Anda di halaman 1dari 8

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

( RPP )
Nama Sekolah : SMP
Mata Pelajaran : Bahasa Bali
Kelas/Semester : IX ( Ganjil )
Materi Pokok : Anggah Ungguhing Basa Bali
Alokasi Waktu : 2 x Pertemuan ( 4 x 40 menit

A. Kompetensi Inti
1. Menghargai dan mengayati ajaran agama yang dianutnya
2. Menghargai dan menghayati prilaku jujur, disiplin, tanggungjawab, peduli(toleransi,
gotong royong) santun percaya diri, dalam berinteraksi secara efektif dengan lingkungan
social dan alam dalam jangkauan pergaulan dan keberadaannya.
3. Memahami dan menerapkan pengetahuan(factual, konseptual dan procedural)
berdasarkan rasa ingin tahunya tentang ilmu pengetahuan,teknologi dan seni.
4. Mencoba, mengolah dan menyaji dalam ranah kongkrit dan abstrak terkait
pengembangan materi yang dipelajari di sekolah secara mandiri dan mampu
menggunakan metode sesuai kaidah keilmuan.

B. Kompetensi Dasar dan Indikator Pencapaian Kompetensi

Kompetensi Dasar Indikator Pencapaian Kompetensi


3.2. Mengevaluasi tata bahasa dan 3.2.1. Mengemukakan pengertian dan
penggunaan anggah ungguhing basa pembagian anggah ungguhing basa
Bali pada teks dialog Pasangkepan dengan benar.
sekaa truna. 3.2.2. Mampu menelaah tata bahasa dan
penggunaan anggah- ungguhing basa
Bali pada teks dialog pasangkepan
sekaa truna.

4.2 Menggunakan tata bahasa dan anggah 4.2.1 Mampu menyusun dialog
ungguhing basa Bali dalam pesangkepan sekaa truna dengan
pasangkepan sekaa truna. menggunakan anggah ungguhing
basa Bali dengan tepat.
4.2.2 Mampu menampilkan naskah dialog
pesangkepan sekaa truna dengan
baik di depan kelas.

C. Materi Pembelajaran
Materi Reguler
 Mirengang Bebaosan (dialog)

Dialog inggih punika bebaosan sane kalaksanayang pantaraning kalih jadma utawi
langkung.
 Conto Bebaosan
Pasangkepan Truna- Truni

Daweg Reditene sane lintang, truna- truni banjar Tegeh Sari sedek sangkep
ring bale banjar, mligbangang indik nabdabang acara wanti warsa sekaa truna- truni
“Yowana Santi” sane jagi kalaksanayang. Sudirga pinaka kelihan sekaa truna truni
Yowana Santi mungkah acara sangkep punika sinambi nguncarang pangastungkara
“ Om Swastiastu”.

Sudirga : Suksma majeng ring semeton titiang sareng sami antuk kaledangannyane
rauh ring sangkep rahina mangkin. Sane mangkin tiang jagi mataken
pidabdab sane sampun kapilihin antuk acara wanti warsa sekaa truna – truni
yowana santi puniki. Sane pinih riin, Agus pinaka coordinator
perlengkapan lan dekorasi sapunapi pidabdabnyane ?

Agus : inggih suksma antuk galahnyane, pidabdabnyane ring dekorasi sampun


wenten gambaran sane janten, nanging ring perlengkapan sane dibi tiang
mataken antuk nyelang lapangan lan gamelan during wenten keputusan
saking Bapak Perbekel kocap, bapak benjang ngicen keputusannyane.

Sudirga : agus, benjang sareng tiang matemu Bapak Perbekel nggih ?

Agus : Nggih Bli

Sudirga : Lantas Surya pinaka coordinator dokumentas lan acar punapi


pidabdabnyane?

Surya : Pidabdab dokumentasi sampu sadia, wenten tetiga sane jagi jepret-jepret
tur Bli Wayan aturin tiang mangda nyarengin Video dokumentasi. Oooooo
nggih mangda nenten lali, tiang merluang jinah anggen numbas baterai
kamera.

…………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………

 Pengertian Anggah Ungguhing Basa Bali


Basa Bali madrebé undagan (tingkatan) manut pidabdabnyané ritatkala mabebaosan
nganutin désa, kala lan patra. Duaning asapunika kangkat undagana punika wantah
marupa wangun sané kautamayang manut tata kramaning pagubugan.
Undagan Basa punika makadi :
1. Basa Alus
2. Basa Madia
3. Basa Kasar.
Undagan punika wantah manut, ritatkala basa punika kaucapang.
Basa Alus
Basa Alus inggih punika basa sané kaanggén mabebaosan ritatkala pangawit atur,
ngiring sang catur guru, panglingsir, prajuru adat, para Nayaka Jana (Bapak/Ibu
Pejabat), miwah ring sang sanê dereng kauningin (belum kenal).
Para jananê ring Bali setata ngamanggehang tata kramaning mabebaosan. Tata
kramaning mabebaosan punika cihna kasusilane ring jeroning angen/kayun (êtika).
Anggah-ungguhing basa taler mmuat sané kabaos rasaning basa.
Rasaning basa sajeroning mabebaosan madrebé dudonan utawi pepalihan sakadi ring
sor.
a. Basa Alus Singgih utawi Basa Singgih (ASI)
b. Basa Alus Sor utawi Basa Sor (ASO)
c. Basa Alus Mider utawi Basa Mider (AMI)
a. Basa Alus Singgih Utawi Basa Singgih (ASI)
Basa Alus Singgih (ASI) inggih punika basa sané kaanggén ritatkala
mababaosan ring sang sané patut kasinggihang (dihormati). Ritatkala mabebaosan
antuk Basa Alus Singgih utawi Basa Singgih (ASI), gumanti nyinggihan sang sané
iring mabebaosan (menghormati lawan bicara) sakadi : sang maraga suci, catur guru,
sang sané ngambel jabatan, sang sanê during kauningin (belum kenal).
Upami : Ratu Pranda makolem ring Gedong.
Bapak Kepala Sekolah mawacana ring para sisya sami.
Sira pesengan ratunê?
b. Basa Alus Sor utawi Basa Sor (ASO)
Basa Alus Sor (ASO) inggih punika basa sanê kaanggên matur, kanggen
ngesorang utawi ngandapang ragasareng sang sané kairing mabebaosan
(merendahkan hati) Ritatkala mabebaosan antuk Basa Alus Sor (ASO), sang sanê
mabebaosan ngandapang annga ring sang sanê kairing mabebaosan sané patut
kasinggihang.
Upami : Titiang mawasta I Wayan Adhi Tresna.
Pawehinipun baburonne neda.
Napi ipun sampun nunas?
c. Basa Alus Mider utawi Basa Mider (AMI)
Basa Alus Mider (AMI) inggih punika basa alus sanê kaucapang majeng ring
sor miwah ring singgih (luhur), utawi basa sané mamuat rasa nyinggihang ring sang
sanê patut kasinggihang, tur ngandapang ring sané patut kaandapang.
Upami : Titiang wawa rauh saking sekolah.
Bapak guru nibakang pamatut ring sang maraga iwang.
Napi Idadanê sampun ngelungsur?
2. Basa Madia
Basa Madia puniki ketah mange ring sajeroning kulawarga, Ritatkala
mapupul minakadi ; masesanjan, ngajeng/marayunan miwah sanê siosan. Bebaosan
ring para putra, rabi lan sametonan sanê kantun karob sundul (dibawah tanggung
jawab kepala keluarga).
Upami : Mêmê bang tiang ngidih pipis buin mani semengan.
Nyoman kema luas masuk apang tusing ênggalan telat.
Buin pidan kasamanne lakar teka?
3. Basa Kasar
Basa Kasar katibakang inggihan kaucapang ring baburon wiadin sato.
Sapunika taler kahanan kroda/gedeg, duaning yéning kahanan kroda (gedeg =
marah) winaluya karanjingan Kala Mretyu sané kabaos ngardin kaon.
Upami : Kema bang kuluké ngamah.
Dija pejang batun matan cainé, amonto dogen tusing tepuk?

Materi Remidial
 Anggah – ungguhing basa Bali
 Naskah pasangkepan sekaa truna
Materi Pengayaan
 Undagan anggah- ungguhing basa
 Contoh penggunaan anggah-ungguhing basa dalam pasangkepan

D. Metode dan Model Pembelajaran


 Pendekatan : Saintifik
 Metode Pembelajaran : Diskusi, Tanya jawab, Penugasan
 Model Pembelajaran : Problem based learning
E. Media dan Alat Pembelajaran
 Media Pembelajaran : Power Point
 Alat Pembelajaran : Papan tulis, spidol, LCD
 Sumber Belajar
Buku Paket Bahasa Bali, Buku anggah-ungguhing basa Bali, Tata bahasa Bali
F. Langkah-langkah Pembelajaran
Pertemuan Pertama
No Langkah –Langkah Pembelajaran Alokasi Waktu
1 Kegiatan Pendahuluan
 Guru bersama siswa mengucapkan salam panganjali 15 Menit
umat.
 Siswa berdoa bersama sesuai agama dan kepercayaan
masing-masing dipimpin oleh ketua kelas.
 Guru mengecek kehadiran siswa dan kondisi kelas
untuk memulai pembelajaran.
 Guru memberikan kesempatan kepada siswa untuk
melaksanakan kegiatan literasi.
 Guru menyampaikan kompetensi yang akan dicapai
yaitu mengevaluasi tata bahasa dan anggah-
ungguhing basa yang digunakan dalam dialog dan
menunjukkan manfaatnya dalam kehidupan sehari-
hari yaitu siswa dapat melatih ketrampilan berbicara
di depan orang banyak.
 Guru menyampaikan garis besar cakupan materi dan
kegiatan yang akan dilaksanakan yaitu membaca teks
dialog pasangkepan sekaa truna- truni dan
mengevaluasi tata bahasa dan anggah- ungguhing
basa yang digunakan.
 Guru menyampaikan lingkup penilaian, pengetahuan
dan ketrampilan dengan teknik penilaian yaitu
observasi, tertulis dan praktik.
2 KEGIATAN INTI :
Mengamati 55 Menit
 Peserta didik mengamati contoh dialog pasangkepan
sekaa truna
 Peserta didik mengamati penggunaan anggah ungguhing
basa Bali dalam dialog pasangkepan sekaa truna.

Menanya
 Peserta didik menanyakan isi dialog, serta sruktur dialog
pasangkepan sekaa truna.
 Peserta didik menanyakan penggunaan anggah
ungguhing basa Bali dalam dialog pasangkepan sekaa
truna.

Mengekplorasi
 Peserta didik membentuk kelompok belajar yang terdiri
dari 4-5 anggota dan mencoba menganalisis struktur
dialog pasangkepan sekaa truna dan penggunaan
anggah ungguhing basa dalam dialog pasangkepan
sekaa truna

Mengasosiasikan
 Peserta didik bersama kelompok menulis hasil analisis
penggunaan anggah ungguhing basa Bali dalam teks
dialog pasangkepan sekaa truna.

Mengkomunikasikan
 Peserta didik bersama kelompok menyajikan hasil
menganalisis struktur dialog dan penggunaan anggah-
ungguhing teks dialog pasangkepan sekaa truna.

3. PENUTUP 10 menit
 Peserta didik menyimpulkan hasil pembahasan tentang
penggunaan anggah ungguhing basa Bali dan guru
memberi penguatan.
 Guru menyampaikan refleksi dan evaluasi terhadap
kegiatan pembelajaran yang sudah berlangsung dan
memberi Tugas untuk membuat dialog pasangkepan
sesuai dengan anggah ungguhing basa Bali.
 Guru menyampaikan rencana materi pembelajaran pada
pertemuan yang akan datang yaitu mempresentasikan
tugas siswa mengenai dialog pasangkepan sekaa truna.

Pertemuan Kedua
No Langkah –Langkah Pembelajaran Alokasi Waktu
1 Kegiatan Pendahuluan
 Guru bersama siswa mengucapkan salam panganjali 10 Menit
umat.
 Siswa berdoa bersama sesuai agama dan kepercayaan
masing-masing dipimpin oleh ketua kelas.
 Guru mengecek kehadiran siswa dan kondisi kelas
untuk memulai pembelajaran.
 Guru memberikan kesempatan kepada siswa untuk
melaksanakan kegiatan literasi.
 Untuk memotivasi siswa, guru memberikan
pertanyaan tentang materi yang sudah dibahas pada
pertemuan sebelumnya.
2 KEGIATAN INTI :
Mengamati 55 Menit
 Peserta didik mengamati dan mendengarkan sistematika
presentasi tugas siswa mengenai dialog pasangkepan
sekaa truna sesuai anggah ungguhing basa.
Menanya
 Peserta didik melakukan tanya jawab dialog
pasangkepan sekaa truna sesuai dengan anggah
ungguhing basa
Mengekplorasi
 Peserta didik bersama kelompok masing – masing
mencoba latihan untuk berdialog pesangkepan sekaa
truna sesuai dengan penggunaan anggah ungguhing
basa.
Mengkomunikasikan
 Peserta didik bersama kelompok mempraktekkan dialog
pasangkepan sekaa truna sesuai dengan anggah
ungguhing basa ke depan kelas.

3. PENUTUP 10 menit
 Peserta didik bersama kelompok masing – masing
menyimpulkan hasil penampilan dialog masing –
masing kelompok.
 Guru menyampaikan refleksi dan evaluasi terhadap
kegiatan pembelajaran yang sudah berlangsung .
 Guru menyampaikan rencana materi pembelajaran pada
pertemuan yang akan datang.

