I=PxixN
dimana:
I = Bunga yang terjadi (rupiah)
P = Induk yang dipinjam atau diinvestasikan
i = tingkat bunga per periode
N = jumlah periode yang dilibatkan
Rencana
pengembalian
Rp. 10.000
Rp. 13.310
0 1 2 3 0 1 2 3
P adalah awal tahun pada waktu yang dianggap sebagai saat ini
F adalah akhir tahun ke-n sejak waktu yang dianggap sebagai
saat ini
A terjadi pada akhir tiap periode yang dipertimbangkan
§ A pertama dari sebuah rangkaian terjadi satu periode setelah P
§ A terakhir dari sebuah rangkaian terjadi secara simultan dengan F
Diketahui:
§ P = Rp 1.000.000,00
§ I = 12% per tahun
§ N = 5 tahun
1 2 3 4 5 6 7 … … n
0
P = Diketahui F=?
Lender
Borrower
23 ENGINEERING ECONOMY - WWW.DEBRINA.LECTURE.UB.AC.ID 09/07/18
SINGLE PAYMENT COMPOUND AMOUNT FACTOR
Periode 1 Pada periode 3 akan menjadi:
F1 = P + bunga dari P • F3 = F2 + F2 i
= P (1+i)2 + P (1+i)2 i
= P + Pi
= P (1+i)2 (1+i)
= P (1+i) = P (1+i)3
Pada periode 2 akan menjadi:
F2 = F1 + bunga dari F1
= P (1+i) + P (1+i)i F = P (1+i)N
= P (1+i) (1+i)
= P (1+i)2 F/P = (1+i)N
Catatan :
Persamaan di atas bisa dinyatakan dengan:
F/P = (F/P, i%, N) à Cari pada tabel
DENGAN RUMUS D E N G A N TA B E L
P = Rp. 1 juta, i = 12%, N = 5 F = Rp. 1 juta (F/P, 12%, 5)
F = Rp. 1 juta (1+0,12)5 = Rp. 1 juta (1, 762)
= Rp. 1 juta (1,12)5 = Rp. 1,762 juta
= Rp. 1 juta (1,7623)
= Rp. 1,7623 juta
Diketahui:
§ F = Rp. 10 juta
§ i = 18%
§ N = 5 tahun
1 2 3 4 5 6 7 … … n
0
P=?
F = Diketahui
Lender
Borrower
29 ENGINEERING ECONOMY - WWW.DEBRINA.LECTURE.UB.AC.ID 09/07/18
SINGLE PAYMENT PRESENT WORTH FACTOR
F = P (1+i)N
Maka à
DENGAN RUMUS D E N G A N TA B E L
P = F (P/F, 18%, 5)
Diketahui:
§ A = Rp 200.000,00
§ i = 1%
§ N = 20
1 2 3 4 5 6 7 … … n
0
A = Diketahui
1 2 3 4 5 6 7 … … n
0
A=?
Maka:
Atau
A = F (A/F, i%, N)
A = Diketahui
P=?
substitusikan dengan
Atau
P = A (P/A, i%, N)
A=?
P = Diketahui
Atau
A = P (A/P, i%, N)
Rp. 3000
Rp. 8000
Rp. 10.000
Rp. 12.000
à P = P0 + P1 + P2 + P3+ P4 + P5 = 29485,8
à F = P (F/P, i%, N) = 29485,8 (F/P, 12%, 5) = 29485,8 (1,762) = 51953,98
à A = P (A/P, i%, N) = 29485,8 (A/P, 12%, 5) = 29485,8 (0,27741) = 8179,66
F A
(A/F, i%, N)
(F/A, i%, N)
ENGINEERING ECONOMY - WWW.DEBRINA.LECTURE.UB.AC.ID 55
HUBUNGAN FAKTOR BUNGA
(F / P, i, n ) = i(F / A, i, n ) + 1
(P / F , i, n ) = 1 − (P / A, i, n )
n −1
(F / A, i, n ) = 1 + ∑ (F / P, i, j )
j =1
( A / F , i, n ) = ( A / P, i, n ) − i
n
(P / A, i, n ) = ∑ (P / F ,1, j )
j =1
i
( A / P, i, n ) =
1 − (P / F , i , n )
⎡1 n ⎤
A = G⎢ − n ⎥
⎣ i (1 + i ) − 1⎦
A = G ( A / G, i, n )
G " (1+ i) N −1 N %
P= $ N
− N
'
i $# i(1+ i) i (1+ i) '&
P = G ( P / G, i%, N )
G " (1+ i) N −1 N % N
N ( )
F= $ N
− ' 1+ i
i $# i(1+ i) i (1+ i) '&
F = G ( F / G, i%, N )
(P/G, i%, N)
G (F/G, i%, N)
r=ixm
ieff = (1 + i)m – 1
ieff = (1 + r/m)m – 1
2 15
12 15
365 15
F−P
ieff =
P
F
ieff = −1
P
1
n #F& N
F = P(1+ ieff ) ⇔ ieff = % ( −1
$P'
ENGINEERING ECONOMY - WWW.DEBRINA.LECTURE.UB.AC.ID 75
CONTOH (1)
PEMAJEMUKAN KONTINYU
UNTUK ALIRAN KAS DISKRIT
ENGINEERING ECONOMY - WWW.DEBRINA.LECTURE.UB.AC.ID 85
SINGLE PAYMENT COMPOUND AMOUNT FACTOR
rN
F = P(e )
F = P ( F / P, r%, N )
! 1 $
P = F # rN &
"e %
P = F ( P / F, r%, N )
" er −1 %
A = F $ rN '
# e −1&
A = F ( A / F, r%, N )
"1− e−rN %
P = A$ r '
# e −1 &
" rN %
$ e −1 '
P = A rN r
$# e ( e −1) '&
P = A ( P / A, r%, N )
" er −1 %
A = P$ −rN '
#1− e &
" erN ( er −1) %
A = P $ rN '
$# e −1 '&
A = P ( A / P, r%, N )
" 1 N %
A = G$ r − rN '
# e −1 e −1&
A = G ( A / G, r%, N )
g' =
(1+ ( er −1) ) −1
(1+ g)
er
g' = −1
(1+ g)
" ( P / A, g', N ) %
P = F1 $ '
# 1+ g &
⎡ e rn − 1 ⎤
Nilai P P = Rp 60.000⎢ rn r ⎥
⎣ e e (
− 1 ⎦ )
⎡ e 0,10×10 − 1 ⎤
P = Rp 60.000⎢ 0,10×10 0,10 ⎥
⎣ e e (
− 1 ⎦ )
P = Rp 60.000(6,0104 )
P = Rp360.624
rn
⎡ e − 1⎤
F = A⎢ ⎥
⎣ r ⎦
F = A (F / A , r , n )
⎡ r ⎤
A = F ⎢ rn ⎥
⎣ e − 1⎦
A = F (A / F , r , n )
rn
⎡ e − 1⎤
P = A ⎢ rn ⎥
⎣ re ⎦
P = A (P / A , r , n )
rn
⎡ re ⎤
A = P ⎢ rn ⎥
⎣ e − 1 ⎦
A = P (A / P , r , n )