KESEIMBANGAN TERMA

suhu kedua-duanya sama dan kadar pemindahan
haba bersih adalah sifar.

PELAJARAN 1 :
KESEIMBANGAN TERMA
4.1.1 : Maksud haba dan suhu
Haba adalah satu bentuk tenaga . 4.1.5 Beberapa contoh keseimbangan terma
Suhu adalah darjah kepanasan sesuatu jasad.. dalamkehidupan seharian.
4.1.2 : Perbezaan Suhu dan Haba Situasi 1

Suhu Haba - Beberapa makanan dimasukkan ke dalam peti
Suhu adalah Haba adalah satu bentuk tenaga . sejuk
darjah kepanasan - Haba mengalir dari makanan ke udara di dalam
sesuatu jasad.. peti sejuk.
- Apabila keseimbangan terma dicapai, kadar
pemindahan haba bersih adalah sifar
Merupakan Merupakan kuantiti terbitan - Suhu makanan adalah sama dengan suhu udara di
kuantiti asas
dalam peti sejuk.
Bergantung Bergantung kepada jisim, ,
kepada tenaga perubahan suhu dan jenis bahan
kinetik molekul (muatan haba tentu atau haba Situasi 2
pendam tentu)
( Q = mcθ or Q = ml) ) - Enjin kereta memjadi panas selepas perjalanan
Unit S.I. ialah K Unit S.I. ialah Joule(J) jauh
atau 0C - Aliran haba dari enjin panas ke udara di
Disukat dengan Disukat dengan Joulemeter persekitaran
termometer - Apabila keseimbangan termadicapai, kadar
4.1.3 :Skala (K) - Suhu enjin adalah sama dengan suhu udara di
persekitaran.
Suhu suatu bahan juga boleh diukur dalam Kelvin ,
yang juga dikenali sebagai suhu mutlak.. Situasi 3

θ o C = ( θ + 273 ) K
Contoh 1
Tukarkan suhu 120o C ke unit Kelvin.
Penyelesaian
- Termometer dimasukkan ke dalam air dalam
bikar yang mengandungi air panas.
- Aliran haba dari air panas ke termometer
4.1.4 : Prinsip Keseimbangan Terma (merkuri)
- Apabila equlibrium thremal dicapai, kadar
- Suhu air panas bersamaan dengan suhu
termometer.
Situasi 4
-Satu secawan kopi sejuk diletakkan di atas plat

pemanas
Dua jasad yang berada secara dalam sentuhan terma - Haba mengalir dari plat pemanasd ke kopi sejuk
dikatakan mencapai keseimbangan terma apabila - Apabila keseimbangan terrma dicapai, kadar
1
- Suhu plat pemanas adalah sama dengan suhu kopi Termometer gas Perubahan tekanan gas
sejuk. isipadu malar dengan suhu
4.1.6 Eksperimen untuk menunjukkan konsep
keseimbangan terma
Kaedah penentukuran
Prosedur: Untuk menentukurkan sebuah termometer dua takat

Isikan air panas dalam bikar yang besar dan air dipilih iaitu:
sejuk di dalam bikar kecil. (1) Takat bawah ( 0oC)
Catatkan suhu awal air panas dan air sejuk. Berdasarkan takat lebur ais tulen pada tekanan
Masukkan bikar kecil ke dalam bikar besar. atmosfera.
Perhatikan bacaan kedua-dua termometer. (2) Takat atas (100oC)
Selepas beberapa ketika catat bacaan kedua-dua Berdasarkan takat didih air tulen(stim) pada
termometer tekanan atmosfera.
4.1.8 : Penentukuran sebuah termometer mekuri

dalam kaca dengan skala Celsius

Pemerhatian: Bekukan air tulen ke dalam sebuah peti sejuk.

Bacaan termometer dalam air sejuk bertambah dan Hancurkan ais menjadi ketulan-ketulan kecil dan
air panas berkurangan.Selepas beberapa ketika, isi ke dalam corong turas.
bacaan kedua-dua termometer adalah sama. Apabila ais mula mencair pastikan bebulinya
Kesimpulan: termometer dilitupi denganais.
Apabila merkuri berhenti mengecut, tandakan
Apabila air sejuk dan air panas dalam keadaan batang termometer pada paras merkuri, sebagai
sentuhan terma , haba mengalir dari air panas ke air 0 oC.
sejuk.Selepas beberapa ketika, keseimbangan terma Kemudian masukkan pula termometer didalam air
dicapai kerana kadar bersih pemindahan haba mendidih di dalam sebuah kelalang bulat dan
adalah sifar. pastikan bebuli berada di permukaan air mendidih
Suhu air sejuk sama dengan suhu air panas. itu.
Apabila merkuri berhenti berkembang, tandakan
4.1.7 : Prinsip asas dalam pembuatan sebuah aras merkuri pada termometer, sebagai 100 oC.
termometer. Bahagikan jarak di antara markah 0 oC.dan
100 oC. kepada100 bahagian yang sama,
Apabila kita merebentuk sebuah termometer dua Tandakan skala di sepanjang batang dengan 1
prinsip asas perlu diberi pertimbangan. senggatan mewakili 1o C.
Sifat termometri - Sifat fizik(kuantiti fizik) yang

berubah dengan suhu.
Jadual menunjukkan beberapa jenis
termometer dan sifat termometri yang dipilih.
Jenis Termometer Sifat Termometri
Termometer merkuri Perubahan isipadu merkuri
dengan suhu
Termometer rintangan Perubahan rintangan elektrik
elektrik dengan suhu
Termometer Perubahan d.g.e dengan
termogandingan suhu
2
4.1.9 : Formula yang digunakan untuk
menentukurkan sebuah termometer.
4.10 Termometer merkuri
Sifat termometrik yang digunakan dalam

θ  θ o θ 100   o termometer ini ialah perubahan isipadu

x - x o x 100  x o (panjang) turus merkuri dengan suhu di mana
100 - 0 apabila suhu meningkat, isipadu merkuri
 meningkat.
x 100  x o
 x - x 100  Kepekaan termometer boleh ditingkatkan
o
θ    x 100 C dengan
 100
x - x 
o  - menggunakan bebuli kaca berdinding nipis
- mengurangkan diameter tiub kapilari

θ = suhu bahan
Merkuri digunakan dalam termometer kerana
θo= takat lebur ais
θ100= takatdidih air(stim)
- mempunyai takat didih yang tinggi
xo= panjang turus merkuri pada takat ais
- tidak melekat pada kaca
x100 = panjang turus merkuri pada takat
- adalah legap dan oleh itu lebih mudah skala
stim
dibaca.
x = panjang turus merkuri apabila
- mengembang dan menguncup secara seragam
termometer diletakkan dalam satu
bahan.

Contoh 2
Sebuah termometer merkuri yang belum

ditentukurkan mempunyai panjang merkuri 12 cm
dan 20 cm apabila dimasukkan ke dalam ais lebur
dan stim masing-masing. Apabila dimasukkan
dalam air suam panjangnya menjadi 15
cm.Berapakah suhu air suam itu.
Penyelesaian
Contoh 3
Panjang turus merkuri dalam termometer yang

belum ditentukur adalah 4.0 cm dan 24.0 cm
masing-masing pada 0oC dan 100oC. Berapakah
panjang turus merkuri apabila termometer itu
diletakkan dalam bahan pada 65oC.
Penyelesaian
3
D Tidak adapeng aliran haba dari air panas ke
TUTORIAL 1 6 Rajah menunjukkan sebuah teko mengandungi

teh panas dituangkan ke dalam cawan.
1 Antara berikut yang manakah benar tentang
haba?
A Haba diukur dalam oC

B Hab adalah satu bentuk tenaga
C Haba adalah kuantiti vektor
D Haba mengalir dari bahan sejuk ke bahan
2 Haba dan suhu adalah
A Bentuk tenaga
B Kuantiti skalar Pernyataan manakah betul tentang pengaliran
C Kuantiti terbitan haba?
D Diukur dengan alat yang sama.
A Pengaliran haba bersih adalah dari teh panas
3 Suhu di luar sebuah bilik didapati lebih tinggi ke cawan
daripada di dalam bilik kerana B Haba mengalir hanya dari cawan ke panas
teh
A Haba diserap oleh molekul-molekul udara di C Haba mengalir hanya dari teh panas ke
dalam bilik cawan
B Haba dibebaskan oleh molekul-molekul D Kadar pengaliran haba bersih adalah sifar
udara di luar bilik
C Tenaga kinetik molekul-molekul udara di 7 Semasa sebuah kapal angkasa menuju ke bumi
dalam bilik lebih rendah daripada tenaga semula ia jatuh ke laut ,suhunya adalah beratus-
kinetik molekul-molekul udara di luar bilik. ratus o C tetapi akhirnya suhunya sama dengan
D Tenaga kinetik molekul-molekul udara di suhu air laut.Ini disebabkan
dalam bilik lebih tinggi daripada tenaga
kinetik molekul-molekul udara di luar bilik
A Haba dibebaskan oleh satelit
o B Haba yang diserap oleh air laut
4 0 C adalah setara dengan
C Satelit disejukkan oleh air laut
D Satelit dan air laut berada dalam
A - 273 K B -173 K keseimbangan terma
C 100 K D 273 K
8 Seawan kopi sejuk diletakkandi atas plat
5 Rajah menunjukkan segelas air panas pada suhu pemanas . Selepas beberapa minit didapati suhu
45o C dituangkan ke dalam mangkuk sup panas kopi adalah sama suhu plat pemanas.
juga pada suhu 45oC. Konsep yang manakah dapat menerangkan
situasi tersebut?
A Keseimbangan terma
B Muatan haba tentu
C Haba pendam tentu pelakuran
D Haba pendam tentu pengewapan
1
4 9 Rajah menunjukkan secawan susu panas
Antara berikut yang manakah benar?
A Haba mengalir dari sup panas ke air panas

B Haba mengalir dari air panas ke sup panas
C Suhu air panas dan sup panas meningkat
4
Pernyataan manakah betul tentang M dan N
apabila keseimbangan terma tercapai?
A Suhu P lebih tinggi daripada Q

B Suhu Q lebih tinggi daripada P
C Kadar pengaliran haba bersih antara P dan
Q adalah tidak sifar
D Kadar pengaliran haba bersih antara P dan
Q adalah sifar
Apa yang berlaku apabila susu dan cawan

12 Rajah menunjukkan secawan kopi sejuk
apabila berada dalam keseimbangan terma?
diletakkan di atas plat pemanas.. Suhu awal kopi
sejuk ialah 32o C dan plat pemanas ialah 85oC.
A Tiada pengaliran haba bersih dari susu ke
cawan itu
B Terdapat pengaliran haba haba bersih dari
susu ke cawan itu
C Suhu susu berkurangan
D Suhu cawan semakin meningkat
10 Rajah menunjukkan sepinggan nasi panas

dibiarkan menyejuk sehingga ia mencapai suhu
bilik
Pernyataan manakah betul apabila kopi sejuk
dan plat pemanas berada pada keseimbangan
terma?
A Suhu kopi sejuk lebih tinggi daripada

plat pemanas.
B Kuantiti haba dalam kopi sejuk adalah
sama seperti dalam plat pemanas
C Kadar perubahan suhu dalam kopi sejuk
Pernyataan manakah betul mengenai nasi
lebih daripada plat pemanas
panas itu pada suhu bilik?
D Kadar pengaliran haba bersih antara plat
pemanas dan kopi sejuk adalah sifar
A Kehilangan haba oleh nasi panas lebih kecil
daripada haba yang diperolehi oleh
13 Rajah menunjukkan satu sfera logam panas P
suhu sekeliling.
direndamkan dalam suatu cecair sejuk Q.
B Kehilangan haba oleh nasi panas adalah
sama haba yang diperolehi oleh
suhu sekeliling
C Kehilangan haba oleh nasi panas lebih besar
daripada haba yang diperolehi oleh
suhu sekeliling
D Tidak ada kehilangan haba oleh nasi panas Keseimbangan terma dicapai apabila
dan tidak ada haba diperolehi suhu sekeliling
A isipadu Q = isipadu P
11 Rajah menunjukkan dua cakera logam yang B suhu P = suhu Q
serupa P dan Q yang bersentuhan.Suhu awal P C kuantiti haba Q = kuantiti haba P
dan Q adalah 35 ° C dan 57 ° C masing-masing. D muatan haba tentu P = muatan haba tentu
. Q
14 Rajah menunjukkan teh sejuk lemon dari sebuah

bekas dituangkan ke dalam air panas dalam
sebiji gelas
5
Hubungan mana antara T1, T2 dan T adalah
benar?
A T1 > T2 > T B T2 > T1 > T

Perenyataan yang manakah betul tentang
C T1 > T > T2 D T2 > T > T1
suhu campuran akhir?
17 Rajah menunjukkan tiga bongkah P, Q dan R,
A Lebih rendah daripada suhu
pada suhu θ1, θ2, dan θ3 berada dalam sentuhan
teh lemon sejuk
terma antara satu sama lain
B lebih rendah daripada suhu
air panas
C Lebih tinggi daripada suhu
air panas
D Sama dengan suhu teh lemon sejuk
15 Rajah menunjukkan logam panas pada suhu

80o Cis direndam dalam air pada suhu Apabila tiga bongkah tersebut dalam
30oC. keseimbangan terma yang berikut adalah benar
mengenai suhu θ1, θ2, dan θ3?
θ1ºC θ2/ ºC θ3 / ºC
A 35 25 30
B 25 35 30
C 30 30 30
D 35 25 35
18 Rajah menunjukkan bikar X yang mengandungi

Apakah suhu sfera logam apabila 200 g air pada suhu 90 oC dan bikar Y
keseimbangan terma dicapai antara sfera mengandungi 50 g air pada suhu 40 oC.
logan dan air ?
A Kurang daripada 30 ° C
B Lebih daripada 80 ° C
C Antara 30 ° C dan 80 ° C
D Sama seperti suhu bilik
16 Rajah menunjukkan objek A dan objek B

adalah suhu T1 dan T2. Haba mengalir dari Antara suhu graf suhu melawan masa yang
A ke B sehingga keseimbangan terma berikut adalah benar apabila air dalam bikar X
dicapai pada suhu T. dituangkan ke dalam bikar Y dan
mencapai keseimbangan terma.
6
B Takat didih Takat beku
merkuri merkuri
C Takat beku Takat didih
air air
D Takat didih air Takat beku air
23 Semasa proses penentukuran termometer

merkuri, termometer dimasukkan ke dalam
hipsometer yang disambungkan ke termometer
supaya
A Air menjadi berubah menjadi wap

B Air mendidih pada tekanan atmosfera
C Merkuri mengembang dengan seragam
D Wap merkuri terkondensasi menjadi cecair
merkuri
19 Apakah konsep yang digunakan dalam 24 Sebuah termometer merkuri yang belum
pengukuran suhu badan manusia menggunakan ditentukurkan mempunyai panjang merkuri 5
termometer? cm dan 25 cm apabila dimasukkan dalam ais
lebur dan stim masing-masing.Apabila
A Muatan haba tentu dimasukkan dalam suatu cecair didapati
B Haba pendam tentu panjangnya menjadi 12 cm.Berapakah suhu
C Keseimbangan terma cecair tersebut?
D Sentuhan terma
A 30 o C B 35 o C
o
20 Sifat thermometri ditakrifkan sebagai C 55 C D 70 o C
25 Panjang turus merkuri sebuah termometer
A Kuantiti fizik yang menghalang adalah 20 cm dan 8 cm masing-masing apabila
perubahan suhu dimasukkan dalam stim dan ais lebur.
B Kuantiti fizik yang tidak mempengaruhi Berapakah panjang turus merkuri apabila
suhu dimasukkan dalam suatu bahan besuhu
C Kuantiti fizik yang berubah dengan suhu -25 o C?
D Kuantiti fizik yang mempunyai nilai malar
A 4 cm B 5 cm
21 Yang manakah adalah benar ? C 10 cm D 12 cm
26 Sebuah termometer yang belum ditentukurkan

Termometer Sifat termometri
dibahagikan 200 bahagian yang sama antara
yang berubah dengan
takat ais dan takat stim.Apabila dimasukkan
suhu
dalam satu kukusan air ,aras merkuri berada
pada tanda 120.Suhu kukusan air itu adalah
A Termometer Daya gerak elektrik
rintangan A 253 K B 313 K
B Termometer Isipadu merkuri C 333 K D 353 K
merkuri
C Termometer Ketumpatan gas 27 Rajah menunjukkan sebuah termometer
tekanan gas merkuri yang belum ditentukur. Panjang turus
D Termometer Beza keupayaan merkuri pada termometer ialah 5 cm pada 0 0C
termogandingan dan 85 cm pada 100 0C.
22 Berkenaan dengan takat tetap dalam skala