G. PENILAIAN

Kompetensi Pengetahuan
a. Teknik penilaian : tes tertulis
b. Bentuk instrumen : soal uraian
c. Kisi-kisi
N Nom Jum
Indikator Instrument
o or Soal lah Soal
1 Mengemukakan 1. Napi sane kawastanin 1-2 2
pengertian dan pembagian anggah-ungguhing basa?
anggah ungguhing basa 2. Indayang sambatang
dengan benar. undagan anggah-
ungguhing basa ?

2 Mampu menelaah tata 3. Basa napi sane kaanggen 3-4 2


bahasa dan penggunaan rikala ngawentenang
anggah- ungguhing basa pasangkepan sekaa truna?
Bali pada teks dialog 4. Daweg napi sekaha truna-
pasangkepan sekaa truna. truni punika sangkep ?
Kunci Jawaban
1. Anggah-ungguhing basa inggih punika undagan ring sajeroning mabebaosan
nganutin desa, kala, miwah patra
2. Basa alus, basa madia miwah basa kasar.
3. Basa sane kanggen ring pasangkepan inggih punika basa alus.
4. Daweg redite sane sampun lintang

2. Kompetensi Keterampilan
a. Teknik penilaian : Praktek dan tertulis
b. Bentuk instrumen : Lembar pengamatan praktek dan uraian
c. Kisi-kisi

n Indicator No soal Jml


o soal

1 Mampu menyusun dialog Indayang makarya conto 1


pesangkepan sekaa truna dengan bebaosan pasangkepan
menggunakan anggah ungguhing sekaha truna-truni nganutin
basa Bali dengan tepat. anggah-ungguhing basa

2 Mampu menampilkan naskah dialog Indayang solahang 1


pesangkepan sekaa truna dengan bebaosan punika sareng
baik di depan kelas. kelompoknyane ring ajeng
kelas!

RUBRIK PENILAIAN KETRAMPILAN MENYUSUN DIALOG


LEMBAR PENGAMATAN PRAKTIK
Mata Pelajaran : Bahasa Bali
Materi Pokok : Dialog Pasangkepan Sekaa Truna
Nama :
Kelas/ Semester : IX/ I
Tahun Pelajaran : 2017/2018
No Aspek yang dinilai Skor Perolehan Skor

1 2 3 4
1 Anggah –
ungguhing basa
2 Struktur dialog
3 Ketepatan Ejaan
Skor total
Skor ditentukan guru sesuai tingkat kemampuan siswa
2). Cara penghitungan skor:
Skor yang diperoleh peserta didik
Skor Akhir = x100
Skor Maksimal
Kriteria Pemberian Skor
ANGGAH –UNGGUHING BASA
4: jika penggunaan anggah-ungguhing basa dengan sangat baik.
3: jika penggunaan anggah-ungguhing basa dengan baik.
2: jika penggunaan anggah-ungguhing basa dengan cukup baik.
1: jika penggunaan anggah-ungguhing basa dengan kurang baik.
STRUKTUR DIALOG
4: jika alur wacana yang dibuat sangat baik.
3: jika alur wacana yang dibuat baik.
2: jika alur wacana yang dibuat cukup baik .
1: jika alur wacana yang dibuat kurang baik .
KETEPATAN EJAAN
4: jika ejaan yang digunakan dengan sangat tepat.
3: jika ejaan yang digunakan dengan tepat.
2: jika ejaan yang digunakan sedikit kesalahan
1: jika ejaan yang digunakan dengan banyak kesalahan .

E. LEMBAR PENILAIAN MEMBAWAKAN DIALOG


Mata Pelajaran : Bahasa Bali
Materi Pokok : DIALOG PASANGKEPAN SEKAA TRUNA
Nama :
Kelas/ Semester : IX/ I
Tahun Pelajaran : 2017/2018

No Aspek yang dinilai Skor Bobot Perolehan


Skor
1 Intonasi 25
2 Kelancaran berbicara 50
3 Pengucapan kalimat 25
Skor total 100

Skor akhir = Total Perolehan Skor / Total Bobot

Singaraja, 27 Juli 2017


Mengetahui Guru Mata Pelajaran
Kepala SMP Negeri 2 Singaraja Bahasa Daerah

Nyoman Purnayasa,SPd.MM Dra.A.A Sri Agung Supartini


NIP. 19641024 198902 1 002 NIP. 19601231 198201 2 071

Anda mungkin juga menyukai