam Buku Akta dan peraturan 80 % adalah melibatkan
pepasangan domestik , jadi apa jua pepasangan yang melibatkan pepasangan domestik
haruslah dirujuk peraturan 11.
Di dalam pepasangan pendawaian elektrik terbahagi kepada 3 kategori iaitu:

i) Domestik – Rumah kediaman
ii) Perdagangan- Kedai kecil, stor, pejabat dan bangunan perniagaan
persendirian, hotel kecil, rumah rehat, rumah tamu dan sebagainya

iii) Industri - Kilang
Jika anda perhatikan bil-bil elektrik samaada di rumah anda atau di tempat kerja anda
berbeza tarifnya. Ini adalah kerana penggunaan elektrik berbeza bagi kategori
Domestik,Perdagangan dan Industri. Jadi penggunaan faktor kepelbagaian juga berbeza
mengikut 3 kategori tadi. Bagi pemasangan 3 fasa, Pengiraannya adalah sama dengan
pengiraan satu fasa, iaitu jumlah beban di bahagi dengan voltan nominal terbaru. Dan di
akhir pengiraan jumlah keseluruhan perlu dibahagi 3.
Bagi beban seperti 3 fasa jumlah beban terus dibahagi √3 x 400 x 0.85 untuk mencari
jumlah arus

Permintaan Maksimum (Maximum Demand) dan Faktor Kepelbagaian (Diversity

Factor)
Permintaan Maksimum merujuk kepada anggaran keperluan kuasa maksimum bagi

sesebuah pepasangan. Nilai diberi oleh
MD=TCL x DF
MD: maximum demand
TCL: jumlah beban (Ampere)
DF: Faktor Kepelbagaian
Faktor kepelbagaian dinyatakan dalam Jadual 4B, Peraturan IEE.
Jika maklumat tentang peralatan elektrik tidak dapat diperolehi, maka

perkara berikut mestilah diambil kira dalam menilai permintaan maksimum.
Jadual 2 : Anggaran kuasa beban
Punca lampu 100W bagi satu punca

Punca kipas 60W bagi satu punca
SAK 13A 250W bagi satu punca
Punca penghawa dingin 2000W bagi satu punca
Keperluan asas bagi litar akhir [314-01]
Litar akhir ialah litar yang keluar dari papan agihan untuk membekalkan
tenaga elektrik terus kepada alat-alat yang memerlukan arus elektrik.

Tujuan kegunaan litar akhir adalah:

 Untuk mencegah bahaya ketika kerosakan dengan mempastikan arus
kerosakan tidak lebih daripada keperluan untuke mengkendalikan sistem
pelindung.
 Untuk membolehkan sebahagian pemasangan dimatikan bagi tujuan
penyenggaraan atau untuk ujian tanpa melibatkan litar yang lain
 Untuk mencegah kerosakan ke atas satu litar akibat kehilangan
pemasangan lengkap
Susunan litar piawai

1. Litar akhir yang menggunakan soket alur keluar (SSO) jenis BS 1363 A
2. Litar akhir yang menggunakan SSO jenis BS 196 A
3. Litar akhir jejari yang menggunakan SAK jenis BS 4343
4. Litar akhir pemasak dalam rumah kediaman
5. Litar akhir selain dari di atas
Peraturan bagi litar akhir (keperluan umum)

1. Bagi suatu pemasangan yang mempunyai lebih daripada satu litar akhir,
setiap litar akhir itu hendaklah disambung kepad fius atau pemutus litar yang
berasingan. Properties of VTAR Institute
2. Pendawaian bagi setiap litar akhir hendaklah diasingkan secara elektrik

daripada litar akhir yang lain.
3. Kapasiti membawa arus kabel yang digunakan disetiap litar akhir mestilah
tidak kurang daripada kadar arus nominal alat perlindungan litar kecuali litar
akhir gelang.
Permintaan maksimum (maximum demand) [311-01]
Permintaan maksimum adalah arus terbesar yang biasanya dibawa oleh litar,
suis dan peranti pelindung; ia tidak termasuk paras arus yang mengalir pada
keadaan litar pintas atau beban lebih.
Kepelbagaian (diversity) [311-01, 311-433]
Kepelbagaian adalah suatu kiraan anggaran yang membenarkan pengurangan

arus bagi alat saiz pengalir kabel, pengasingan dan alat perlindungan.

Formula:
Saiz kabel (kapasiti membawa arus) >kadar alat pengasingan/ perlindungan

> arus kepelbagaian
JENIS-JENIS BEBAN ELEKTRIK
Jadual 3 : Pengiraan beban
1) 2) 3)
- In d u c to r
- In d u c tif
- C a p a s ito r - B e ra ru h a n
- R e s ita n c e
- K a p a s itif - R e s is titif
- K a p a s ita n - K e r in ta n g a n
Jenis beban yang Jenis beban yang Jenis beban yang

berpenebat tidak bergelung dan bertemu bergegelung dalam satu
bersentuh antara satu sama lain atau secara siri. punca
sama lain
Contoh : Contoh:
Contoh : Motor,Kipas.MesinBasuh,Peti
Lampu Filamen,Cerek sejuk dan lain-
Lampu kalimantang yang Elektrik,Pemasak,Pemana
s Lain.
mempunyai kapasitor.
Air dan lain-lain. Contoh pengiraannya adalah
Contoh pengiraannya seperti berikut:
adalah seperti berikut: Contoh pengiraannya
adalah seperti berikut: 5 kipas siling 85 watt
10 lampu kalimantang 1
x40 watt 10 lampu filamen 60 watt 5 x 85
10 x 40 x 1.8 10 x 60 watt 230 x 0.
230 x 0.85 230
Kesimpulan rajah di atas ialah jenis beban yang beraruhan dan kapasitan wajib di bahagi dengan
voltan nominal terbaru dan angkadar kuasa. Bagi jenis beban yang berkerintangan hanya perlu
dibahagi dengan voltan nominal sahaja.
Peringatan 1:
Segala maklumat yang terdapat dalam Buku Akta dan Peraturan Elektrik 1990 ,80%
maklumat adalah yang berkaitan dengan pepasangan domestik.Anda seharusnya lebih
merujuk kepada Peraturan 11 jika pepasangan lebih kepada domestik.Pepasangan Industri
tidak tertakluk kepada JADUAL KETIGA Peraturan 11.