Celsius dari termometer merkuri, yang manakah
berikut adalah benar?
Takat tetap Takat tetap

bawah atas Berapakah nilai θ ?
A Takat beku Takat didih
merkuri merkuri A 42.4 oC B 66.3 oC
C 68.2 oC D 72.5oC
7
Rajah 32.1
28 Termometer P dan Q mempunyai takat ais yang
ditandakan pada 25 ° C dan 40 ° C dan takat (a) Pada akhir campuran apa yang berlaku
stim pada 85 ° C dan 140 ° C masing-masing. kepada suhu
Apabila termometer P mengukur suhu air
mandian sebagai 60 °C bacaan Q untukair (i) air panas
mandian yang sama adalah ………………………………………......
[ 1 markah ]
A 60°C B 85°C (ii) sirap sejuk
C 100°C D 140°C ………………………………………......
[ 1 markah ]
29 Termometer rintangan mempunyai rintangan (b) Semasa suhu akhir campuran,
100 Ω pada takat ais dan 75 Ω pada takat stim.
Apabila termometer dimasukkan dalam bahan, (i) namakan keadaan yang dicapai
rintangan ialah 40 Ω. Apakah suhu bahan itu? ………………………………………......
[ 1 markah ]
A -240 o C B -80 o C (ii) apa yang berlaku kepada haba di dalam
C 80 0 C D 240 o C air panasdan sirap sejuk
………………………………………......
30 Rajah menunjukkan sebuah termometer.. [ 1 markah ]
(c)Lengkapkan ayat berikut dengan
menandakan (✓) dalam kotak untuk
jawapan yang betul.
Pengubahsuaian yang mana akan meningkatkan

Suhu akhir campuran adalah
kepekaan termometer?
A Menggunakan tiub kapilari yang lebih kurang daripada 15oC

pendek
B Menggunakan bebuli kaca berdinding tebal lebih daripada 80o C
C Menggunakan batang kaca berdinding tebal
D Menggunakan tiub kapilari yang lebih halus antara 15oC dan 800 C
31 Merkuri digunakan dalam sebuah termometer [ 1 markah ]

kerana
(d) Pada Rajah 32.2, lakarkan graf suhu
A melekat pada kaca melawan masa untuk air panas dan sirap
B mempunyai ketumpatan tinggi sejuk
C mempunyai takat didih yang rendah
D mengembang and menguncup secara
seragam
32 Rajah 32.1 menunjukkan air panas pada suhu

80o C dituangkan ke dalam sirap sejuk pada
suhu 15oC
Rajah 32.2
[ 2 markah ]
333 Rajah 33 menunjukkan termometer merkuri yang

tidak ditentukur.
8
Rajah 33
Suhu suatu bahan bergantung kepada
(a) (i) Nyatakan perubahan kuantiti fizik bagi
merkuri apabila suhu meningkat takat lebur dan takat didih
………………………………………............ bahan itu
[ 1 markah ] tenaga kinetik molekul-molekul
(ii) Mengapa merkuri digunakan dalam bahan itu.
termometer? [1 markah]
………………………………………............
[ 1 markah ] (b) Berdasarkan Rajah 34.1, Rajah 34.2 dan
(b) Panjang turus merkuri dalam termometer Rajah 34.3, hitungkan suhu, θ susu panas.
adalah 2.6 cm pada 0 ° C dan 22.6 cm pada
100 ° C.
(i) Berapakah perbezaan di dalam panjang

turus merkuri pada suhu 0 ° C dan pada
suhu 100 ° C?
……………………………………................ [3 markah]
[ 1 markah ] (c) Rajah 34.4 menunjukkan reka bentuk
(ii) Apabila termometer diletakkan di dalam termometer yang boleh digunakan untuk
minyak panas.panjang turus merkuri adalah mengukur suhu di Kutub Utara di mana suhu
16.9 cm. sekitar adalah antara - 40o C hingga - 8o C.
Tentukan suhu minyak panas.
[ 2 markah ] Rajah 34.4

34 Rajah 34.1 menunjukkan termometer merkuri Jadual 34 menunjukkan beberapa ciri-ciri
yang belum ditentukurkan diletakkan di dalam termometer yang berbeza.
bikar yang mengandungi kiub ais dan air pada
0° C. Panjang turus merkuri. l = 8 cm .. Termometer Cecair Diameter Bentuk batang
Rajah 34.2 menunjukkan panjang turus merkuri, digunakan tiub kapilari kaca
l = 26 cm apabila kiub ais dan air dalam bikar
Merkuri
dipanaskan sehingga 100 ° C. dengan
Rajah 34.3 menunjukkan panjang turus merkuri.
P takat beku besar
l = 20 cm apabila termoeter diletakkan dalam melengkung
adalah
susu panas dengan suhu, θ ° C. o
-39 C
Alkohol
dengan
Q takat beku besar
adalah rata
-112oC
Merkuri
dengan
R takat beku kecil
Rajah 34.1 Rajah 34.2 adalah rata
-39oC
Alkohol
dengan
S takat beku kecil
adalah melengkung
o
-112 C
Jadual 34
Rajah 34.3 Berdasarkan maklumat dalam Jadual 34,
nyatakan ciri - ciri yang sesuaitermometer boleh
(a) Lengkapkan ayat berikut dengan digunakan untuk mengukur suhu di Kutub Utara
menandakan (√ ) ke dalam kotak bagi Berikan seba untuk kesesuaian ciri-ciri.
jawapan yang betul.
9
J
(i) Cecair digunakan
………………………………………………
Sebab
........................................................................
[ 2 markah ]
(ii) Diameter tiub kapilari
........................................................................ K
Sebab
........................................................................
[ 2 markah ]
(iii) Bentuk batang kaca
.......................................................................
Sebab
........................................................................ L
[ 2 markah]
(d) Berdasarkan jawapan dalam (c) pilih yang
paling termometer yang sesuai yang boleh
digunakan untuk mengukur suhu di kutub Utara
[ 1 markah]
35 (a) Rajah 35.1 menunjukkan sebuah

termometer digunakanuntuk mengukur suhu
air sejuk
Jadual 35
[10 markah]
(c) Rajah 35.2 menunjukkan termometer
merkuri semasa ditentukur. Panjang turus
merkuri adalah 8 cm dan 20 cm pada 0o C
dan 100o C. Apabila termometer diletakkan
dalam suatu bahan pada To C panjang
Rajah 35.1 turus merkuri adalah 14 cm.
(i) Apakah yang dimaksudkan dengan suhu?
[ 1 markah]
(ii) Terangkan bagaimanakah sebuah
termometer cecair dalam kaca boleh
ditentukurkan?
[4 markah]
(b) Jadual 35 menunjukkan reka bentuk dan
spesifikasi empat termometer klinikal J, K, L
dan M digunakan untuk mengukur suhu Rajah 35.2
badan seorang sakit. Kaji spesifikasi semua Hitung
empat termometer. Terangkan kesesuaian
setiap reka bentuk dan spesifikasinya. (i) nilai T dalam unit Kelvin
Tentukan termometer yang paling sesuai [3 markah]
untuk digunakan (ii) panjang turus merkuri apabila
termometer diletakkan dalam bahan
Termo Spesifikasi tersebut pada suhu - 20oC.
meter [2 markah]
10
Ini disebabkan apabila jisim semakin bertambah ,
maka , lebih banyak haba akan diambil untuk
meningkatkan suhu sebanyak 1o C.
Itulah sebabnya mengapa apabila kita
memanaskan secawan air mengambil masa yang
singkat untuk menaikkan suhu berbanding dengan
memanaskan sebaldi air.
Contoh 1
Objek M dan objek N mengalami peningkatan

suhu 5o C dan 10o C masing-masing apabila objek
dipanaskan oleh 2000 J haba
(a) Hitungkan muatan haba bagi objek M dan N.

(b) (i) Bandingkan kenaikan suhu objek M dan N.
(ii) Nyatakan hubungan antara muatan haba
dengan kenaikan suhu.
Penyelesaian
PELAJARAN 2 – MUATAN
HABA TENTU, c
2.1 Maksud muatan haba C, dan unit S.I.nya.
Muatan haba ialah haba yang diperlukan untuk

2.2 Maksud muatan haba tentu , c, dan unit
menaikkan suhu suatu bahan sebanyak 1oC atau S.I.nya.
1 K.
Muatan haba tentu ialah haba yang diperlukan
Unit S.I.bagi C ialah J oC-1 atau J K-1 untuk menaikkan suhu bagi 1 kg bahan sebanyak
Q 1oC atau1 K.
C

Di mana C = Muatan haba J oC-1 atau J K-1 Unit S.I.bagi c ialah J kg-1 oC-1 or J kg-1 K-1
Q = Haba (J) Q
Δθ = Perubahan suhu ( oC atau K ) c
m
Semakin bertambah muatan haba,C, semakin Di mana c = muatan haba tentu
berkurang kenaikkan suhu, Δθ. (J kg-1 oC-1 atau J kg-1 K-1 )
m = mass ( kg)
Semakin bertambah jisim , m , semakin bertambah Q = Heat (J)
muatan haba , C. θ = Perubahan suhu ( oC or K )
Contohnya 2 kg bahan mempunyai muatan haba
3000 J oC-1 , maka 10 kg bahan tersebut muatan Muatan haba tentu bergantung kepada jenis bahan
habanya akan menjadi of the substance , then the dan tidak bergantung kepada jisim bahan.
15000 J oC-1 . Sebagai contoh muatan haba tentu air adalah 4200
J kg-1 oC-1 manakala muatan haba tentu aluminium
adalah 900 J kg-1 oC-1.
11
Muatan haba tentu sebanyak 5 kg air sama dengan Pt
muatan haba tentu bagi 10 kg air. c
m( 2  1 )
Bahan-bahan yang mempunyai muatan haba tentu
yang kecil lebih cepat, ia juga mengalami
perubahan besar dalam suhu walaupun hanya Langkah berjaga-jaga
sejumlah kecil haba dibekalkan.
Bahan-bahan yang mempunyai muatan haba tentu 1. Balutkan silinder aluminium dengan kain felt
yang besar akan dipanaskan secara perlahan dan ia untuk mengurangkan kehilangan haba ke
juga mengalami perubahan kecil dalam suhu persekitaran.
walaupun sejumlah besar haba dibekalkan. 2. Masukkan minyak ke dalam lubang sebelum
termometer dimasukkan untuk memastikan
2.3 :Eksperimen untuk menentukan nilai sentuhan haba yang lebih sempurna
muatan haba suatu bahan (pepejal)
Perbincangan
Tujuan eksperimen
Nilai muatan haba tentu aluminium, c yang
Untuk menentukan muatan haba tentu pejal ditentukan dalam eksperimen adalah lebih besar
(silinder aluminium) daripada nilai piawai c.
Ini kerana kenaikan suhu, θ di dalam eksperimen
Senarai radas dan bahan ini kurang daripada kenaikan suhu yang sepatutnya
disebabkan oleh kehilangan haba kepada
Bekalan kuasa, pemanas elektrik, wayar persekitaran.
penyambung, silinder aluminium, termometer, Lebih kecil kenaikkan suhu Δθ, semakin besar
minyak pelincir, kain felt dan kepingan asbestos. Pt
muatan haba tentu kerana c  
m 
Susunan radas
2.4 Eksperimen untuk menentukan nilai muatan

haba suatu bahan (cecair)
Tujuan eksperimen
Untuk menentukan muatan haba tentu cecair (air)
Senarai radas dan bahan
Bekalan kuasa, pemanas elektrik, wayar

dawai, bikar, termometer, kertas tisu dan pengacau.
Prosedur eksperimen
Susunan radas
Kuasa pemanas elektrik dicatatkan = P
Jisim silinder aluminium direkodkan = m
Suhu awal aluminium dibaca termometer = θ1
Pemanas elektrik dihidupkan dan serentak dengan
itu jam randik dihidupkan ,.
Selepas pemanasan dalam satu masa, t, pemanas
dimatikan.
Bacaan maksimum pada termometer dicatat = θ2
Pengiraan
Hitung haba yang dibekalkan oleh pemanas = Pt Prosedur eksperimen

Hitung haba yang diserap oleh silinderaluminium =
mc (θ2-θ1) Kuasa pemanas elektrik dicatatkan = P
Berdasarkan andaian bahawa tidak ada kehilangan Jisim bikar kosong ditimbang dan jisimnya
haba kepada persekitaran direkodkan = m1
Pt = mc (θ2-θ1) Bikar itu diisi dengan air dan ditimbang sekali lagi
dan jisimnya direkodkan = m2
12
Suhu awal air dibaca termometer = θ1
Pemanas elektrik dan jam tangan dihidupkan Senarai alat radas dan bahan ;
serentak. Ladung kuprum, thermometer, bikar , penunu
Selepas pemanasan untuk satu masa, t, pemanas Bunsen, air, bikar , penyepit , neraca penimbang
dimatikan. dan jam randik.
Bacaan maksimum pada termometer dicatat = θ2
Susunan radas:
Pengiraan
Hitung haba yang dibekalkan oleh pemanas = Pt

Hitung haba yang diserap oleh air
= (m2 - m1) c (θ2-θ1)
Berdasarkan andaian bahawa tidak ada kehilangan
haba kepada persekitaran
Pt = ( m2 - m1) c (θ2-θ1)
Pt Prosedur eksperimen termasuk mengawal
c
(m 2 - m 1 )( 2  1 ) pembolehubah manupulatif dan kaedah
mengukur pembolehubah bergerakbalas.
Langkah berjaga-jaga
Jisim sebuah ladung kuprum ditimbang dengan
1. Air mesti dikacau secara berterusan untuk sebuah neraca penimbang , m =50 g
memastikan suhunya seragam. Suhu air di dalam bikar diukur dengan
2. Bikar hendaklah dibalut dengan tisu atau kain menggunakan termometer = θ 1
felt dan diletakkan di atas kepinganpolistirena Ladung kuprum itu dipanaskan dengan penunu
untuk mengelakkan kehilangan haba ke Bunsen dalam masa 5 minit.
persekitaran . Ladung yang telah dipnaskan itu dimasukkan ke
dalam air di dalam bikar dan suhu maksimum air
dicatatkan , θ
2
Perbincangan Kenaikan suhu air dihitungkan,

θ=θ –θ
2 1
Eksperimen diulangi sebanyak 5 kali dengan

Nilai muatan haba tentu air, c yang ditentukan
menambahkan bilangan ladung kuprum.
dalam eksperimen adalah lebih besar daripada nilai
piawai c.
Ini kerana nilai kenaikan suhu, Δθ daripada Menjadual data:
eksperimen kurang daripada kenaikan suhu yang
sebenar disebabkan oleh kehilangan haba kepada Jadualkan data
persekitaran.
Lebih kecil kenaikkan suhu Δθ, semakin besar m
Pt θ
muatan haba tentu kerana c  
m 
Menganalisis data:
2.5 Eksperimen untuk mengkaji hubungan Lukis graf θ melawan m

antarajisim dan haba.
Hipotesis:
Apabila jisim bertambah ,haba bertambah
Tujuan eksperimen :
Eksperimen untuk mengkaji hubungan antara
jisim dan haba. 2.6. Eksperimen untuk mengkaji hubungan
antarajisim dan kenaikan suhu.
Pembolehubah eksperimen:
Pembolehubah dimanupulasikan : Jisim Hipotesis:
Pembolehubah bergerak balas : Haba Apabila jisim bertambah ,haba ,kenaikan suhu
Pembolehubah dimalarkan : Jenis bahan, muatan berkurang.
haba tentu,jisim dan suhu awal air, masa
pemanasan. Tujuan eksperimen :
13
Eksperimen untuk mengkaji hubungan antara 1. Alat-alat memasak
jisim dan kenaikan suhu.
Pembolehubah dimanupulasikan : Jisim
Pembolehubah bergerak balas : Kenaikan suhu
Pembolehubah dimalarkan : Suhu awal air, masa
pemanasan
Senarai alat radas dan bahan ;

Air,neraca alur tiga, thermometer, pemanas elektrik
dan jam randik.
-Alat memasak seperti kuali menggoreng
Susunan radas: , periuk, cerek, besi elektrik dan sebagainya
diperbuat daripada bahan dengan muatan
haba tentu yang rendah
-Ini kerana suhu meningkat dengan cepat
walaupun haba yang sedikit
- Bahagian badan alat memasak dibuat oleh
bahan yang mempunyai n muatan haba tentu
rendah supaya cepat panas, manakala
pemegangnya dibuat daripada bahan yang
mempunyai muatan haba tentu yang besar
supaya lambat panas.
Prosedur eksperimen termasuk mengawal

2. Air sebagai bahan untuk mengekalkan
pembolehubah manupulatif dan kaedah
kepanasan di rumah-rumah kediaman bagi
negara-negara yang mempunyai musim sejuk

Jisim air ditimbang dengan menggunakan neraca
alur tiga , m = 30 g.
Suhu awal air dicatatkan dengan termometer = 1
Selepas 5 minit pemanasan, suhu maksimum air
dicatatkan = 2
Kenaikan suhu air dihtungkan,
θ=θ –θ
2 1
Eksperimen diulangi sebanyak 5 kali dengan

menggunakan jisim air yang berbeza
Menjadual data: -Air mempunyai muatan haba tentu yang besar.

-Ini membolehkan air dapat menyimpan banyak
Jadualkan data haba dan apabila air sejuk ia kan
membebaskan semula haba. Disamping itu
m air adalah murah dan selamat
θ -Di Negara-negara sejuk sistem pemanasan
berpusat menggunakan air untuk menyerap
Menganalisis data: haba dari dandang dan seterusnya haba
Lukis graf θ melawan m dibebaskan semula oleh radiatior ke bilik-bilik
untuk mengekalkan suhu di dalam rumah.
3. Air sebagai agen penyejuk dalam sistem

penyejukkan enjin kereta
2.7. Aplikasi muatan haba tentu bagi suatu

bahan
14
-Air mempunyai muatan haba tentu yang besar.
- Air boleh menyimpan atau menyerap lebih
banyak haba dengan peningkatan suhu yang
kecil ( lambat panas)
-Muatan haba tentu air laut> daratan (pasir)
- Dalam sistem penyejukan enjin kereta, air
-Pada malam hari daratan(pasir) lebih cepat
adala dialirkankan melalui paip di sekitar blok
sejuk daripada air laut.
enjin untuk menyerap tenaga daripada enjin
-Udara panas di permukaan air laut naik
panas dan supaya enjin kekal sejuk. Dari
ke atas.
blok silinder , air masuk ke radiator di mana
-Udara sejuk di atas permukaan pasir (daratan)
ia disejukkan oleh udara luar yang disedut oleh
bergerak ke laut sebagai bayu darat.
radiator.
- Air sejuk dialirkan semula melalui
7. Bahan untuk membina rumah
enjin untuk menyerap haba dan kitaran ini
berulang-ulang secara berterusan semasa enjin
-Bahan yang mempunyai muatan haba tentu
dihidupkan.
yang tinggi boleh digunakan sebagai penebat
haba ,contohnya kayu.
4. Air di dalam kolam renang -Rumah kayu akan mengekalkan udara sejuk di
bahagian dalamnya semasa musim panas.
-Air mempunyai muatan haba tentuyang besar - Pembina bangunan boleh memilih bahan
- Air boleh menyimpan atau menyerap lebih bangunan yang sesuai bergantung pada lokasi
banyak haba dan ketinggian. Itu membolehkan untuk
- Air di kolam renang tetap sejuk walaupun membina rumah-rumah yang dapat
pada musim panas mengekalkan udara panas atau udara sejuk.
5. Bayu laut
2.8 : Menyelesaikan masalah melibatkan muatan

haba tentu dengan menggunakan rumus
Q = mcΔθ dan Pt = mcΔθ
Contoh 2
Hitungkan jumlah tenaga haba yang diperlukan

untuk memanaskan 2 kg keluli dari suhu 30oC
-Muatan haba tentu air laut> daratan (pasir) kepada suhu 70oC (muatan haba tentu keluli =
- Semasa siang hari (pasir) panas lebih cepat 500 J kg -1 o C-1)
daripada air laut.
- Udara panas di permukaan tanah (pasir) naik
Penyelesaian
ke atas.
- Udara sejuk di atas permukaan air laut
bergerak ke daratansebagai bayu laut.
Contoh 3
6. Bayu darat
4 kg air membebaskan haba sebanyak 8.4 x 10 5 J
apabila disejukkan dari suhu 90oC kepada suhu
40oC .Kirakan mutan haba tentu air.
Penyelesaian
15
Contoh 4 3 Masa yang diambil untuk memanaskan secawan
air adalah lebih pendek daripada memanaskan
0.2 kg air panas pada suhu 100oC dicampurkan sebaldi air. Ia disebabkan
dengan 0.25 kg air sejuk pada suhu
10oC.Berapakahsuhu akhir campuran? Jisim air Muatan haba air
A di dalam cawan <di di dalam cawan <di
Penyelesaian dalam baldi dalam baldi
B di dalam cawan <di di dalam cawan> di
dalam baldi dalam baldi
C di dalam cawan> di di dalam cawan <di
Contoh 5 D di dalam cawan> di di dalam cawan> di
Sebuah bikar diisi dengan 2 kg air pada 30 oC.
Sebuah sfera plumbum berjisim 1.5 kg pada 90oC 4 Muatan haba tentu suatu bahan ditakrifkan
dimasukkan ke dalam bikar. tersebut.Suhu akhir sebagai
campuran yang dicapai oleh air dan sfera ialah
31.5o C. A Suhu yang diperlukan untuk menaikkan
Hitung muatan haba tentu sfera plumbum. haba 1 kg bahan sebanyak 1 J.
(Muatan haba tentu air = 4.2 x 103 J kg -1 o C-1 B Suhu yang diperlukan untuk menaikkan
haba suatu bahan sebanyak 1J.
Penyelesaian C Haba diperlukan untuk menaikkan suhu
1 kg bahan sebanyak 1oC.
D Haba diperlukan untuk menaikkan suhu
suatu bahan sebanyak 1oC
Contoh 6 5 Muatan haba tentu besi ialah 460 J kg-1 ° C-1.

Pernyataan yang menerangkan mengenai
Sebuah pemanas rendam berlabel 2 kW,240 V muatan haba tentubesi dengan betul?
digunakan untuk memanaskan 3 kg air.Berapakah
kenaikan suhu air apabila pemanas itu diguna
selama 8 minit.
(Muatan haba tentu air = 4200 J kg -1 o C-1)
Penyelesaian A 1 kg besi menyerap 460 J tenaga haba

semasa pemanasan
TUTORIAL 2 B Suhu 1 kg besi akan meningkat sebanyak
1 ° C apabila ia menyerap 460 J tenaga
1 Muatan haba ialah haba
C Suhu 1 kg besi akan berkurang sebanyak
A haba yang diperlukan untuk menaikkan suhu 1 ° C apabila ia menyerap 460 J tenaga
1 kg bahan sebanyak 1oC. haba
B haba diperlukan untuk menaikkan suhu D Besi memerlukan 460 J tenaga haba untuk
suatu bahan sebanyak 1oC meningkatkan suhunya dengan l ° C
C suhu yang diperlukan untuk meningkatkan
haba 1 kg bahan sebanyak 1 J. 6 Rajah menunjukkan dua cecair P dan Q yang
D suhu yang diperlukan untuk menaikkan haba mempunyai jisim yang sama, yang dipanaskan.
suatu bahan sebanyak 1 J. oleh jumlah tenaga yang sama.Suhu awal P dan
Q adalah sama ..
2 Dua objek yang berbeza P dan Q dipanaskan
oleh jumlah haba yang sama. Peningkatan suhu
Q lebih tinggi daripada P.
Perbandingan mana yang benar?
A Jisim Q > Jisim P

B Jisim Q < Jisim P
C Muatan haba Q > Muatan haba P
D Muatan haba Q < Muatan haba P
16
Diperhatikan bahawa Q lebih lebih cepat panas
daripada P. Pemerhatian ini adalah disebabkan A Suhu akhir bongkah besi > kuprum
oleh perbezaan dalam B Suhu akhir bongkah tembaga > plumbum
C Suhu akhir bongkah besi adalah paling
A Takat beku tinggi
B Takat lebur D Suhu akhir bongkah plumbum adalah paling
C Muatan haba tinggi
D Muatan haba tentu
10 Rajah menunjukkan 0.5 kg cecair dipanaskan
menggunakan pemanas elektrik selama 15
7 Tenaga haba dibekalkan pada kadar yang sama minit.
kepada 0.4 kg bahan P dan 0.4 kg bahan Q
dalam bekas yang sama. Suhu bahan P
meningkat lebih cepat.Ini kerana bahan P
A ketumpatan lebih kecil daripada bahan Q

B ketumpatan lebih besar daripada bahan Q
C kadar sejatan yang lebih rendah daripada
bahan Q
D mempunyai muatan haba tentu yang lebih
kecil daripada bahan Q
8 Jadual menunjukkan nilai muatan haba tentu

bagi empat silinder logam dengan jisim yang
sama.
Suhu cecair meningkat lebih cepat
Silinder logam Muatan haba tentu ( J
kg-1 oC-1) A Menggunakan cecair yang mempunyai
Plumbum 130 muatan haba tentu lebih tinggi
Tembaga 387 B Menggunakan cecair yang mempunyai
Besi 460 takat didih yang lebih tinggi
Aluminium 910 C Mengurangkan masa pemanasan
D Mengurangkan jisim cecair
Apabila silinder logam itu dipanaskan dengan
haba yang sama dan pada suhu awal yang sama,
silinder manakah peningkan suhu paling tinggi?
11 Rajah menunjukkan satu set alat radas untuk
A Plumbum menentukan muatan haba tentu, c, blok
B Tembaga aluminium.
C Besi
D Aluminium
9 Rajah menunjukkan bongkah besi, bongkah

kuprum dan bongkah plumbum. Semua
bongkah mempunyai jisim yang sama dan
dipanaskan dengan jumlah tenaga haba yang
sama dalam masa 20 minit. Muatan haba tentu,
c, bagi setiap bongkah adalah berbeza. Langkah mana yang boleh meningkatkan
kejituan nilai c?
A Letakkan blok aluminium pada kepingan

logam
B Balut blok aluminium dengan kertas tisu
C Tutup bahagian atas blok aluminium dengan
kerajang aluminium
D Menambahkan saiz lubang di mana
termometer dimasukkan
Pernyataan manakah yang betul pada akhir 20 12 Nilai muatan haba tentu aluminium, c
minit? ditentukan dengan menjalankan eksperimen di
17
sebuah makmal sekolah adalah lebih besar 18 Antara gambarajah yang berikut menunjukkan
daripada nilai piawai ,c kerana penjelasan yang tepat untuk fenomena bayu
laut?
A Menggunakan pemanas dengan kuasa tinggi
B Menggunakan penebat tebal untuk membalut
blok aluminium
C Kenaikan suhu adalah lebih kecil daripada
kenaikan suhu sebenar
D Jisim blok aluminium adalah lebih tinggi
daripada jisim sebenar
13 Antara berikut yang manakah tidak berkaitan

dengan muatan haba tentu suatu bahan?
A Pengukus
B Radiator enjin kereta
C Peralatan memasak
D Bayu laut dan bayu darat
14 Fenomena yang menunjukkan penggunaan

nuatan haba tentu dalam kehidupan seharian?
A Mengukus nasi
B Menyejukan enjin kereta
C Mendidihklan air
D Membakar kayu api
15 Mengapa air digunakan sebagai agen penyejuk?
A Air membeku dengan mudah

B Air mengewap dengan mudah
C Air mempunyai ketumpatan tinggi
D Air mempunyai muatan haba tentu yang
tinggi
16 Antara berikut yang manakah benar?

Muatan haba tentu alat Muatan haba tentu
memasak pemegang alat
19 Rajah menunjukkan dua bikar mengandungi
memasak
cecair W dan cecair X masing - masing. Setiap
A tinggi tinggi cecair yang menerima tenaga haba yang sama
B rendah tinggi Q.
C tinggi rendah
D rendah rendah
17 Pada waktu malam daratan lebih sejuk daripada

laut.Pernyataan manakah menerangkan
keadaan tersebut?
A Air laut memebebaskan haba lebih cepat

daripada daratan
B Air laut menyerap haba lebih banyak
daripada t daratan Pernyataan manakah mengenai W dan X adalah
C Bayu bergerak dari laut ke daratan benar?
D Muatani haba tentu air laut lebih besar
daripada daratan A Muatan haba tentu W adalah satu perempat
muatan haba tentu X.
B Muatan haba tentu W ialah separuh muatan
haba tentu X.
18
C Muatan haba tentu W adalah sama dengan 26 Sebuah cerek 800 watt mengandungi 0.5 kg air
muatan haba tentu X. pada suhu 30 oC. Ia dihidupkan sehingga air
D Muatan haba tentu W ialah dua kali ganda mendidih.
muatan haba tentu X. Berapakah masa yang diambil untuk
mendidihkan air itu ?
20 Pasangan magnitud jisim dan haba yang ( Muatan haba tentu cecair =
manakah menghasilkan kenaikan tertinggi suhu 4.2 x 103 J kg -1 o C-1 )
apabila bahan dipanaskan?
A 76 s B 168 s
Jisim Haba C 184 s D 340 s
A Rendah Tinggi 27 Rajah menunjukkan graf suhu – masa bagi suatu

cecair berjisim 0.2 kg. Cecair dipanaskan
B Rendah Rendah
dengan menggunakan pemanas 0.6 kW.
C Tinggi Rendah
D Tinggi Tinggi
21 Berapakah tenaga yang dibebaskan oleh blok

logam berjisim 5.0 kg apabila ia disejukkan
dari 60o C ke 50 o C.
(Muatan haba tentu logam = 500 J kg-1o C -1)
A 1.25 x 104 J B 2.5 x 104 J

C 5.0 x 104 J D 6.25 x 104 J

22 18000 J haba digunakan untuk meningkatkan
suhu blok logam berjisim 0.7 kg dari 30 ° C
hingga 58 ° C. Berapakah muatan haba tentu cecair itu?
Berapakah muatan haba tentu blok logam?
A 1280 J kg-1 oC-1 B 2250 J kg-1 oC-1
A 143 Jkg-1oC-1 B 292 Jkg-1 oC-1 C 4000 J kg-1 oC-1 D 10000 Jkg-1 oC-1
C 450 J kg-1oC-1 D 918 Jkg-1oC-1
28 Rajah 28 menunjukkan seorang ibu
23 Apabila 0.6 kg air pada suhu 40o C dicampur mencampurkan 0.4 kg air sejuk pada suhu 28oC
dengan 0.4 kg air pada suhu 90o C, berapakah dengan 0.2 kg air panas pada 64o C dari paip ke
suhu akhir campuran? dalam sebuah bekas plastik untuk menjadikan
air itu suam bagi menghilangkan kotoran di
A 55o C B 60o C mukanya. Muatan haba tentu air =
C 65o C D 70o C 4.2 x 103 J kg -1 o C-1 )
.
24 0.5 kg cecair M pada suhu 40o C dicampur
dengan 2 kg cecair N pada suhu 25o C.
Campuran itu dikacau . Berapakah suhu
maksimum yang dicapai oleh campuran?
(cM = 8.4 x 103 J kg -1 o C-1)
(cN = 4.2 x 103 J kg -1 o C-1 )
A 28.0o C B 30.0o C

C 32.5o C D 34.5o C
25 Sebuah pemanas elektrik 240 V, 2 kW

direndam di dalam 6 kg cecair dan dihidupkan
selama 5 minit.Berapakah kenaikan suhu
cecair?
( Muatan haba tentu cecair =
4.2 x 103 J kg -1 o C-1 )

A 10 oC B 15 oC Rajah 28
o (a) Apakah yang dimaksudkan dengan muatan
C 18 C D 24 oC
haba tentu?
…………………………………………........
19
........................................................................ [ 2 marahs ]
[ 1 markah ] (ii) haba yang diserap oleh bekas logam.
(b) Teerangkan bagaimana air suam terhasil.
…………………………………………........
........................................................................ [ 2 markah ]
…………………………………………........ (iii) muatan haba tentu bekas logam.
........................................................................
[ 2 markah ] [ 2 markah ]
30 Rajah 30.1 menunjukkan logam M pada suhu

120 ° C direndam dalam bikar yang
(c) Hitungkan suhu air suam tersebut. mengandungi air pada suhu 30 ° C. Selepas
beberapa minit keseimbangan terma dicapai.
Jisim logam M dan air adalah 0.4 kg dan 0.2 kg
masing-masing.
Rajah 30.2 menunjukkan graf suhu melawan
masa untuk air dalam bikar itu.
[ 2 markah ]
(d) Cadangkan satu cara untuk memastikan
suhu air suam kekal lebih lama.
Beri satu sebab untuk jawapan anda.
………………………………………………
………………………………………………
……..…………………………......................
[ 2 markah]
29 Rajah 29 menunjukkan 1.5 kg air dituangkan ke

dalam bekas logam berjisim 2.0 kg. Suhu awal Rajah 30.1
air dan bekas adalah 28o C. Pemanas elektrik
0.08 kW mengambil masa 10 minit untuk
memanaskan air dan bekas ke suhu 34o C.
.
Rajah 30.2
Rajah 29 (a) (i) Nyatakan prinsip keseimbangan terema.

..................................................................
(a) Hitungkan jumlah tenaga haba yang ..................................................................
dibebaskan oleh pemanas elektrik. [ 1 markah ]
(ii) Berdasarkan graf dalam Rajah 30.2,
apakah suhu apabila keseimbangan
terema dicapai.
[ 2 markah ] ……………………………………..........
(b) Muatan haba tentu air = 4.2 x103 J kg -1 o C-1 [ 1 markah ]
Hitungkan (b) (i) Hitung muatan haba tentu
logam M.
(i) haba yang diserap oleh air. Muatan haba tentu air = 4200 J kg-1 °C -1)
20
(i) Berdasarkan Jadual 30, menyatakan
yang sesuai kaedah dan sebab untuk
meningkatkan kejituan nilai
[ 2 markah ] muatan haba tentu bongkah
(ii) Nyatakan satu andaian yang dibuat aluminium.
semasa menghitung jawapan anda dalam
(b) (i). Cecair yang diisi ke dalam lubang
…………………………………….......... ............................................................
…………………………………….......... Sebab
[ 1 markah ] ............................................................
[2 markah]
(c) Rajah 30.3 menunjukkan susunan radas Bahan pembalut bongkah aluminium
eksperimen untuk menentukan muatan haba ............................................................
tentu bongkah aluminium Sebab
............................................................
[2 marks]
Bacaan termometer
............................................................
Sebab
............................................................
[2 markah]
(ii) Berdasarkan jawapan anda dalam (c)
(i), pilih kaedah yang paling sesuai
untuk meningkatkan kejituan nilai
muatan haba tentu bongkah
aluminium..
............................................................
Rajah 30.3
[1 markah]
31 Jadual 31.1 menunjukkan ciri-ciri tiga jenis
cawan J, K, dan L untuk mengisi minuman
Kejituan nilai muatan haba tentu bongkah
panas atau sejuk.
aluminium boleh ditingkatkan dengan
.
menggunakan salah satu kaedah yang Cawan Muatan Bentuk Warna
disenaraikan dalam Jadual 30 haba tentu cawan cawan
bahan
Kaedah Cecair Bahan Bacaan untuk
yang diisi pembalut termometer membuat
ke dalam bongkah cawan
lubang aluminium J Tinggi Cerah
Catat bacaan
dengan segera
Kerajang
Air selepas suis
X aluminium
bekalan kuasa
dimatikan.
Bentuk I
Minyak Catat suhu K Rendah Cerah
Y Kain felt
masak maksimum t
Catat bacaan
dengan segera
selepas suis
Air Kain felt
Z bekalan kuasa
dimatikan
Bentuk I
Jadual 30
21
L Tinggi Gelap
Bentuk II
Jadual 31 Rajah 31.2
(i) Hitung haba dibbas oleh teh panas
(a) Apakah yang dimaksudkan dengan muatan apabila ia sejuk sehingga 25oC.
haba tentu?
........................................................................
. ........................................................................
[ 1 markah ]
(b) Berdasarkan Jadual 31, nyatakan cawan
yang paling sesuaiyang dapat mengekalkan
suhu minuman untuk jangka masa yang lama [ 2 markah ]
dan mudah dibawa. Beri sebab bagi ciri-ciri (ii) Pada paksi yang sama lakar graf suhu
yang sesuai. melawan masa untuk teh panas dan ais
tersebut.
(i) Muatan haba tentu bahan untuk membuat
cawan
..................................................................
Sebab
..................................................................
[2 markah]
(ii) Bentuk cawan
..................................................................
Sebab
..................................................................
[2 markah]
(iii) Warna cawan
..................................................................
Sebab
.................................................................. [ 3 markah]
[2 markah]
(c) Berdasarkan jawapan dalam (b), pilih
cawan paling sesuai untuk mengekalkan
suhu minuman untuk jangka masa yang lama 32 (a) Rajah 32.1 menunjukkan dua cecair M dan
dan mudah dibawa. N yang sama jisim dipanaskan oleh dapur
yang sama. Rajah 32.2 menunjukkan cecair
........................................................................ selepas dipanaskan selama 5 minit.
[ 1 markah ]
.
(d) Rajah 31.2 menunjukkan secawan teh panas
berjisim 0.4 kg dan mempunyai suhu awal
80oC yang disejukkan dengan menambah
beberapa kepingan kiub ais pada suhu 0 ° C.
Suhu akhir teh panas ialah 25oC.
[Muatan haba tentu teh panas =
4100 J kg -1 oC-1]
Rajah 32.1
22
A
Rajah 32.2
(i) Apakah yang dimaksudkan dengan B

haba?
[ 1 markah ]
(ii) Menggunakan Rajah 32.1 dan Rajah
32.2, bandingkan muatan haba tentu
cecair, suhu awal, suhu cecair selepas
dipanaskan selama 5 minit dan
peningkatan suhu cecair.
Hubungkaitkan muatan haba tentu
dan kenaikan suhu
[ 5 markah]
C
(b) Rajah 32.3 menunjukkan sistem
penyejukkan sebuah enjin kereta.
.
Rajah 32.3 D
Terangkan bagaimanakah sistem
penyejukkan enjin kereta itu
berkerja?
[ 4 markah]
Jadual 32
(c) Jadual 32 menunjukkan 4 buah model kuali Berdasarkan maklumat di dalam Jadual 32,
penggoreng A ,B,C dan D nyatakan ciri-ciri yang sesuai bagi kuali
penggoreng yang digunakan untuk memasak.
Berikan alasan untuk kesesuaian ciri-ciri.
Model Ciri-ciri Oleh itu pilih model kuali yang paling sesuai
kuali yang akan menyerap haba dengan berkesan.
peng
goreng [10 markah]
33 Rajah 33 menunjukkan tangan seorang pelajar
yang memegang bara bunga api.. Lengan budak
lelaki itu tidak merasa sakit ketika percikan
bunga api itu terkenanya tetapi lengannya
terasa sakit ketika beliau terkena bara bunga
api.Suhu percikan bunga api adalah sama
dengan suhu bara bunga api..
23
Berdasarkan maklumat dan pemerhatian
tersebut :
(a) Buat satu inferens yang sesuai.
[1 markah]
(b) Nyatakan satu hipotesis yang berkaitan
yang boleh disiasat.
[1 markah]
(c) Rekabentuk satu eksperimen untuk
menyiasat hipotesis yang dinyatakan
di(b).
Pilih radas yang sesuai seperti pemanas
rendam ,bikar dan lain-lain radas yang
sesuai.
Dalam penerangan anda, nyatakan
dengan jelas perkara berikut:
Rajah 33
(i) Tujuun eksperimen.
(ii) Pembolehubah dalam eksperimen.
Berdasarkan maklumat dan pemerhatian
(iii) Senarai radas dan bahan.
tersebut :
(iv) Susunan radas.
(a) Buat satu inferens yang sesuai.
(v) Prosedur eksperimen termasuk satu
[1 markah]
kaedah mengawal pembolehubah
(b) Nyatakan satu hipotesis yang berkaitan yang
dimanipulasikan dan satu kaedah
boleh disiasat.
mengukur pembolehubah bergerak
[1 markah]
balas.
(c) Rekabentuk satu eksperimen untuk
(vi) Cara untuk menjadualkan data.
menyiasat hipotesis yang dinyatakan di(b).
(vii) Cara untuk menganalisis data.
Pilih radas yang sesuai seperti sfera logam
[ 10 markah]
, bikar , termometer,dan lain-lain radas yang
sesuai.
Dalam penerangan anda, nyatakan dengan
jelas perkara berikut:
(i) Tujuun eksperimen.

(iv) Susunan radas.
dimanipulasikan dan satu kaedah
mengukur pembolehubah bergerak balas.
(vi)Cara untuk menjadualkan data.
(vii)Cara untuk menganalisis data.
[ 10 markah]
34 Rajah 34.1 dan Rajah 34.2 menunjukkan dua

cerek elektrik yang serupa dengan sepesifikasi
240 V, 1000 W digunakan untuk memanaskan
air. Didapati air dalam cerek pada Rajah 34.1
mendidih lebih cepat daripada air dalam cerek
34.2.

Rajah 34.1 Rajah 34.2
24
3.1. Konsep haba pendam dan teori kinetik
jirim
Dalam pepejal, molekul-molekul bersebelahan

terdapat daya tarikan antara molekul. Apabila
pepejal dipanaskan, molekul-,molekul bergetar
dengan lebih cepat. Apabila pepeja l mencapai takat
leburnya, getaran menjadi sangat kuat sehingga
ikatan antara mula putusTenaga tambahan
diperlukan untuk mengatasi daya tarikan ini bagi
memutuskan ikatan antara molekul-nmolekul. Ia
dipanggil sebagai haba pendam pelakuran.. Tiada
kenaikan suhu berlaku semasa proses ini, kerana
haba pendam pelakuran digunakan untuk mengatasi
daya tarikan antara molekul.. Purata tenaga kinetik
molekul-molekul tidak berubah, jadi suhu adalah
tetap.
Dalam cecair, molekul –molekul lebih bergerak

bebas tetapi masih ada daya tarikan antara molekul-
molekul seperti juga di dalam pepejal. Ikatan antara
molekul-molekul lebih lemah tetapi masih
berkesan. Apabila cecair dipanaskan ,tenaga kinetik
molekul-molekul bertambah . Pada takat didih ,
ikatan molekul-molekul putus dan bebas bergerak
menjadi molekul gas.Tenaga yang diperlukan untuk
memutuskan ikatan molekul-molekul dikenali
sebagai haba pendam tentu pengewapan.
Tiada kenaikan suhu berlaku semasa proses ini,
kerana haba pendam pelakuran digunakan untuk
mengatasi daya tarikan antara molekul.. Purata
tenaga kinetik molekul-molekul tidak berubah, jadi
suhu adalah tetap.
Kesimpulannya haba pendam bermaksud haba yang

tersembunyi. Haba ini mengubah bentuk (fasa)
sesuatu bahan tanpa melibatkan kenaikan atau
kejatuhan suhu.
3.2 Takrif Haba Pendam Tentu dan Unit

S.I.nya,l
Haba pendam tentu , l

Kuantiti haba ,Q yang diserap atau dibebaskan
semasa perubahan fasa 1 kg bahan tanpa
perubahan suhu.
Unit S.I. bagi l ialah J kg -1
PELAJARAN 3 : HABA
PENDAM TENTU , l
Haba pendam tentu pelakuran , lf :
25
Adalah kuantiti haba yang diperlukan untuk
mengubah bentuk 1 kg bahan dari pepejal ke
cecair tanpa perubahan suhu..
Haba pendam tentu pengewapan, lv :
Adalah kuantiti haba yang diperlukan untuk

mengubah bentuk 1 kg bahan dari cecair ke gas
tanpa perubahan suhu..
3.3 Perubahan fasa
Apabila perubahan fasa berlaku, haba pendam

diserap atau dibebaskan.
Haba diserap apabila perubahan fasa melibatkan 3.4 Lengkung pemanasan dan penyejukan
perubahan jarak antara molekul yang jauh kepada (Naftalena)
jarak antara molekul yang lebih dekat.
Haba dibebaskan apabila perubahan fasa 3.4.1 Lengkung pemanasan
melibatkanperubahan jarak antara molekul yang
dekat kepada jarak antara molekul yang lebih jauh.
Takat lebur = 80o C Takat didih = 218o C

AB= pepejal BC = pepejal + cecair CD = cecair
DE = cecair + gas EF = gas
Pada AB,CD dan EF : Suhu didapati meningkat.

Berdasarkan teori kinetik jirim, suhu bergantung
pada tenaga kinetik jirim.Pada ketika ini haba yang
diserap untuk menambah tenaga kinetik
molekul.Oleh itu suhu bertambah.
Pada BC,DE : Suhu didapati tetap (pada t1 dan t2.
Pada masa ini perubahan bentuk berlaku.Suhu
digunakan untuk memecahkan ikatan-ikatan
molekul tetapi tidak digunakan untuk menambah
tenaga kinetik molekul.Oleh itu suhu adalah tetap
3.4.2 Lengkung penyejukan
26
Takat beku = 80o C Takat Kondensasi = 218o C
AB= Gas BC = Gas + Cecair CD = cecair
DE = cecair + pepejal EF = pepejal
Pada AB,CD dan EF : Suhu didapati
menurun.Berdasarkan teori kinetik jirim,
suhu bergantung pada tenaga kinetik jirim.Pada
ketika ini haba dibebaskan menyebabkan tenaga
kinetik molekul berkurang Oleh itu suhu berkurang.
Pada BC,DE : Suhu didapati tetap (pada t1 dan
t2.)
Pada masa ini perubahan bentuk berlaku.Haba Prosedur
dibebas untuk merapatkan jarak antara molekul
tetapi tidak digunakan untuk mengurangkan tenaga Catatkan kuasa pemanas rendam yang diguna =
kinetik molekul.Oleh itu suhu adalah tetap P
Timbang jisim bikar A dan bikar B
Jisim bikar A = m1 Jisim bikar B = m2
3.5 : Eksperimen untuk menentukan haba Apabila air menitis pada kadar yang tetap pada
pendam tentu, l kedua-dua corong turas,hidupkan pemanas
rendam,mulakan jam randik,dan letakkan
bikarA dan bikar B serentak di bawah corong
3.5.1 Menentukan haba pendam tentu turas masing-masing.
pelakuran ais. Selepas masa t,alihkan kedua-dua bikar.
Timbang semula jisim bikar A dan bikar B.
Tujuan Jisim bikar A = m3 Jisim bikar B = m4
Menentukan haba pendam tentu pelakuran ais Pengiraan
Kirakan jisim ais yang lebur disebabkan oleh

pemanas rendam, m = (m3 - m1) - (m4 - m2)
Kirakan tenaga haba dari pemanas = Pt
Dengan itu dengan meanggap tiada kehilangan
Senarai radas dan bahan haba ke sekeiling maka
Pt = mlf
Bekalan kuasa, wayar penyambung, pemanas Pt
rendam, ais , corong turas, kaki retot dan jam lf 
m
randik.
Susunan radas
Langkah berjaga-jaga
Pastikan air dilap supaya kering,supaya tenaga

pemanas digunakan untuk meleburkan ais
sahaja
27
Pastikan unsur pemanas diliputi sepenuhnya catatkan bacaan penimbang = m1
oleh ais supaya tiada berlaku kehilangan haba Selepas masa t,catatkan semula bacaan neraca =
ke persekitaran. m2
Perbincangan Pengiraan
Nilai haba pendam tentu pelakuaran ais lf yang Kirakan jisim air yang menjadi wap m = m1 - m2
f
didapati daripada eksperimen lebih besar Kirakan jumlah tenaga daripada pemanas = Pt
daripadanilai lf teori. Dengan menganggap tiada kehilangan haba ke
f
Disebabkan kehilangan haba ke sekeliling,maka sekeliling,

Jisim ais yang melebur adalah kurang daripada Pt = mlv
jisim yang sepatutnya. Pt
lv 
Semakin berkurang jisim , semakin bertambah m
nilai haba pendam tentu pelakuran ais, lf
Pt Langkah berjaga-jaga
l f 
m
Pastikan gegelung pemanas berada di bawah
3.5.1 Menentukan haba pendam tentu permukaan air tetapi tidak menyentuh dasar
pelakuran ais. bikar supaya pergerakan neraca tidak terhalang.
Perbincangan
Tujuan
Nilai haba pendam tentu pengewapan air lv f
Menentukan haba pendam tentu pengewapan air yang didapati daripada eksperimen lebih besar
daripadanilai lv teori.
Senarai radas dan bahan Disebabkan kehilangan haba ke sekeliling,maka
Jisim air yang menjadi wap adalah kurang
Bekalan kuasa, wayar penyambung, pemanas daripada jisim yang sepatutnya.
rendam, bikar , air ,neraca tuas ,kaki retot dan Semakin berkurang jisim , semakin bertambah
jam randik. nilai haba pendam tentu pelakuran ais, lv
Pt
l v 
Susunan radas m
3.6 : Eksperimen untuk menunjukkan kesan

penyejukan akibat daripada proses
penyejatan
Tujuan
Menunjukkan kesan penyejukan akibat

daripada proses penyejatan
Senarai radas dan bahan
Penyedut minuman,bikar, jubin putih, eter

dan air.
Prosedur Susunan radas

Catatkan kuasa pemanas yang digunakan = P
Panaskan air sehingga mendidih dengan
mantap.
Hidupkan jam randik dan serentak dengan itu
28
pengukusan.
- Air mendidih menyerap haba pendam
pengewapan untuk menjadi stim.
- Apabila stim terkondensasi menjadi air
haba pendam pengewapan dibebaskan.
- Makanan akan menyerap haba pendam
tersebut menyebabkan makanan masak.
(4) - Sebuah peti sejuk berkerja berdasrkan

kesan penyejukan akibat penyejatan.
.
Prosedur
Isi eter di dalam bikar

Tiup udara berulang kali ke dalam eter
menggunakan penyedut minuman.
Sentuh air di atas jubin dengan tangan
Sentuh juga dinding luar bikar itu
Pemerhatian
Air terasa sejuk dan ais akan mula terbentuk di

atas jubin.
Dinding luar dinding terasa sejuk.
Penjelasan
- Pemampat memampatkan agen penyejuk
Apabila udara ditiupkan berulang kali ke dalam berbentuk gas dengan tekanan dan suhu yang
eter, kadar penyejatan eter adalah tinggi. Tenaga tinggi.
kinetik purata molekul eter berkurangan kerana - Apabila agen penyejuk mengalir melalui
bilangan molekul eter berkurangan. gegelung kondenser ia terkondensasi menjadi
Haba diserap dari molekul air di bawah bikar. cecair dan membebaskan haba pendam tentu
Suhu air berkurangan dan akhirnya air menjadi pengewapan melalu bilah sirip.
ais - Injap pengembangan mengembangkan agen
penyejuk di dalam bentuk cecair pada tekanan
3.7 Aplikasi Haba Pendam Tentu Dalam dan suhu rendah.
Kehidupan Seharian - Apabila agen penyejuk mengalir melalui
gegelung penyejuk ia menyejat menjadi gas
(1) - Apabila kita bersenam , badan berpeluh dan menyerap haba pendam pengewapan dari
menyebabkan badan menjadi sejuk. udara di sekeliling kota penyejuk.
- Peluh tersejat menjadi wap dan haba -Suhu kotak penyejuk berkurangan dan
pendam pengewapan badan diserap. seluruh bahagian peti sejuk menjadi sejuk
- Tenaga kinetik molekul-molekul badan melalui proses perolakan haba.
berkurang
- Maka suhu badan berkurang.
(2) - Minuman boleh disejukkan dengan

memasukkan beberapa ketulan ais ke
dalamnya.
- Apabila ais melebur, haba pendam
pelakuran diserap daripada
minuman
- Tenaga kinetik molekul-molekul minuman
berkurang.
- Suhu minuman berkurang. 3.7 Faktor-faktor mempengaruhi kadar
sejatan ,takat didi dan takat beku.
(3) - Makanan boleh dimasak dengan kaedah
29
3.7.1 Faktor-faktor mempengaruhi kadar
sejatan:
-Suhu: Kadar penyejatan

meningkat dengan kenaikan suhu.
-Luas permukaan: Kadar penyejatan
bertambah dengan peningkatan luas
permukaan.
- Kelembapan: Jumlah wap air hadir di udara Contoh 3
dipanggil kelembapan. Kadar penyejatan
berkurangan dengan peningkatan kelembapan. Hitung haba yang dikehendaki untuk menukar 4 kg
- Kelajuan angin: Penyejatan bertambah dengan ais pada suhu - 15o C menjadi stim pada suhu
peningkatan dalam kelajuan angin. 100o C.
- Tekanan atmosfera: semakin tinggi tekanan [ Muatan haba tentu ais = 2.1 x 103J kg-1oC-1,
atmosfera semakin berkurang kadar Muatan haba tentu air = 4.2 x 103 J kg-1oC-1,
penyejatan. Haba pendam tentu pelakuaran ais =
- Jenis cecair: Sebagai contoh kadar 3.34 x 105 J kg-1
penyejatan alkohol lebih tinggi daripada air. dan Haba pendam tentu pengewapan air =
2.26 x x 106 J kg-1]
3.7.2 Faktor mempengaruhi takat didih dan
takat beku: Penyelesain
-Kehadiran bendasing: Kehadiran bendasing
dalam cecair menyebabkan takat didih
meningkat dan takat beku menurun
-Tekanan atmosfera: Semakin bertambah
tekanan atmosfera semakin bertambah
takat didih dan semakin berkurang takat beku
- Jenis cecair: Contohnya, takat didih air
= 100o C dan takat beku = 0oC,
manakala takat didih alkohol = 78.4o C
dan takat beku = -114.1oC
3.8 Menyelesaikan masalah melibatkan Contoh 4

penggunaan rumus Q = ml and Pt = ml
Sebuah pemanas elektrik 800 W digunakan untuk
Contoh 1 memanaskan air. Berapakah masa yang diperlukan
untuk mengurangkan jisim air sebanyak 4 kg
Berapakah kuantiti haba yang diperlukan untuk selepas air telah mencapai takat didih?
mencairkan 2.0 kg ais pada 0 o C untuk menjadi air [Haba pendam tentu pengewapan air =
pada 0 o C. 2.26 x x 106 J kg-1]
(Haba pendam tentu pelakuran ais =
3.34 x 105 J kg-1) Penyelesaian
Penyelesaian
Contoh 2
Berapa banyak tenaga yang perlu dibebaskan dari

4.0 kg air pada 20o C untuk menghasilkan blok ais
pada 0 o C. (Muatan haba tentu air =
4.2 x 103 J kg-1 o C-1
Haba pendam tentu pelakuaran ais =
3.34 x 105 J kg-1)
Penyelesaian Contoh 5
30
0.5 kg pepejal dipanaskan oleh pemanas 120 W. 1 Haba pendam dikatakan "tersembunyi" kerana
Graf menunjukkan bagaimana suhu bahan itu
berubah mengikut masa. A tidak boleh diukur
B sebenarnya tidak wujud
C adalah satu bentuk tenaga kinetik dalaman
D tidak dapat dikesan kerana tiada perubahan
2 Suatu bahan berubah daripada keadaan pepejal

kepada keadaan gas. Proses ini dipanggil
A Pelakuran B Pemejalwapan
C Pengewapan D Pembekuan
3 Cecair naftalena mula membeku.

Antara berikut yang manakah benar?
Kirakan haba pendam tentu pelakuran pepejal A Haba dibebas

tersebut. B Haba diserap
C Suhu bertambah
Penyelesaian D Suhu berkurang
4 Haba pendam pengewapan untuk air adalah

haba yang diserap oleh
A 1 kg air berubah ke stim tanpaperubahan

suhu
B 1 m3 perubahan air ke stim tanpa
perubahan suhu
C 1 kg air untuk meningkatkan suhu sebanyak
1°C
D 1 m3 air untuk meningkatkan suhu sebanyak
1°C
5 Haba pendam pelakuran ais adalah kuantiti t

haba yang diperlukan untuk menukar
A 1 kg ais dari ais ke air dengan kenaikan suhu

1o C
B 1 kg ais dari air ke wap tanpa perubahan
suhu
C 1 kg ais dari air ke stim dengan kenaikan
suhu 1o C
D 1 kg ais dari ais ke air tanpa perubahan suhu
6 Rajah menunjukkan proses di mana ais diubah

menjadi air.
Haba yang diserap semasa proses itu berlaku

dipanggil
A Muatan haba tentu wap

B Muatan haba tentu air
C Haba pendam tentu pengewapan air
D Haba pendam tentu pelakuran ais
TUTORIAL 3
31
7 Perubahan keadaan bahan yang manakah A W, X Dibebas
berikut melibatkan haba pendam tentu B Y, Z Dibebas
pengewapan??
C X, Z Diserap
D W, Y Diserap
10 Graf menunjukkan lengkung pemanasan suatu

bahan pepejal.
Pada peringkat manakah bahan berada dalam

keadaan pepejal dan cecair pada masa yang
sama.
A PQ B QR
C RS D ST
11 Rajah menunjukkan graf suhu, θ melawan

masa, t apabila ais berubah perlahan-lahan ke
stim
8 Rajah menunjukkan suatu proses perubahan
fasa.
Pada proses, A, B, C atau D, haba pendam

pengewapan dibebaskan?
Pada bahagian manakah yang menunjukkan
9 Rajah menunjukkan perubahan fasa dalam haba pendam tentu pelakuaran iserap?
empat proses, W, X, Y dan Z.
A P B Q
C R D S
12 Graf menunjukkan lengkung penyejukan suatu

bahan .
Pasangan yang manakah berikut adalah benar?

Proses Heba Antara berikut yang manakah benar?
32
A Pada bahagian XY haba tidak dibebaskan
B Pada bahagian YZ bahan berada di dalam
keadaan pepejal dan cecair
C Pada bahagian WX purata tenaga kinetik
molekul bahan berkurangan
D Pada bahagian WX, purata tenaga kinetik
molekul bahan meningkat

gas
16 Rajah menunjukkan lengkung pemanasan

sampel naftalena.
Pada peringkat manakah bahan berada dalam

keadaan pepejal dan cecair pada masa yang
sama.
Naftalena mula mendidih pada masa
A PQ B QR
C RS D ST A W B X
C Y D Z
cecair. 17 Apabila wap panas terkondensasi menjadi air,
A Ketumpatan wap berkurangan

B Haba pendam diserap dari persekitaran
C Tenaga kinetik molekul tetap malar
D jarak pemisahan antara molekul bertambah
18 Kadar sejatan air dalam sebiji gelas boleh

dikurangkan dengan meletakkan gelas itu
A didalam ketuhar panas

B di dalam bilik tertutup
Pernyataan manakah yang menerangkan apa C di bawah kipas berputar
yang berlaku di bahagian QR? D di dalam bilik yang berhawa dingin
A Tiada haba dibebaskan oleh cecair 19 Air mengambil masa yang lebih pendek untuk
B Haba pendam pelakuran diserap mendidih apabila dipanaskan di puncak gunung
C Tenaga kinetik molekul berbanding pada bahagian bawah gunung,
tidak berubah walaupun jumlah tenaga yang sama digunakan.
D Cecair mengalami perubahan fasa Pemerhatian ini adalah disebabkan oleh
dari cecair ke gas
A Suhu di puncak gunung <pada
bahagian bawah gunung
15 Graf menunjukkan lengkung pemanasan bahan. B tekanan atmosfera di puncak gunung <di
Antara fasa yang berlabel A, B, C atau D, yang bahagian bawah gunung
manakah haba dibebaskan semasa proses C suhu di bahagian atas gunung > di
pembekuan? bahagian bawah gunung
D tekanan atmosfera di puncak gunung > di
bahagian bawah gunung
33
20 Rajah menunjukkan periuk tekanan. Masa yang 23 Mengapakah badan kit berasa sejuk jika kita
diambil untuk memasak daging dengan mengelapkan badan dengan segera mereka
menggunakan periuk tekanan adalah lebih selepas berenang di laut?
pendek daripada periuk biasa..
A Air membebaskan mereka dari udara panas
B Air menyejat dan menyebabkan penyejukan
C Air adalah konduktor haba yang baik
D Air lebih sejuk daripada udara
Ia disebabkan periuk tekanan
24 Semasa berkelah, mengapa membungkus botol
dengan tuala basah menjadikan botol lebih cepat
A memerangkap stim dan meningkatkan takat
sejuk berbanding dengan merendam botol dalam
didih air
baldi yang mengandungi air sejuk?
B mermerangkap stim dan mengurangkan takat
didih air
A Air dari tuala basah menyerap haba
C memerangkap stim dan meningkatkan
pendam tentu dari botol untuk berlaku
haba pendam tentu pengewapan air
penyejatan
D memerangkap stim dan mengurangkan
B Tuala basah mencapai keseimbangan terma
haba pendam tentu pengewapan air
lebih cepat daripada air sejuk
C Tuala basah mempunyai haba pendam
21 Rajah menunjukkan satu mangkuk nasi panas
tentu lebih besar daripada air sejuk
yang ditutupi dengan tudung kedap udara dan
D Suhu tuala basah lebih rendah daripada suhu
dibiarkan sejuk.
air sejuk
25 Melecur terkena stim pada suhu 100oC lebih

teruk berbanding melecur terkena air
mendidih pada suhu 100oC. Ia adalah kerana
A Air mendidih membebaskankan haba

pendam pengewapan semasa mendidih
B Air mendidih membebaskankan haba
pendam pengewapan semasa kondensasi
C Stim membebaskankan haba
pendam pengewapan semasa mendidih
Mengapa sukar untuk mengangkat tudung D Stim membebaskankan haba
apabila nasi sejuk? pendam pengewapan semasa kondensasi
A Bilangan molekul wap air di dalam mangkuk 26 0.8 kg air pada 100o C. Berapakah kuantiti
yang lebih besar dari luar haba yang diperlukan untuk menukar air ke stim
B Bilangan molekul wap airdi dalam mangkuk pada 100oC?
yang lebih kecil dari luar [Haba pendam tentu pengewapan air
C Tekanan udara di dalam mangkuk lebih =2.3x106 J kg-1 ]
rendah daripada tekanan atmosfera
D Tekanan udara di dalam mangkuk lebih A 1.84x102 J B 1.84 x104 J
tinggi daripada tekanan atmosfera C 1.84 x106 J D 1.84 x108 J
22 1 g etanol dan 1g air dicurahkan ke atas meja. 27 Berapakah kuantiti haba yang dikeluarkan untuk
Etanol menyejat lebih cepat berbanding air menukar 0.6 kg air pada 0o C ke ais pada 0o C?
kerana [Haba pendam tentu pelakuran ais =
3.3 x105 J kg -1 ]
A ketumpatan etanol adalah lebih rendah
daripada ketumpatan air A 1.98 x105 J B 5.50 x105 J
B jisim etanol lebih kecil daripada C 1.98 x103 J D 5.50 x103 J
jisim air
C haba pendam pengewapan etanol lebih
rendah daripada haba pendam pengewapan
air
D muatan haba tentu etanol adalah
lebih rendah daripada muatan haba tentu
air
34
28 Berapakah kuantiti haba yang diperlukan untuk
menukar 0.02 kg ais pada 0o C ke air pada 60o
C?
[ muatan haba tentu air =
4.2 x 103 J kg-1 o C-1
haba pendam tentu pelakuran ais =
3.34 x105 J kg -1 ]
A 1640 J B 5040 J
C 6 680 J D 11720 J
29 Naftalena cair berjisim 0.04 kg pada suhu 85oC

disejukkan sehingga menjadi beku pada suhu
80oC.
Berapakah kuantiti haba yang dikeluarkan?
[Muatan haba tentu naftalena=
2.1 x 103 J kg-1 o C-1
Haba pendam tentu pelakuran naftalena =
1.7 x105 J kg -1 ]
A 7220 J B 6800 J
C 6380 J D 420 J
30 Sebuah pemanas elektrik 1800 W digunakan

untuk menukar 1.5 kg air pada 100o C untuk
menjadi stim. Berapakah masa yang diambil
untuk menukar air ke stim?
[Haba pendam tentupengewapan air
=2.26 x106 J kg-1 ]
A 837 s B 1506 s
C 1883 s D 2700 s
31 Sebuah pemanas elektrik 240 V, 0.4 k W

digunakan untuk memanaskan 0.1 kg cecair ke
takat didihnya. Cecair dibiarkan mendidih
dalam masa 4 minit lagi sehingga jisim cecair
menjadi 0.08 kg.
Berapakah haba pendam tentu pengewapan
cecair?
A 9.6 x105J kg-1 C 1.2 x106J kg-1

B 2.9 x 106 J kg-1 D 4.8 x106 J kg-1
32 Suatu pepejal dipanaskan oleh pemanas elektrik.

Mana satu daripada graf berikut menunjukkan
pepejal tersebut mempunyai muatan haba tentu
dan haba pendam tentu paling besar?
33 Rajah 33 menunjukkan susunan radas

eksperimen bagi menentukan haba pendam
tentu pengewapan air. Pemanas rendam
berlabel 1.2 kW, 240 V digunakan.
Jisim air apabila air mula mendidih ialah 0.56
kg.
35
(b) Nyatakan satu sebab mengapa suhu di W
dan X adalah sama walaupun haba
dibebaskan.
........................................................................
[ 1 markah ]
(c) Kirakan tenaga haba H3. yang dibebaskan
dari Y ke Z.
[Haba pendam tentu pelakuran ais ialah
Rajah 33 3.34 x 105 J kg-1]
(a) Apa yang dimaksudkan dengan haba

pendam tentu pengewapan?
........................................................................
........................................................................
[1 markah] [2 marks]
(b) Selepas air mendidih selama 320, jisim air (d) Lakarkan graf suhu terhadap masa pada
ialah 0.40 kg. Rajah 34.2 untuk menunjukkan perubahan
Hitungkan haba pendam tentu pengewapan fasa daripada W ke Z.
air.
[3 markah]
(c) Nilai sebenar haba pendam tentu
pengewapan air ialah 2.26x106 J kg-1
(i) Bandingkan nilai sebenar haba pendam
tentu pengewapan air dengan jawapan
anda dalam (b). Rajah 34.2
..................................................................
[1 markah] 35 Suatu bahan pepejal ber jisim 0.1 kg dipanaskan
(ii) Terangkan sebab jawapan anda di menggunakan pemanas 200 W. Graf pada Rajah 35
(c) (i). menunjukkan perubahan suhu dengan masa..
..................................................................
..................................................................
..................................................................
[2 marks]
(d) Jelaskan mengapa pada takat didih, suhu air
tetap tidak berubah
........................................................................
........................................................................
........................................................................
[2 markah]
34 Rajah 34.1 menunjukkan perubahan fasa bagi

2 kg stim diubah menjadi ais. Rajah 35
(a) Berdasarkan kepada graf, apakah keadaan
bahan antara titik XY
........................................................................
[1 markah]
(b) Menggunakan teori kinetik jirim terangkan
Rajah 34.1 mengapa
H1, H2 dan H3 adalah tenaga haba yang
dibebaskan semasa proses penyejukan
(i) pada bahagian XY, suhu tetap tetap?
(a) Namakan tenaga haba H2 yang dibebaskan
………………………………………......
dari X ke Y.
……………………………………..........
........................................................................
[2 markah]
[ 1 markah ]
36
(ii) pada bahagian YZ suhu meningkat. (b) Menggunakan Rajah 36.1 dan Rajah 36.2,
………………………………………...... pada bahagian PQ
[1 markah]
(c) Menggunakan graf dalam Rajah 35, (i) Apakah keadaan fasa cecair X dan Y
..................................................................
(i) tentukan takat lebur bahan tersebut. [1 markah]
………………………………………...... (ii) Bandingkan masa pemanasan.
[1 markah] ..................................................................
(ii) hitungkan haba pendam tentu pelakuran [1 markah]
bahan. (iii) Bandingkan nilai haba pendam tentu
pengewapan
..................................................................
[2 markah] [1 markah]
36 Rajah 36.1 dan Rajah 36. 2 menunjukkan (c) Gariskan jawapan yang betul dalam
lengkung pemanasan dua cecair X dan Y kurungan untuk melengkapkan ayat di
mempunyai jisim yang sama dipanaskan dan bawah.
dua pemanas yang sama dilabelkan 240 V, 2.4
kW. (Lebih pendek, lebih lama) masa pemanasan
di PQ, (lebih kecil, lebih besar) haba
pendam tentu pengewapan apabila
suhu adalah(menurun, meningkat, tidak
berubah)
[2 markah]
(d) Apabila masa antara P dan Q dalam Rajah
36.1 ialah 2.4 minit, hitung jisim cecair X.
[2 markah]
37 Rajah 37 menunjukkan pengukus telur elektrik
berlabel 240 V, 350 W .Pengukus boleh
memasak 7 telur pada satu masa. Suhu awal air
di dalam bekas air ialah 28oC.
Rajah 36.1 [ Muatan haba tentu air = 4.2 x103 J kg-1 oC-1 ,
Haba pendam tentu pengewapan air
= 2.26 x 106 J kg-1]
Rajah 36.2 Rajah 37

(a) Apakah maksud haba pendam tentu (a) Apakah yang dimaksudkan dengan haba
pengewapan? pendam tentu pengewapan air
........................................................................ ........................................................................
........................................................................ [1 markah].
[1 markah] (b) Terangkan bagaimanakah pengukus itu
dapat memasak telur.
37
........................................................................ [3 markah]
........................................................................ (d) Nyatakan satu andaian dibuat dalam
........................................................................ pengiraan anda dalam (c).
[2 markah]
(c) Selepas pemanasan selama 5.5 minit air .………………………………………...........
bertukar ke stim sepenuhnya.Hitungkan ........................................................................
jisim air di dalam bekas air. [1 markah]
39 (a) Sebuah peti sejuk berkerja berdasarkan

kesan penyejukan akibat penyejatan.
(i) Apa yang dimaksudkan dengan

penyejatan
(d) Nyatakan dua faktor yang mempengaruhi (ii) Sebuah bilik kecil dilengkapi dengan
kekerasan telur yang dimasak. sebuah peti sejuk . Bolehkah peti sejuk
........................................................................ itu dengan pintunya sentiasa terbuka
........................................................................ menyejukkan bilik untuk menggantikan
[2 markah] penghawa dingin?
Terangkan jawapan anda.
38 Rajah 38.1 menunjukkan secawan minuman [4 markah]
coklat panas berjisim 0.4 kg pada suhu 82 o C. (b) Anda diminta untuk menyiasat ciri-ciri agen
Rajah 38.2 menunjukkan coklat panas tersebut penyejuk dan reka bentuk peti sejuk seperti
disejukkan dengan menambah beberapa ketulan yang ditunjukkan dalam Jadual 39.
kiub ais. Suhu akhir campuran ialah 22oC. Terangkan kesesuaian setiap ciri dalam
Jadual 39 dan seterusnnya tentukan peti
sejuk yang paling sesuai banyak untuk
digunakan.
Beri sebab untuk pilihan anda.
.
P Ciri-ciri agen
penyejuk
Takat didih
- 15o C
(a) Pada suhu akhir campuran, nyatakan prinsip
fizik yang terlibat. Haba pendam
........................................................................ tentu
[1 markah] pengewapan
(b) Kirakan haba yang dibebaskan semasa 3.4 x 106 J kg
-1
coklat panas disejukkan ke suhu 22 oC
[ Muatan haba tentu coklat panas =
3900 J kg–1 oC–1] Q Ciri-ciri agen
penyejuk
Takat didih
[2 markah] 68o C
(c) Kirakan jisim ais diperlukan untuk
menyejukkan coklat panas sehingga suhu
Haba pendam
22oC.
tentu
[Muatan haba tentu air =
pengewapan
4200 J kg–1 oC–1, haba pendam tentu
5.2 x 105 J kg
pelakuran ais = 3.36 x 105 J kg–1] -1
38
R Ciri-ciri agen 4.1. Tekanan gas, suhu dan isipadu dari segi
penyejuk perilaku molekul-molekul
Takat didih Berikut adalah andaian-andaian asas Teori kinetik

- 15o C gas:
Haba pendam 1. Semua gas terdiri daripada sebilangan besar

tentu molekul-molekul seni. Molekul-moleku adalah
pengewapan dianggap sebagai bola-bola kecil yang tidak
-
5.2 x 105 J kg berubah sifat-sifat fizikalnya.
-1
2. Isipadu satu gas molekul adalah terlalu kecil jika

S Ciri-ciri agen
dibandingkan dengan isipadu gas keseluruhan.
penyejuk
3. Tiada daya tarikan antara molekul-molekul gas
Takat didih dan juga molekul gas dengan sekeliling.
68o C
4. Molekul-molekul gas bergerak secara rawak
Haba pendam yang berterusan dan bergerak dalam garisan lurus
tentu sehingga mereka berlanggar dengan jasad lain.
pengewapan
3.4 x 106 J kg-1 5. Perlanggaran sesama molekul gas adalah
Jadual 39 perlanggaran kenyal sempurna di mana jumlah
[10 marks] tenaga kinetik diabadikan. Perlanngaran molekul
dengan dinding bekas menghasilkan perubahan
(c) Rajah 39 menunjukkan satu cawan minuman momentum (daya impuls).
panas yang disejukkan dengan menambah
beberapa kepingan kiub ais. Jisim minuman 6. Tenaga kinetik purata molekul gas adalah
panas adalah 0.06 kg pada suhu awal 90o C. berkadar terus dengan suhu mutlak sahaja; ini
menunjukkan bahawa semua molekul adalah pegun
apabila suhu dikurangkan kepada suhu sifar mutlak
( 0 K).
Dari anggapan-anggapan itu kita dapat membuat

beberapa kesimpulan mengenai gas:
Tekanan gas :
Perlanggaran antara molekul dan dinding bekas

menghasilkan perubahan momentum.
Menurut Hukun gerakan Newton kedua,
daya dikenakan pada dinding bekas kerana daya
adalah kadar perubahan momentum
m (v - u)
Rajah 39 F
Hitung jisim ais yang diperlukan untuk t
menyejukkan minuman panas pada suhu 10oC. Oleh itu tekanan gas dihasilkan kerana tekanan
Muatan haba tentu minuman panas = 4800 J F
adalah daya per unit luas, P 
kg-1 oC-1] A
Muatan haba tentu air = 4200 J kg-1 oC-1]
[Haba pendam tentu pelakuran ais Suhu gas :
= 3.4 x 105 J kg-1] Molekul-molekul gas bergerak dengan halaju
[5 markah] purata akan mempunyai tenaga kinetik purata
. 1
molekul-molekul, E  mv 2
2
PELAJARAN 4 – HUKUM GAS
39
Semakin bertambah tenaga kinetik molekul, Catatkan panjang bagi100 cm3 isipadu picagari = L
semakin bertambah suhu gas kerana tenaga kinetik 100
purata molekul gas adalah berkadar terus dengan Kirakan luas keratan omboh picagari A 
suhu mutlak (E α T) L
Catatkan tekanan atmosfera = Po ketika omboh
Isipadu gas: pada pada kedudukan skala sifar.
Tambah beban m pada omboh dan catatkan isipadu
Isipadu atau ruang yang diduduki oleh molekul itu baru udara terperangkap = V
sendiri boleh diabaikan berbanding dengan jumlah Kirakan jumlah tekanan udara terperangkap
keseluruhan isipadu beka , maka isipadu bekas mg
P  Po 
boleh diambil sebagai isipadu gas.s supaya jumlah A
kontena boleh diambil sebagai isipadu gas Ulangi eksperimen sebanyak 5 kali dengan nilai m
berlainan.
Hubungan antara tekanan, suhu dan isipadu gas
dapat dijelaskan oleh tiga Hukum gas. Menjadual data:
4.2 : Hukum Boyle
Jadualkan data
4.2.1 Mengkaji hubungan antara tekanan ,P dan P(Pa) x 105 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5
isipadu, V suatu gas pada suhu tetap. V(cm3)
[[Apabila tekanan gas diubah]]
Menganalisis data:
Hipotesis:
Jika tekanan bertambah maka isipadu berkurangan Lukiskan graf V lawan P
Tujuan eksperimen :
Eksperimen untuk menyiasat hubungan antara

tekanan dengan suhu suatu gas
4.2.1 Mengkaji hubungan antara tekanan ,P dan
P.U manupulatif : Tekanan
isipadu, V suatu gas pada suhu tetap.
P.U. respons : Isipadu
[[Apabila isipadu gas diubah]]
P.U. dimalarkan : Suhu dan jisim gas
Hipotesis :
Senarai alat radas dan bahan ;
Picagari besar berserta klip , omboh, pemberat,kaki Apabila isipadu gas bertambah, tekanan berkurang
retot dab pembaris meter.
Tujuan eksperimen :
Susunan radas:
Mengkaji hubungan antara tekanan ,P dengan
isipadu , V gas
Pembolehubah :
Manupulasi ;Isipadu
Bergerak balas; Tekanan
Malar ; Jisim dan isipadu udara yang terperangkap
Senarai radas dan bahan :
Picagari 100 cm3 , tiub getah, kaki retot, bongkah

kayu, Tolok Bourdon
Susunan radas:
40
4.2.4 Hukum Boyle dan teori kinetik
Andaikan suatu sampel gas yang dimampatkan,

Prosedur: dengan suhu tetap .
Tenaga kinetik purata molekul gas adalah tidak
Tolak omboh ke bawah secara perlahan-lahan berubah tetapi kini mereka berada pada ruang yang
Catatkan isipadu udara terperangkap daripada lebih kecil.
picagari, V = 20 cm3. Molekul-molekul berada pada jarak yang lebih
Catat tekanan udara terperangkap daripada tolok rapat. Akibatnya,frekuensi perlanggaran di antara
Bourdon = P molekul dan dinding bekas meningkat.
Eksperimen diulangi sebanyak 4 kali dengan V = Oleh itu, daya berambah dan seterusnya tekanan
40 cm3 , 60 cm3 , 80 cm3 dan 100 cm3 . gas bertambah.
F
sebab P 
Menjadual data: A
Oleh itu semakin berkurang isipadu , semakin
Jadualkan data: bertambah tekanan.
V(cm3) 20 40 60 80 100
P(kPa) 4.3 : Hukum Charles
Menganalisis data:
4.3.1 : Mengkaji hubungan antara suhu T,
Lukiskan graf P melawan V isipadu , V gas pada tekanan tetap.
Hipotesis:
Jika suhu bertambah maka isipadu bertambah.
Tujuan eksperimen :
Eksperimen untuk menyiasat hubungan di antara
4.2.3Kesimpulan daripada eksperimen: suhu dengan isipadu gas.
HukumBoyle
Hukum Boyle menyatakan bahawa, “ Bagi suatu
gas yang tertentu jisim dengan suhu yang malar , P.u. manupulatif : Suhu
tekanan berkadar songsang dengan isipadunya.” P.u. respons : Isipadu
1 P.u. dimalarkan : Tekanan dan jisim gas
P  apabila T adalah tetap
V
Di mana Senarai alat radas dan bahan ;
P = tekanan
V = isipadu Penunu Bunsen, bikar,kasa dawai, kaki retot, tiub
T = suhu kapilari, pembaris meter, termometer, gelang getah,
k pengacau, air, asid sulfurik dan ais.
P 
V
PV = k Susunan radas:
P1V1 = P2V2
41
Di mana V = Isipadu
T = suhu mutlak

4.3.3Hukum Charles dan teori kinetik gas
mengukur pembolehubah bergerakbalas
Pada tekanan tetap,frekuensi perlanggaran molekul
Catatkan luas keratan dalam tiub kapilari yang
dengan dinding adalah malar kerana daya impuls
diguna = A
adalah malar.
Masukkan ais dan air ke dalam bikar dan kacau
Apabila suhu gas bertambah ,tenaga kinetik purata
sehingga mencapai suhu lebih kurang 10oC.
molekul bertambah.Perlanggaran molekul dengan
Catatkan suhu ketika itu θ dan panjang
dinding bertambah dan seterusnya daya impuls
udara terperangkap = L.
bertambah.
Kirakan isipadu udara terperangkap V = AL
Sepatutnya tekanan gas bertambah.
Eksperimen diulang dengan dengan nilai yang
Untuk mengekalkan gas pada nilai malar,bilangan
berbeza θ = 30o C, 50o C, 70o C dan 90oC.
molekul per unit isipadu dikurangkan dan dengan
itu ispadu gas bertambah.
Menjadual data:
Oleh itu apabila suhu bertambah maka isipadu gas
bertambah dengan tekanan adalah malar.
Jadualkan data
θ (oC) 10 30 50 70 90
3
V ( cm ) 4.4 Hukum
Gay-Lussac
Menganalisis data: 4.4.1 : Mengkaji hubungan antara suhu T,

tekanan , P gas pada isipadu tetap.
Lukis graf Isipadu V lawan θ
Hipotesis:
Jika suhu bertambah maka isipadu bertambah.
Tujuan eksperimen :
Eksperimen untuk menyiasat hubungan di antara
4.3.2 Kesimpulan daripada eksperimen : Hukum suhu dengan isipadu gas.
Charles
Hukum Charles menyatakan “ Bagi suatu gas yang P.u. manupulatif : Suhu
tertentu jisim dan tekanan malar , isipadu gas P.u. respons : Isipadu
berkadar terus dengan suhu mutlaknya.” P.u. dimalarkan : Tekanan dan jisim gas
V α T V = KT Senarai alat radas dan bahan ;

V Penunu Bunsen, bikar,kasa dawai, kaki retot, tiub
k kapilari, pembaris meter, termometer, gelang getah,
T
pengacau, air, asid sulfurik dan ais.
V1 V2

T1 T2 Susunan radas:
42
Di mana P = tekanan
T = suhu mutlak

pembolehubah manupulatif dan kaedah 4.4.3 Hukum Gay- Lussac dan teori kinetik gas.
mengukur pembolehubah bergerakbalas
Pada isipadu tetap,bilangan molekul per unit
Catatkan luas keratan dalam tiub kapilari yang isipadu adalah malar.
diguna = A Apabila suhu gas bertambah ,tenaga kinetik purata
Masukkan ais dan air ke dalam bikar dan kacau molekul bertambah.Perlanggaran molekul dengan
sehingga mencapai suhu lebih kurang 10oC. dinding bertambah.
Catatkan suhu ketika itu θ dan panjang Daya impuls bertambah dan dengan itu tekanan
udara terperangkap = L. F
bertambah sebab P 
Kirakan isipadu udara terperangkap V = AL A
Eksperimen diulang 4 kali dengan nilai yang Maka apabila suhu bertambah tekanan gas
berbeza θ = 30o C, 50o C, 70o C dan 90oC bertambah.
Menjadual data: 4.5 .Suhu mutlakT
Jadualkan data Skala Kelvin dikenali sebagai skala suhu mutlak.

θoC=(θ+
θ (oC) 10 30 50 70 90
273 ) K
P ( kPa ) Suhu sifar
mutlak adalah -273 oC or 0 K adalah nilai
Menganalisis data: kemungkinan suhu paling kecil boleh dicapai.
Lukis graf Isipadu V lawan θ
Berdasarkan Hukum Charles dan Hukum Gay-

Lussac, pada suhu sifar mutlak isipadu dan tekanan
gas menjadi sifar.
4.4.2 Kesimpulan daripada eksperimen: Hukum Jika suhu sifar mutlak dikaitkan dengan tenaga
Gay-Lussac's kinetik molekul, maka kita mungkin menjangkakan
bahawa suhu ketika ini akan menjadikan molekul
Hukum Gay-Lussac menyatakan “ Bagi suatu gas yang akan molekul-molekul pegun dan tenaga
yang tertentu jisim dan isipadu malar , tekanan gas kinetik molekul menjadi sifar. Pada sifar mutlak
berkadar terus dengan suhu mutlaknya.” tenaga kinetik molekul adalah minimum. Tiada
objek boleh disejukkan ke suhu yang lebih rendah
P α T daripada ini.
P = KT
P 4.6 : Kesimpulan daripada hukum gas
k
T
P1 P Hukum Hubungan Pemalar Aplikasi
 2 gas
T1 T 2
43
1 1.Gelembung
P udara terbentuk di
V
Boyle dalam air
Or
bertambah
T isipadunya apabila
P1V1 = P2V2
tiba ke permukaan
air.
2. Pam basikal Contoh 4
V α T 1. Belon udara
Charles Or panas Sebiji belon diisi oleh gas dengan tekanan
P 2. Kek menjadi atmosfera. Belon kemudian ditenggelamkan ke
V1 V2
 gebu apabila dalam air sehingga isipadnya menjadi
2
isipadu
T1 T 2 dimasukkan 5
serbuk penaik asalnya.Berapakah kedalaman belon itu.
P α T 1.Tekanan udara [Tekanan atmosfera = 10 m air]
Gay- Or dalam tayar
Lussac P1 P V bertambah selepas Penyelesaian
 2 perjalanan jauh.
T1 T 2
4.7 Menyelesaikan masalah melibatkan tiga

hukum gas.
Contoh 1 Tekanan gas terperangkap oleh turus merkuri dalam

sebuah tiub kapilari.
Tekanan campuran udara dan wap petrol di dalam
sebuah silinder enjin kereta berisipadu 120
cm3adalah 1.0 atm.. Injap ditutup dan campuran
dimampatkan sehingga isipadunya ialah 15 cm3.
Berapakah tekanannya sekarang?
Penyelesaian Pgas = Patm
Contoh 2
Suatu gelembung udara mempunyai isipadu 2.0 cm3

pada kedalaman 40 m di dalam laut. Berapakah
isipadu gelembung udara apabila tiba permukaan
air laut
[ Anggapkan tekanan atmosfera adalah 10 m air ]
Penyelesaian
Contoh 3 Pgas = Patm + h
Sebuah bikar 500 cm 3 ditelanhgkupkan dan

direndam di dalam air pada kedalaman 2.5 m.
Berapakah isipadu air yang masuk ke dalam bikar
pada kedalaman air?
[Tekanan atmosfera = 10 m air]
Penyelesaian
44
Berapakah panjang baru turus merkuri?
[ Tekanan atmosfera = 75 cm Hg ].
Penyelesaian
Pgas = Patm - h
Contoh 5
Rajah (a) menunjukkan tiub kaca dengan salah satu

hujungnya tertutup diisi dengan turus merkuri yang
panjangnya 15 cm dalam kedudukan terbalik.
Panjang ruang udara ialah 30 cm.
Rajah (b) menunjukkan tiub pada kedudukan
mendatar dengan panjang ruang udara ialah L.
[ Tekanan atmosfera = 75 cm Hg ].
Contoh 7
Rajah (a) menunjukkan dua bekas W dan X yang

dipisahkan oleh paip. Pada mulanya, bekas W
berisipadu 150 cm3 mengandungi gas pada tekanan
300 kPa. Bekas X berisipadu 50 cm3 mengandungi
vakum.
Rajah (b) menunjukkan paip dibuka.
(a) (b)
Berapakah panjang , L?
Penyelesaian
(a)
Contoh 6
Rajah menunjukkan turus udara yang panjangnnya

10 cm diperangkap di dalam tiub kaca oleh
(b)
merkuri sepanjang 5 cm .
Berpakah tekanan di dalam kedua-dua bekas
W dan X apabila mencapai keseimbangan.
Penyelesaian
Kemudian merkuri dimasukkan ke dalam tiub kaca

sehingga panjang udara terperangkap menjadi 8 cm.
45
Contoh 8
Suatu ampel gas mempunyai isipadu 100 cm3 pada

suhu 20oC. Pada suhu berapakah gas itu perlu
dipanaskan supaya isipadu gas menjadi 200 cm3.
Penyelesaian
Contoh 9
Rrajah menunjukkan sebatang tiub kaca yang

mengandungi udara terperangkap sepanjang 29 cm
pada suhu 17o C..
Berapakah panjang udara terperangkap pada suhu

57oC ? TUTORIAL 4
Penyelesaian 1 Pernyataan yang manakah merupakan andaian
asas teori kinetik gas?
A Perlanggaran antara molekul adalah

Contoh 10 perlanggaran tak kenyal
B Tenaga kinetik molekul meningkat apabila
suhu b erkurangan
Seorang pemandu mengepam tayar keretanya pada C Pada suhu tertentu, semua molekul gas
tekanan pada 5.4 atm pada pagi yang dingin ketika bergeraka pada kelajuan yang sama dalam
suhu adalah -3o C. Berapakah tekanan pada tayar gerakan rawak
pada hari yang panas jika suhu 27o C D Masa perlanggaran di antara molekul boleh
diabaikan berbanding selang masa antara
Penyelesaian perlanggaran
2 Sesetengah gas yang terperangkap dalam

silinder dimampatkan pada suhu malar oleh
satu omboh. Antara berikut yang manakah tidak
berubah?
A Jisim
B Ketumpatan
Contoh 11 C Tekanan
D Jarak molekul
Suatu silinder oksigen pada suhu 27o C mempunyai 3 Mengapakah tekanan gas berjisim tetap
tekanan gas pada 3 x 106 Pa. Berapakah suhu meningkat apabila ia dipanaskan pada isipadu
oksigen jika silinder itu disejukkan dan tekanan yang tetap?
baru gas ialah 2.73 x 106 Pa.
A Bilangan molekul meningkat
Penyelesaian B Ketumpatan molekul meningkat
46
C Jisim purata molekul meningkat
D Kelajuan purata molekul meningkat
4 Rajah menunjukkan model untuk menunjukkan

kelakuan molekul gas.
Apabila omboh itu bergetar lebih cepat, cakera
kayu ditolak lebih jauh ke atas .
Pemberat kemudiannya diletakkan di atas
cakera untuk mengembalikan omboh kepada
kedudukan asalnya..
Mengapa omboh bergerak ke atas apabila

picagari dimasukkan di dalam air panas?
A Dinding picagari mengembang

B Air panas menambahkan bilangan molekul
udara
C Molekul-molekul udara terperangkap
Model ini mewakili apa yang berlaku kepada semakin besar
gas apabila ia D Molekul udara terperangkap menghentam
omboh lebih kerap
A dipanaskan kemudian disejukkan
B disejukkan kemudian dipanaskan
C dipanaskan kemudian dimampatkan
D didinginkan kemudian dimampatkan
7 Suatu gas berisim yang tetap dalam bekas

5 Rajah menunjukkan suatu model untuk berisipadu tetap dipanaskan. Penyataan mana
menunjukkan tekanan gas dalam dua keadaan yang betul?
yang berbeza. Bola dilepaskan dari ketinggian
yang sama. A Tekanan gas adalah malar
B Molekul gas bergerak lebih jauh
C Tenaga kinetik molekul gas adalah malar
D Molekul gas bergerak dengan halaju yang
lebih tinggi
8 Rajah (a) menunjukkan bola ping-pong yang

kemek. Rajah (b) menunjukkan keadaan bola
selepas diletakkan di dalam air panas.
Model ini menunjukkan bahawa, tekanan gas

dalam bekas meningkat apabila
A kelajuan molekul bertambah

B suhu gas berkurang Rajah (a) Rajah (b)
C bilangan molekul per unit isipadu berkurang Antara berikut yang manakah betul?
D bilangan molekul yang menghentam
dinding sesaat meningkat Bilangan molekul Frekuensi perlanggaran
udara di dalam bola antara molekul udara
6 Rajah menunjukkan picagari diletakkan di dengan dinding dalam
dalam air panas.Picagari itu ditutup supaya bola ping pong
kedap udara. A Bertambah Bertambah
B Tidak berubah Tidak berubah
C Berkurang Tidak berubah
47
D Tidak berubah Bertambah
9 Rajah menunjukkan sebuah silinder udara yang

kedap udara.. Satu daya, F dikenakan kepada
omboh untuk menghasilkan tekanan.
Antara berikut yang manakah menerangkan

situasi ini?
Graf mana yang mewakili hubungan antara A Hukum Boyle

tekanan ,P dengan jarak mampatan, l? B Hukum Charles
C Hukum Newton
D Hukum Gay-Lussac
12 Rajah menunjukkan bentuk paru-paru dan

diafragma semasa seorang lelaki bernafas.
10 Hukum Boyle diwakili oleh persamaan PV =

malar.Graf manakah yang mewakili
persamaan? Hukum fizik yang terlibat adalah
A HukumGay-Lussac
B HukumHooke
C Hukum Boyle
D Hukum Charles
13 Rajah menunjukkan seorang budak lelaki
memicit gelembung gelembung yang terdapat
pada pembalut bergelembung udara sehingga
pecah.
11 Rajah menunjukkan sebuah picagari yang

disambungkan kepada tolok Bourdon. Bacaan
pada tolok Bourdon sebelum dan selepas omboh
ditolak ditunjukkan di bawah.
Yang manakah antara berikut menerangkan
situasi tersebut?
A Hukum Boyle
B HukumCharles
C Hukum Hooke
D Hukum Newton
48
14 Gelembung udara yang terbentuk di dasar
sebuah tasik mengembang apabila tiba ke
permukaan air tasik kerana
A Ketumpatan air bertambah apabila

kedalaman air bertambah.
B jisim air bertambah apabila kedalaman air
bertambah
C tekanan air bertambah apabila kedalaman
air bertambah
D suhu air bertambah kerana kedalaman tasik
air bertambah Bacaan pada tolok Bourdon adalah 8 x l05 Pa
apabila isipadu picagari adalah 40 cm3.
15 Rajah (a) menunjukkan sebiji belon diletakkan Apakah bacaan baru apabila isipadu udara
di dalam sebuah balang gas. adalah 5 cm3?
Rajah (b) menunjukkan pam vakum
disambungkan ke balang gas dan selepas A 1.0 x 105 Pa B 6.4 x 106 Pa
beberapa minit dan isipadu belon meningkat. C 1.0 x 10-5 Pa D 6.4 x 10-6 Pa
18 Graf menunjukkan tekanan, P gas berubah

mengikut isipadugas, V pada jisim dengan suhu
malar.
Rajah (a) Rajah (b)
Perubahan tekanan yang berlaku di dalam Berapakah nilaVx?

balang gas dan di dalam belon adalah benar?
A 6 x 10-3 B 8 x10-3
C 1.6 x 10-2 D 4 x10-2
Perubahan tekanan Perubahan tekanan

di dalam di dalam
balang gas belon
19 Satu gelembung udara terbentuk di dasar tasik.
A berkurang berkurang Pada ketika itu, isipadunya ialah 30 cm3 dan
B berkurang bertambah mengalami tekanan 190 cm Hg. Berapakah
C bertambah berkurang gelembung udara apabila ia sampai ke
D bertambah bertambah permukaan laut.
[Tekanan atmosfer = 76 cm Hg]
16 Sebiji belon berisipadu 5 cm3 diisi oleh gas
pada tekanan 1 x 105 Pa. Apabila belon diisi A 25 cm3 B 50 cm3
oleh 20 cm3 gas, apakah tekanan gas yang baru? C 75 cm3 D 100 cm3
A 1.0 x 105 Pa B 4.0 x 104Pa 20 Rajah menunjukkan satu gelembung udara

C 2.5 x 104Pa D 4 x 103 Pa dihasilkan oleh seorang penyelam.
17 Rajah menunjukkan sebuah picagari yang

disambungkan kepada sebuah tolokBourdon .
49
24 Rajah menunjukkan tiga keadaan berbeza bagi
panjnag udara terperangkap dalam sebuah tiub
kaca dengan menggunakan merkuri sepanjang
5 cm.
P1, P2 dan P3 adalah tekanan udara
terperangkap, manakala h1, h2 dan h3 adalah
panjang udara yang terperangkap.
Berapakah isipadu gelembung udara pada Q

apabila isipadu geklembung udara pada P ialah Yang manakah antara berikut adalah benar?
7.5 cm3? P1 P2 P3 h1 h2 h3
[Tekanan atmosfera =10 m of air.] A Ting Ren Se Se Ting Ren
gi dah der der gi dah
A 3.3 cm3 B 5.6 cm3 hana hana
C 10.0 cm3 D 15.0 cm3 B Se Ting Ren Se Ren Ting
der gi dah der dah gi
21 Satu gelembung udara mempunyai isipadu 0.4 hana hana
mm3 terbentuk di dasar laut. Apabila gelembung C Se Ren Ting Se Ting Ren
tiba di permukaan laut, isipadunya ialah 1.6 der dah gi der gi dah
mm3. Berapakah kedalaman laut tersebut? hana hana
[Tekanan atmosfera = 10 m air]
D Ting Se Ren Ren Ting Se
gi der dah dah gi der
A 10 m B 20m
hana hana
C 30m D 40m
22 Sebiji belon diisi oleh gas pada tekanan 25 Rajah menunjukkan suatu gas terperangkap
atmosfera. Belon itu kemudiannya oleh 5 cm merkuri dalam satu tiub kaca.
ditengelamkan ke dalam air pada kedalaman Kemudian merkuri ditambahkan ke dalam tiub
40 m. Isipadu belon menjadi ......................... kaca sehingga panjang gas terperangkap
[Tekanan atmosfera= 10 m air] menjadi 8 cm.
[Tekanan atmosfera= 75 cm merkuri]
A 5 kali daripada isipadu asalnya.
B 4 kali daripada isipadu asalnya.
1
C kali daripada isipadu asalnya.
4
1
D kali daripada isipadu asalnya.
5
23 Rajah menunjukkan dua bekas J dan K yang Berapakah panjang merkuri yang ditambah
disambungkan oleh satu paip. A 10 cm B 15 cm
. C 20 cm D 25 cm
26 Rajah menunjukkan satu turus udara
terperangkap dalam tiub kapilari dengan 5 cm
rmerkuri. Tiub kapilari diletakkan pada dua
kedudukan yang berbeza.
Apabila paip dibuka, berapakah tekanan baru

gas itu?
A 17 cm Hg B 23 cm Hg
C 28 cm Hg D 31 cm Hg
50
Berapakah nilai x?
[Tekanan atmosfer a= 75 cm merkuri]
A 21.8 cm B 23.4 cm
C 25.0 cm D 26.7 cm
27 Rajah (a) menunjukkan tiub-J mengandungi 6

cm3udara yang terperangkap oleh merkuri.
Rajah (b) menunjukkan lebih banyak merkuri
dituangkan ke dalam tiub -J sehingga parasnya
menjadi 150 cm.
[Tekanan atmosfera = 75 cm merkuri]
30 Pada hari yang sejuk, sebiji belon helium

kelihatan menguncup. Apabila belon itu
diletakkan di dalam bilik yang panas, ia kembali
semula ke bentuk asalnya..
Antara berikut yang manakah menerangkan
keadaan ini?
Rajah (a) Rajah ( b) A Hukum Boyle B Hukum Charles

C Hukum Newton D Hukum Gay-Lussac
Berapakah isipadu, V udara terperangka itu?
A 1.0 cm3 B 2.0 cm3 31 Antara berikut yang manakah tidak melibatkan
C 3.0 cm 3
D 12.0 cm3 hukum Charles?
28 Graf yang manakah yang menunjukkan

perhubungan yang betul antara isipadu dan suhu
gas bagi Hukum Charles?
32 Jadual menunjukkan bacaan isipadu, V

29 Rajah menunjukkan susunan radas yang bagi suatu gas pada suhu yang berbeza, T. Gas
digunakan bagi mengkaji hubungan antara tersebut berada pada tekanan tetap..
panjang ,ldan suhu, T, bagi satu udara
terperangkap.
V / cm3 150 300
T / o C -23 X
Berapakah nilai X ?
A -227oC B -46oC
C 46oC D 227oC
33 Rajah menunjukkan sebuah tiub kaca yang

Graf manakah yang mewakili hubungan antara, mengandungi udara yang terperangkap di
l dan T?
51
dalamnya. Pada suhu 27o C, panjang udara yang C 303oC D 636oC
terperangkap adalah 10 cm.
36 Antara graf berikut yang manakah menunjukkan
Hukum Gay-Lussac?
Berapakah suhu udara yang terperangkap perlu

dipanaskan apabila panjnag udara terperangkap
adalah 10.9 cm?
A 42oC B 480C
C 540C D 57oC
34 Rajah menunjukkan sebuah tiub kaca yang

mengandungi udara yang terperangkap di 37 Antara graf berikut yang manakah menunjukkan
dalamnya. Pada suhu 27o C, panjang udara yang hubungan antara tekanan gas, P dan suhu, T
terperangkap adalah 9 cm. bagi jisim gas tetap?
Berapakah panjang udara terperangkap pada

suhu 67oC ?
A 5.8 cm B 8.3 cm
C 10.2 cm D 12.5 cm
35 Rajah (a) menunjukkan sebuah silinderyang

mengandungi gas pada suhu 30o C dengan
ketinggian silinder ialah M.
Rajah (b) menunjukkan gas dalam silinder
dipanaskan supaya ia berkembang ke ketinggian
3M.
38 Antara rajah berikut yang tidak berkaitan
dengan hukum Gay-Lussac?
Rajah (a) Rajah (b)
Berapakah suhu akhir gas?
A 90oC B 180oC
52
41 Pada 27 ° C, sebiji belon yang digunakan dalam
ramalan cuaca mempunyai tekanan 100 kPa.
Apabila belon mencapai ketinggian tertentu,
tekanan menurun hingga 90 kPa.
Berapakah suhu pada ketinggian tersebut?
A -3.0°C B 3.0 °C

C 24.3 °C D 60.3 °C
42 Suhu sifar mutlak adalah

A 0o C B 0K
C 0o F D –273 K
43 Apabila suatu gas disejukkan kepada suhu sifar

mutlak, molekul gas
A menjauhi satu sama lain

B mempunyai jisim sifar
C mempunyai tenaga kinetik sifar
D bergerak secara rawak
44 Suhu mutlak sifar ialah suhu di mana

39 Sebelum memulakan perjalanan yang jauh ,
udara di dalam tayar kereta mempunyai tekanan A ais cair
sebanyak 128 kPa dan suhu 27o C. Selepas B air membeku
perjalanan tekanan udara dalam tayar ialah 132 C jisim gas menjadi sifar
kPa. D tekanan isipadu gas menjadi sifar
Ungkapan mana yang benar mengenai suhu
udara dalam tayar selepas perjalanan? 45 Rajah menunjukkan graf tekanan - suhu untuk
[Anggapkan isipadu tayar adalah malar] jisim gas tetap pada isipadu malar..
A ( 27 + 273 ) o C
o
B 132 x 27  C
  273

 128 
128 x 27 
  273 C
o
C 
 132 
132 x 300 
  273
o
D  C
 128 
Pernyataan manakah betul mengenai keadaan
40 Rajah menunjukkan tekanan tayar kereta gas?
300 kPa pada suhu 30oC.
A Tekanan gas adalah sifar pada 0 ° C
B Molekul gas tidak bergerak pada-273 ° C
C Tenaga kinetik molekul adalah maksimum
pada -273 ° C
D Tekanan gas berkadar songsang dengan suhu
Selepas perjalanan yang jauh, suhu

tayar meningkat kepada 65o C.
Berapakah tekanan baru?
(Isipadu udara dalam tayar tidak berubah) 46 Rajah 46 menunjukkan susunan radas yang
A 138.5 k Pa B 268.9 kPa digunakan oleh seorang pelajar untuk
C 334.6 kPa D 650.0 kPa
53
menentukan hubungan antara tekanan dan ……………………………………………......
isipadu gas pada suhu malar. ……………………………………………......
..........................................................................
[ 2 markah ]
(b) Lakarkan graf untuk menunjukkan hubungaan
di antara kuantiti-kuantiti fizik berikut:
(i) Tekanan air , PW dengan kedalaman air

w
h.
Rajah 46
(a) Nyatakan kegunaan tolokBourdon.

........................................................................
[ 1 markah ]
(b) Omboh ditolak ke hadapan ke dalam
picagari tersebut ..
(i) Apakah yang berlaku kepada bacaan
tolok Bourdon.
………………………………….............. [1 markah]
[ 1 markah ] (ii) Tekanan udara terperangkap , PA dengan
(ii) Berdasarkan teori kinetik gas jelaskan kedalaman air h .
jawapan anda di (b)(i)
.................................................................
..................................................................
..................................................................
..................................................................
[ 2 markah ]
(c) Nyatakan hukum fizik yang terlibat.
…………………………………………........
[ 1 markah ]
47 Rajah 47 menunjukkan sebuah bikar
ditelangkupkan dan ditenggelamkan ke dalam air [1 markah]
pada kedalaman, h dari permukaan air. (iii) Tekanan udara terperangkap , PA
dengan isipadu udara tereperangkap,
V.
[1 markah]
(c) Namakan hukum yang terlibat dalam (b)(iii).
…………………………………………........
[1 markah]
(d) Apabila isipadu bikar ialah 500 cm3 dan V =
150 cm3 ,tentukan nilai h?
[ Tekanan atmosfera= 10 m air]
Rajah 47 [2 markah]
(a) Dengan menggunakan teori kinetik gas, 48 Rajah 48 menunjukkan gelembung-gelembung
terangkan bagaimana tekanan yang dikenakan udara dihasilkan oleh pam udara di dalam
oleh udara pada dinding bikar? sebuah akuarium berisi air tawar.
54
Rajah 48
(a) Terangkan mengapa isi padu gelembung

udara bertambah apabila bergerak
menghampiri permukaan.
…………………………………………. Rajah 49.1 Rajah 49.2
………………………………………….
…………………………………………. (a) Nyatakan kuantiti fizik yang diukur oleh
[2 markah] tolok Bourdon.
(b) Namakan prinsip fizik yang terlibat di (a). ........................................................................
……………………………………………… [1 markah ]
[1 markah] (b) Dengan menggunakan Rajah 49.1 dan Rajah
(c) Apakah perubahan dalam isipadu gelembung 49.2, bandingkan
udara pada paras R apabila air tawar
digantikan dengan air laut yang mempunyai (i) bacaan termometer
ketumpatan lebih tinggi? ..................................................................
…………………………………………… [1 markah ]
[1 markah] (ii) isipadu udara terperangkap
(d) Satu gelembung udara yang mempunyai isi ..................................................................
padu 4.0 cm3 dibebaskan oleh pam udara [1 markah ]
pada kedalaman 0.8 m. (iii) bacaan tolok Bourdon
Hitung isi padu gelembung udara itu apabila ..................................................................
sampai di permukaan air. [1 markah ]
[Anggap tekanan atntosfera adalah 10 m air] (c) Berdasarkan jawapan anda di (b)
,lengkapkan ayat-ayat berikut:
Apabila isipadu udara terperangkap

...........................tekanan ..............................
.,sekiranya.................................adalah tetap.
Hukum terlibat adalah ..................................
[2 markah]
(d) Rajah 49.3 , Rajah 49.4 dan Rajah 49.5
menunjukkan sebuah tiub kapilari dengan
[3 markah] salah satu hujungnya tertutup dan hujung
satu lagi diisikan merkuri sepanjang 15 cm
untuk memerangkap udara. mercury .
49 Rajah 49.1 menunjukkan sebuah silinderkedap
udara yang mempunyai satu omboh. Silinder
tersebut disambungkan ke tolok Bourdon dan
termometer dimasukkan ke dalam silinder itu.
Rajah 49.2 menunjukkan keadaan silinder
selepas omboh ditekan.
Rajah 49.3 Rajah 49.4 Rajah 49.5
Tekanan atmosfera= 75 cm Hg ,
hitung ,
(i) L1
[2 markah]
(ii) L2
[2 markah]
55
50 Rajah 50.1 dan Rajah 50.2 menunjukkan udara (v) Nyatakan hubungan antara isipadu udara
terperangkap dalam dua tiub kapilari yang sama terperangkap dengan suhu.
dipanaskan dengan kuantiti haba yang ..................................................................
berlainan. Kedua-dua dapur elektrik dimatikan [1 markah ]
selepas 10 minit. (c) Berdasarkan teori kinetik gas,terangkan
sebab bagi jawapan anda di (b)(v).
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
[2 markah ]
(d) Namakan hukum terlibat ssekiranya tekanan
udara yang terperangkap adalah tetap.
........................................................................
[1 markah ]
51 Rajah 51 menunjukkan periuk tekanan yang

digunakan untuk memasak daging.
.
Rajah 50.1
Rajah 51
(a) Apakah fungsi injap keselamatan?

.......................................................................
[1 markah]
(b) (i) Apabila air dipanaskan pada suhu tinggi
tekanan udara di dalam periuk tekanan.
meningkat.Terangkan sebab?
..................................................................
Rajah 50.2 ..................................................................
(a) Nyatakan perubahan tenaga yang terlibat. ..................................................................
..................................................................... ..................................................................
(b) Berdasarkan Rajah 50.1 dan Rajah 50.2. (ii) Nyatakan hukum gas terlibat.
............................................................
(i) bandingkan panjang udara terperangkap [1 mark]
.................................................................. (c) Apa yang berlaku pada takat didih air
[1 markah ] apabila tekanan udara di dalam periuk
(ii) bandingkan kuantiti haba yang tekanan meningkat ..
dibekalkan oleh dapur elektrik itu. ........................................................................
.................................................................. [1 mark]
[1 markah ] (d) Tekanan udara di dalam periuk tekanan ialah
(iii) bandingkan bacaan termometer. 1 x 105 Pa pada suhu 28 oC.Hitung tekanan
.................................................................. udara di dalam periuk tekanan apabila suhu air
[1 markah ] adalah 120oC.
(iv) nyatakan hubungan antara haba
dibekalkan dengan suhu.
..................................................................
[1 markah ]
56
[2markah] 53 Rajah 53 menunjukkan graf tekanan terhadap
52 Rajah 52 menunjukkan sebuah manometer suhu untuk gas berjisim tetap isipadu malar.
disambungkan ke sebuah silinderi gas. Apabila
klip dibuka kedudukan merkuri pada titik H dan
K masing-masing adalah 45 cm dan 20 cm.
Suhu gas adalah 127oC.
[Tekanan atmosfera = 75 cm Hg]
Rajah 53
(a) Lengkapkan ayat berikut dengan

menandakan(✓) dalam kotak yang betul.
Suhu ialah
suatu bentuk tenaga
darjah kepanasan
[ 1 markah ]
(b) Bertdasrkan Rajah 53,
Rajah 52
(i) apa yang akan berlaku kepada tekanan
(a) Apakah jenis tekanan yang bertindak pada apabila suhu berkurangan?
titik H? …………………………………………..
........................................................................ [ 1 markah ]
[1 markah] (ii) namakan suhu pada titikX.
(b) Tentukan tekanan gas dalam silinder gas. ……………………………………………....
[ 1 markah ]
(c) Apakah yang berlaku kepada gerakan
[2 markah] molekul gas pada titik X?
(c) Apabila gas disejukkan ke T oC, ………………………………………………
aras merkuri, K meningkat dan H menurun [ 1 markah ]
sehingga X dan Y menjadi aras yang sama. 54 Rajah 54.1 menunjukkan seorang penyelam di
laut mengikat badannya dengan satu tali dan
hujung satu lagi dikat dengan sebiji elon yang
(i) Berdasarkan teori kinetik gas, terangkan besar.1
mengapa aras merkuri X menurun, Rajah 54.2 menunjukkan penyelam yang sama
apabila gas disejukkan di kedudukan yang lebih dalam. Beliau
………………………………………...... mendapati saiz belon itu berkurang
………………………………………......
………………………………………......
………………………………………......
[2 markah]
(ii) Tentukan tekanan gas pada suhu To C?
………………………………………......
[1 markah]
(iii) Hitung nilai T.
[2 markah]
(iv)Namakan hukum terlibat dalam b(iii).
……………………………………..........
[1 markah]
57
55 Rajah 55.1 menunjukkan kek dibuat tanpa
menggunakan serbuk penaik. Rajah 55.2
menunjukkan kek yang sama menggunakan
serbuk penaik di mana apabilasoda yang
ditambahkan kepada air menaikkan suhu.
.
Rajah 54.1 Berdasarkan pemerhatian pada Rajah 55.1

dan Rajah 55.2:

(a) Nyatakan satu inferens yang sesuai.
[1 markah]
(b) Nyatakan satu hipotesis yang sesuai.
[1 markah]
(c) Dengan penggunaan alat radas seperti
seperti penunu bunsen, tiub kapilari
benang asid sulfurik dan radas lain yang
sesuai, huraikan satu eksperimen untuk
Rajah 54.2 dalam (b).
Berdasarkan pemerhatian pada Rajah 54.1 dan
Rajah 54.2: Dalam keterangan anda, jelaskan yang
berikut:
(a) Nyatakan satu inferens yang sesuai. (i) Tujuan percubaan.
[1 markah] (ii) Pembolehubah dalam eksperimen.
(b) Nyatakan satu hipotesis yang sesuai. (iii) Senarai radas dan bahan.
[1 markah] (iv) Susunan radas.
(c) Dengan penggunaan alat radas seperti (v) Prosedur eksperimen termasuk satu
picagari 100 cm3, tiub getah, kaki kaedah mengawal pembolehubah
retort dan alat radas lain yang sesuai, dimanipulasi dan satu kaedah bagi
huraikan satu eksperimen untuk mengukur pembolehubah
menyiasat hipotesis yang dinyatakan bergerakbalas.
dalam (b). (vi) Cara anda menjadual data.
(vii)Cara anda menganalisis data.
Dalam keterangan anda, jelaskan yang [10 markah]
berikut:
(i) Tujuan percubaan. 56 Rajah 56.1 menunjukkan keadaan sebuah botol
(ii) Pembolehubah dalam eksperimen. plastik yang pada awalnya mengandungi udara
(iii) Senarai radas dan bahan. panas.
(iv) Susunan radas. Rajah 56.2 menunjukkan keadaan botol selepas
(v) Prosedur eksperimen termasuk satu dimasukkan ke dalam satu bekas mengandungi
kaedah mengawal pembolehubah ais.
dimanipulasi dan satu kaedah bagi
mengukur pembolehubah
bergerakbalas.
(vi) Cara anda menjadual data.
[10 markah]
58
Berdasarkan pemerhatian pada Rajah 56.1
dan Rajah 56.2:

(a) Nyatakan satu inferens yang sesuai.
[1 markah]
(b) Nyatakan satu hipotesis yang sesuai.
[1 markah]
(c) Dengan penggunaan alat radas seperti
seperti seperti tolok Bourdon, kelalang
bulat dan radas lain yang
sesuai, huraikan satu eksperimen untuk
dalam (b).
Dalam keterangan anda, jelaskan yang

berikut:
(i) Tujuan percubaan.
(iv) Susunan radas.
dimanipulasi dan satu kaedah bagi
mengukur pembolehubah
bergerakbalas.
(vi) Cara anda menjadual data.
[10 markah]
59

KESEIMBANGAN TERMA

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Judul Asli

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

KESEIMBANGAN TERMA

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

suhu kedua-duanya sama dan kadar pemindahan

haba bersih adalah sifar.

4.1.1 : Maksud haba dan suhu

4.1.2 : Perbezaan Suhu dan Haba Situasi 1

Tukarkan suhu 120o C ke unit Kelvin.

-Satu secawan kopi sejuk diletakkan di atas plat

Prosedur: Untuk menentukurkan sebuah termometer dua takat

4.1.8 : Penentukuran sebuah termometer mekuri

Pemerhatian: Bekukan air tulen ke dalam sebuah peti sejuk.

Sifat termometri - Sifat fizik(kuantiti fizik) yang

Sifat termometrik yang digunakan dalam

Sebuah termometer merkuri yang belum

Panjang turus merkuri dalam termometer yang

TUTORIAL 1 6 Rajah menunjukkan sebuah teko mengandungi

A Haba diukur dalam oC

2 Haba dan suhu adalah

Antara berikut yang manakah benar?

A Haba mengalir dari sup panas ke air panas

A Suhu P lebih tinggi daripada Q

Apa yang berlaku apabila susu dan cawan

10 Rajah menunjukkan sepinggan nasi panas

A Suhu kopi sejuk lebih tinggi daripada

14 Rajah menunjukkan teh sejuk lemon dari sebuah

A T1 > T2 > T B T2 > T1 > T

15 Rajah menunjukkan logam panas pada suhu

18 Rajah menunjukkan bikar X yang mengandungi

16 Rajah menunjukkan objek A dan objek B

23 Semasa proses penentukuran termometer

A Air menjadi berubah menjadi wap

26 Sebuah termometer yang belum ditentukurkan

22 Berkenaan dengan takat tetap dalam skala

Takat tetap Takat tetap

Pengubahsuaian yang mana akan meningkatkan

A Menggunakan tiub kapilari yang lebih kurang daripada 15oC

31 Merkuri digunakan dalam sebuah termometer [ 1 markah ]

32 Rajah 32.1 menunjukkan air panas pada suhu

333 Rajah 33 menunjukkan termometer merkuri yang

(i) Berapakah perbezaan di dalam panjang

[ 2 markah ] Rajah 34.4

35 (a) Rajah 35.1 menunjukkan sebuah

Objek M dan objek N mengalami peningkatan

(a) Hitungkan muatan haba bagi objek M dan N.

Muatan haba ialah haba yang diperlukan untuk

2.4 Eksperimen untuk menentukan nilai muatan

Untuk menentukan muatan haba tentu cecair (air)

Senarai radas dan bahan

Bekalan kuasa, pemanas elektrik, wayar

Hitung haba yang dibekalkan oleh pemanas = Pt Prosedur eksperimen

Hitung haba yang dibekalkan oleh pemanas = Pt

Perbincangan Kenaikan suhu air dihitungkan,

Eksperimen diulangi sebanyak 5 kali dengan

2.5 Eksperimen untuk mengkaji hubungan Lukis graf θ melawan m

Senarai alat radas dan bahan ;

Prosedur eksperimen termasuk mengawal

Eksperimen diulangi sebanyak 5 kali dengan

Menjadual data: -Air mempunyai muatan haba tentu yang besar.

3. Air sebagai agen penyejuk dalam sistem

2.7. Aplikasi muatan haba tentu bagi suatu

2.8 : Menyelesaikan masalah melibatkan muatan

Hitungkan jumlah tenaga haba yang diperlukan

Contoh 6 5 Muatan haba tentu besi ialah 460 J kg-1 ° C-1.

Penyelesaian A 1 kg besi menyerap 460 J tenaga haba

A Jisim Q > Jisim P