BAB 6

Kepelbagaian Agama:
Mencari Titik Pertemuan
 HASIL PEMBELAJARAN

• Pada akhir kuliah ini, para pelajar dapat :

1. Memupuk kefahaman tentang
kepelbagaian agama di Malaysia;
2. Memahami kepercayaan agama utama
di Malaysia;
3. Mengamalkan nilai tolak ansur dalam
konteks kebebasan beragama di
Malaysia;
•
 SKOP KULIAH
• Definisi dan rasional agama
• Mengapakah manusia
beragama?
• Peranan agama
• Penggolongan agama
• Agama-agama di Malaysia
• Mencari titik pertemuan
 Pengenalan
• Agama – fenomena penting dalam kehidupan
manusia; membantu manusia mengenal
Tuhan serta memberi kesejahteraan hidup.
• Di Malaysia – identiti berasaskan kelompok
etnik & kelompok agama.
 Mengapakah Manusia Beragama?
• Pemikiran tentang agama telah wujud dalam
diri manusia semenjak mereka lahir.
• Faktor keselamatan: kuasa agung yang
dipercayai akan menjaga keselamatannya.
• Agama merupakan ciri yang membezakan
kelompok manusia.
• Menurut Durkheim (1915) kepercayaan dan
amalan yang sama dalam sesuatu agama akan
menyatukan semua anggota yang
menganutinya dalam satu komuniti bermoral.
 Peranan Agama
1. Agama sebagai sumber nilai moral
2. Penyatuan
3. Pendorong dan Pengesahan Program
Pembangunan
4. Menumbuhkan Semangat Kebangsaan
5. Perpaduan nasional
6. Kewujudan tamadun
7. Fungsi pemerintahan
8. Mengembangkan kesenian
 PENGGOLONGAN AGAMA
1. Agama Samawi
Agama yang bersumberkan wahyu Tuhan;
agama Islam, Kristian & Yahudi.
2. Agama Ciptaan Manusia (Agama Alam)
Agama yang lahir dalam kebudayaan,
dibentuk oleh falsafah masyarakat dan
dirumuskan oleh ahli fikir masyarakat seperti
agama primitif, animisme, Buddha, Hindu,
Sikh, Konfucius, Tao, Shinto dan Mesir kuno.
 AGAMA DAN CIRI-CIRINYA

• Agama Islam?
• Agama Buddha ?
• Agama Hindu ?
• Agama Kristian ?
• Agama Sikh?
• Animisme?
• Ajaran Konfucius?
• Ajaran Tao?
Agama di Malaysia

Sikh

Kristian Agama Islam

Hindu
 Kepercayaan di Malaysia

Buddhisme

Animisme Kepercayaan Taoisme

Konfusius
 Agama Islam
• Latar belakang
– Dianuti lebih dari 60% masyarakat Malaysia.
• Asal Usul
– Seseorang yang beragama Islam bermakna
berserah diri dan mengikut perintah Allah SWT
serta mencontohi Nabi Muhammada SAW.
• Sumber utama - Al-Quran & hadis Rasulullah
SAW, serta ijtihad, ijmak, qiyas, syura dan
sebagainya.
 Sambungan…Agama Islam
Prinsip
• Mementingkan keharmonian dan mengiktiraf
perbezaan.
• Ciri-ciri sistem ekonomi Islam (menolak monopoli,
eksploitasi, menindas, memeras)
• Aspek politik - Islam mementingkan musyawarah dan
keadilan.
• Aspek sosial - Islam mementingkan kehormatan.
• Kebebasan beragama dalam Islam.
• Mementingkan ilmu pengetahuan.
• Konsep Halal
 Sambungan…
• Perayaan
–Hari raya Aidilfitri
–Hari raya Aidiladha
–Maulidur Rasul
–Maal Hijrah
–Nuzul Al-Quran
 Agama Buddha
• Latar belakang
– Agama ke dua terbesar di Malaysia.
– Majoriti penganut dari etnik Cina.
– Ramai berpegang kepada mazhab Buddha
Mahayana.
– Ada juga yang berpegang kepada mazhab
Theravada terutama bagi komuniti Thai.
Sambungan…Agama Buddha
• Asal Usul
– Diasaskan oleh Siddharta Gautama.
– Mendapat ilham di bawah pokok
Bodhi.
• Ajaran;
– Lebih mementingkan aspek moral.
– Satu bentuk perjalanan kerohanian
melalui jalan 8 lapis.
– Objektif adalah untuk mencapai
Nirvana.
 Sambungan…Agama Buddha

• Prinsip
– Ajaran terpentingnya adalah menghormati
kehidupan tidak kira manusia, tumbuhan
mahupun haiwan
• Perayaan
– Hari Wesak
 Agama Hindu
• Latar belakang
– Dianuti oleh sebahagian besar masyarakat
India.
• Asal usul
– Mengalami evolusi semasa zaman tamadun
Lembah Indus.
• Sumber
– Kitab Veda, Upanishad, Mahayana dan
Mahabrata membentuk Etika Hindu.
– Objektif adalah untuk mencapai Moksha.
 Sambungan…Agama Hindu

• Prinsip
- Konsep trimutri (3 dewa utama):
1. Dewa Brahma (pencipta) ,
2. Dewa Vishnu (memelihara)
3. Dewa Siva (memusnah)
- Sistem kasta
 Sambungan…Agama Hindu

• Perayaan
– Deepavali
– Thaipusam
– Ponggal
 Agama Kristian
• Latar belakang
– Agama Kristian menganggap Jesus sebagai
jelmaan tuhan.
– Penganut Kristian percaya kepada doktorin Triniti
iaitu Tuhan, Anak Tuhan dan Roh Kudus.
• Asal usul
– Mazhab daripada kepercayaan orang Yahudi yg
menerima Jesus sbg kristus.
• Sumber
– Bible: Perjanjian Lama, Perjanjian Baru
 Sambungan…Agama Kristian
• Prinsip
– Setiap manusia dikehendaki mengikut
peraturan moral yang ditetapkan oleh Tuhan.
– Pembaptisan
– Eukaris
• Perayaan
– Krismas
– Easter
– Good Friday
 Agama Sikh
• Latar belakang
– Dianuti oleh masyarakat Punjabi.
– Identiti mereka memakai serban,
berjanggut panjang.
– Nama bagi lelaki berakhir dengan
Singh bermakna singa.
– Nama wanita menggunakan Kaur
bermaksud puteri.
 Sambungan…Agama Sikh

• Asal usul
– Diasaskan oleh Guru Nanak pada 1469M.
– Kemudian dikembangkan oleh orang Guru lain.
• Sumber
– Kita dikenali Sri Guru Granth Sahib Ji.
– Tempat ibadat dipanggil Gurdwara.
 Sambungan…Agama Sikh

• Prinsip
– Penganut Sikh mengamalkan prinsip 5K:
• Kesh (berambut panjang)
• Kangha (sikat)
• Kara (gelang besi)
• Kirpan (pedang kecil)
• Kachera (seluar pendek khas)
• Perayaan
– Vaisakhi
Simbol 5K
 Animisme
• Latar belakang
– Animisme adalah kepercayaan yang melibatkan
pemujaan roh dan semangat alam semula jadi.
– Penganutnya menyembah batu, pokok, sungai dan
lain-lain
• Asal usul
– Diperturunkan secara turun temurun dari generasi
ke generasi (agama nenek moyang).
 Sambungan…Anismisme

• Sumber
– Wujud dari sifat semula jadi manusia yang
mencari Tuhan/pencipta.
• Prinsip
– Semua objek memiliki jiwa.
– Percaya kepada kuasa makhluk halus.
• Perayaan
– Bergantung pada masyarakat yang berkenaan.
Misalnya orang Melayu dulu menyambut
perayaan puja pantai.
 Ajaran Konfucius
• Latar belakang
– Confucianism diasaskan di China pada 2500 tahun
lepas oleh seorang Guru falsafah
– Konfucius lebih kepada etika dalam kehidupan.
– Diamalkan oleh ramai etnik Cina di Malaysia.
– Amalan yang disarankan adalah sifat-sifat baik
– Sering diamalkan bersama dalam agama Buddha.
 Sambungan…Ajaran Konfucius

• Sumber
– Buku Analekta atau dipanggil juga Lun Yu.
• Prinsip
– Kod moral yang ditekankan adalah beretika,
kemanusiaan dan kasih sayang.
– Misalnya, perasaan perikemanusiaan terhadap
orang lain.
– Mementingkan harga diri dan lain-lain.
 Ajaran Tao
• Latar belakang
– Dianuti oleh ramai orang Cina di dunia dan di
Malaysia.
• Asal usul
– Ajaran Tao diasaskan oleh Lao Tze.
– Ajarannya bertentangan dengan Confucius.
 Simbol Taoisme

Yin (-ve) dan Yang(+ve)

 Sambungan…Ajaran Tao

• Prinsip
– Ajarannya menyeru kepada keharmonian keadaan
semula jadi dan menganggap manusia adalah
buruk.
– Wujud ajaran berkaitan Feng Shui, Yin Yang.
• Sumber
– kitab Tao Te Ching dan kitab Chuang Tzu
Kesan Gagal Menguruskan Agama yang Pelbagai
• Konflik Agama
– Cth di Myanmar, Syria, Rwanda dll

IMPLIKASI KITA DI MALAYSIA:

• Mencari Titik Pertemuan Melalui Agama
CARA MENGATASI KONFLIK AGAMA & MENCARI
TITIK PERTEMUAN

• Dialog antara agama.

• Mengharmonikan hubungan antara
pelbagai komuniti agama.
• Menangani ekstremisme agama.
 KESIMPULAN

Perkongsian harmoni, nilai-nilai

agama Islam & nilai agama lain
yang mempunyai banyak
persamaan, diterima dan
diamalkan merupakan asas yang
kukuh untuk membina sebuah
masyarakat yang bersatu padu.
 OBJEKTIF

1. Memahami konsep segregasi dan integrasi dalam

konteks hubungan etnik di Malaysia.

2. Menilai peranan kerajaan dalam mengeratkan

hubungan etnik di Malaysia.

3. Menghargai peranan masyarakat dan NGO dalam

konteks hubungan etnik di Malaysia
 DEFINISI
SEGREGASI DAN INTEGRASI
Segregasi

Pengasingan antara satu kumpulan

etnik dgn kumpulan etnik yg lain.
Kesan dasar pecah dan perintah
British

Pengasingan berlaku dalam dalam

beberapa keadaan;
• tempat tinggal
• jenis pekerjaan
• sistem persekolahan
• penerbitan akhbar
INTEGRASI

Merupakan satu proses bagi

mewujudkan satu identiti
nasional dalam kalangan etnik
yang terpisah dari segi agama budaya,
sosial, dan kawasan penempatan.
 DARI PENGASINGAN KE PENYATUAN

• Sebelummerdeka, Tanah Melayu telah melaksanakan dasar pecah

dan perintah di bawah penjajahan British.

• Dasar ini mewujudkan segregasi dalam kalangan etnik yang

mengukuhkan kuasa politik dan ekonomi British di Tanah Melayu.

• Justeru, bagi memupuk perpaduan di kalangan rakyat, Malaysia

mengutamakan integrasi.
• Integrasi merupakan suatu proses yang komplek dan tidak
dapat dicapai di dalam waktu yang singkat.

• Tahap-tahap hubungan etnik dilihat dari segi darjah

kedekatan bermula dengan hubungan terpisah, iaitu
segrasi sehingga hubungan yang terbentuk sebati iaitu
amalgamasi.

• Hubungan yang rapat mampu mengurangkan konflik dan

mengutamakan persefahaman serta mewujudkan
perpaduan antara pelbagai etnik.
 CABARAN DALAM MEMUPUK INTEGRASI
DI MALAYSIA

Prasangka

Faktor yang Perkauman

mencetuskan
Diskriminasi
perpecahan
Streotaip

Rasisme

Etnosentrism
Sambungan;
Kumpulan
masyarakat

Kedudukan
pendapatan
lokasi kelas

Kemahiran Taraf
kerja pendidikan
Sambungan,

Kos hidup
meningkat

Perkhidmatan
Keterpinggiran &
awam kurang
ketidaksama rataan
memuaskan

kemiskinan Pengangguran
• Namun, Malaysia sering dijadikan contoh kepada
negara lain kerana berjaya mewujudkan keharmonian
dalam kalangan etnik.

• Kejayaan ini merupakan usaha kerajaan yang bersifat

top-down dan disokong oleh pihak swasta, NGO dan
rakyat sendiri yang bersifat bottom-up.

• Usaha ini dipelepori oleh kerajaan untuk pastikan

kestabilan politik dan keadilan sosioekonomi serta
kestabilan politik.
 PERANAN KERAJAAN

•Memupuk semangat hubungan etnik yang harmoni

telah menjadi agenda utama kerajaan yang dilaksanakan
melalui dasar-dasar tertentu.

• Pelbagai agensi kerajaan yang dipertanggungjawabkan

untuk memastikan usaha menyatupadukan masyarakat
pelbagai etnik. Antara usaha yang dirancang dan
dilaksanakan ialah;
•Jabatan Perpaduan Negara dan Intgerasi Nasional (JPIN).
• Dasar- dasar Kerajaan.
• Strategi Persefahaman Politik.
• Strategi Keseimbangan Ekonomi.
• Strategi Sistem Pendidikan
• Strategi Penggunaan Bahasa Kebangsaan.
• Strategi Kepercayaan Agama.
• Strategi Kebudayaan
•Strategi Integrasi Wilayah
• Strategi Keselamatan
• Strategi Pembangunan Kawasan
• Strategi Penggunaan Tenaga Manusia
• Strategi Media Massa
• Strategi Kesukanan
• Strategi Perpaduan dan Pertubuhan Sukarela
• Strategi Penyelidikan dan Penerbitan Bahan Bacaan
• Strategi Pemantauan isu-isu semasa dan konflik
• PANEL DAN JKPPN
• Strategi Program dan aktiviti Perpaduan
• Memperkasakan sekolah kebangsaan/
Jabatan Perpaduan
• Bertanggungjawab memupuk dan memelihara
Negara dan Integrasi perpaduan antara etnik di negara ini.
Nasional (JPNIN)

• Merangka & memberi penekanan dasar dlm bidang

Dasar-Dasar sosioekonomi - menjurus kpd perpaduan.
Kerajaan • Cth. Dasar Pendidikan Kebangsaan, DEB, Dasar Kebudayaan
Kebangsaan, Rukun Negara, Dasar Pembangunan Negara,
Dasar Wawasan Negara dan Dasar Sosial Negara.

• Memupuk perpaduan negara berasaskan peruntukan dalam

perlembagaan.
Strategi
Persefahaman • Merangkumi sistem kerajaan persekutuan, Demokrasi
Berparlimen, Raja Berperlembgaan, Kedudukan Raja-raja Melayu,
Politik Bahasa Kebangsaan, Hak Asasi Manusia, Hak Istimewa
Bumiputera, dan lain-lain.
 • Mengimbangkan kedudukan sosioekonomi antara
etnik dan wilayah , mengurangkan pengenalan
Keseimbangan Ekonomi etnik berdasarkan kaum.
• Mengurang dan membasmi kemiskinan tanpa kira
kaum dan wilayah.

• Menyemai semangat perpaduan dan

menanamkan sikap dan nilai yang dapat
melahirkan kesedaran nasional.
Sistem Pendidikan
• B. Melayu sebagai bahasa perantaraan.
• Menyeragamkan kurikulum, peperiksaan,
persijilan.

• Penggunaan satu bahasa membolehkan pelbagai

Penggunaan Bahasa
etnik berkomunikasi antara satu sama lain dengan
Kebangsaan
selesa.

• Perlembagaan dan Rukun
Negara menjamin bahawa
rakayat Malaysia bebas
menganut agama dan
kepercayaan masing-masing.
• Walaupun agama Islam
agama Persekutuan, tetapi
agama lain dilindungi oleh
perlembagaan.
Kepercayaan Agama
Kebudayaan
• Mewujudkan kebudayaan nasional
yang menjadi milik bersama rakyat
negara ini sebagai asas pembentukan
bangsa, jati diri nasional dan perpaduan.
• Tiga prinsip Dasar Kebudayaan
Kebangsaan;
1. Berteraskan kebudayaan rakyat
asal rantau ini.
2. Unsur-unsur kebudayaan lain
yang sesuai dan wajar.
3. Islam menjadi unsur penting.
• Kebudayaan sukuan yang lain bebas
di amalkan selagi tidak jejaskan
kesopanan dan kesusilaan.
• Melakukan penambahbaikan dalam
sistem perhubungan kebangsaan dan
•Mengatur langkah keselamatan untuk
pengangkutan perluasan sistem radio
memelihara dan mengekalkan perpaduan.
dan televisyen nasional di Sabah dan
Sarawak dan Labuan.
• Mencegah daripada berlakunya ancaman
keselamatan negara dan ketenteraman
• Penubuhan pelbagai agensi kerajaan
awam iaitu termasuk penguatkuasaan
persekutuan di Sabah dan Sarawak.
undang-undang ke atas;
• Kebebasan bercakap.
• Mengadakan lawatan pemimpin
• Berhimpun dan tubuhkan persatuan.
masyarakat untuk melahirkan integrasi
• Tahanan preventif.
yang kukuh.
• Akta Hasutan.
• Kawalan penerbitan.
• Memperluaskan interaksi dan pergaulan
• Pemulihan melalui usaha
antara rakyat di Semenanjung, Sabah &
mententeramkan keadaan setelah
Sarawak.
berlakunya konflik.
• Menyeimbangkan kemajuan antara
bandar dan luar bandar.

Integrasi Wilayah Keselamatan

 Pembangunan Kawasan Penggunaan Tenaga Manusia

•Memajukan penempatan baru

dengan mengambil kira aspek
perpaduan etnik.
• Memastikan agar sebarang lantikan
• Menubuhkan Rukun Tetangga jawatan tidak berdasarkan faktor kaum,
agama dan budaya.
dan anjurkan aktiviti yang
melibatkan semua penduduk tanpa
kira kaum dan agama. • Majikan memainkan peranan yang penting
menerapkan unsur perpaduan di kalangan
pekerja melalui dasar , program dan aktiviti
• Menyediakan prasarana seperti syarikat.
dewan komuniti dan serba guna
untuk lakukan aktiviti • Menggalakkan interaksi antara pekerja
kemasyarakatan. pelbagai etnik bagi mengurangkan sikap
prejudis dan salah tanggapan.
• Membina perumahan yang
mengandungi pelbagai pelbagai kos-
rendah, sederhana dan mewah.
Media
Massa
Memupuk perpaduan
melalui penyampaian
maklumat melalui media
massa dan elektronik.
Menghubungkan
rakyat/masyarakat terpencil di
kawasan pedalaman seperti
Sabah dan Sarawak.
Kesukanan
Mewujudkan pergaulan dan
interaksi sosial bagi memupuk
semangat perpaduan dan
persaudaraan
Meningkatkan semangat
patriotisme dan mencairkan
perasaan etnocentrisme.
 Penyelidikan dan
• Menubuhkan jentera Penerbitan bahan • Mewujudkan
kemasyarakatan bacaan mekanisme
seperti Rukun pemantauan
Tetangga dan tahap perpaduan
• Memperbanyakkan dan integrasi
persatuan penduduk penyelidikan tentang
bagi menjayakan nasional secara
perpaduan dan berterusan dan
penerapan nilai-nilai hubungan etnik
murni dan perpaduan sistematik.
melalui aktiviti • Hasil kajian
kemasyarakatan digunakan untuk
merangka strategi
dan perancangan
program berkesan
serta mengukur
semangat perpaduan

Pemantauan isu-isu
semasa dan konflik
Perpaduan&
Pertubuhan Sukarela
 Panel Penasihat • Bertujuan untuk membincangkan isu
Perpaduan Negara perpaduan dan integrasi nasional.
(PANEL) & • Bertindak sebagai penyelaras kepada agensi
Jawatankuasa lain dan seterusnya bertanggung jawab
Penasihat menasihat, melapor dan mendapatkan
persetujuan Jemaah Menteri tentang isu yang
Perpaduan
berkaitan dengan perpaduan.
Peringkat Negeri
(JKPPN)

• Merangka program pemetaan perpaduan untuk

tingkatkan kesedaran dan penghayatan kumpulan
sasaran .
Program dan • Melaksanakan aktiviti berbentuk pendidikan pelbagai
budaya yang dicadangkan dalam bentuk kurikulum dan
aktiviti
kokurikulum di sekolah.
Perpaduan
• Mewujudkan latihan dalam bidang komunikasi antara
budaya.
 • Menyatupadukan rakyat berbilang etnik tanpa
mengetepikan sekolah rendah jenis
kebangsaan yang telah dipersetujui oleh
semua golongan etnik di bawah kontrak sosial.

• Berkemampuan mendidik pelajar pelbagai

Memperkasakan etnik dan juga menanam nilai-nilai perpaduan.
Sekolah Kebangsaan
• Mempertingkatkan jumlah guru yang memiliki
ijazah. 100% di sekolah menengah dan 25 % di
sekolah rendah pada tahun 2012.

• Memberi kesedaran kepada pelajar tentang

kepentingan interaksi antara etnik.
• Memperkenalkan konsep sekolah
Wawasan sebagai satu daripada
pendekatan alternatif untuk
pupuk perpaduan dan integrasi
nasional.
• Menggabungkan dengan
membina dua atau tiga buah
sekolah rendah yang berlainan
bahasa pengantar.
Memperkasakan
Sekolah Wawasan
• Memperkenalkan PLKN bagi
menanam semangat patriotisme
di kalangan generasi muda.
• Memupuk perpaduan etnik dan
integrasi nasional.
• Membentuk perwatakan positif
menerusi nilai-nilai murni.
Memperkenalkan
Program Latihan
Khidmat Negara (PLKN)
PERANAN MASYARAKAT DALAM KONTEK
HUBUNGAN ETNIK

Rukun
Tetangga

Program Peranan Rumah

IPT Terbuka
Masyarakat

Penerimaan
Budaya
 •Diperkenalkan pada tahun 1975.
• Pada peringkat awal, Rukun Tetangga bertujuan
untuk mengawal keselamatan di kediaman masing-
masing.

•Visi & Misi:

Memupuk persefahaman & bertolak ansur
kearah pembangunan bangsa Malaysia yang
bersatu padu.
• Objektif:
Memelihara, meningkat dan kukuhkan
Rukun perpaduan selaras dengan dasar perpaduan
Tetangga negara berlandaskan Perlembagaan
Persekutuan dan Rukun Negara.

• Di perkenalkan sebagai langkah untuk rakyat

menjaga keselamatan kawasan kediaman dan
penekanan terhadap konsep kejiranan.

• Melakukan aktiviti kejiranan seperti amalan

kunjung mengunjung, sukan, ceramah kesihatan,
keagamaan, keusahawanan dan lain-lain
 Di adakan sempena sambutan musim perayaan
Rumah Terbuka sesuatu kaum di Malaysia.
Masyarakat pelbagai etnik saling berkunjung ke
rumah jiran tetangga mereka.

Contoh:
Perayaan Hari Raya Aidil fitri
Tahun Baru Cina
Deepavali
Krismas

Memperlihatkan keharmornian hubungan etnik

dan membuktikankan kesepaduan sosial dalam
masyarakat berada pada tahap yang tinggi
walaupun berlainan
agama, etnik dan budaya.
 Penerimaan Budaya

Masyarakat bukan Melayu

seperti Cina dan India termasuk
juga etnik bumiputera di Sabah
dan Sarawak telah menerima
budaya etnik Melayu dari segi
pakaian dan makanan.

Begitu juga etnik Melayu,

menerima budaya daripada etnik
lain seperti penggunaan angpau
yang terkenal di dalam budaya
etnik Cina.
 Program IPT

• Menggalakkan aktiviti dan program yang menjurus

kepada perpaduan dikalangan mahasiswa yang pelbagai
etnik. Antaranya;

• Menawarkan kandungan kursus di semua IPT yang

menitik beratkan aspek pendidikan yang harmoni
dalam masyarakat pelbagai etnik.

• Mewujudkan Kelab Perpaduan atau Rukun

Tetangga - menyemai kesedaran tentang
kepentingan perpaduan.

• Mewujudkan Program khidmat Masyarakat-

memberi pengalaman dalam memahami kehidupan
rakyat Malaysia.

• Menerapkan sikap perpaduan dikalangan

pensyarah dengan memberi pendedahan tentang
kursus Hubungan Etnik.
 PERANAN NGO DALAM KONTEKS
HUBUNGAN ETNIK
• Memainkan peranan untuk mempercepatkan proses hubungan
etnik di Malaysia.

• Terdapat pertubuhan yang berasaskan etnik seperti Pertubuhan

Belia Malaysia, Dewan Perniagaan dan Perusahaan Malaysia.

• Barisan kepimpinan yang terdiri daripada pelbagai kaum:-MBM.

• Terdapat pembahagian mengikut kaum seperti pergerakan Belia

4B, Persatuan Belia Tamil, Dewan Perniagaan Melayu Malaysia,
Dewan Perniagaan Cina dan Dewan Perniagaan India Malaysia.
Persatuan tersebut telah digunakan oleh NGO untuk adakan
dialog dan seminar.
Sambungan…PERANAN NGO DALAM KONTEKS HUBUNGAN ETNIK

•Dana dan geran dari pihak swasta dan penubuhan institusi

seperti Koridor Raya Multimedia (MSC) & Akademi Sains
Negara - penjana pembangunan ekonomi negara, akan
memberi banyak peluang pekerjaan kepada semua golongan
tanpa mengira etnik.

•Multi Nasional Corporation (MNC)- menaja aktiviti yang

memupuk perpaduan dalam kalangan masyarakat pelbagai
etnik :- YTL Corporation, Lion Group, Maxis, Berjaya Group
dll.

•Tajaan atau sumbangan tersebut dikenali sebagai Corporate

Social Responsibility (CSR)
 KESIMPULAN

Usaha ke arah mewujudkan integrasi etnik di Malaysia

perlu melibatkan pelbagai pihak dan tidak seharusnya
diserahkan kepada pihak kerajaan semata-mata.

Pelbagai dasar yang dibuat oleh pihak kerajaan seharusnya

disokong oleh masyarakat, NGO ataupun pihak swasta
bagi memastikan hubungan etnik sentiasa berada
di dalam keadaan harmoni.
 Bab 8
PEMERKASAAN
PENDIDIKAN KE ARAH
KESEPADUAN SOSIAL
 Objektif
• Selepas mempelajari bab ini, pelajar dapat;

1. Memahami perkembangan sistem

pendidikan vernakular di Malaysia.
2. Menghayati kepentingan sistem
pendidikan sebagai alat untuk memupuk
perpaduan.
3. Menilai pendidikan ke arah kesepaduan
sosial.
 Pengenalan
• Wujud polemik dalam dasar pendidikan
di negara ini.

• Sistem pendidikan di negara ini –

berorientasikan komuniti etnik tertentu
yang berkongsi kurikulum yang sama -
sistem pendidikan berorientasikan
Sistem Pendidikan Vernakular (Jenis
Kebangsaan).
 SEJARAH PENDIDIKAN DI
MALAYSIA
• Kaitan rapat antara bahasa dan pendidikan ;
setiap etnik cuba mempertahan sistem
pendidikan masing-masing.

• Usaha kerajaan membentuk satu identiti

kebangsaan menerusi penggunaan BM sebagai
bahasa kebangsaan menjadi sukar.

• Sistem ini telah dibentuk semasa era penjajah

Inggeris.
 Latar Belakang
Pendidikan Komuniti
Etnik
MELAYU

Berasaskan sistem nilai dan adat

Tidak Formal
formal
Tidak Formal

Cth: Pondok, madrasah, sekolah agama, sekolah agama rakyat

Bahasa melayu & arab bahasa pengantar

Sukatan : Al-quran, al-hadis, hal ehwal keagamaan

Bebas pemantauan kerajaan british

Ada peringkat rendah & menengah

Lanjut pelajaran ke Indonesia, India & Mesir

 Formal

Bahasa melayu Didirikan kerajaan

bahasa pengantar British

Tumpuan kpd Lanjut pelajaran ke

membaca, mengira, Maktab Perguruan
menulis, ilmu Sultan Idris
pertukangan,
anyaman & Tidak menjawat
pertanian jawatan tinggi
CINA
Sistem pendidikan tersendiri