Peringatan 2:
Adalah dimaklumkan bahawa Suruhanjaya Tenaga (ST) telah bersetuju untuk menetapkan
pemakaian standard MS IEC 60038:2006 – IEC standard voltages sebagai voltan nominal
bagi sistem bekalan voltan rendah yang baru di Malaysia iaitu 230/400V dengan julat +10%
dan -6% pada frekuensi 50 Hz dengan julat ± 1%, menggantikan voltan bekalan sediada
iaitu 240/415V dengan julat +5% dan -10% pada frekuensi yang sama.
Pemakaian standard MS IEC 60038:2006 – IEC standard voltages ini berkuatkuasa mulai
01 Januari 2008.
D i b a w a h a d a la h ja d u a l 4 B p e t ik a n d a r i b a b P e r a tu r a n - p e r a tu r a n I.E .E E d is i k e 1 5 (m /s 1 2 5 )
J e n is P e m ilik B a n g u n a n
B il P e n g g u n a a n k e p e lb a g a ia n b a g i
lita r k e c il a k h ir y a n g d is u a p k a n P em a sa n g a n R u m a h K e d a i k e c il,s to r ,p e ja b a t d a n H o te l k e c il,r u m a h
d a r i p e n g a lir a ta u p e r a la ta n P e rs e n d iria n te r m a s u k B lo k b a n g u n a n p e r n ia g a a n r e h a t,r u m a h ta m u d a n
s u is P e n g in a p a n P e r se n d iria n p e r s e n d ir ia n s e b a g a in y a
1. Lam pu 6 6 % d a r ip a d a ju m la h p e r m in ta a n 9 0 % d a r ip a d a ju m la h 7 5 % d a r i p a d a j u m la h p e r m i n t a a n
a ru s p e rm in ta a n a r u s arus
2. B e k a la n K u a s a d a n p e m a n a s (lih a t 1 0 0 % d a rip a d a ju m la h p e r m in ta a n 1 0 0 % b eb a n p en u h p erka ka s 100 % beban penuh p erkakas

b il 3 h in g g a 8 ) a ru s y a n g m e le b ih i 1 0 A m p y a n g te r b e s a r ta m b a h 7 5 % y a n g te r b e s a r ta m b a h 8 0 % b e b a n
ta m b a h 5 0 % d a r ip a d a a r u s y a n g b e b a n p e n u h p e r k a k a s ba k i p en u h p erka ka s ya n g ked u a
m e le b ih i 1 0 0 A m p te rb e s a r ta m b a h 6 0 % b e b a n
p en u h p erka ka s b a ki
1 0 A m p y a n g p e r ta m a ta m b a h
3 0 % b eb a n p en u h p erka ka s 1 0 0 % b e b a n p e n u h p e r k a k a s y a n g te r b e sa r ta m b a h 2 0 % b e b a n p e n u h
3 P erkakas M em asak m e m a s a k y a n g m e le b ih i 1 0 A m p p e rk a k a s y a n g k e d u a te rb e s a r ta m b a h 6 0 % b e b a n p e n u h p e r k a k a s
t a m b a h 5 A m p ji k a u n i t i t u baki
m e n y e d ia k a n s o k e t a lir k e lu a r
1 0 0 % b e b a n p e n u h m o to r y a n g 1 0 0 % b e b a n p e n u h m o to r y a n g
4. M o to r te r b e s a r ta m b a h 8 0 % b e b a n te rb e s a r ta m b a h 5 0 % b e b a n
(s e la in p e n g a n g k u t y a n g m e m e r lu k a n p e n u h m o to r y a n g k e d u a p e n u h m o to r b a k i
p e r h a tia n k h u s u s) te r b e s a r ta m b a h 6 0 % b e b a n
p e n u h m o to r b a k i
1 0 0 % b eb a n p en u h p erka ka s ya n g 100 % beban penuh p erkakas

5. P e m a n a s a ir (je n is s e g e r a ) te r b e s a r ta m b a h 1 0 0 % b e b a n y a n g te r b e s a r ta m b a h 1 0 0 %
penuh p erkakas yang kedua beb an p en uh p erka ka s yan g
te r b e s a r ta m b a h 2 5 % b e b a n p e n u h k e d u a te r b e s a r ta m b a h 2 5 %
baki beban penuh baki
6. P e m a n a s a ir T id a k d ib e n a r k a n k e p e lb a g a ia n
(k a w a la n la r a s s u h u )
7. P e m a s a n g a n p e m a n a s la n ta i T id a k d ib e n a r k a n k e p e lb a g a ia n
8. P e m a s a n g a n r u a n g sim p a n a n h a b a T id a k d ib e n a r k a n k e p e lb a g a ia n
9. S u s u n a n lita r a k h ir y a n g p ia w a ia n 1 0 0 % p e r m i n t a a n a r u s l i t a r y a n g t e r b e s ar t a m b a h 4 0 % p e r m i n t a a n 1 0 0 % p e r m in ta a n a r u s lita r y a n g
m e n g ik u t la m p ir a n 5 a r u s b a g i s e tia p lita r la in te r b e s a r ta m b a h 5 0 % p e r m in ta a n
a r u s b a g i s e tia p lita r la in
1 0 0 % p e r m in ta a n a r u s titik 1 0 0 % p e r m in ta a n a r u s titik 1 0 0 % p e r m in ta a n a r u s titik

