A. Kompetensi Inti
1. Menghargai dan mengayati ajaran agama yang dianutnya
2. Menghargai dan menghayati prilaku jujur, disiplin, tanggungjawab, peduli(toleransi,
gotong royong) santun percaya diri, dalam berinteraksi secara efektif dengan lingkungan
social dan alam dalam jangkauan pergaulan dan keberadaannya.
3. Memahami dan menerapkan pengetahuan(factual, konseptual dan procedural)
berdasarkan rasa ingin tahunya tentang ilmu pengetahuan,teknologi dan seni.
4. Mencoba, mengolah dan menyaji dalam ranah kongkrit dan abstrak terkait
pengembangan materi yang dipelajari di sekolah secara mandiri dan mampu
menggunakan metode sesuai kaidah keilmuan.
4.2 Menggunakan tata bahasa dan anggah 4.2.1 Mampu menyusun dialog
ungguhing basa Bali dalam pesangkepan sekaa truna dengan
pasangkepan sekaa truna. menggunakan anggah ungguhing
basa Bali dengan tepat.
Kompetensi Dasar Indikator Pencapaian Kompetensi
4.2.2 Mampu menampilkan naskah dialog
pesangkepan sekaa truna dengan
baik di depan kelas.
C. Materi Pembelajaran
Materi Reguler
Mirengang Bebaosan (dialog)
Dialog inggih punika bebaosan sane kalaksanayang pantaraning kalih jadma utawi
langkung.
Conto Bebaosan
Pasangkepan Truna- Truni
Daweg Reditene sane lintang, truna- truni banjar Tegeh Sari sedek sangkep
ring bale banjar, mligbangang indik nabdabang acara wanti warsa sekaa truna- truni
“Yowana Santi” sane jagi kalaksanayang. Sudirga pinaka kelihan sekaa truna truni
Yowana Santi mungkah acara sangkep punika sinambi nguncarang pangastungkara
“ Om Swastiastu”.
Sudirga : Suksma majeng ring semeton titiang sareng sami antuk kaledangannyane
rauh ring sangkep rahina mangkin. Sane mangkin tiang jagi mataken
pidabdab sane sampun kapilihin antuk acara wanti warsa sekaa truna – truni
yowana santi puniki. Sane pinih riin, Agus pinaka coordinator
perlengkapan lan dekorasi sapunapi pidabdabnyane ?
Surya : Pidabdab dokumentasi sampu sadia, wenten tetiga sane jagi jepret-jepret
tur Bli Wayan aturin tiang mangda nyarengin Video dokumentasi. Oooooo
nggih mangda nenten lali, tiang merluang jinah anggen numbas baterai
kamera.
…………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
1. Basa Alus
2. Basa Madia
3. Basa Kasar.
Undagan punika wantah manut, ritatkala basa punika kaucapang.
Basa Alus
Basa Alus inggih punika basa sané kaanggén mabebaosan ritatkala pangawit atur,
ngiring sang catur guru, panglingsir, prajuru adat, para Nayaka Jana (Bapak/Ibu
Pejabat), miwah ring sang sanê dereng kauningin (belum kenal).
Para jananê ring Bali setata ngamanggehang tata kramaning mabebaosan. Tata
kramaning mabebaosan punika cihna kasusilane ring jeroning angen/kayun (êtika).
Anggah-ungguhing basa taler mmuat sané kabaos rasaning basa.
Rasaning basa sajeroning mabebaosan madrebé dudonan utawi pepalihan sakadi ring
sor.
a. Basa Alus Singgih utawi Basa Singgih (ASI)
b. Basa Alus Sor utawi Basa Sor (ASO)
c. Basa Alus Mider utawi Basa Mider (AMI)
a. Basa Alus Singgih Utawi Basa Singgih (ASI)
Basa Alus Singgih (ASI) inggih punika basa sané kaanggén ritatkala
mababaosan ring sang sané patut kasinggihang (dihormati). Ritatkala mabebaosan
antuk Basa Alus Singgih utawi Basa Singgih (ASI), gumanti nyinggihan sang sané
iring mabebaosan (menghormati lawan bicara) sakadi : sang maraga suci, catur guru,
sang sané ngambel jabatan, sang sanê during kauningin (belum kenal).
Upami : Ratu Pranda makolem ring Gedong.
Bapak Kepala Sekolah mawacana ring para sisya sami.
Sira pesengan ratunê?
b. Basa Alus Sor utawi Basa Sor (ASO)
Basa Alus Sor (ASO) inggih punika basa sanê kaanggên matur, kanggen
ngesorang utawi ngandapang ragasareng sang sané kairing mabebaosan
(merendahkan hati) Ritatkala mabebaosan antuk Basa Alus Sor (ASO), sang sanê
mabebaosan ngandapang annga ring sang sanê kairing mabebaosan sané patut
kasinggihang.
Upami : Titiang mawasta I Wayan Adhi Tresna.