Tumpuan kpd pemahaman

penulisan Cina klasik

Bahasa Cina bahasa pengantar

Sebelum Sukatan pelajaran, guru & buku

1900 teks dari China

Untuk mengekalkan identiti

Dibiayai secara persendirian &

persatuan

Ada peringkat rendah & menengah

1920-an Kebangkitan semangat nasionalisme
di China

Timbul sentimen Fahaman Kuomintang & Komunis

anti-imperialis & meresap masuk
anti-British

Enakmen Pengawalan sekolah cina &

Pendaftaran sekolah kurangkan campur tangan persatuan

1924 Sekolah dapat bantuan kewangan & dipantau

kerajaan

Usaha kurang berjaya disebabkan penentangan

Mendesak British tidak campur tangan dalam

pendidikan
INDIA

Tidak ada sumber & dana utk tubuh sekolah sendiri

British sediakan sekolah vernakular melayu tetapi

mereka menolak

Sekolah vernakular Tamil ditubuhkan oleh pihak estet

Penerapan nilai ketamilan diberi keutamaan

Bahasa Tamil bahasa pengantar

Sukatan pelajaran & guru dari India

Persekitaran serba kekurangan & hanya penekanan

sekolah rendah : kurang sambutan
 SEKOLAH VERNAKULAR INGGERIS

Boleh lanjut Penubuhan Untuk melahirkan

pelajaran ke kolej Penang Free pegawai tadbir
& universiti School rendah

Dipandang tinggi
masyarakat

Dimasuki oleh : Dikuasai

 komuniti Cina di bandar mubaligh kristian
 komuniti India di bandar & Inggeris bahasa
 kelas atasan komuniti melayu pengantar
 Era penjajahan di Tanah Melayu
(1800-1945)
• Sehingga tahun 1920, dua bentuk
pendidikan pemerintah British;
1. Pendidikan Inggeris; utk kelompok Melayu
kelas atasan & bukan Melayu.
2. Pendidikan vernakular ; utk kelompok
Melayu kelas bawahan. Hanya diajar
perkara asas 3M.
• Komuniti Cina dan India – selain sekolah
Inggeris, dibolehkan membangunkan
sistem pendidikan sendiri.
 DASAR PENDIDIKAN
DALAM TEMPOH 1945-
1970
Peringkat ke arah pemupukan semangat
kesepaduan sosial dalam bidang
pendidikan
 Dasar Cheeseman 1946
• Peruntukan pendidikan peringkat rendah
secara percuma
• Pendidikan Inggeris didedahkan semenjak
sekolah rendah
• Peluang pendidikan sama kepada golongan
wanita
 Jawatankuasa Car-Saunders 1947
• Merangka pendidikan tahap universiti di Tanah
Melayu

• Peluang dibuka kepada komuniti Melayu

memasuki pendidikan Inggeris
Jawatankuasa Hubungan Antara Kaum
1949
• Bahasa Melayu dan Bahasa Inggeris wajib
diajar di peringkat sekolah rendah

• Sekolah kebangsaan ditubuhkan

• Bahasa ibunda masing-masing boleh diajar

 Laporan Barnes 1951
• Menyemak dan memperbaiki bentuk
pendidikan Melayu

• Bahasa Melayu dan bahasa Inggeris

sebagai bahasa pengantar di sekolah rendah

• Sekolah vernakular dimansuhkan dan

diganti dengan sistem pelajaran kebangsaan
sekolah rendah
 Laporan Fenn-Wu 1951
• Mempertahankan kedudukan sekolah Cina

• Kedudukan bahasa Cina sebagai bahasa

terbesar dunia

• Sekolah Cina tidak perlu sukatan pendidikan

dari negara China
 Ordinan Pendidikan 1952
• Pilihan sama ada bahasa Melayu atau bahasa
Inggeris sebagai bahasa pengantar di sekolah
rendah

• Menjadikan sistem pendidkan sebagai teras

penyatuan kaum
 Laporan Razak 1956
• Dijadikan Dasar Pendidikan pertama untuk
Persekutuan Tanah Melayu
• Bahasa Melayu dijadikan bahasa pengantar di
sekolah rendah & sekolah menengah
• Sekolah jenis kebangsaan bebas memilih bahasa
pengantar
• Penggunaan sukatan pelajaran, sistem peperiksaan,
latihan perguruan dan sistem nazir yang sama
• Pendidikan menggunakan bahasa Melayu
dilanjutkan ke peringkat menengah dan universiti
 Laporan Rahman Talib 1960 dan Akta
Pendidikan 1961
• Bahasa kebangsaan ialah medium penghubung
di Malaysia
• Menyeragamkan sistem peperiksaan dan
persekolahan
• Memberi penekanan terhadap pendidikan
teknik dan vokasional
• Memberi penekanan kepada pendidikan moral
dan keagamaan
 SEKOLAH
KEBANGSAAN DAN
SEKOLAH
VERNAKULAR
 Kelemahan sistem pendidikan
vernakular
• Tidak dapat memupuk perpaduan kaum

• Murid-murid daripada pelbagai kaum terpisah

• Melalui sistem pendidikan yang berbeza-beza

• Penggunaan bahasa yang berbeza-beza sebagai

bahasa pengantar
• Sekolah Kebangsaan memberi peluang kepada semua
etnik menghantar anak-anak mereka belajar bersama-
sama etnik yang lain (menggelakkan segregasi
penduduk)

• Kewujudan sistem pendidikan seperti ini memberikan

ruang integrasi kepada penduduk melalui sistem
kurikulum yang dibentuk.
 Sekolah Rendah

Sekolah Sek. Jenis

Kebangsaan Kebangsaan

Bahasa pengantar
Bahasa pengantar –bahasa
– bahasa Melayu Mandrin/Tamil
 Usaha penyatuan etnik dalam

pendidikan diteruskan di peringkat

menengah dengan

Pelaksanaan Program Rancangan

Integrasi Murid Untuk Perpaduan

(RIMUP)
PENDIDIKAN
MENENGAH
 Sek. Men.
Harian

Sekolah Sek. Men.

Seni & Jenis
Sukan Kebangsaan

Sekolah
Menengah
Sek. Men.
SBP
Agama

Sekolah
Sekolah
Teknik &
Kluster
Vokasional
• Sekolah ini terbuka kepada semua kaum dan
menggunakan sukatan pelajaran yang sama.

• Pengajian dalam bahasa ibunda adalah dibenarkan

jika memenuhi syarat (pengekalan identiti menerusi
bahasa ibunda masing-masing.)

• Peperiksaan besar bagi pendidikan ini ialah Sijil

Pelajaran Malaysia yang menentukan haja tuju
pendidikan pelajar pada peringkat seterusnya.
Beberapa sekolah awam berkongsi kemudahan yang
sama dalam sebuah sekolah

Idea Sekolah Wawasan - menggalakkan interaksi yang

lebih rapat antara etnik

Tujuan & matlamat –

• Wujudkan perpaduan
• Semangat integrasi
• Sifat toleransi & persefahaman
• Galakkan interaksi maksimum
 PENDIDIKAN
PRAUNIVERSITI
 Tingkatan 6 Matrikulasi
-Selama 2 tahun
-Menduduki Sijil Tinggi
-Selama 1 atau 2
Persekolahan Malaysa tahun

(Selepas menduduki SPM)

Diploma Asasi
-Sekurang-kurangnya
3 tahun -Selama 1 atau 2
tahun
 INSTITUSI
PENGAJIAN
TINGGI
 Institusi
Pengajian
Tinggi

Institusi Institusi
Pengajian Pengajian
Tinggi Tinggi
Awam Swasta
• Para pelajar berlatarbelakangkan pelbagai aliran
peringkat institusi pengajian tinggi

• Mereka berasal daripada seluruh pelusuk tanah air dan

menjalani kehidupan kampus selama tiga hingga empat
tahun atau lebih.

• Pelajar mula memahami persekitaran perkongsian.

• Ruang untuk para pelajar bergaul antara etnik lebih luas.

• Perkongsian dalam pelbagai aktiviti memupuk kepada

kesepaduan sosial yang lebih kukuh.

• Keadaan ini penting dalam konteks mencapai perpaduan

nasional dalam masyarakat pelbagai etnik menjelang
tahun 2020.
• Usaha menghalang polarisasi antara etnik.
• Kepelbagaian dalam sistem pendidikan negara.
• Menekan pemahaman tiga rukun politik cina kepada
masyarakat.
• Rukun pertama : Mempertahankan pendidikan cina.
• Rukun kedua : Mempertahankan penerbitan akhbar
cina.
• Rukun ketiga : Mempertahankan persatuan cina
• Mengemukakan Memorandum Pendidikan Persekutuan
Malaya.
• Menjadikan pendidikan Cina sebagai satu daripada
aliran pendidikan negara.
• Memansuhkan Akta Pelajaran 1961 Seksyen 21 (1B)
yang memberi kuasa kepada Menteri Pelajaran untuk
menutup atau memansuhkan Sekolah Jenis
Kebangsaan.

• Membentangkan akta baharu iaitu Akta Pendidikan

1996.

• Mewujudkan pendidikan berdasarkan Falsafah

Pendidikan Negara.

• Mewujudkan pendidikan berasaskan 1 Malaysia

• Menyatukan semula hubungan antara etnik dengan

mewujudkan satu jenis sekolah sahaja di peringkat
menengah.
 Kesimpulan
• Pendidikan – peranan amat dominan
dalam proses sosialisasi.

• Perlu ada satu titik persamaan dalam

dasar pendidikan – agar pendidikan
menjadi agen dalam proses pembinaan
negara bangsa.
 BAB 9:
PENGALAMAN HARIAN:
MENJALIN KESEPADUAN DAN
MELAHIRKAN KEHARMONIAN
 • Menerangkan
kepelbagaian pengalaman
harian yang dapat
menyatukan pelbagai
etnik
Hasil • Merasionalisasikan
peranan seni sebagai
Pembelajaran wadah kesepaduan sosial
• Menghubungkaitkan
peranan media ke arah
kesepaduan sosial
 Fokus Perbincangan:
Pengenalan

Kepelbagaian Makanan Etnik Pemangkin Perpaduan

Makanan dan Ruang Sosial dalam Konteks Hubungan Etnik

Kesenian Pelbagai Etnik dan Kesepaduan Sosial

Media dan Kesepaduan Sosial

Perkongsian Pengalaman Harian Bersama

Kesimpulan
• Malaysia terdiri daripada pelbagai etnik.
• Aspek makanan, kesenian dan media
memainkan peranan penting secara langsung
atau tidak langsung dalam proses membina
kesepaduan antara etnik.
• Hal ini didorong oleh keadaan saling
bergantungan untuk kelangsungan hidup kerana
tidak ada individu mahupun kelompok yang
sempurna kebolehan, keupayaan dan kehendak
naluri mereka dalam usaha memenuhi
keperluan hidup masing-masing.
Kepelbagaian Makanan Etnik
Pemangkin Perpaduan

Masyarakat majmuk

Kepelbagaian makanan

Kesepaduan
(makanan dikongsi bersama)
• Aspek kepelbagaian makanan memberikan
ruang kepada pembentukan kesepaduan sosial
yang mencerminkan latar belakang kehidupan
masyarakat Malaysia yang bersifat pelbagai.
• Keadaan ini telah menjadikan Malaysia memiliki
aset yang amat bernilai dari segi kepelbagaian
makanan yang bukan hanya menyumbang dalam
proses mengeratkan ikatan perpaduan tetapi
juga sebagai satu daripada produk menarik
dalam industri pelancongan tempatan dan
antarabangsa.
 Makanan dan Ruang Sosial
dalam Konteks Hubungan Etnik
• Keunikan makanan sesuatu etnik telah
berperanan menyatukan pelbagai etnik di
dalam masyarakat.
• Makanan juga dapat membahagikan individu
kepada kumpulan sosial tertentu dalam
masyarakat.
• Penyatupaduan dan pembahagian tersebut
bergantung kepada bentuk ruang sosial
sesuatu makanan mengikut fungsinya dalam
masyarakat khususnya masyarakat pelbagai
etnik.
 Cara
Makan Masa; pagi, tengahari dan malam
– ditempat yang sama –
“mamakteria”, kopitiam, warung,
dll.

Penggunaan alat; tangan,

chopstick, daun pisang, sudu
garfu – budaya sepunya.
 Fungsi
Makanan dan
Pembentukan
Ruang Sosial

- Ruang Awam
- Ruang Bukan
Awam
 Ruang Awam
• Tiada kaitan dengan acara agama/
kepercayaan/ etnik .
• Adakala berkaitan dengan acara
agama/keraian keagamaan, contoh
perayaan/kenduri yang boleh dikongsi
bersama.

Ruang Bukan Awam

• Berkaitan dengan acara keagamaan atau
kepercayaan – contoh makanan larangan
berkaitan dengan acara tertentu dalam
meraikan keagamaan/kebudayaan sesuatu
kaum.
 Peranan Makanan dalam Kesepaduan Sosial

• Melangkaui makanan yang berhubungkait

dengan larangan agama - melalui tahap
kefahaman, persefahaman dan hormat
antara satu sama lain.
• Menghayati nilai universal “boleh atau
tidak boleh” antara kaum.
 HINDARKAN BUDAYA
DEKAT TAPI JAUH
JAUH TAPI DEKAT

Contoh: penggunaan telefon bimbit di

ruang makan. Duduk semeja tetapi
bersembang dengan “yang jauh di
mata.”
 Kesenian Pelbagai Etnik dan
Kesepaduan Sosial

• Kesepaduan sosial menerusi

himpunan seni; muzik,
nyanyian, tarian, seni lukis,
dan lain-lain.
• Rakyat Malaysia terdiri daripada
pelbagai etnik yang kaya dengan
pelbagai corak seni warisan yang
menggambarkan identiti etnik masing-
masing.
• Penerimaan, penghormatan dan
pengiktirafan masyarakat kepada
kepelbagaian corak seni tersebut
menjadi salah satu unsur penting dalam
memupuk kesepaduan sosial.
• Kesepaduan berlaku dalam dua aspek;

1. Kesepaduan sosial yang wujud

sewaktu proses penghasilan sesuatu
bentuk seni dihasilkan, contoh :
penghasilan filem Upin dan Ipin, dll.

2. Kesepaduan sosial dalam produk seni,

contoh: karya filem Tan Sri P. Ramlee,
dll.
• Filem “Sini Ada Hantu” adalah hasil gabungan
dan kerjasama penggiat seni yang terdiri
daripada pelbagai etnik.
• Lagu “Pergi” nyanyian Aizat dicipta oleh Pete Teo
dan diiringi dengan alunan alat muzik cina ‘erhu’.
• Pelukis keturunan Cina iaitu Chuah Thean Teng
telah menjadikan corak batik sebagai medium
beliau.
• Sam Karuna adalah pelukis bukan Melayu yang
juga menggunakan batik sebagai medium dalam
lukisan beliau.
Media dan Kesepaduan Sosial

• Media perlu bekerja dengan

dasar yang betul; ketelusan,
akauntabiliti, keadilan dan
laporan yang bertanggungjawab.

(Datuk Seri Najib Tun Razak,

Malam Wartawan 2009)
• Peranan Media, antaranya;
• Membina kredibiliti/kemakmuran
negara.
• Agen perubahan sosial – alat
interaksi sosial, politik dan ekonomi.
• Menyampai maklumat dan mendidik
masyarakat.
• Klasifikasi Media;

• Cetak – suratkhabar, majalah, buku,

novel dan bahan bertaip yang lain.
• Elektronik; TV - pengisian program
TV ke arah perpaduan sosial.
Contoh; melalui kaedah iklan, filem
pendek, Upin dan Ipin, Boboiboy,
dll.
• Cabaran;
• Perkembangan ICT era globalisasi
– media alternatif – mengambil
alih fungsi media tradisi;
• YouTube,
• Facebook
• Twitter
 Perkongsian Pengamalan
Harian Bersama

• Aktiviti perkongsian dengan para

pelajar mengenai pengalaman hidup
dalam konteks interaksi sosial
 Kesimpulan

Ruang mencari kedamaian ,

keamanan dan keharmonian terbuka
luas dalam kepelbagaian .

MENGAPA MENCARI PERPECAHAN

 Bab 10

KESIMPULAN
 Pemahaman Konsep HE
• Proses-proses rundingan sosial;
i. Akomodasi
ii. Akulturasi
iii. Amalgamasi
iv. Asimilasi
• Gejala yang perlu dihindari;
i. Etnosentrisme
ii. Prejudis
iii. Streotaip
iv. Diskriminasi
 KESEPADUAN SOSIAL:
USAHA DULU & SEKARANG
• INSTITUSI: Penubuhan Jabatan
Perpaduan Negara, Kementerian
Perpaduan Negara; JPNIN

• DASAR: Dasar Ekonomi Baru, Wawasam

2020, Dasar Pelajaran Kebangsaan,
Pelan Transformasi Kerajaan; 1Malaysia

• TINDAKAN: Rukun Tetangga; Tadika

Perpaduan; PLKN; Pelbagai Projek 1
Malaysia
 Kursus Hubungan Etnik Wahana
Memperkukuh Kesepaduan Sosial
• Konsep asasnya: membina kesepaduan sosial ke
arah membawa perpaduan & integrasi
• Kelompok sasaran: Mahasiswa/I IPT
• Kandungan menekankan kepada Kesepaduan
Sosial (Kuliah dan Penyediaan Tugasan)
• Output: Sebilangan golongan terpelajar yang
sedar tanggung jawab mereka terhadap negara
• Outcome: Ketaatsetiaan dan patriotisme, melalui
kesepaduan sosial