10 S o k e t a lir k e lu a r s e la in B il 9 d a n p e n g g u n a a n y a n g te r b e s a r ta m b a h penggunaan yang te rb e s a r p e n g g u n a a n y a n g te r b e sa r
k e le n g k a p a n y a n g d in y a ta k a n d ia ta s 4 0 % b a g i s e tia p titik p e n g g u n a a n ta m b a h 7 5 % b a g i s e tia p titik ta m b a h 7 5 % p e r m in ta a n a r u s
y a n g la in penggunaan yang la in s e tia p titik d i b ilik u ta m a ( s e p e r ti
d i ru a n g m a k a n ) ta m b a h 4 0 %
p e r m in ta a n a r u s b a g i s e tia p titik
p e n g g u n a a n y a n g la in

Contoh Pengiraan Faktor kepelbagaian :
Sebuah rumah kediaman memerlukan pendawaian berikut dengan bekalan 1 fasa dengan
bekalan 230 volt, 50 Hz. Faktor kuasa 0.85 dan faktor pembetulan 1.8. Kirakan arus maksima
dan arus anggaran serta saiz alat perlindungan yang bersesuaian.
1) 10 mata lampu kalimantang 1x 40 watt

2) 3 mata kipas angin siling 85 watt
3) 6 mata soket alir keluar 13 amp (MCB 16 Amp 1 litar)
4) 1 mata penghawa dingin 1 hp (kuasa kuda)
5) 1x1 kw Pemanas Air Segera
6) 1x1 kw Pemanas Air Segera
7) 12 volt Loceng Elektrik
Bil. Beban / Litar Arus Maksima Faktor Arus Anggaran

Kepelbagaian
1. 10 mata lampu 10 x 40w x 1.8 66% 3.68 amp x 66 %

kalimantang 40 watt
230v x 0.85 2.43 amp
3.68 amp
2. 3 mata kipas angin 3 X 85w 66% 1.30 amp x 66 %

siling 85 watt
230v X 0.85
1.30 amp 0.86 Amp
6 mata soket alir litar 1 = 20A 100% 20 Amp x 100%=

20 x 3
keluar 13 amp
=60a
3. litar 2 = 20A + 20 Amp
litar 3 = 20A 40% +
60 Amp (60 amp -20 amp)

x 40 %
16 Amp
36 Amp
4 1 mata penghawa 1 x 746w Tiada Faktor 1 x 746w

dingin 1 hp (kuasa Kepelbagaian
kuda) 230v x 0.85 untuk Rumah 230v x 0.85
Kediaman
3.82 amp = 3.82 amp

5 1 X 2 kW Pemanas 1 X 2 X 1000w 100% 8.7 amp x 100%

Air Segera
230v 8.7 amp
8.7amp
6 1 X 1 kW Pemanas 1 X 1 X 1000w 100% 4.35 amp x 100 %

Air Jenis Segera
230v = 4.35 amp
4.35 amp
7 12 volt Loceng 2 amp Di abaikan -

Elektrik
Jumlah Keseluruhan 83.85 amp 56.16 Amp
Suis Utama yang di pilih = 63 Amp satu fasa dan neutral
Saiz RCD yang dipilih = 63 Amp 100 mA (0.1Amp)
Saiz RCD Litar Kuasa yang dipilih = 63 Amp 30 mA (0.03 Amp))
Saiz RCD Litar Pemanas Air yang dipilih = 30 Amp 10 mA (0.01Amp)
Kadaran fius Utama = 63 Amp.

Saiz kabel utama yang digunakan = 16mm² pvc
VOLTAN SUSUT YANG DIBENARKAN BAGI BEKALAN 1Ф (230V) TIDAK MELEBIHI 9.2 VOLT.
SATU FASA : 230V x 4% = 9.2 VOLT
VOLTAN SUSUT YANG DIBENARKAN BAGI BEKALAN 3Ф (400V) TIDAK MELEBIHI 16 VOLT.
TIGAFASA : 400V x 4% = 16 VOLT
Formula untuk mencari voltan susut dalam pemasangan:-
Vd = mVd/A/m X Jarak (METER) x Beban(AMPERE)
Vd = mVd/A/m X J X I @
Vd = Vd/A/m X J X I
1000
Langkah penting yang mesti diutamakan sebelum membuat perkiraan voltan susut.
3. PIAWAIAN, AKTA DAN PERATURAN ELEKTRIK

3.1.1 PERATURAN ELEKTRIK 1990 (AKTA 447)
3.1.2 Susunan Seksyen
BAHAGIAN I (PERMULAAN)
1. Tajuk ringkas, permulaan kuat kuasa dan pemakaian

2. Tafsiran
BAHAGIAN II (PERJAWATAN)
3. (Dipotong)
BAHAGIAN III (FUNGSI, TUGAS DAN KUASA SURUHANJAYA)
4. Fungsi dan tugas

5. Kuasa memasuki dengan waran atau selainnya, memeriksa, memeriksa
teliti, menyita, dsb.
6. Kuasa menyiasat
7. Kebolehterimaan pernyataan
8. Halangan, dsb. suatu kesalahan
BAHAGIAN IV PEPASANGAN BERLESAN DAN BERDAFTAR
9. Lesen dikehendaki bagi penggunaan pepasangan: terma, syarat dan

kandungan lesen
10. Kuasa untuk memasuki dan memeriksa teliti tanah
11. Kuasa untuk memasuki tanah bagi maksud pembinaan
12. Talian bekalan dan kelengkapan lain di atas tanah Negeri
13. Penyenggaraan, pembaikan dan peningkatan pepasangan
14. Pengalihan atau pengubah pindaan talian bekalan, dsb.
15. Kecualian bagi perjanjian izin lalu
16. Pampasan
17. Pengurangan atau penghentian bekalan: liabiliti
18. Cagaran: penggantungan dan pembatalan lesen
PENGENALAN
Suatu Akta mengadakan peruntukan bagi pengawalseliaan industri pembekalan

22. Sesalur dan sambungan bawah tanah
BAHAGIANsambungan
23. Cantuman, V (PELBAGAI)
atau penamatan
114. Kad
24. Radas pengenalan
mudah Pegawai
alih secara am. diberi kuasa.
115. Perintah
25. Radas mudah khas
alih dioleh
atasSuruhanjaya.
kapal korek atau struktur terapung.
116. Larangan
26. Papan tanda elektrik.menggunakan kelengkapan yang membahayakan
19.elektrik,
Sekatan pembekalan
penggunaanelektrik pada harga
untuk maksud yang yang munasabah, pelesenan mana-
dinyatakan
27. Suiskesihatan.
bomba, notis dan pengubah.
20.mana pepasangan
Pengecualian elektrik, daripada
kelengkapan pengawalan distresmana-mana
dan penahanan pepasangan, loji dan
117. Saman
28. Langkah-langkah
BAHAGIAN kepada
XII (PELBAGAI) yang pengapit
hendaklah dan diambil
saksi. oleh pemunya atau
21.kelengkapan
Pendaftaranelektrik pepasangan berkenaan dengan perkara yang berhubung dengan
54. 118. Fi yang kena dibayar kepada Suruhanjaya.
pengurusan.
Pengecualian
22.keselamatan
Pemeriksaan orang
berkala danpepasangan
penggunaan elektrik dengan cekap dan bagi maksud
55. 29.
BAHAGIAN 119.
Peruntukan Pemegang
Pepasangan yang
peralihan
VIII (SIASATAN lesen
tidak
dan atau pihak
digunakan.
sekatan
DAN TIMBANG berkuasa
yang bekalan
dikenakan
TARA) padahendaklah
lesen
yang Susunan
berkaitan dengannya.
Peraturan
34. 30. menyimpan
Kuasa
yang
Tatacara dikeluarkan
berhubunganrekod.
Suruhanjaya membuat
sebelum
dengan Akta pelarasan
ini
siasatan danatau pindaan
timbang tarakepada
BAHAGIAN i. Fee V KAWALAN
Terdapat KOMPETEN
5 bahagian
56.
35. 120.
pepasangan.
Pemansuhan
Kuasa mengadakanbagi
Akta suatu salinan
Elektrik
siasatan 1949 laporan.
dan Akta [1 Jemaah
September 1990, P.U. (B) 494/1990]
Pemeriksa
23. Orang yang menjaga
ii. Peruntukan
123 peraturan
36.31. 121.
Pepasangan
Elektrik
Timbang 1983 dan
tara peralihan
bagikecualian
peleburan dan kecualian.
elektrik.
berkenaan X-ray, dsb.
dengannya
DIPERBUAT BAHAGIAN UNDANG-UNDANG
I (PERMULAAN) oleh Seri Paduka Baginda Yang di-Pertuan
BAHAGIAN
JADUAL
BAHAGIAN 122.PERTAMA
32. Pepasangan Penalti.
IX di
VA(KESALAHAN tempat-tempat
(PENGGUNAAN DAN hiburan awam.
ELEKTRIK
PENALTI) DENGAN CEKAP)
Agong dengandan
1. Nama nasihat dan persetujuan Dewan Negara dan Dewan Rakyat yang
23A.33.
JADUAL
37. 123.KEDUA
Menteri
Kesalahan Pembatalan.
Pepasangan hendaklah dimula
atas berkuatkuasa.
kapal korekstandard,
menentukan atau strukturdll. terapung.
3.1.3
bersidang MS IEC 60364
dalam
2. Tafsiran. Parlimen, dan dengan kuasa daripadanya, seperti yang berikut:
23B.
38. 34.
JADUAL Pembumian
Pepasangan
Pemotongan KETIGA bahagian
hendaklah
bekalan logam,
memenuhi
elektrik poin kehendak
neutral, dsb.
35. BAHAGIAN
Kaedah II (PEPASANGAN)
23C.
39.SEJARAH
Liabiliti tidakpembumian.
Kelengkapan
Pemasangan hendaklah
terjejasElektrik untuk memenuhi
Bangunan kehendak
adalah standard antarabangsa
3.1.2 PERATURAN 3. Permohonan– PERATURAN bagi ELEKTRIK
pendaftaran 1994
pepasangan
40.36. BebanPerlindungan
Suruhanjaya
pembuktian terhadap arus kebocoran
Elektroteknik Antarabangsa bumi. mengenai pemasangan
BAHAGIAN
PERKARA 1949YANG
4. Fee VI (PEMBEKALAN
- bagi BERKAITAN
pendaftaran
Aktapapan116 (Akta OLEH
DENGAN PEMEGANG
1949)KERJA-KERJA
pepasangan LESEN)
41.37.
i. Ruang
elektrikbagi
Pampasan bangunan.
kerana suis Elektrik
kerosakan atau kelengkapan.
Piawaian ini adalah percubaan untuk
24. ii. Kewajipan
PEPASANGAN, membekal
5. Pemeriksaan
1951 - Peraturan-Peraturandanapabila
PENGENDALIAN, diminta
DAN PENYELIAAN
ujian pepasangan
Elektrik 1951 ELEKTRIK :
42.38. Notis.
menyelaraskan standard pendawaian nasional dalam standard IEC
Pendakwaan
25.iii. Kekecualian
PADA menjalankan
6. Fee
1983 - bagi
Akta kepadakuasa
pemeriksaan
Jemaah kewajipan
yang dan
Pemeriksa membekalkan
diberikan
ujian pepasangan
Elektrik 1983elektrik
oleh seksyen 53 277)
(Akta Akta - Akta 1949 diubah
43.39. Arahan bagi
dan diterbitkan
Pengkompaunan rawatan renjatan
di Kesatuan elektrik.
Eropah oleh CENELEC sebagai "HD
26. Kuasa
Bekalan 6A.
pinda menentukan
Elektrik
Daftar 1990, tarif
Menteri membuat peraturan-peraturan yang
44.40. Alat
Hadiah pemadam
60364".untukVersi api.
maklumat terkini dari banyak peraturan pendawaian Eropah
26A.
berikut:
iv. Pemegang
7. Pembatalan
1984 - PeraturanlesenPerakuan
boleh
Jemaah mengenakan
Pemeriksasurcaj
Pendaftaran Pepasangan
Elektrik 1984.
41. Syarat-syarat
(misalnya, BSam7671 talian diaerial
UK) mengikuti struktur bahagian IEC 60364

27.
1. (1)
v. Kuasa
1990mendapatkan
Peraturan-peraturan
8 Lesen bagidikendalikan
-aerial
Akta kembali
pepasangan
Bekalan ini perbelanjaan
bolehlah
awam
Elektrik 1990 dinamakan
(Akta 28. Peraturan-
447).Kuasa
42. Talian
BAHAGIAN dengan sangat dekat, tetapi
X (AM) pada voltan
mengandungirendah bahasa tambahan untuk
Peraturan
vi. menghendaki
Elektrik
9. Lesen
1990 - bagicagaran
1994 dan
pepasangan
Peraturan-Peraturan hendaklah, tertakluk
persendirian
Bekalan Elektrikkepada
1990. subperaturan
45.43. Talianmemenuhi
Langkah aerialpraktik
awasan dikendalikan
semasa nasional pada
yang
melaksanakanvoltan tinggi
kerja atau
bersejarah danvoltan
untuk amat tinggi
mempermudah
28A.Pemulangan
(2),
vii. mula berkuatkuasa
10. Fi
1994 - bagi cagaran pada
pepasangan
Peraturan-Peraturan dengan
30hb
awam bunga
Januari
atau persendirian
Elektrik 1994.
46. Gangguan penggunaan elektriklapangan dan pengisyarat
terhadap talian penentuan Kerajaanpematuhan oleh peniaga
29.
(2) BAHAGIAN
Perjanjian
Tertakluk III (PENGENDALIAN)
khas
kepada
11. Kelulusan mengenai
subperaturan
bagi bekalan
memulakan (1)pendawaian
peraturan-peraturan yang
47. elektrik
Langkah
Susunan dan terhadap
awasan
Seksyen pemeriksa. Kod atmosfera
elektrik nasional dan panduan laman web
30. 44.
berikut (Dimansuhkan).
Penentuan
hendaklah
12. Penyeliaanpertikaian
mula danberkuatkuasa pada 30hb Januari 1996:
penyiapan pepasangan
48. Sekatan dimaksudkan
i.Pemastian terhadap
Terdapat untuk
sambungan
12 bahagian mencapaidengan objektif
bumi bersama IEC 60364, dan
31. 45.
(a) Kehendak
peraturan
13. Ujian13; hargabagi
pepasangan Perakuan Kekompetenan.
maksimum bagi penjualan semula elektrik
49. ii. menyediakan
Tatacara dalam halperaturan
56 seksyen kecacatandalam berbahaya bentuk padayang memungkinkan
pepasangan atau untuk
32. 45A.
(b) Caj Permohonan
bagi
subperaturanbekalan
14. Perakuan bagi
23(2), peperiksaan.
elektrik
23(3)
Penyeliaan hendaklah
dan
dan23(4); ditentukan
Penyiapan danmelalui
Perakuanmeter yang
Ujian
bimbingan orang yang memasang dan memeriksa sistem elektrik.
bahagiannya
46.sesuai
(c) Kelayakan
perenggan
15. Radas, menjadi
78(2)(c);
konduktor, Jurutera
aksesori Perkhidmatan
dsb. Elektrik.
50. Larangan mengambil kanak-kanak bekerja
47.perenggan
(d) Kelayakan
16. Suis, fius untuk
suis,menjadi
78(3)(c}; suis fius,Jurutera
pemutus Elektrik Kompeten. fius, dsb.
litar, penyentuh,
51. Kuasa khas
BAHAGIAN VIIdarurat
(PEMBERITAHUAN KEMALANGAN ATAU
(e)
48.perenggan
17. Janakuasa,
Kelayakan 78(4)(c);
untukmotor,menjadi pengubah,
Penyelia dsb. Elektrik.
52. Kuasa untuk mengisytiharkan sumber air
KEBAKARAN)
(f)
49.perenggan
18. Cara 78(5)(c);
Kelayakan pengasingan
untuk menjadi Penjaga Jentera.
(g)
33.50. perenggan
Kemalangan
Kelayakan 81(c);
19. Susunan papan
serius
untuk suis secara
hendaklah
menjadi am
dilaporkan.
Pendawai. Penyiasatan oleh
BAHAGIAN XI (KUASA UNTUK MEMBUAT PERATURAN-
(h)
51.perenggan
Suruhanjaya
Kelayakan 85(c);
20. Mengendalikan papanPencantum
untuk menjadi suis Kabel.
PERATURAN)
(i)
52.peraturan 88;suis
21. Papan
Pendaftaran dan dikendalikan
sementara orangpada voltan tinggi atau voltan amat tinggi
asing.
53. Kuasa untuk membuat peraturan-peraturan
(j)53.
peraturan 57. perubatan kesihatan.
Keterangan
54. Fee bagi peperiksaan, pengendorsan dan penggantian Perakuan
Kekompetenan.
55. Sekatan atau pengendorsan Perakuan Kekompetenan.
56. Borang Perakuan Kekompetenan.

Bahagian 712: Sistem bekalan kuasa fotovoltaik solar (PV)
Bahagian 713: Perabot
Bahagian 714: Pencahayaan luaran
Bahagian 715: Pemasangan lampu voltan ekstra rendah
Bahagian beberapa
Piawaian ini mempunyai 717: Unit bergerak
bahagian:atau boleh dipindahkan
Bahagian
Bahagian 1: Prinsip asas,718: Kemudahan
penilaian dandefinisi
ciri umum, tempat kerja komunal
Bahagian 721:
Bahagian 4: Perlindungan Pemasangan
untuk elektrik di karavan dan karavan bermotor
keselamatan
Bahagian 722:
Bahagian 41: Perlindungan Bekalan
daripada untuk elektrik
kejutan Kenderaan Elektrik
Seksyen 729:terhadap
Bahagian 42: Perlindungan Jalan-jalan operasi
kesan termaatau penyelenggaraan
Bahagian 740:
Bahagian 43: Perlindungan Pemasangan
terhadap elektrik sementara untuk struktur, alat
arus lebih
hiburan dan gerai
Bahagian 44: Perlindungan di taman
terhadap pameran,
gangguan taman
voltan hiburan dan sarkas
dan gangguan
elektromagnetikBahagian 753: Kabel pemanasan dan sistem pemanasan tertanam
Bahagian 5: Pemilihan dan pemasangan peralatan elektrik
3.1.5 MS 1936:2006
Bahagian 51: Peraturan umum
Bahagian 52: Sistem pendawaianSTANDARD MALAYSIA
PEMBANGUNAN
Bahagian 53: Pengasingan, pengalihan dan kawalan
Jabatan Standard
Bahagian 54: Pengaturan pembumian,Malaysia
konduktor(STANDARDS
pelindung dan MALAYSIA) adalah
kebangsaan
konduktor ikatan pelindung standard dan badan pentauliahan Malaysia.
Bahagian 55: Peralatan lain (Catatan: Beberapa piawaian nasional
Fungsi utama STANDARDS MALAYSIA adalah memupuk dan
menyediakan dokumen individu untuk setiap bab bahagian ini, iaitu
mempromosikan standard, standardisasi dan akreditasi sebagai
551 set penjana voltan rendah, 557 litar tambahan, 559 lampu dan
kaedah memajukan ekonomi negara, mempromosikan kecekapan dan
pemasangan lampu)
pembangunan industri, memberi manfaat kepada kesihatan dan

Bahagian 56: Perkhidmatan keselamatan
keselamatan orang ramai, melindungi pengguna, memudahkan
Bahagian 6: Pengesahan
perdagangan domestik dan antarabangsa dan terus maju kerjasama
Bahagian 7: Keperluan untuk pemasangan atau lokasi khas
antarabangsa berhubung dengan standard dan standardisasi.
Bahagian 701: Pemasangan elektrik di bilik mandi
Standard
Bahagian 702: Kolam Malaysia
renang (MS) dikembangkan
dan lembangan lain melalui permuafakatan oleh
jawatankuasa
Bahagian 703: Bilik dan kabin yang
yang terdiri perwakilan
mengandungi seimbang
pemanas pengeluar, pengguna,
sauna
pengguna dantapak
Bahagian 704: Pemasangan lain-lain dengan minat
pembinaan yang relevan
dan perobohan
Piawaian diselaraskan dengan atau
Bahagian 705: Pemasangan elektrik premis pertanian dan hortikultur
menerapkan standard antarabangsa. Kelulusan standard sebagai
Bahagian 706: Lokasi konduktif yang terhad
Standard Malaysia ditadbir oleh Standards of Malaysia Act 1996 [Act
Bahagian 708: Pemasangan elektrik di taman karavan dan karavan
549]. Piawaian Malaysia dikaji secara berkala. Penggunaan Piawaian
Bahagian 709: Marina dan kapal kesenangan
Malaysia adalah sukarela kecuali jika ia diwajibkan oleh pihak
Bahagian 710: Lokasi perubatan
berkuasa dengan cara peraturan, undang-undang kecil tempatan atau
cara lain yang serupa. Untuk tujuan Piawaian Malaysia, definisi berikut
berlaku: Penyemakan: Proses di mana Standard Malaysia yang ada
disemak dan dikemas kini menghasilkan penerbitan edisi baru
Standard Malaysia.
Pindaan: Proses di mana peruntukan Standard Malaysia yang ada
3.1.6 Electrical Installation of Buildings – Code of practice (COP)

PENGENALAN
Garis panduan ini dibuat berdasarkan kepada Akta Bekalan Elektrik

1990, Peraturan-Peraturan Elektrik 1994, Standard MS IEC
60364:2003 ‘Electrical Intallations of Building’, MS 1936:2006
‘Electrical Intallations of Building - Guide To MS IEC 60364’ dan MS
1979:2007 ‘Electrical Intallation of Building – Code of Practice’.
TUJUAN
Garis Panduan Pendawaian Elektrik Di Bangunan Kediaman ini

disediakan sebagai panduan pendawaian kepada semua Pendawai
dan Kontraktor Elektrik untuk melaksanakan sistem pendawaian
elektrik di rumah-rumah kediaman sebagaimana yang dikehendaki
oleh Peraturan-Peraturan Elektrik 1994.
Panduan ini dibuat secara ringkas dan padat bertujuan untuk

memudahkan sistem pendawaian elektrik di bangunan-bangunan
kediaman dibuat dengan sempurna dan selamat untuk digunakan bagi
menepati keperluan asas pendawaian.
Spesifikasi Bekalan Elektrik Properties of VTAR Institute
Spesifikasi bekalan elektrik yang dibekalkan kepada pengguna-

pengguna domestik mengikut standard MS IEC 60038 adalah seperti
berikut :-
i. Bekalan voltan nominal satu fasa 230V AU, julat +10%, -6%;
ii. Bekalan voltan nominal tiga fasa 400V AU, julat +10%, -6%;
iii. Frekuensi yang dibenarkan ialah 50Hz ± 1%;
iv. Jenis sistem pembumian ( Sistem TT )

1.9 Drawing method:
Pengenalan Kepada Lukisan Terbantu Komputer
Lukisan Terbantu Komputer atau lebih dikenali sebagai ‘Computer Aided

Drafting(CAD). Ianya merupakan satu perisian komputer yang menyumbang kepada
penghasilan lukisan kejuruteraan. Perisian CAD akan menjalankan arahan-arahan yang
diberikan, manakala perkakasan komputer melaksanakan perisian komputer.Dr. Ivan
Sutherland dari institute Teknologi ‘Massachusetts’merupakan individu
yangbertanggungjawab dalam menghasilkan lukisan dan reka bentuk melalui sistem
CAD
Pada tahun 1963 dan dipasarkan pada tahun 1964. Sistem ini mampu menghasilkan
produk yangberkualiti, cepat dan pada masa yang sama ia menjimatkan kos.
Di samping itu, perkembangan sistem CAD menyumbang kepada pembangunan pesat

pelbagai bidang, lantas menyebabkan CAD menjadi pilihan utama kepada jurutera dan
pereka bentuk.
Kelebihan Autocad
Kerja menyunting dan mengubahsuai lukisan boleh dilakukan dengan mudah dan
cepat. Hal ini sangat berbeza dengan membuat lukisan kerja secara manual
yangmemerlukan perkakas yang banyak yang serta mahal harganya, manakala jika
menggunakan perisian AutoCAD kerja yang dilakukan menjadi mudah dengan hanya
menggunakan peranti komputer sahaja tanpa membuang masa yang banyak.
Selain itu, salinan lukisan yang sama mutu boleh dicetak berulang kali. Lukisan kerja
yang dihasilkan dari perisian ini menyumbang faedah dari segi kualiti lukisan dan jika
berlaku lukisan kerja terkoyak atau rosak disebabkan air atau kawasan lembap, ia boleh
dicetak lagi menggunakan pemplot (plotter).Pada masa yang sama, lukisan yang
dihasilkan lebih kemas dan tepat.
Perintah-perintah (command) yang digunakan dalam perisian AutoCAD memberi fungsi

yang tepat dan sangat bersesuaian dengan kehendak kerja melukis. Kelebihan yang

ada dalamperisian ini menggunakan perintah-perintah (command) yang sama dalam
melakukanlukisan kerja secara manual. Contohnya; garisan
(line),bulatan(circle),lengkok(arc) dansebagainya.
Lukisan kerja boleh diplot dengan cepat dalam pelbagai skala dan berwarna.Terdapat
peranti yang digunakan untuk mengeluarkan hasil lukisan kerja seperti pencetakdan
pemplot. Peranti-peranti inilah yang akan mengeluarkan lukisan dengan cepat pada
skala dan warna yang telah dipilih serta mampu memplot dalam jenis saiz kertas yang
dikehendaki.
Hasil kerja lukisan boleh disimpan dalam peranti storan seperyi cakera keras, cakera liut
atau cakera padat (CD), ‘pen-drive’ atau ‘thumb-drive’ dan sebagainya. Lukisan kerja
yang dibuat dalam perisian AutoCAD membolehkan ianya disimpan dengan selamat
tidak memerlukan ruang yang luas untuk menyimpan lukisan
Peralatan Melukis ( Drawing Instrument ) Properties of VTAR Institute
Peralatan melukis diperlukan untuk menghasilkan lukisan yang kemas, tepat, cepat
dan benar.
Peralatan yang diperlukan untuk melukis adalah;

a) Papan melukis; Digunakan untuk meletakkan media lukisan.
Rajah 1.11: Contoh papan lukisan mekanikal

b) Media lukisan; Terdapat empat jenis media yang pernah digunakan dalam
lukisan kejuruteraan.

- Kertas; digunakan untuk lukisan yang dilukis menggunakan pensel dan

tidak diulang cetak.
- Tracing paper; Sejenis kertas lutsinar yang digunakan untuk
mengulang cetak.
- Fabrik; Digunakan bagi tujuan tahan lasak, dilukis dengan
menggunakan pensel atau dakwat. Kos yang lebih mahal.
- Filem; Sejenis bahan lutsinar yang digunakan khas bagi tujuan ulang
cetak dan blueprinting .
Saiz media telah dipiawaikan supaya seragam. Terdapat dua piawaian

antarabangsa yang menerangkan tentang saiz media; ANSI Y14.1 dan ISO 216.
Rajah di bawah menunjukkan saiz piawai media. Figure 10 pula menunjukkan
teknik lipatan bagi kertas bersaiz A3.
Rajah 1.12: Saiz media mengikut piawaian antarabangsa

Rajah 1.13: Teknik melipat kertas A3 kepada A4
Setiap lukisan mestilah mempunyai blok tajuk. Kebiasaannya blok tajuk dilukis pada bahagian
kanan kertas lukisan. Fungsi blok tajuk adalah untuk menunjukkan maklumat mengenai lukisan
tersebut (contoh: Nama syarikat, kod rujukan lukisan, nama komponen/ simbol, skala lukisan, nama
pelukis, dsb).
1. Apakah definasi bagi gambarajah bentangan dalam elektrik ?
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2. Senaraikan empat gaya lukisan dalam melukis lukisan bentangan elektrik ?

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
3.Nyatakan mengapa perlunya peti pertolongan cemas didalam bengkel.
Senaraikan dua kaedah yang boleh digunakan untuk menolong kawan yang sedang
terkena kejutan elektrik.
Tuliskan 4 kaedah pemulihan pernafasan yang biasa digunakan ketika berlaku sesuatu
kcemasan.

JAWAB SOALAN
RUJUKAN:
1. Lukisan Elektrik dan Elektronik – Abdul Samad Hanif
2. TEKNOLOGI ELEKTRIK (Untuk Sekolah Menengah Vokasional)
Abd. Samad Bin Haji Hanif,Mohd. Nazi Bin Haji Mustafa
Editor : Amirudin Bin Abdullah ISBN 967-902-285-4

KP 1 0FF 6 Najia

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Judul Asli

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

KP 1 0FF 6 Najia

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

VTAR INSTITUTE (L00319)

OFF JALAN MALINJA,

KERTAS PENERANGAN 1/6

1. PREPARE SINGLE PHASE DRAWING

NO. KOD / CODE NO.: F432-005-2:2019-C02/P(1/6) Muka / Page :1

PENGENALAN LUKISAN BENTANGAN DAN LUKISAN SKEMATIK ELEKTRIK

Plan bentangan menunjukkan rupa sebenar sesebuah bangunan

1.1 Simbol Elektrik

1.1.1 Simbol bertujuan untuk mewakili sesebuah

Properties of VTAR Institute

1.1.2 Dalam sesebuah lukisan,simbol-simbol akan digunakan bagi

Dalam gambarajah dibawah diberikan 2 bahagian simbol iaitu:

SIMBOL PELAN PENDAWAIAN

VTAR INSTITUTE KUALA LUMPUR

Properties of VTAR Institute

VTAR INSTITUTE KUALA LUMPUR

Properties of VTAR Institute

Rajah : Simbol – simbol Elektrik

VTAR INSTITUTE KUALA LUMPUR

Properties of VTAR Institute

Rajah : Simbol – simbol Elektrik

VTAR INSTITUTE KUALA LUMPUR

Properties of VTAR Institute

VTAR INSTITUTE KUALA LUMPUR

Properties of VTAR Institute

Rajah : Simbol – simbol Elektrik

VTAR INSTITUTE KUALA LUMPUR

Jadual 2.0 : Simbol-simbol arkitek

VTAR INSTITUTE KUALA LUMPUR

Rajah dibawah menunjukkan satu contoh pelan bangunan yang disiapkan

Properties of VTAR Institute

VTAR INSTITUTE KUALA LUMPUR

Teknik pengukuran Skala

Contoh pembaris skala

Pembaris Pembaris skala 1:1 Pembaris skala 1:100

Rajah 2.0 : Skala

VTAR INSTITUTE KUALA LUMPUR

Simbol bertujuan untuk mewakili sesebuah komponen/peralatan elektrik. Simbol-

Dilukis secara ringkas dan menggunakan simbol standard untuk mewakili

Menunjukkan pendawaian dan sambungan sebenar dan ia memerlukan sebanyak

Dalam lukisan arkitek simbol-simbol akan digunakan untuk menunjukkan tempat

VTAR INSTITUTE KUALA LUMPUR

40m m 40m m 60m m

Rajah 2.3 : Contoh lukisan

40m m 40m m 60m m

Rajah 2.3 : Contoh lukisan

VTAR INSTITUTE KUALA LUMPUR

Garisan diperlukan untuk menghasilkan bentuk, simbol, kontur,

Terdapat 10 jenis garisan mengikut piawaian BS308 seperti:

Jadual 1 : Jenis – Jenis Garisan

VTAR INSTITUTE KUALA LUMPUR

Bil Jenis-jenis garisan Kegunaan

3. Garisan pandu tebal garisan = 0.3mm Garisan yang halus,

Garisan yang halus,

Garisan Selalunya digunakan

tebal garisan = 0.3mm Garisan ini hitam dan

Ditandakan dengan anak

VTAR INSTITUTE KUALA LUMPUR

Bil Jenis-jenis garisan Kegunaan

Garisan yang diputuskan

8. tebal garisan = 0.7mm Garisan ini dibuat sama

9. tebal garisan = 0.3mm

VTAR INSTITUTE KUALA LUMPUR