Pawehinipun baburonne neda.
Napi ipun sampun nunas?
c. Basa Alus Mider utawi Basa Mider (AMI)
Basa Alus Mider (AMI) inggih punika basa alus sanê kaucapang majeng ring
sor miwah ring singgih (luhur), utawi basa sané mamuat rasa nyinggihang ring sang
sanê patut kasinggihang, tur ngandapang ring sané patut kaandapang.
Upami : Titiang wawa rauh saking sekolah.
Bapak guru nibakang pamatut ring sang maraga iwang.
Napi Idadanê sampun ngelungsur?
2. Basa Madia
Basa Madia puniki ketah mange ring sajeroning kulawarga, Ritatkala
mapupul minakadi ; masesanjan, ngajeng/marayunan miwah sanê siosan. Bebaosan
ring para putra, rabi lan sametonan sanê kantun karob sundul (dibawah tanggung
jawab kepala keluarga).
Upami : Mêmê bang tiang ngidih pipis buin mani semengan.
Nyoman kema luas masuk apang tusing ênggalan telat.
Buin pidan kasamanne lakar teka?
3. Basa Kasar
Basa Kasar katibakang inggihan kaucapang ring baburon wiadin sato.
Sapunika taler kahanan kroda/gedeg, duaning yéning kahanan kroda (gedeg =
marah) winaluya karanjingan Kala Mretyu sané kabaos ngardin kaon.
Upami : Kema bang kuluké ngamah.
Dija pejang batun matan cainé, amonto dogen tusing tepuk?
Materi Remidial
Anggah – ungguhing basa Bali
Naskah pasangkepan sekaa truna
Materi Pengayaan
Undagan anggah- ungguhing basa
Contoh penggunaan anggah-ungguhing basa dalam pasangkepan
Menanya
Peserta didik menanyakan isi dialog, serta sruktur dialog
pasangkepan sekaa truna.
Peserta didik menanyakan penggunaan anggah
ungguhing basa Bali dalam dialog pasangkepan sekaa
truna.
Mengekplorasi
Peserta didik membentuk kelompok belajar yang terdiri
dari 4-5 anggota dan mencoba menganalisis struktur
dialog pasangkepan sekaa truna dan penggunaan
anggah ungguhing basa dalam dialog pasangkepan
sekaa truna
Mengasosiasikan
Peserta didik bersama kelompok menulis hasil analisis
penggunaan anggah ungguhing basa Bali dalam teks
dialog pasangkepan sekaa truna.
Mengkomunikasikan
Peserta didik bersama kelompok menyajikan hasil
menganalisis struktur dialog dan penggunaan anggah-
ungguhing teks dialog pasangkepan sekaa truna.
3. PENUTUP 10 menit
Peserta didik menyimpulkan hasil pembahasan tentang
penggunaan anggah ungguhing basa Bali dan guru
memberi penguatan.
Guru menyampaikan refleksi dan evaluasi terhadap
kegiatan pembelajaran yang sudah berlangsung dan
memberi Tugas untuk membuat dialog pasangkepan
sesuai dengan anggah ungguhing basa Bali.
Guru menyampaikan rencana materi pembelajaran pada
pertemuan yang akan datang yaitu mempresentasikan
tugas siswa mengenai dialog pasangkepan sekaa truna.
Pertemuan Kedua
3. PENUTUP 10 menit
Peserta didik bersama kelompok masing – masing
menyimpulkan hasil penampilan dialog masing –
masing kelompok.
Guru menyampaikan refleksi dan evaluasi terhadap
kegiatan pembelajaran yang sudah berlangsung .
Guru menyampaikan rencana materi pembelajaran pada
pertemuan yang akan datang.
G. PENILAIAN
Kompetensi Pengetahuan
a. Teknik penilaian : tes tertulis
b. Bentuk instrumen : soal uraian
c. Kisi-kisi
N Nom Juml
Indikator Instrument
o or Soal ah Soal
1 Mengemukakan 1. Napi sane kawastanin 1-2 2
pengertian dan pembagian anggah-ungguhing basa?
anggah ungguhing basa 2. Indayang sambatang
dengan benar. undagan anggah-
ungguhing basa ?
Kunci Jawaban
1. Anggah-ungguhing basa inggih punika undagan ring sajeroning mabebaosan
nganutin desa, kala, miwah patra
2. Basa alus, basa madia miwah basa kasar.
3. Basa sane kanggen ring pasangkepan inggih punika basa alus.
4. Daweg redite sane sampun lintang
2. Kompetensi Keterampilan
a. Teknik penilaian : Praktek dan tertulis
b. Bentuk instrumen : Lembar pengamatan praktek dan uraian
c. Kisi-kisi
1 2 3 4
1 Anggah –
ungguhing basa
2 Struktur dialog
3 Ketepatan Ejaan
Skor total
Skor ditentukan guru sesuai tingkat kemampuan siswa
2). Cara penghitungan skor: