JTW109 Ekonomi untuk Pengurusan 1

Webex #1 @ 13 November 2021

***********************
Pengenalan Konsep Asas
Ekonomi untuk Pengurusan
***********************
Pengurus Kursus
Dr Zarina Md Nor
(zarina.nor@usm.my)
 Mengapa belajar ekonomi?
1. Mengajar cara berfikir dan membantu membuat
keputusan.
(It teaches us a way of thinking and help us to make decision)

2. Untuk memahami masyarakat

(To understand society)

3. Untuk mamahami isu-isu global

(To understand global affairs)

4. Untuk menjadi warganegara yg bermaklumat

(To be an informed citizen)

2
 Objektif Kursus
Selepas mengikuti kursus ini anda seharusnya
berupaya untuk:
1. Mempelajari prinsip-prinsip ekonomi yang mampu
meningkatkan intuisi dan keputusan pengurusan.
2. Memahami persekitaran pengurusan organisasi
anda yang melibatkan pelanggan, pembekal,
pesaing dan pihak berkuasa dalam keadaan
ekonomi.
3. Berkomunikasi dengan lebih berkesan dengan
rakan sekerja dan pihak atasan berkenaan sesuatu
keputusan pengurusan.

3
 Ekonomi utk Pengurusan
(Managerial Economics)
Ekonomi adalah ….
 kajian tentang pengeluaran, pengedaran dan penggunaan
barang dan perkhidmatan.
the study of the production, distribution and consumption of goods and services.

 kajian yang berkaitan dengan pilihan ke atas pengagihan

sumber yang terhad.
the study of choice related to the allocation of scarce resources.

Definisi pertama menunjukkan bahawa ekonomi mengambilkira semua

bentuk perniagaan, organisasi tidak berasaskan keuntungan atau unit
pentadbiran.

Definisi kedua menunjukkan bahawa ilmu ekonomi adalah teras kpd

peranan yg dimainkan oleh pengurus organisasi.

4
• Tujuan ekonomi pengurusan adalah untuk menyediakan
terminologi ekonomi dan sebab musabab/alasan (reasoning) yg
dapat memperbaiki sesuatu keputusan pengurusan.

• Oleh kerana itu kebanyakan topik dalam ekonomi utk

pengurusan memfokuskan hal mikroekonomi.

• Walau bagaimanapun pengurus mesti mempertimbangkan

keadaan persekitaran ekonomi secara keseluruhan (makro).

• Pemahaman tentang cara mentafsirkan dan meramalkan

ukuran pembolehubah makroekonomi juga berguna dalam
membuat keputusan pengurusan.

5
• Masyarakat bergantung kepada orang lain untuk
menghasilkan dan mengedarkan hampir semua barang
dan perkhidmatan yang diperlukan.

• Biasanya sumber barang dan perkhidmatan itu bukanlah

individu lain tetapi sesebuah organisasi.

• Maka eksekutif dan pengurus adalah bertanggungjawab

mengawasi dan membuat keputusan untuk organisasi.

• Ilmu ekonomi menyediakan terminologi utama dan teori

asas (theoretical foundation) untuk memahami rasional ekonomi
di sebalik teknik-teknik yg ada dlm bidang pemasaran,
operasi dan kewangan.

6
 Sumber adalah terhad!
• Oleh kerana itu ilmu ekonomi adalah satu sains yg
praktikal.
• Kita tidak boleh mempunyai segala yang kita mahu.
• Orang lain juga mahukan sumber yang sama.

Konsep Kos Melepas:

o Kos melepas adlh faedah yg terpaksa dilepaskan utk mendapatkan
alternatif terbaik bagi sesuatu tindakan.
o Ia mesti tidak melebihi faedah bg tindakan yg dipilih (trade-off)
o Ia menjadi asas analisis kos/faedah dlm ekonomi (cost/benefit
analysis)

7
Dismal Science..
You can't have everything!
You have to make a trade-off

There’s no such thing as a free lunch

Every decision has an opportunity cost – the cost in
foregone opportunities.

• Constraint optimization - take the resources given and

try to decide how people make their decisions to
consume, and firms make their decisions to produce

8
• Organisasi yang menyediakan barang dan perkhidmatan akan terus
hidup dan berkembang maju sekiranya ia berfungsi dengan sgt berkesan.

• Pelanggan organisasi juga ada sumber yang terhad, mereka tidak akan
memperuntukkan sumber terhad yg mereka ada untuk membeli sesuatu
yang tidak bernilai atau bernilai rendah.
• Pelanggan dihadkan oleh kekayaan atau bajet yang terhad. Akibatnya,
pelanggan akan memilih satu set barang yang akan memaksimakan
kebajikan mereka. Ini dinamakan pemaksimaan utiliti (utility maximization)

Organisasi mesti mencipta nilai untuk pelanggan mereka.

Maka....
Pengurus yang memahami ilmu ekonomi akan mempunyai
kelebihan bersaing dalam mewujudkan nilai.
(competitive advantage in creating value)

9
 Bidang Mikroekonomi
Bidang mikroekonomi di asaskan oleh Profesor Paul
Samuelson dr MIT dalam tahun 1950an.

Secara asasnya mikroekonomi adalah kajian berkenaan

kelangkaan/kekurangan (scarcity). Ia berkaitan dgn cara
individu dan firma membuat keputusan dalam
keterbatasan.
• Anda akan belajar pelbagai cara bagaimana manusia
membuat pilihan.

• Kursus ini juga berkaitan dgn trade-off iaitu

bagaimana pengurus melakukan trade-off pelbagai
alternatif untuk mendapatkan hasil yang sebaik
mungkin (as well-off as possible)
10
Teori Mikroekonomi

11
Mikroekonomi: Model Aliran Perbelanjaan & Pendapatan
(Circular flow diagram)

Flow of inputs & outputs flow of income 12

 Aliran dalam Makroekonomi

http://www.econguru.com/the-macroeconomics-circulation-flowchart/

13
 Fokus Kajian Mikroekonomi

1. Pengguna (consumer)
2. Pengeluar (producer)
Anda akan melihat model berkenaan perlakuan
pengguna dan pengeluar

14
Artikel

https://www.bharian.com.my/berita/na
sional/2021/11/886641/harga-ayam-
tak-naik-penternak-gulung-tikar-flfam

15
 Model & Prinsip Ekonomi
• Model ekonomi adlh satu rangka kerja yg meletakkan
teori ke dlm satu konteks tertentu
An economic model is a framework that places the generalized insights of the
theory in a more specific contextual setting
A note about economic models is that models are simplified representations
of a real-world organization and its environment. Some aspects of the real-
world setting are not addressed, and even those aspects that are
addressed are simplifications of any actual setting being represented. The
point of using models is NOT to match the actual setting in every detail,
but to capture the essential aspects so determinations can be made quickly
and with a modest cost. Models are effective when they help us
understand the complex and uncertain environment and proceed to
appropriate action

16
Ekonomi berasaskan teori vs ekonomi
berasaskan empirikal
Theoretical versus empirical economics.

Ekonomi berasaskan teori adalah proses pembinaan

model utk menerangkan sesuatu keadaan.

Ekonomi berasaskan empirikal adalah proses menguji

model untuk melihat sejauh mana ia berjaya
menerangkan keadaan sebenar.

17
Keputusan Pengguna & Pengeluar
Keputusan isi Keputusan Firma:
rumah: • Apakah yang dikehendaki
oleh pengguna?
 Apakah barang
• Bagaimana hendak
yang
menghasilkannya?
dikehendaki?
• Berapakah kos utk
 Berapa kos menghasilkan barang tsbt?
barang • Bagaimana hendak
tersebut? mendapatkan keuntungan?

18
3 Soalan Asas dalam Mikroekonomi yg
perlu difikirkan oleh Pengurus
1. Apakah barang dan perkhidmatan yang
harus dihasilkan?
2. Bagaimana hendak menghasilkan barang
dan perkhidmatan tersebut?
3. Siapakah yang menggunakan barang dan
perkhidmatan tersebut?

Soalan asas yang menggerakkan keseluruhan

ekonomi ini diselesaikan melalui satu
pembolehubah utama iaitu HARGA.
19
 Analisis Ekonomi
1. Ekonomi positif - kajian apa yg wujud/ada
(Positive economics is the study of what is)

2. Ekonomi normatif - kajian apa harus ada

(Normative economics is the study of what should be)

3. Kesenian ekonomi – menggunakan pengetahuan

ekonomi positif utk mencapai matlamat ekonomi
normatif
(Art of economics is using the knowledge of positive economics to achieve the
goals determined in normative economics)

20
 Rujukan Tambahan
Teks
https://www.saylor.org/site/textbooks/Principles%20of%20Managerial
%20Economics.pdf

https://ocw.mit.edu/courses/economics/14-01sc-principles-of-
microeconomics-fall-2011/unit-1-supply-and-demand/introduction-to-
microeconomics/

The End
eB Humble, Be Kind & eH lp th
O ers

21
 JTW109 Ekonomi untuk Pengurusan 1
Webex #2 @ 4 Dec 2021

***********************
Penawaran & Permintaan,
Keanjalan
***********************
Pengurus Kursus
Dr Zarina Md Nor
(zarina.nor@usm.my)
 Teori Harga
Teori harga adalah satu teori ekonomi yg menyatakan bahawa
harga sesuatu barang atau perkhidmatan adalah berdasarkan
hubungan antara penawaran dan permintaan. Teori harga
menyatakan bahawa titik pertemuan di mana faedah yang
diperoleh oleh pengguna entiti bersamaan dgn kos marginal
penjual. Ini menunjukkan harga pasaran paling optimum
untuk barang atau perkhidmatan tsbt.

The theory of price is an economic theory whereby the price for any specific good or service
is based on the relationship between supply and demand. The theory of price posits that the
point at which the benefit gained from those who demand the entity meets the seller's
marginal costs is the most optimal market price for the good or service.

2
 The price of goods plays a crucial role in determining
an efficient distribution of resources in a market
system.

• Price acts as a signal for shortages and surpluses which help

firms and consumers respond to changing market conditions.
• If a good is in shortage – price will tend to rise. Rising prices
discourage demand, and encourage firms to try and increase
supply.
• If a good is in surplus – price will tend to fall. Falling price
encourage people to buy, and cause firms to try and cut back
on supply.
• Prices help to redistribute resources from goods with little
demand to goods and services which people value more.
• Adam Smith talked about ‘the invisible hand‘ of the market.
This ‘invisible hand’ relies on the fluctuation of prices to shift
resources to where it is needed.

3
 Harga Pulang Modal
(breakeven price)

• Harga pulang modal adalah bersamaan jumlah kos (kos

berubah dan kos tetap) yang diperlukan untuk menghasilkan
sesuatu produk.
(the break-even price for selling a product would be the sum of the unit's fixed cost and variable cost incurred to
make the product)

• Pada harga pulang modal firma tidak mengalami kerugian

dan tidak membuat keuntungan
• Harga pulang modal berlaku apabila

Jumlah Hasil (TR) = Jumlah Kos (TC)

4
 Kegunaan Harga Pulang Modal
• Firma berminat mengetahui harga pulang modal bagi
menentukan harga terendah yang mungkin, tanpa
mengalami kerugian. Ini penting bagi firma yang ingin
memaksimumkan jualan dgn menetapkan harga yg rendah
tetapi masih mendapat keuntungan yg normal (making normal
profit).

• Firma boleh mengetahui harga pulang modal dan kemudian

menambah margin keuntungan yg dikehendaki dalam proses
penetapan harga.

5
 Breakeven analysis

• https://www.economicshelp.org/blog/glossary/break-even-price/

6
 Kuantiti Pulang Modal
(breakeven quantity)

Berapa banyak output yg perlu dijual untuk pulang modal

(breakeven) pada harga pasaran tertentu.

Kuantiti pulang modal = Jumlah kos tetap

Harga – Kos berubah

7
 Break-Even Price Effects

• There are both positive and negative effects from transacting at the
break-even price. In addition to gaining market shares and driving
away existing competitions, pricing at break-even also helps set an
entry barrier for new competitors to enter the market.
• Eventually, this leads to a controlling market position, due to
reduced competition.
• However, a product or service's comparably low price may create
the perception that the product or service may not be as valuable,
which could become an obstacle to raising prices later on.
• In the event that others engage in a price war, pricing at break-even
would not be enough to help gain market control. With racing-to-the-
bottom pricing, losses can be incurred when break-even prices give
way to even lower prices.

8
***********************
Penawaran & Permintaan
***********************
 Permintaan
• Permintaan: Kuantiti barang atau perkhidmatan yg pembeli
akan beli dgn syarat2 tertentu (under a certain set of
conditions)

• Keluk permintaan menunjukkan kuantiti barang atau

perkhidmatan yang akan dibeli oleh pembeli pada pelbagai
harga (various prices), ceteris paribus.

• Kuantiti diminta (quantity demanded): kuantiti barang atau

perkhidmatan yang sanggup dan mampu dibeli oleh pembeli
pada harga tertentu (specific prices), ceteris paribus.

10
 Keluk Permintaan

Keluk permintaan melambangkan kesediaan pengguna untuk membayar

(willingness to pay) bagi sesuatu barang.

The demand curve is downward sloping because as the price goes up, consumers are
willing to buy less of a good. So their willingness to pay changes.
11
 Penawaran
• Penawaran: Kuantiti barang atau perkhidmatan yg
sanggup dikeluarkan dan ditawarkan utk jualan oleh
pengeluar kpd pasaran dgn syarat2 tertentu (a given
set of conditions).
• Keluk penawaran: Keluk yg menunjukkan kuantiti
barang atau perkhidmatan yg dikeluarkan dan
ditawarkan kpd pasaran utk jualan oleh pengeluar pd
pelbagai harga (various prices)
• Kuantiti yg ditawarkan: Kuantiti barang atau
perkhidmatan yg dikeluarkan oleh pengeluar dan
ditawarkan ke pasaran utk jualan pd harga tertentu,
ceteris paribus

12
 Keluk Penawaran

The willingness of producers to supply the good. So how much they're

going to charge for a given quantity of the good. And once again, that is
upward sloping because as the price rises, they're willing to supply more.
So as the price rises, consumers demand less. As the price rises,
producers produce more. 13
 Titik kesamaan SS-DD

Equilibrium is that point where supply equals demand. It's the point where
suppliers and demanders are both happy. At this point, the amount that
consumers demand at that price is equal to the amount suppliers are willing
to supply at that price.

14
Jumlah barang yang dijual adalah jumlah yang
sanggup dijual oleh pengeluar. Tidak kira berapa
banyak yg pengguna mahukan, jika pengeluar tidak
mahu menjualnya maka akan berlaku ketidaksamaan
(disequilibrium).

Contoh: Apabila berlaku campurtangan kerajaan seperti dalam

penetapan gaji minima dan kawalan harga barangan maka ia
boleh menyebabkan kehilangan kecekapan (efficiency loss)

15
 Kuasa pasaran
(market power)
Kuasa pasaran adlh kuasa ekonomi yg
mengawal perjalanan pasaran
(cth: SS & DD adalah penentu terbaik kesejahteraan negara.
Campurtangan kerajaan spt penetapan harga, kuota dan subsidi blh
mengganggu perjalanan pasaran)

Kebanyakan negara mengamalkan ekonomi

campuran krn kebanyakan aktiviti ekonomi
ditentukan oleh kuasa pasaran tetapi
campurtangan kerajaan juga wujud utk kestabilan
ekonomi

Economic markets are very robust!

16
***********************
Keanjalan
(Elasticity)
***********************
 Definisi Terma
Keanjalan adalah ukuran sensitiviti sesuatu
pembolehubah kpd perubahan pembolehubah yg lain
(Elasticity is a measure of a variable's sensitivity to a change in
another variable)

Dalam perniagaan atau ekonomi, keanjalan merujuk kepada

darjah/tahap perubahan permintaan pengguna atau
penawaran pengeluar akibat perubahan harga atau
pendapatan.

18
 Keanjalan Permintaan
(Demand Elasticity)
Keanjalan dan ketidakanjalan permintaan merujuk kepada
perbandingan antara harga dan permintaan. Sekiranya
perubahan permintaan berlaku sebaik sahaja perubahan harga
berlaku maka permintaan dikatakan anjal.
Jika perubahan permintaan tidak berlaku dengan ketara akibat
perubahan harga maka permintaan dikatakan tidak anjal.

Keanjalan permintaan,
Ed = % perubahan kuantiti diminta
% perubahan harga

Ed = % change in quantity demanded

% change in price

19
 Hubungan Keanjalan Harga dan Hasil

Hasil = Jualan x Harga

 Jika permintaan anjal, kenaikan harga mengurangkan

jumlah hasil.
 Jika permintaan anjal, penurunan harga menaikkan
jumlah hasil.
 Jika permintaan tidak anjal, penurunan harga
mengurangkan jumlah hasil.
 Jika permintaan anjal unit, penurunan harga akan
meningkatkan kuantiti jualan tetapi jumlah hasil
konstan.

20
 Penentu Keanjalan Permintaan
• Lebih banyak barang pengganti yg wujud bagi
sesuatu barang, lebih anjal permintaannya.
[Related to the idea of necessities and luxuries. Necessities tend to have few
substitutes]

• Lebih lama tempoh masa yang terlibat maka lebih

anjal permintaan.

• Lebih tinggi bahagian pendapatan yg dibelanjakan

ke atas sesuatu barang, lebih anjal permintaan.

21
Koefisyen Keanjalan

22
 Keluk Permintaan Pelbagai Keanjalan

Kecerunan keluk permintaan menunjukkan sensitiviti kuantiti yang diminta oleh pengguna terhadap harga
barang. Ini akan menentukan tindakbalas pasaran. 23
 Permintaan Tidak Anjal Sempurna

Permintaan barang tidak

berubah walaupun harga
berubah

Sebab:
(Ed = 0)
Tiada barang pengganti
(no substitutes)

In economics, it's always true that the best way to think about things is to go to extremes. You
have to remember that extremes don't exist in the real world. But it's a useful teaching device
to think about extremes.
24
Tiada barang yg tidak anjal sempurna dalam
dunia tetapi contoh yg terdekat adalah seperti:

o Insulin
(Diabetics without getting that insulin to manage their diabetes will die).
o Ubat selepas pemindahan organ
(Heart transplant or any kind of transplant – the medicine that the
patient takes so that the body doesn't reject the transplanted organ).
o Vaksin Covid-19

Permintaan untuk ubat sebegini sepatutnya sangat tidak

anjal.

25
Permintaan Anjal Sempurna
(Perfectly Elastic Demand)

Pengguna tidak peduli

tentang kuantiti tetapi
hanya mengambilkira
tentang harga. Ini
bermakna terdapat
(Ed = ∞) barang pengganti yang
sempurna atau setara.

Jika berlaku perubahan

harga maka pengguna
akan bertukar ke barang
pengganti dgn serta
merta.

26
Keanjalan harga ke atas permintaan (price elasticity of demand)
adalah ukuran sensitiviti atau perhubungan antara perubahan
kuantiti yang diminta bg sesuatu barang atau perkhidmatan
dengan perubahan harga (julatnya antara 0 hingga infiniti).

Keanjalan pendapatan ke atas permintaan (income elasticity of

demand) merujuk kepada peratusan perubahan kuantiti yg
diminta dibahagikan dengan peratusan perubahan pendapatan

Keanjalan pendapatan ke atas permintaan adalah positif untuk

barang normal dan negatif untuk barang inferior
(the demand for an inferior good decreases as income increases).

Keanjalan unit ke atas permintaan (unit elastic demand) berlaku

apabila kuantiti yg diminta berubah secara berkadar terus
(proportionally) dengan perubahan harga
27
Keanjalan silang ke atas permintaan (Cross elasticity of demand)
Mengukur tindakbalas kuanti yg diminta untuk sesuatu barang
apabila berlaku perubahan harga untuk barang yg lain.
Ia diukur dengan mengira peratus perubahan kuantiti barang A
dibahagikan dengan peratus perubahan harga barang B.
Ecd = % perubahan kuantiti barang A
% perubahan harga barang B

Konsep ini sering digunakan untuk menentukan samada kedua-

dua barang A dan B adalah barang pengganti (substitute) atau
barang pelengkap (complement) untuk satu sama lain.

28
Keanjalan silang ke atas permintaan untuk barang pengganti
adalah positif krn permintaan untuk barang A meningkat
sekiranya harga barang B meningkat.
(For example, if the price of coffee increases, the quantity demanded for tea (a
substitute beverage) increases as consumers switch to a less expensive yet
substitutable alternative)

Keanjalan silang ke atas permintaan untuk barang pelengkap

adalah negatif kerana jika harga barang T meningkat,
permintaan item yg berkait rapat dengannya akan turut
menurun.
(For example, if the price of coffee increases, the quantity demanded for coffee cups
drops as consumers are drinking less coffee and need to purchase fewer cups).

29
 Kepentingan Keanjalan Harga bagi Perniagaan
Kefahaman terhadap konsep keanjalan adalah sangat penting ke atas
kejayaan sesebuah perniagaan. Syarikat yang mempunyai tahap
keanjalan yg tinggi perlu bersaing drp segi harga dan perlu mempunyai
kuantiti jualan yg tinggi untuk terus wujud.

Syarikat yg mempunyai tahap keanjalan yg rendah biasanya menjual

barang keperluan (must-haves) dan mempunyai kelebihan untuk
mengenakan harga yg lebih tinggi.

Selain drp harga, keanjalan barang & perkhidmatan secara langsung

memberi kesan ke atas kesetiaan pelanggan.

Soalan:
Apakah yg harus dilakukan oleh sesebuah perniagaan untuk
mengurangkan keanjalan permintaan barang & perkhidmatan
mereka?

30
 Jenis & Contoh Barang

Barang Normal Mewah Barang Normal Barang Inferior

Sayur organik Sayur segar Sayur frozen
Air Mineral Evian Teh tarik Air Sirap
Sekolah swasta Shampoo/Ubat gigi Marjerin
Perabot antik Bil utiliti Roti 'home brand'
Tambang penerbangan antarabangsa Tambang penerbangan ekonomi Tambang bas

31
Cth barang pengganti biasa:
• Coke & Pepsi
• McDonald’s & Burger King
• Pfizer, AZ, Sinovac

32
 Example: Government Tax Policy
If the government taxes very elastically demanded goods, it's
going to raise less money. If it taxes inelastically demanded
goods like insulin, it's going to raise more money, because the
quantity doesn't change.

Cigarettes are relatively inelastic. The elasticity is around minus

0.5. So the government will actually raise money by raising the
cigarette tax.

The other important observation to make is why it's actually hard

for governments to figure out how much money they're going to
raise for a tax. Because, to figure it out, they need to know the
elasticity. Those are actually pretty hard things to know. So that's
why there's uncertainty. 33
 Keanjalan Penawaran
Keanjalan penawaran merujuk kepada peratusan
perubahan kuantiti yg ditawarkan (quantity supplied)
dibahagikan dengan peratusan perubahan harga
Es = % perubahan kuantiti yg ditawarkan
% perubahan harga

Lebih lama tempoh pelarasan kepada perubahan

harga, lebih tinggi keanjalan harga ke atas penawaran.
Ini kerana pengeluaran produk tambahan atau
pengurangannya akan mengambil masa.

34
Pelbagai Keluk Keanjalan Penawaran

35
Koefisyen Keanjalan Permintaan &
Penawaran

36
Soalan:

Apa yg akan terjadi kepada permintaan yg tidak anjal apabila

berlakunya kejutan penawaran (supply shock)?

Jawapan:
Tiada perubahan yg akan berlaku kepada kuantiti permintaan
kerana ia tidak anjal. Harga sahaja yg akan meningkat.

Contoh semasa PKP?

37
 Rujukan
Teks
https://www.saylor.org/site/textbooks/Principles%20of%20Managerial%20E
conomics.pdf

https://ocw.mit.edu/courses/economics/14-01sc-principles-of-
microeconomics-fall-2011/unit-1-supply-and-demand/introduction-to-
microeconomics/

https://ocw.mit.edu/courses/economics/14-01sc-principles-of-
microeconomics-fall-2011/unit-1-supply-and-demand/applying-supply-and-
demand/MIT14_01SCF10_lec02_300k.pdf

https://msu.edu/course/ec/201/brown/ppt2000/elasticity.pp
www.swlearning.com/economics/arnold/arnold6e/powerpoint/elasticity.ppt

https://www.investopedia.com/terms/b/breakeven-price.asp

38
 JTW109 Ekonomi Untuk Pengurusan I
Webex#3 @ 8 Januari 2022

Teori Pengguna
(Consumer Theory)

PengurusKursus:
Dr Zarina Md Nor
PP Pendidikan Jarak Jauh
USM
 Teori Pengguna
Teori Pengguna adalah satu kajian berkenaan bagaimana
pengguna membuat keputusan membelanjakan wang
berdasarkan pilihan/citarasa dan kekangan belanjawan
(pendapatan dan harga) yang ada.

Ia adalah salah satu cabang mikroekonomi yg memberi

pemahaman bagaimana citarasa individu dan pendapatan
mempengaruhi permintaan, yang akhirnya akan membentuk
ekonomi keseluruhannya (the overall economy).

2
Perlakuan Pengguna..
Ini berkaitan dengan perlakuan pengguna – keputusan individu
berkenaan apa (what to consume) dan banyak mana penggunaan
(how much to consume) mereka. Hal ini menjadi salah satu faktor
terpenting yang membentuk ekonomi.

Pilihan pengguna boleh diperlihatkan melalui fungsi utiliti dan ia

boleh digunakan untuk menjangka tindakan pengguna apabila
mereka mempunyai pendapatan tertentu dan pada harga tertentu
(what consumers will do when they have a given income and can buy goods at
a given price).

Selain daripada itu, analisa berkaitan keputusan berkenaan

pekerjaan – bekerja atau tidak/sebanyak mana kerja yg hendak
dilakukan (whether and how much individuals choose to work).

3
 Pilihan Pengguna
(Consumer preferences &choice)

Bagaimana pengguna membuat pilihan

daripada pelbagai barang yang ada?

Apa yang menentukan nilai sesuatu barang

pengguna?

4
5
6
7
It’s economics!

8
 Utiliti
Utiliti ditakrifkan sebagai kepuasan yang pengguna
dapat apabila menggunakan sesuatu barang.
(the satisfaction that a consumer derives from the consumption of a good)
Pengguna membuat keputusan dengan mengagihkan sumber yang
terhad kepada barang-barang yang ingin dimiliki bagi mendapatkan
kepuasan tertinggi.

Pengguna cuba memaksimumkan utiliti berdasarkan kekangan

belanjawan masing-masing.
(Consumer make decisions by allocating their scarce income across all possible
goods in order to obtain the greatest satisfaction. - subject to budget
constraint)

9
Utiliti mempunyai unsur objektif & subjektif dan ia
bergantung kpd:

 Citarasa
 Kegemaran
 Anggapan peribadi
 Pemikiran
Berbeza mengikut:
o Masa
o Tempat
o Budaya/agama

10
 Ukuran Utiliti
Analisis Kardinal
 Memberikan unit kepada utiliti yg dipanggil ‘util’
Cth: Farah mendapat 10 util drp sepinggan nasi kandar
tetapi hanya mendapat 5 util drp sepinggan nasi ayam.

Analisis Ordinal
 Utiliti di susun mengikut turutan (order)
Cth: Jalil lebih gemarkan nasi lemak drp roti canai dan
lebih suka roti canai berbanding tosey.
 Lebih tepat dlm membandingkan pilihan pengguna
 which one is “better.”
11
 Jumlah Utiliti
Jumlah agregat kepuasan atau faedah yang dinikmati
oleh individu drp penggunaan sejumlah barang dalam
ekonomi dlm tempoh tertentu, ceteris paribus
*Maka ekonomi harus mengeluarkan barang yg akan memaksimakan utiliti

Jumlah utiliti individu bergantung kepada paras

penggunaan beliau dalam tempoh tertentu, ceteris
paribus

Source: http://calpersloan.com/standard-of-living-definition 12
 Utiliti Marginal
Merujuk kpd kepuasan tambahan yang diperoleh drp
tambahan setiap unit penggunaan sesuatu barang.

Jumlah utiliti = hasil tambah semua marginal utiliti

[Total utility = sum of marginal utility]
Utiliti marginal biasanya menurun dgn peningkatan
penggunaan. Ini dikenali sebagai hukum utiliti
marginal berkurangan (law of diminishing marginal
utility)

13
 Hukum utiliti marginal berkurangan
(law of diminishing marginal utility)
Dalam suatu tempoh penggunaan, lebih banyak barang yang
pengguna ada atau lebih tinggi penggunaan sesuatu barang
maka semakin rendah sumbangan utiliti satu unit tambahan
barang tersebut kepada jumlah keseluruhan utiliti beliau.

Ini kerana terdapat satu titik tetentu (titik jenuh) dan apabila
pengguna melepasi titik ini maka kepuasan menggunakan
barang tersebut akan menurun.

Maka jumlah utiliti akan meningkat pada paras yang lebih

perlahan.

*Note that the total utility continues to increase if marginal utility is positive
(which it must be for non-satiation to hold), but total utility increases at a
decreasing rate if marginal utility is declining.

14
 Teori Pilihan Pengguna
(Theory of Consumer Preferences)

Pilihan pengguna ditakrifkan sebagai citarasa

(subjektif) individu yg diukur dengan utiliti pelbagai
berkas (bundle) barang bagi membolehkan pengguna
menyusun barang yang dihajati berdasarkan utilitinya.

Pilihan pengguna adalah bebas daripada pendapatan

dan harga. Kemampuan membeli tidak menentukan
apa yang beliau sukai atau tidak sukai.
Cth: Pengguna A mempunyai pendapatan RM15,000 sebulan tetapi beliau
tidak suka membeli barangan berjenama
Pengguna B mempunyai pendapatan RM5,000 sebulan tetapi beliau
menggemari gaya hidup mewah.

e.g. One can have a preference for Porsches over Fords but only have the financial means to
drive a Ford.
15
 4 andaian pilihan pengguna
1. Ketegasan keputusan (decisiveness)
Given any two commodity bundles in commodity space, the consumer must be
able to say that they prefer commodity bundle A over B, or B over A, or that
bundles A and B provide the same level of utility

2. Konsistensi
The consumer must be consistent in preference and rankings.
The following two assumptions are not required to develop the theory of the
consumer, but simplify matters significantly.

3. Bebas-jemu (non-satiation)
i.e. more of goods one prefer is always better than less.

4. Konveksiti (convexity)
Convexity says that marginal utility declines as consumption increases.

16
 Perlakuan Pengguna
Andaian: pengguna adalah rasional dan akan
memaksimumkan jumlah utiliti dgn membeli pelbagai
kombinasi barang.

• Menggunakan pendapatan (wang) sepenuhnya

antara pelbagai pilihan barang/perkhidmatan.
• Menabung

Melibatkan proses mental utk membeli ataupun tidak

dan tertakluk kpd kekangan belanjawan (budget
constraint)
Consumers compare the (expected) utility derived from one additional dollar spent on
one good to the utility derived from one additional dollar spent on another good.
17
 Contoh
Sumber: RM1200
Berkas barang/perkhidmatan:
1. Penginapan 2 malam di hotel 5 bintang
sempena hari lahir
2. Melunaskan hutang kad kredit
3. Menyimpan dalam dana amanah

Apakah pilihan yang akan memberikan anda utiliti

maksima?

18
 Kekangan Belanjawan
(Budget Constraints)

Mewakili semua kombinasi barang atau

perkhidmatan yang boleh dibeli oleh
pengguna dalam had pendapatan beliau.

19
 Garisan Belanjawan
(Budget Line)

The optimal bundle must be on the budget constraint.

20
Pergerakan Kekangan Belanjawan

i. Kenaikan pendapatan ii. Penurunan harga barang X

21
 Artikel

https://www.bharian.com.my/berita/nasional/2019/12/635754/kempen-
beli-barangan-buatan-malaysia-catat-jualan-lebih-rm31-juta 22
 Keluk Puas Sama
(Indifferent curve)
Keluk puas sama menunjukkan pelbagai kombinasi 2
barang yang memberikan pengguna kepuasan yang
sama.

Keluk yg lebih tinggi merujuk kepada paras kepuasan

yang lebih tinggi.

Walau bagaimanapun ia tidak menunjukkan jumlah

kepuasan tambahan yg terhasil, ia hanya
menunjukkan aturan (ranking) pilihan peribadi
pengguna.
23
 Keluk Puas Sama
Kepuasan IC3 lebih
tinggi drp IC2 & IC1

Kombinasi barang X dan barang Y dinamakan berkas komoditi

(commodity bundle) 24
 Kadar Marginal Penggantian
(Marginal rate of substitution, MRS)
Ahli ekonomi menamakan kecerunan sesuatu
titik di atas keluk puas sama sebagai kadar
marginal penggantian (MRS) kerana ia adalah
bilangan maksimum yg sanggup dikorbankan
oleh pengguna utk mendapatkan satu unit
barang yang satu lagi tetapi dengan utiliti yg
sama.

25
 Kadar Marginal Penggantian

http://www.slideshare.net/raviindian1983/indifference-curve
26
 Shakes vs Pizza

Umumnya MRS adalah

kecerunan mutlak tangen
keluk puas sama.

Tangen akan menjadi

semakin mendatar
apabila titik bergerak dr
A ke B.

Ini melambangkan
penurunan nilai bg setiap
tambahan unit X (piza).

https://courses.byui.edu/econ_150/econ_150_old_site/lesson_05.htm 27
 Keluk Puas Sama & Garis Belanjawan
 Titik a dan e tidak dapat
dibeli krn ia berada di sblh
kanan garis belanjawan.
 Titik b dan d mempunyai
utiliti yg sama kerana
berada di atas keluk yg
sama tetapi titik d lebih
murah krn berada di bawah
garis belanjawan.
 Titik c mempunyai utiliti
maksimum kerana ia berada
di tempat paling tinggi di
atas keluk puas sama dan
http://ingrimayne.com/econ/MaximizingBe mampu dibeli (affordable).
ha/DerivingDemand.html 28
 Rujukan
CONSUMER PREFERENCES
• http://www.usi.edu/business/cashel/241/text%20files/consumer.pdf
Chapter 3 Consumer Preferences & Choice
• http://global.oup.com/us/companion.websites/9780195336108/pdf/Salva
tore_Chapter_3.pdf
Chapter 3 A Consumer’s Constrained Choice
• http://geneseo.edu/~stone/perloff3.pdf
Price Theory Lecture 3: Theory of the Consumer
• http://www.csun.edu/~dgw61315/PTlect3y.pdf

• https://courses.byui.edu/econ_150/econ_150_old_site/lesson_05.htm

https://ocw.mit.edu/courses/economics/14-01sc-principles-of-
microeconomics-fall-2011/unit-2-consumer-theory/

The End
Be Kind, Be Humble & Help Others
29
JTW109 Ekonomi untuk Pengurusan I
Webex #4 @ 5 Feb 2022

FIRMA, TEKNOLOGI & KOS OUTPUT

MODUL 3-4

Pengurus Kursus:
Dr Zarina Md Nor
(zarina.nor@usm.my)
 Dalam mikroekonomi, teori firma cuba menerangkan tujuan kewujudan firma,
cara ia beroperasi, apa yang dikeluarkan, dan bagaimana ia distrukturkan.
(In microeconomics, the theory of the firm attempts to explain why firms exist, why they operate and produce as
they do, and how they are structured)

 Teori firma menegaskan bahawa firma wujud untuk memaksimumkan

keuntungan; Walau bagaimanapun, teori ini berubah selari dengan perubahan
pasaran ekonomi.
 Teori-teori yang lebih moden akan membezakan antara firma yang
mementingkan kemampanan jangka panjang dan firma yang lebih
memfokuskan kepada keuntungan besar dalam masa yang singkat.
(The theory of the firm asserts that firms exist to maximize profits; however, this theory changes as the economic marketplace changes. More modern
theories would distinguish between firms that work toward long-term sustainability and those that aim to produce high levels of profit in a short time)

2
 Unit yg bertanggungjawab menggunakan sumber pengeluaran yg ada dlm
sebuah ekonomi bg memenuhi keperluan dan kehendak manusia secara
maksimum.
 Menyediakan peluang pekerjaan, menggunakan teknologi baru,
mengeluarkan komoditi baru, dan seterusnya meningkatkan taraf dan
kualiti hidup masyarakat.
 Firma diandaikan menimbang pelbagai jenis penawaran produk, proses
pengeluaran, polisi harga dan saluran agihan bagi tujuan memaksimakan
keuntungan jangka panjang.

Nota: Bidang Ekonomi mengandaikan bahawa pengguna menimbangkan pelbagai pilihan

belian agar dapat memaksimakan nilai barang dan perkhidmatan yang dibeli kerana adanya
kekangan belanjawan.

3
• Milikan tunggal
(Sole proprietorship or sole trader is owned by one person, who is liable for all costs and obligations, and
owns all assets)

• Perkongsian
(A partnership is a business owned by two or more people; there is no limit to the number of partners that can
have a stake in ownership. A partnership's owners each are liable for all business obligations, and together
they own everything that belongs to the business)

• Korporat
(In a corporation, the businesses' financials are separate from the owners' financials. Owners of a corporation
are not liable for any costs, lawsuits, or other obligations of the business. A corporation may be owned by
individuals or by a government. A firm that is owned by multiple people is often called a company)

• Koperasi
(A financial cooperative is similar to a corporation in that its owners have limited liability, with the difference
that its investors have a say in the company's operations)
4
 Firma wujud utk mendapatkan keuntungan.
 Keuntungan ekonomi = Jumlah hasil – jumlah kos ekonomi
(Economic Profit = Total revenue-total economic costs)
 Kos ekonomi merujuk kpd nilai tertinggi alternatif yg terpaksa
dilepaskan (i.e. kos melepas/opportunity cost).
‘The cost of something is what you give up to get it’

 Ia terdiri drp kos eksplisit dan kos implisit.

5
 Teknologi telah menjadikan elemen perniagaan spt pembuatan, komunikasi,
pembelian, penjualan dan pengiklanan lebih mudah dan lebih berkesan bagi
sesebuah firma.
 Apa peranan inovasi bagi sesebuah firma?

 Pandemik C19 – bagaimana teknologi mengubah business model sesebuah firma?

 Sebagai seorang PENGURUS bagaimana anda boleh meningkatkan inovasi firma?

6
 Kos Eksplisit: Perbelanjaan langsung (cash outlay) yang ditanggung
oleh firma untuk menjalankan operasinya.
Cth: gaji, upah, sewa, bahan mentah (direkodkan dalam penyata kewangan firma)

 Kos Implisit: Apa-apa kos yg telah berlaku tetapi tidak semestinya

ditunjukkan sebagai perbelanjaan. Ia mewakili kos melepas yg
terhasil apabila firma menggunakan sumber dalaman utk sesuatu
projek tanpa sebarang bayaran utk penggunaan tersebut.

7
1. Apabila syarikat menggaji pekerja baru, ada kos implisit untuk
melatih pekerja tersebut. Cth:
Sekiranya pengurus memperuntukkan lapan jam masa pekerja sedia ada untuk
mengajar pekerja baharu, kos implisit adlh gaji setiap jam pekerja tsbt
didarabkan dengan 8. Ini kerana masa tersebut boleh digunakan untuk
menjalankan tugas hakiki beliau [Gaji RM20 sejam x 8 jam = RM160]
2. Seorang pemilik firma yang kecil melepaskan gaji sendiri di
peringkat awal operasi untuk meningkatkan hasil firma.

Kos implisit lebih sukar dikira berbanding kos eksplisit. Ini menjadikan kos implisit
bersifat lebih subjektif.

8
 Firma perlu menawarkan harga yang bersesuaian utk menarik
pemilik sumber (spt tenaga kerja, hak intelek, tanah dan bahan)
supaya mereka memilih utk melepaskan alternatif lain dan
menyumbangkan sumber yg ada kepada firma.

 Dlm sistem perniagaan bebas, keuntungan ekonomi memainkan

peranan penting dlm menentukan keputusan yg dibuat oleh ribuan
pemilik sumber.

 Kewujudan untung turut menentukan jenis dan kuantiti brg &

perkhidmatan yg dikeluarkan oleh firma serta permintaan ke atas
sumber yang berkaitan.
9
 Ahli ekonomi mengambilkira kos implisit dan kos eksplisit apabila
mengira jumlah keuntungan ekonomi.
 Kos implisit membantu pengurus mengira keuntungan ekonomi
secara keseluruhan, manakala kos eksplisit digunakan untuk
mengira keuntungan perakaunan dan keuntungan ekonomi.
 Keuntungan perakaunan adalah jumlah pendapatan syarikat yg
dikira mengikut prinsip perakaunan yang diterima umum (GAAP). Ia
termasuk kos eksplisit dalam menjalankan perniagaan, seperti
perbelanjaan operasi, susut nilai, faedah dan cukai.

10
Contoh:
Seorang pemilik firma melabur RM100,000 untuk memulakan
perniagaan dan memperoleh pendapatan sebanyak RM120,000. Kos
melepas yg akan diperolehi beliau jika bekerja di tempat lain adalah
RM50,000.
Keuntungan perakaunan = RM120,000 – RM100,000 = RM20,000.
Keuntungan ekonomi = RM120,000 - RM100,000 - RM50,000
= -RM30,000.
 Oleh itu, pemilik firma akan mengalami kerugian ekonomi sebanyak
RM30,000.
Keuntungan ekonomi lebih berbentuk pengiraan teoretikal yg berasaskan tindakan
alternatif yang mungkin diambil manakala keuntungan perakaunan mengira perbelanjaan
sebenar dan hasilnya dapat diukur untuk tempoh tertentu. 11
 Kos pengeluaran atau kos produk merujuk kepada kos yang
ditanggung oleh firma untuk menghasilkan barang dan
perkhidmatan.
Cth: perbelanjaan buruh, bahan mentah, bekalan, dan overhed.
:Cukai yang dikenakan oleh kerajaan dan royalti ke atas syarikat pengekstrakan sumber
semula jadi

 Perbelanjaan yang layak dikira sebagai kos pengeluaran

mestilah berkaitan secara langsung untuk menjana pendapatan
bagi syarikat.
o Firma barangan mengeluarkan kos buruh dan bahan mentah yang diperlukan untuk
menghasilkan output.
o Firma perkhidmatan mengeluarkan kos buruh dan kos bahan yg diperlukan untuk
memberikan perkhidmatan.
13
 Pengeluaran memerlukan kos langsung dan kos tidak langsung.

Kos langsung adalah kos yang boleh dikaitkan secara langsung

dengan pengeluaran sesuatu output.
Cth: kos buruh, bahan mentah dan sewa.

Kos tidak langsung adalah kos yang tidak boleh dikaitkan secara
terus kepada pengeluaran sesuatu output.
Cth: Kos pengurusan, pentadbiran, sewa bangunan, utiliti, kawalan
keselamatan, pengiklanan, insurans dan legal.

14
Let’s take a specific case of an IT services company operating out of a rental facility and handling multiple projects of varying sizes and
durations from the facility. In such an environment, direct costs would include:

 Salaries and benefits of the staff working on the project

 Costs of computers, printers, network and other equipment allocated for the project, and that of the associated maintenance and support

 Costs of software licenses

 Costs of project related travel

 Costs of staff training

 Costs of team-building activities

Indirect costs would include:

 Salaries of executives and directors who are overseeing multiple projects

 Rental cost of the building (it would be very hard to distribute the monthly building rental to the various projects running in that facility)

 Utility costs (electricity, telephone, broadband, water etc.)

 Administrative costs

 Costs of equipment shared by multiple projects (like shared printers)

https://www.deepfriedbrainproject.com/2017/08/direct-costs-vs-indirect-costs-project-management.html
15
 Kos Tetap (fixed costs)
Kos yg tidak berubah dgn perubahan kuantiti output
Cth: sewa, gaji pekerja tetap, faedah pinjaman, bil utiliti etc.

 Kos Berubah (variable costs)

Kos yg berubah selari dgn perubahan kuantiti output. Untuk
meningkatkan output, firma mesti meningkatkan bilangan faktor
berubah yang digunakan. Oleh itu, apabila output firma meningkat,
kos berubah juga perlu meningkat.
Cth: Caj pengangkutan, caj penghantaran, komisen jualan, bonus dsb.

16
 Jumlah Kos (Total cost, TC)
Jumlah kos adalah jumlah semua kos berubah dan kos tetap bagi output sesebuah
firma.
(cth: kos bahan langsung, kos buruh dan kos overhed pengeluaran)

 Untuk menentukan kos produk se unit produk, bahagikan jumlah kos

dengan bilangan unit yang dihasilkan dalam tempoh tersebut.
(Per unit cost = TC/total production)

 Kos marginal (marginal cost, MC)

Perubahan seunit dalam jumlah kos (TC) hasil daripada perubahan
dalam jumlah output.

17
 Buruh Modal Output Kos Kos tetap Jumlah Marginal
berubah (FC) Kos Cost
(VC) (TC) (MC)

0 1 0 RM0 RM100 RM100 -

1 1 5 RM20 RM100 RM120 RM4
2 1 15 RM40 RM100 RM140 RM2
3 1 23 RM60 RM100 RM160 RM2.50
4 1 27 RM80 RM100 RM180 RM5
5 1 29 RM100 RM100 RM200 RM10
6 1 30 RM120 RM100 RM220 RM20

Firma menggajikan perkerja dgn kadar RM20 seorang

18
 Apabilapabila firma meningkatkan jumlah produknya dari 0 hingga 5 unit output,
perubahan dalam jumlah kos (TC) firma ialah RM120 - RM100 = RM20.
Kos marginal (MC) untuk 5 output pertama ialah RM20/5 = RM4.

 Apabila firma meningkatkan jumlah produknya sebanyak 10 unit iaitu daripada 5

ke 15 unit output, jumlah kos (TC) meningkat sebanyak RM20 [RM140 - RM120 =
RM20].
Jadi kos marginal untuk 10 unit output tambahan tsbt adalah RM20/10 = RM2.

19
 Kos marginal (MC) pada mulanya turun, kemudian ia mula meningkat naik.
Ini adalah akibat drp hubungan antara kos marginal dan output marginal.
Ini diterangkan dgn hukum pulangan berkurang (the law of diminishing
returns).
 Apabila output marginal pemboleh ubah input-buruh meningkat, jumlah
output firma meningkat pd kadar yg lebih tinggi drp kadar pekerja baharu
yang diupah. Maka kos marginal (MC) firma akan berkurangan.
 Walau bagaimanapun, hukum pulangan berkurangan menyatakan bahawa
output marginal faktor berubah akan mula menurun DAN akhirnya
menyebabkan jumlah output meningkat TETAPI pada kadar yg lebih
perlahan drpd kadar pengambilan pekerja baharu.
 Akibatnya, kos marginal (MC) firma akan mula meningkat.

(The marginal cost falls at first, then starts to rise. This behavior is a consequence of the relationship between
marginal cost and marginal product and the law of diminishing returns. As the marginal product of the variable
input–labor– rises, the firm's total product increases at a rate that is greater than the rate of new workers hired.
Consequently, the firm's marginal costs will be decreasing. Eventually, however, by the law of diminishing returns, the
marginal product of the variable factor will begin to decline; the firm's total product will increase at a rate less than
the rate at which new workers are hired. The result is that the firm's marginal costs will begin rising)
20
 Jumlah Kos Purata
Jumlah kos dibahagikan dgn kuantiti output (TC/Q)

 Kos Tetap Purata

Kos tetap dibahagikan dgn kuantiti output (FC/Q)

 Kos Berubah Purata

Kos berubah dibahagikan dgn kuantiti output (VC/Q)

21
 Keluk kos jangka pendek selalunya berdasarkan
fungsi pengeluaran. Pada mulanya, satu faktor
pengeluaran berubah akan menunjukkan
kenaikan marginal dan kemudian akan
menunjukkan pengurangan marginal.
(The short-run cost curves are normally based on a production
function with one variable factor of production that displays first
increasing and then decreasing marginal productivity)

 Keluk jumlah kos purata (ATC) yang berbentuk-U

dihasilkan dgn menjumlahkan kos tetap purata
(AFC) dgn kos berubah purata (AVC).
(The U-shaped average total cost (ATC) curve is derived by adding
the average fixed and variable costs)

 Kos marginal (MC) memotong keluk AVC dan

ATC pada titik minimum masing-masing.
(The marginal cost (MC) intersects both the AVC and ATC curves at
their minimum points)

22
 Jumlah kos purata (ATC) menurun adalah disebabkan oleh penambahan kuantiti
produk dgn jumlah kos tetap yg sama (penyebaran kos tetap).
Cth: TC RM1000 utk 2000 output; ATC RM0.50
TC RM1000 utk 2200 output; ATC RM0.45

 Tetapi apabila output semakin meningkat, jumlah kos purata akan mula meningkat.
Apabila kesan pulangan berkurangan terhasil (the law of diminishing returns),
maka jumlah kos akan meningkat dengan lebih banyak. Ini bermakna, kenaikan
kos purata berlaku apabila kesan pengurangan pengeluaran marginal melebihi
kesan penyebaran kos tetap. *Jumlah kos purata atau kos
purata merujuk kpd hal yg
sama

But as output expands still further, the average cost begins to rise. At the right side of the average cost curve, total costs begin rising more
rapidly as diminishing returns kick in. Increasing average costs occur when the effect of declining marginal productivity overwhelms the
effect of spreading the fixed costs.

 http://home.manhattan.edu/~fiona.maclachlan/costcurves.pdf

 https://opentextbc.ca/principlesofeconomics/chapter/7-2-the-structure-of-costs-in-the-short-run/ 23
 https://www.investopedia.com/terms/a/accountingprofit.asp
 https://www.investopedia.com/terms/p/production-cost.asp
 https://www.reviewecon.com/what-do-i-need-to-know-about-cost-curves

BE KIND
BE HUMBLE
STAY SAFE

24
 JTW109 Kelas Minggu Intensif @ 8 Mac 2022

Keseimbangan dan Lebihan Pasaran

(Equilibrium & Market Surplus)

Pengurus Kursus
Dr Zarina Md Nor
 Tujuan Pembelajaran
Di akhir topik ini pelajar mampu:

 Menerangkan tentang keseimbangan, harga keseimbangan

dan kuantiti keseimbangan
 Memahami bagaimana penawaran dan permintaan
membawa pasaran kembali kepada keseimbangan
 Menerangkan tentang lebihan pengguna, pengeluar dan
pasaran

2
 Keseimbangan
(Equilibrium)
Titik keseimbangan
Harga (RM/se unit)
E
Kuantiti (ayam goreng)
Rajah 1 Keluk Pemintaan dan
Penawaran Ayam Goreng
Keseimbangan ditakrifkan sebagai
keadaan seimbang (a state of rest or
balance due to the equal action of
opposing forces) yg terhasil
disebabkan oleh tindakan kuasa
penawaran dan permintaan.
Apabila penawaran dan permintaan
tidak seimbang, kuasa ekonomi
bertindak sehingga keseimbangan
dicapai.
Hanya terdapat satu harga yang
sepadan dengan kuantiti
keseimbangan, iaitu harga
keseimbangan (PE).
3
 Apabila Harga Lebih Tinggi daripada Keseimbangan
• Makcik Kiah, penjual ayam goreng akan
gembira menerima harga tinggi RM5 daripada
pelanggan tetapi dia akan mendapati bahawa
tidak semua ayam gorengnya dapat dijual. 500
ketul ayam goreng yang dimasak, hanya 100
terjual.
Harga (RM/se unit)

• Ini akan mengakibatkan produk terbuang dgn

lebihan (surplus) 400 ketul ayam goreng di
E pasaran. Jika penjual terpaksa berada dalam
pasaran, kuantiti yang ditawarkan akan jatuh
kepada 100 kerana penjual akan cepat
mengurangkan pengeluaran kepada kuantiti
yang pelanggan sanggup beli.
• Untuk menjual semua ayam gorengnya,
Makcik Kiah boleh mula menawarkan ayam
goreng dengan harga yang lebih murah
sehingga dia dapat menjual semua yang
Kuantiti (ayam goreng)
dihasilkannya. Dalam kes ini, setiap penjual
mempunyai insentif untuk menurunkan harga
Rajah 2 Keseimbangan dgn kerana (ceteris paribus) pengguna akan
Lebihan Penawaran membeli produk dengan harga terendah.

4
 Penerangan
• Terdapat beberapa sebab mengapa harga mungkin terlalu tinggi. Harga di atas
keseimbangan akan menyebabkan kuantiti yang dibekalkan lebih besar daripada
kuantiti yang diminta.
• Lebihan bekalan (excess SS) juga dikenali sebagai lebihan (surplus). Ramai penjual
yang terpikat dengan harga yang tinggi tetapi pembeli tidak cukup ramai.

Apabila harga jatuh, dua perkara berlaku:

• Terdapat penurunan dalam kuantiti yang dibekalkan (pergerakan sepanjang keluk

penawaran)
• Terdapat peningkatan dalam kuantiti diminta (pergerakan sepanjang keluk
permintaan)
• Kedua-dua penawaran dan permintaan adalah kuasa yang membawa pasaran
kembali kepada keseimbangan.
• Apabila harga berada pada keseimbangan RM3, tiada vendor mempunyai insentif
untuk menurunkan harga mereka, kerana ini akan menyebabkan mereka
mengalami kerugian.
5
Apabila Harga Lebih Rendah drp Keseimbangan
 Apabila harga terlalu rendah (RM1) kuantiti
yang diminta adalah lebih besar daripada
kuantiti yang ditawarkan. Lebihan
Interaksi DD-SS akan
membawa pasaran permintaan ini dikenali sebagai shortage.
kembali kpd  Pada harga RM1 permintaan ayam goreng
keseimbangan. sebanyak 500 ketul tetapi hanya 100 yang
dihasilkan dan dapat dibeli.
E  Harga yang rendah menyebabkan terlebih
pembeli (excess buyers). Dlm keadaan ini
pembeli gembira dgn harga tsbt tetapi tidak
cukup ayam goreng yg dihasilkan.
 Maka ramai pengguna yang tidak dapat
membeli dan mereka akan mula
menawarkan harga yang lebih tinggi kepada
makcik Kiah utk mengatasi pelanggan lain
(first come first serve).
 Ini akan meningkatkan harga kembali ke
tahap keseimbangan.

Apa yang berlaku di sini:

Rajah 3 Keseimbangan dengan shortage
 Terdapat peningkatan dlm kuantiti yang
ditawarkan (pergerakan sepanjang keluk
penawaran)
 Terdapat penurunan dlm kuantiti diminta
(pergerakan sepanjang keluk permintaan)
6
 Matrik DD & SS

This brings us to the core conclusion of this topic:

Market price is determined by the interactions between
supply and demand.

7
 Lebihan Pasaran
(Market surplus)

• Topik ini menggariskan kepentingan lebihan pengguna

(consumer surplus) dan lebihan pengeluar (producer surplus)
untuk mengukur faedah bersih kpd pengguna dan pengeluar.
• Lebihan pengguna ialah perbezaan antara apa yang pengguna
sanggup bayar (nilai) dan apa yang sebenarnya mereka bayar
(i.e. the value of a good minus the price paid for it)
• Lebihan pengeluar ialah perbezaan antara bayaran yang
diterima oleh pengeluar tolak kos melepas/jumlah
minima/kos marginal bagi barang tsbt.

8
 Lebihan Pengguna dan Pengeluar
Harga (RM/se unit)

Jumlah lebihan =

Harga
lebihan pengguna +
lebihan pengeluar

Rajah 4 Rajah 5

9
 Pengiraan
Untuk mengira lebihan pasaran, cari luas
kawasan berwarna:

[Luas segitiga = ½(tapak x tinggi)]

Harga (RM/se unit)

Lebihan pengguna (hijau)= ½ (300 x 3) = RM450

Lebihan pengeluar (kuning)= ½ (300 x 3)= RM450

Maka:
Lebihan Pasaran = RM450 + RM450 = RM900

*Walaupun pengiraan lebihan adalah mudah dengan

hanya pengguna dan pengeluar, ia akan menjadi lebih
rumit apabila lebih ramai pemain (players) memasuki
pasaran.

10
 P

Soalan: Jelaskan apa yg berlaku di sini.

Price

P’

D D’
Qx
0
 Bahan bacaan tambahan
• https://pressbooks.bccampus.ca/uvicecon103/chapter/3-6-
equilibrium-and-market-surplus/

12
Struktur Pasaran
(Market Structure)
 Tujuan Pembelajaran
Di akhir topik ini pelajar mampu:

 Menerangkan tentang struktur pasaran yang berbeza

 Memahami ciri-ciri pasaran yang berbeza
 Menerangkan implikasi setiap jenis pasaran
 Memahami cara pasaran berbeza memaksimakan
keuntungan

14
 Struktur Pasaran
Struktur pasaran merujuk kepada cara industri dikelaskan dan
dibezakan berdasarkan tahap dan sifat persaingan (nature of
competition) mereka dari segi barang dan perkhidmatan. Ia
berdasarkan ciri-ciri yang mempengaruhi tingkah laku dan hasil
(outcomes) firma dalam pasaran tertentu

Pengkelasan dibuat berdasarkan:

• Jumlah firma dalam industri
• Ciri produk yang dikeluarkan (degree of similarity of the products in the industry –
substitutes)
• Tahap kuasa monopoli yg dimiliki oleh setiap firma
• Tahap pengaruh firma ke atas harga (price maker vs price taker)
• Tahap keuntungan
• Perlakuan firma: strategi harga, persaingan bukan harga, paras output
• Paras halangan kemasukan (barriers to entry)
• Kesan ke atas kecekapan

15
 Struktur Pasaran
Persaingan Monopoli
Sempurna Asli

Lebih pesaing
(tahap ketidaksempurnaan pasaran lebih rendah)

kurang pesaing
(tahap ketidaksempurnaan pasaran lebih tinggi)

16
 Ciri-ciri Pasaran
Kuasa ke
Struktur Bilangan Halangan Persaingan
Contoh Jenis produk atas
Pasaran pengeluar kemasukan bukan-harga
harga

Persaingan
sempurna Sektor Seragam
Banyak Tiada Rendah Tiada
Perfect pertanian Standardized
competition
Persaingan Barangan Pengiklanan &
Monopolistik Berbeza
runcit Banyak Sedikit Rendah pembezaan
Monopolistic Differentiated
competition
Retail produk

Seragam atau Pengiklanan &

Oligopoli Komputer, berbeza
Sedikit Sedikit Tinggi pembezaan
Oligopoly minyak, keluli
produk

Monopoli Kemudahan Besar

Satu Unik Sgt Tinggi Pengiklanan
Monopoly awam Considerable

17
 Persaingan Sempurna
Perfect competition

• Satu ekstrem dalam spektrum stuktur pasaran.

Ciri-ciri:
– Bilangan firma sgt banyak
– Produk homogenous (serupa) – consumer has no reason to express a
preference for any firm
– Kebebasan utk keluar atau masuk ke industri
– Firma tiada kuasa menentukan harga produk mereka (price takers)
– Setiap pengeluar membekalkan hanya sebahagian kecil drp jumlah
keseluruhan output industri
– Pengguna dan pengeluar mempunyai pengetahuan sepenuhnya
tentang pasaran.
• Lebihan pengguna adalah terbesar bagi industri persaingan
sempurna

18
• Dalam persaingan sempurna, firma yang ingin
memaksimumkan keuntungan ekonomi akan menjual
produknya pada harga pasaran.

• Apabila keadaan persaingan sempurna tidak wujud, maka

persaingan-tidak-sempurna akan wujud.

• Perbezaan darjah ketidaksempurnaan akan menghasilkan

pelbagai struktur pasaran

• Persaingan monopolistik adalah salah satu daripadanya (not to

be confused with monopoly!)

19
 Kritikan
Pasaran ini tidak realistik kerana:

• Tiada insentif untuk inovasi:

Dalam dunia sebenar, jika persaingan wujud dan syarikat memegang bahagian
pasaran yang dominan, terdapat kecenderungan untuk meningkatkan inovasi
untuk mengalahkan pesaing dan mengekalkan status quo. Walau
bagaimanapun, dalam pasaran persaingan sempurna, margin keuntungan
adalah tetap, dan penjual tidak boleh menaikkan harga, atau mereka akan
kehilangan pelanggan.

• Terdapat sangat sedikit halangan kemasukan (barriers to entry):

Mana-mana syarikat boleh memasuki pasaran dan mula menjual produk.
Oleh itu, firma sedia ada mestilah kekal proaktif untuk mengekalkan bahagian
pasaran.

20
 Persaingan Monopolistik
(Monopolistic competition)

 Persaingan monopoli merujuk kepada ‘pasaran persaingan yang

tidak sempurna’ dengan mempunyai ciri pasaran monopoli dan
persaingan.

 Penjual bersaing sesama sendiri dan boleh membezakan

barangan mereka drp segi kualiti dan penjenamaan (branding).

 Dalam persaingan jenis ini, penjual mengambilkira harga yang

dikenakan oleh pesaing tetapi mengabaikan kesan harga mereka
sendiri ke atas pesaing.

21
 Ciri Persaingan Monopolistik
o Bilangan firma yg banyak dalam industri
o Mungkin mempunyai sedikit kuasa ke atas harga kerana firma boleh
membezakan sedikit produk berbanding pesaing - produk hampir sama tetapi
bukan pengganti sempurna.
o Firma boleh mencapai pembezaan produk dengan cara mengiklankan ciri-ciri
istimewa
o Harga bagi firma persaingan monopolistik adalah sama dengan hasil marginal
(MR)
o Firma pada mulanya mengeluarkan banyak produk kerana permintaannya
tinggi. Hasil Marginal (MR) sepadan dengan Kos Marginal (MC). Walau
bagaimanapun, MR berkurangan dari semasa ke semasa apabila syarikat
baharu memasuki pasaran dengan produk berbeza yang menjejaskan
permintaan dan seterusnya mengurangkan keuntungan.
o Kos jualan seperti pengiklanan adalah besar.
o Tiada halangan kemasukan-keluar masuk ke industri secara relatifnya adalah
mudah
o Pengetahuan pengguna dan pengeluar berkenaan pasaran tidaklah sempurna.

22
 Ciri-ciri Persaingan Monopolistik
(Characteristics of Monopolistic Competition)

• http://businessjargons.com/monopolistic-competition.html

23
 Contoh: Persaingan Monopolistik
• Restoran
• Plumbers/electricians/local builders
• Khidmat guaman
• Firma insurans
• Pendandan rambut (hairdressers)
• Agen hartanah
• Pest control

24
 Persaingan Monopolistik Jangka Pendek & Jangka Panjang
(Monopolistic competition in the short run & long run)

The firm benefits most when

At profit maximization, MC = MR, and
output is Q and price P. Given that it is in its short run and will
price (AR) is above ATC at Q, try to stay in the short run
supernormal profits are possible (area by innovating, and further
PABC). product differentiation.

Refer to:http://www.economicsonline.co.uk/Business_economics/Monopolistic_competition.html
25
 Oligopoli
• Pasaran oligopoli terdiri daripada beberapa firma besar yang menjual
produk yang berbeza atau serupa. Oleh kerana hanya terdapat sedikit
pemain dalam pasaran, strategi persaingan (competitive strategies)
mereka bergantung antara satu sama lain.
• Cthnya jika salah satu firma memutuskan untuk menurunkan harga
produk, tindakan itu akan menyebabkan firma lain menurunkan harga
mereka juga.
• Jika satu firma menaikkan harga, mungkin firma yg lain tidak mengambil
sebarang tindakan dengan jangkaan bahawa pengguna akan memilih
produk mereka.
• Oleh itu, perancangan strategik dlm industri oligopoli adalah penting.
• Persaingan antara beberapa firma shj atau mungkin ada byk firma tetapi ia
didominasi oleh beberapa firma yg sangat besar (Competition between the
few)
Cth: 4 firma memiliki 75% drp keseluruhan jualan industri
*
26
 Ciri Oligopoli
o Produk mungkin homogenous atau sangat berbeza.
o Harga secara relatifnya stabil.
o Berpotensi untuk berkolusi (collusion) atau membuat pakatan
(cartel)
o Perlakuan firma dipengaruhi oleh kepercayaan mereka berkenaan
tindakan pesaing
(Behaviour of firms affected by what they believe their rivals might do –
interdependence of firms)
o Oligopoli mungkin terlibat dalam penetapan harga utk mendapat
keuntungan
o Game theory boleh digunakan untuk menerangkan sebahagian
perlakuan firma oligopoli.
o Penjenamaan dan kesetiaan jenama mungkin menjadi sumber
competitive advantage.
o Persaingan bukan-harga adalah lazim
o Halangan kemasukan yg besar

27
Contoh kartel
OPEC in the 70s
• Diketuai oleh Arab Saudi
• Kawal penawaran minyak dunia
• Menentukan harga tinggi dan pengeluaran rendah
• Sekarang lebih byk negara bukan OPEC yang
mengeluarkan minyak (eg. USA & Rusia)

28
 Oligopoli: Duopoli
• Struktur pasaran apabila industri dimonopoli oleh 2
pengeluar yg besar.
 Kolusi/pakatan mungkin berlaku.
 Pemandu harga (price leadership) boleh wujud dan firma yg lbh kecil
mengikut harga firma yg lebih besar.
 Saling pergantungan yang tinggi.
 Halangan kemasukan yang tinggi.

Cth: Boeing & Airbus

(A duopoly is the most basic form of oligopoly, a market dominated by a small

number of companies. A duopoly can have the same impact on the market as
a monopoly if the two players collude on prices or output. Collusion results in
consumers paying higher prices than they would in a truly competitive market)

Read
more: Duopoly http://www.investopedia.com/terms/d/duopoly.asp#ixzz4cnj8PeF7

29
 Game Theory & The Prisoners’
Dilemma
Game theory is the tool economists use to analyze strategic behavior—behavior
that recognizes mutual interdependence and takes account of the expected
behavior of others.
All games involve 3 features:
• Rules (Peraturan)
• Strategies (Strategi)
• Payoffs (Ganjaran)
Nash Equilibrium is a game theory concept that determines the optimal solution
in a non-cooperative game in which each player lacks any incentive to change
his/her initial strategy.

• The prisoners’ dilemma is a game between two prisoners that shows why it is
hard to cooperate even when it would be beneficial to both players to do so.
• Non-cooperative outcome is worse than cooperative outcome
John Nash – competition can be bad. Cooperation can be better
30
Refer to: http://www.investopedia.com/terms/g/gametheory.asp
31
 Terdapat 2 ciri utama oligopoli yang umum:

• Dalam ekonomi yang stabil, harga oligopoli tidak kerap berubah

berbanding model pasaran lain seperti persaingan sempurna, persaingan
monopolistik dan monopoli.

• Apabila harga berubah, firma secara amnya bergerak ke arah yang sama
dengan magnitud yang sama dalam perubahan harga mereka - yang
mungkin terhasil daripada pakatan sulit.

https://thismatter.com/economics/oligopoly-pricing-models.htm

32
 Graf Oligopoli (Kinked DD curve)

• In an oligopoly, slightly little changes made by competitor firm may cause reactions to others. In normal market,
each company try to maximize its own profit without bearing in mind of other competitors counter reaction,
however in an oligopoly, a company must consider the possible effects of its decision and action on other firms.

Refer to: https://microeconomic0309932.wordpress.com/ for Air Asia example

33
 Monopoli
• Dalam pasaran monopoli, satu firma mewakili keseluruhan industri. Ia tidak mempunyai
pesaing dan merupakan satu-satunya penjual produk di seluruh pasaran (no close
substitute). Jenis pasaran ini dicirikan oleh faktor seperti tuntutan tunggal terhadap
pemilikan sumber, paten dan hak cipta, lesen yang dikeluarkan oleh kerajaan atau kos
persediaan awal yang tinggi. Oleh itu, firma kekal sebagai penjual tunggal kerana ia
mempunyai kuasa untuk mengawal pasaran dan menetapkan harga untuk barangannya.

Ciri:
o Mempengaruhi harga (price maker) tetapi pengguna tidak akan membeli sekiranya
harga terlalu tinggi
o Harga yg dikenakan oleh monopoli melebihi kos marginal
o Mempengaruhi output
o Mengadakan halangan kemasukan
o Strategi harga untuk menghalang atau menyekat persaingan.
o Kadangkala dianggap sebagai satu kegagalan pasaran

• Monopoli memindahkan lebihan pengguna kepada pengeluar

• Keluk permintaan industri adalah keluk permintaan firma monopoli

34
 Monopoli Asli
 Monopoli Asli berlaku apabila hanya ada 1 pengeluar dalam sesuatu
industri.
 Industri yang membolehkan satu firma membekalkan keseluruhan
pasaran pada harga yang lebih rendah daripada dua atau lebih firma
 Dalam keadaan sebenar, ia sgt jarang terjadi
(always some form of substitute available!)

Monopoli pula memang wujud. Ia boleh terhasil drp:

o pertumbuhan firma
o penyatuan, penggabungan atau pengambilalihan
(amalgamation, merger or takeover)

o Perolehan paten atau lesen

o Cara perundangan (legal) – piagam diRaja, pemilikan negara
(royal charter, nationalisation)

35
Contoh monopoli

• Windows oleh Microsoft.

Windows operating system tidak boleh dijual dgn harga yg sgt
tinggi krn penguna akan kurang membeli; bertukar kpd
operating system yg lain atau OS klon.

• Syarikat Bekalan Air

Cth lain?

36
 Ketidakcekapan Monopoli
(The inefficiencies of monopoly)

Monopoli mengenakan harga melebihi kos marginal (MC), maka tidak

semua pengguna yang meletakkan nilai yg tinggi lebih drp kosnya
akan membeli barang tsbt.
Oleh krn itu kuantiti yg dikeluarkan dan yg dijual oleh monopoli kurang
drp paras efisien masyarakat.
Kerugian deadweight ditunjukkan menerusi kawasan segitiga di
antara keluk permintaan dan keluk kos marginal.
[Because a monopoly charges a price above marginal cost, not all consumers who value the good at more than its cost
will buy it. Thus the quantity produced and sold by a monopoly is below the socially efficient level. The
deadweight loss is represented by the area of the triangle between the demand curve (which reflects the value
of the good to consumers) and the marginal cost curve (which reflects the costs of the monopoly producer]

37
 Ketidakcekapan Monopoli

Deadweight Loss
Kos & (kerugian bobot lupus)
Hasil

Marginal
Harga E B Cost, MC
Monopoli

Average total cost, ATC

C
Demand

Marginal revenue, MR
0 Kuantiti Monopoli Kuantiti
38 Efisyen
Quantity
 Free market
equilibrium

• In a competitive market, wealth is the sum of the red, yellow, and blue areas. In the
monopoly market, it is just the sum of the yellow and red areas. The blue area is wealth
that is lost to society. This area is the Deadweight Loss (DWL).
• This is the cost to a society of allowing a monopoly to operate. So, in a monopoly, the
producer makes more, the consumer makes less, and the society, added together, is
poorer as a result.
• This is called a Social Cost: a cost to the total society.

Source: https://www.e-education.psu.edu/ebf200wd/node/134
39
 Halangan Kemasukan
(Barriers to entry)
Monopoli kekal dlm pasaran kerana adanya halangan
kemasukan (barrier to entry).

3 sumber halangan kemasukan:

1. Sumber utama dimiliki oleh satu firma shj.

Dlm keadaan sebenar ini jarang berlaku krn ekonomi yg sebenar
adalah besar dan sumber dimiliki oleh ramai orang. Perdagangan
antarabangsa juga memungkinkan barang pengganti dapat dicari dgn
agak mudah.

Kos pengeluaran satu pengeluar adalah lebih efisyen drp banyak

pengeluar (monopoli asli).
40
2. Kerajaan memberi satu firma hak ekslusif utk
menghasilkan barang & perkhidmatan.

Paten dan hakcipta (copyright) utk melindungi kepentingan

umum.
• Syarikat farmaseutikal diberi hak monopoli utk
menggalakkan R&D.
• Penulis dan novelis diberi copyright utk menggalakkan
penulisan ilmiah dan kreatif.
• Lesen perniagaan khas e.g.Petronas

41
 Halangan Kemasukan

3. Kos pengeluaran satu pengeluar adalah lebih efisien drp

banyak pengeluar (monopoli asli).

Cth1: Perkhidmatan bekalan air. Kos tetap yg tinggi menyebabkan

satu firma shj yg beroperasi adlh lebih baik. Selain itu purata
jumlah kos (ATC) juga akan menjadi lebih rendah.

Cth 2: Jambatan Pulau Pinang – ATC sgt rendah.

Purata 110 000 kenderaan dlm hari bekerja wpun kapasiti optimalnya
hanya 80 000. Setelah jambatan kedua siap, ia menjadi duopoli.

Kemasukan baru ke pasaran monopoli asli adalah tidak menarik krn

kos kpd firma baru akan lebih tinggi drp monopoli asli yg sedia
ada.
42
 Polisi Awam ke atas Monopoli
Berbanding dgn pasaran kompetitif, monopoli gagal mengagihkan
sumber dgn efisien. Ia juga mengeluarkan barang yg kurang dr yg
diinginkan oleh masyarakat dan seterusnya mengenakan harga
melebihi kos marginal.

Dalam hal ini penggubal polisi boleh membuat beberapa tindakan

seperti:

1. Cuba menjadikan industri monopoli lebih kompetitif.

2. Mengenakan peraturan terhadap perlakuan monopoli
3. Menukarkan monopoli menjadi perusahaan kerajaan
4. Tidak melakukan apa-apa tindakan

43
 1. Cuba menjadikan industri monopoli lebih kompetitif
Jika 2 monopoli besar ingin bergabung, maka kerajaan boleh
menghalangnya melalui undang-undang antitrust (antitrust laws)
sekiranya gabungan tersebut lebih mendatangkan keburukan kpd
ekonomi dan pengguna.

Undang-undang antitrust memberikan kuasa kpd kerajaan utk

meningkatkan persaingan pasaran dgn cara:
o membenarkan kerajaan menghalang penggabungan (merger)
o membenarkan kerajaan membubarkan syarikat (break up
companies)
o menghalang firma drp melakukan aktiviti yang boleh
menyebabkan pasaran menjadi kurang kompetitif

Kritikan:
Kadangkala firma bergabung utk mengurangkan kos dan menghasilkan sinergi
Keraguan di atas kemampuan kerajaan utk menjalankan analisis kos-faedah dgn tepat 44
2. Peraturan (Regulations)
• Kerajaan boleh mengurangkan masalah monopoli dgn mengenakan
peraturan bagi mengawal perlakuan monopoli.
• Hal ini sering berlaku pada monopoli tulen spt bekalan air dan elektrik.
• Kos tetap monopoli sebegini adalah tinggi dan kos marginal adalah
konstan, maka kerajaan blh memberikan mereka subsidi agar mereka
masih mendapat keuntungan.

3. Menukarkan monopoli menjadi perusahaan kerajaan (public

ownership)
• Monopoli diambilalih oleh kerajaan
Cth: Sblm 1990 kerajaan Malaysia memiliki syarikat telefon, air dan elektrik. Ia berakhir pd
1994. Walau bagaimanapun Telekom Malaysia masih lg penyedia utama perkhidmatan talian
tetap.

Kritikan: Jika birokrat menjalankan tugas dgn tidak cekap dan mengakibatkan kos
meningkat, maka pelanggan dan pembayar cukai yg akan menanggung akibatnya. 45
 4. Tidak melakukan apa-apa tindakan
(Doing nothing)

• Setiap polisi yg dijalankan oleh kerajaan utk mengurangkan masalah

monopoli mempunyai kekurangan tersendiri.

• Oleh krn itu ada ahli ekonomi yg mencadangkan agar kerajaan tidak
melakukan apa-apa utk mengatasi masalah ketidakcekapan harga
monopoli krn ia turut melibatkan hal-hal politik.
(Government can do nothing at all if the market failure is deemed small compared to the imperfections of
public policies)

46
 Key takeaways
(1) Perfect Competition- many sellers of a standardized
product,
(2) Monopolistic Competition- many sellers of a differentiated
product,
(3) Oligopoly- few sellers of a standardized or a differentiated
product, and
(4) Monopoly- a single seller of a product for which there is no
close substitute.

47
Firma yang memaksimumkan keuntungan (profit-maximizing firm) akan
memilih input dan output dgn cara yg akan membolehkannya mencapai
keuntungan ekonomi yang maksimum

Jika firma ingin memaksimumkan keuntungannya, ia mesti menghasilkan

output pada tahap di mana kos marginal (MC) bersamaan hasil marginal
(MR)
Profit maximization: MC = MR

49
 emaksimaan Untung Firma Monopoli
 Firma monopoli tidak berhadapan dgn persaingan oleh
krn itu outcome pasaran yg ada monopoli selalunya tidak
menjurus kpd kepentingan terbaik masyarakat (society’s best
interest).

 Pengeluar monopoli biasanya menghadkan output kepada

kuantiti di bawah kuantiti keseimbangan pasaran.

50
Langkah 1: Monopoli memilih kuantiti
keluaran Q1 di mana MR = MC.
Langkah 2: Monopoli menentukan harga
yg perlu dikenakan utk kuantiti Q1 dengan
melukis garis lurus ke atas dari Q1 ke titik
R pada keluk permintaan yg dijangkakan
(perceived DD curve). Oleh itu, monopoli
akan mengenakan harga (P1).
Langkah 3: Monopoli mengenal pasti
keuntugannya.
Jumlah hasil (TR) akan menjadi Q1 didarab
dengan P1.
Jumlah kos (TC) akan menjadi Q1 didarab
dengan kos purata pengeluaran(AC) bagi
Q1 yang ditunjukkan oleh titik S pada keluk
kos purata menjadi P2.
Keuntungan ialah jumlah segi empat
jumlah hasil tolak segi empat jumlah kos
yg ditunjukkan oleh zon berlorek dalam
rajah.
  P1 = Harga Produk Oligopoli
 Jika firma menaikkan harganya (D1), tetapi yang
lain tidak sepadan dengan kenaikan itu, maka
hasil akan menurun walaupun berlaku kenaikan
harga.
 Jika firma menurunkan harganya (D2), maka
firma lain akan memadankan penurunan itu
untuk mengelakkan kehilangan bahagian
pasaran.
 Kerana keluk permintaan bengkok (kinked) maka
terdapat jurang dalam keluk hasil marginal (MR1
- MR2).
 Memandangkan firma memaksimumkan
keuntungan apabila MC=MR firma tidak akan
mengubah harga produk mereka selagi kos
marginal adalah antara MC1 dan MC2.
 Ini menjelaskan sebab firma oligopoli kurang
kerap menukar harga berbanding firma yang
beroperasi di bawah model pasaran lain.

https://thismatter.com/economics/oligopoly-pricing-
models.htm
 Proses firma pesaingan monopolistik memilih
kuantiti dan harga yang memaksimumkan
keuntungannya hampir sama dengan cara
monopoli.
 Pertama, firma memilih kuantiti yg
memaksimumkan keuntungan dengan
mempertimbangkan hasil marginal (MR) dan kos
marginal (MC) kemudian firma memutuskan harga
yang akan dikenakan untuk kuantiti tersebut.
 Jika kuantiti output berada pd tahap hasil
marginal (MR) melebihi kos marginal (MC) maka
firma harus terus meningkatkan pengeluaran
kerana setiap unit marginal akan menambah
keuntungan. Maka firma akan menghasilkan
kuantiti sehingga MR = MC. Begitu juga
sebaliknya.
 Kedua, firma persaingan monopolistik
menentukan harga yang akan dikenakan. Apabila
firma telah menentukan kuantiti pengeluaran
yang memaksimumkan keuntungan, firma
menganggarkan keluk permintaan yang
https://courses.lumenlearning.com/wm-
bersesuaian dengan kuantiti MR=MC. Pada graf, microeconomics/chapter/profit-maximization-
ini boleh ditunjukkan sebagai garis menegak pada under-monopolistic-competition/
kuantiti yg memaksimumkan keuntungan
sehingga ia mencapai keluk permintaan.
 Firma persaingan sempurna boleh memaksimumkan
keuntungannya dengan mengira tahap output
optimum di mana Kos Marginal (MC) = Harga
Pasaran (MR = P).
MC = MR = P
Seperti dalam graf, titik memaksimumkan
keuntungan ialah tempat MC bersilang dengan MR
atau P.
Jika firma menghasilkan kuantiti melebihi qo, maka
MR dan Po akan kurang daripada MC, firma itu akan
mengalami kerugian ekonomi ke atas unit marginal.
Maka firma boleh meningkatkan keuntungannya
dengan mengurangkan pengeluarannya sehingga
mencapai qo.
Jika firma persaingan sempurna menghasilkan
kuantiti yang kurang daripada qo, maka MR dan Po
akan lebih besar daripada MC, firma itu akan
memperoleh keuntungan, tetapi tidak maksimum.
Oleh itu, firma boleh meningkatkan keuntungannya
dengan meningkatkan pengeluarannya sehingga
mencapai qo.

http://www.csun.edu/~hceco008/c8b.htm
 Rujukan Tambahan
• http://homepages.stmartin.edu/fac_staff/dstout/ECN101/lecture_notes.h
tm
• https://corporatefinanceinstitute.com/resources/knowledge/economics/
market-structure/

• Videos from MIT Open Courseware

https://www.youtube.com/results?search_query=mit+opencourseware
• Oligopoly https://www.youtube.com/watch?v=0kA91PvS3sk

Be humble, be kind & help others

56
Take Care & Stay Safe
 JTW109 Ekonomi untuk Pengurusan I
Kelas #5 @ 30 April 2022

PENGELUARAN
Ekonomi Bidangan
Isokuan & Isokos
Eksternaliti

Pengurus Kursus
Dr Zarina Md Nor
Ekonomi Bidangan
(Economies of Scale)

• Saiz output yg besar akan mengurangkan kos per unit output tsbt. Ini disebabkan kos tetap
dibahagikan kepada lebih banyak output.
• Pengurangan kos per unit yang dihasilkan dari peningkatan output dapat dicapai melalui
operasi pengeluaran yang cekap.
• Ekonomi bidangan dapat dicapai kerana semasa pengeluaran meningkat maka kos untuk
menghasilkan setiap unit tambahan akan menurun.
(Reduction in cost per unit resulting from increased production, realized through operational efficiencies. Economies of
scale can be accomplished because as production increases, the cost of producing each additional unit falls)
Kaedah untuk mencapai ekonomi bidangan
• Pengeluaran yg efisien
• Modal yang lebih murah
• Beli secara pukal
• Pengagihan risiko
• Kos promosi yang optimum
• Kos logistik yang optimum
Economies of scale, helped drive corporate growth in the 20th century
through assembly line production.
 Tak-Ekonomi Bidangan
(Diseconomies of scale)

• Berlaku apabila kos purata mula meningkat dgn peningkatan output.

• Diskonomi skala berlaku apabila pengembangan output datang dengan
kenaikan kos unit purata.
• Ia boleh melibatkan faktor dalaman firma atau faktor luaran yang di luar
kawalan firma.
• Ia mungkin disebabkan oleh masalah teknikal dalam proses produksi, masalah
pengurusan organisasi atau kekangan sumber pada input produktif.
• Organisasi yang lebih besar sukar untuk dipantau, lebih kompleks dan oleh itu
penyelarasan antara jabatan dan bahagian yang berbeza menjadi lebih sukar
serta menjadikan pengurusan kurang berkesan.
Economies of scale vs diseconomies of scale

Source: http://www.investopedia.com/terms/d/diseconomiesofscale.asp
Skop Ekonomi (Economies of Scope)
• Skop ekonomi bermaksud pengeluaran satu barang mengurangkan kos
pengeluaran barang lain yang berkaitan. Skop ekonomi berlaku apabila
penghasilan pelbagai jenis barangan atau perkhidmatan secara serentak
adalah lebih kos efektif untuk firma daripada menghasilkan kurang
kepelbagaian atau menghasilkan setiap barangan secara berasingan.

• Dalam kes ini, kos purata jangka panjang dan kos marginal firma
berkurangan disebabkan oleh pengeluaran barangan pelengkap.

• Maka skop ekonomi bercirikan kecekapan yang dibentuk oleh kepelbagaian

manakala skala ekonomi pula bercirikan volume/kuantiti.
• Kerajaan kadangkala boleh meningkatkan hasil pasaran. Pasaran
melakukan banyak perkara dengan baik. Dengan adanya persaingan
dan tiada eksternaliti pasaran akan mengagihkan sumber untuk
memaksimumkan lebihan (surplus) yang ada.

• Walau bagaimanapun, jika syarat ini tidak dipenuhi, pasaran mungkin

gagal mencapai hasil yang optimum. Ini juga dikenali sebagai
kegagalan pasaran.
Isokuan
• Iso adalah perkataan Greek yg bermaksud ‘sama’ dan quant
merujuk kpd kuantiti. Maka isokuan bermaksud ‘kuantiti sama’
• Utk menghasilkan sesuatu tahap output, firma blh menggunakan
kombinasi sumber daripada kombinasi intensif modal (much capital
and little labour) kpd kombinasi intensif buruh (much labour and
little capital).

Contoh: kontraktor jalan raya boleh menyiapkan turapan sekilometer jalan dgn 10
org pekerja yg menggunakan roller tgn dan cangkul. Namun begitu kontraktor tsbt
juga boleh menggunakan hanya 2 org pekerja yang menggunakan mesin turapan
yang lebih canggih.

9
• Terdapat isokuan berbeza bagi setiap paras output yg boleh dihasilkan
oleh firma.
• Isokuan yg lbh jauh dari paksi asal menunjukkan paras output yg lbh
tinggi.
• Di sepanjang satu isokuan tertentu, kuantiti buruh yg digunakan
mempunyai kaitan songsang dgn kuantiti modal yg digunakan. Oleh itu,
isokuan mempunyai kecerunan yg negatif.
• Memandangkan setiap isokuan merujuk kpd tahap output yg tertentu,
garis isokuan tidak akan bersilang.
• Isokuan berbentuk konveks (convex-bowed towards the origin).

10
Keluk Isokuan

11
 Isokos
Garisan Isokos mengenalpasti semua kombinasi modal dan buruh yg
boleh digunakan oleh firma pada tahap jumlah kos (TC) tertentu.

(An isocost line identifies all combinations of capital and labour the firm can hire for a given total cost)

12
Garisan isokos adalah selari (parallel) kerana setiap satu garisan itu
mempunyai harga sumber yg sama (konstant)

MPlabor
Slope =
MPmachine
= Marginal rate of substitution

Kecerunan keluk isokos melambangkan kadar penggantian marginal

13
 KELUK ISOKOS & ISOKUAN

Titik tangen pada garisan isokos dan isokuan menunjukkan

kos minima yg diperlukan utk mengeluarkan jumlah output
tertentu.

14
EKSTERNALITI
Kita sering mengandaikan bahawa semua barangan yang digunakan atau dihasilkan adalah secara
persendirian, dalam erti kata bahawa penggunaan individu atau pengeluaran sesuatu barang tidak
menjejaskan yang lain. Apabila tindakan kita memberi kesan kepada pihak yang tidak terlibat secara
langsung, eksternaliti akan wujud. Apabila tingkah laku seseorang menyebabkan peningkatan atau
penurunan kepuasan atau mengubah keuntungan pihak lain. Tindakan ini boleh memberi kesan
positif atau negatif kepada pihak ketiga yang tidak terlibat secara langsung dengan sesuatu
transaksi. Kos (atau faedah) ini tidak diambilkira dalam keluk kos.

Contoh eksternaliti:
 Seorang perokok mengganggu orang lain dengan asap rokoknya.
 Seorang tukang kebun menggembirakan jiran dengan tamannya yang indah.
 Kilang pulpa mencemarkan udara dan air di bandar.

(we assumed that all goods consumed or produced have been private, in the sense that one individuals consumption or production of a good
does not affect the other. When our actions impact on those not directly involved, an externality exists. As one individual's behaviour increases
or decreases, another's satisfaction or profit changes as well. It can have a positive or negative effect on a third-party not directly involved with
the buyer or seller of the transaction. These costs (or benefits) are not included in the cost curve faced by the decision makers)
Eksternaliti Negatif
Apabila ejen ekonomi tidak terlibat secara langsung, eksternaliti negatif boleh wujud, seperti
pencemaran. Pasaran bebas cenderung untuk mengeluarkan secara berlebihan barangan yang
menghasilkan luaran negatif, dan kurang menghasilkan luaran yang positif. Jika kita memasukkan
kos yang ditanggung oleh semua orang, maka kita mendapat kos sosial, iaitu jumlah kos
pengeluaran tidak kira siapa yang menanggungnya. Kami mengatakan bahawa jumlah kos adalah
sama dengan kos persendirian ditambah kos luaran.

Eksternaliti negatif menyebabkan output yg lebih rendah di pasaran bebas. Untuk menghasilkan
output yg optimum, cukai perlu dikenakan (internalizing the externality) dan memaksa mereka yang
terlibat untuk membayar kos. Terdapat juga eksternaliti dalam penggunaan (consumption) apabila
kos terkena kepada orang walaupun mereka tidak menggunakan produk tersebut.
Contohnya ialah rokok/vape dan asap rokok; minuman alkohol dan kemalangan jalanraya.
Negative Eksternalities
Eksternaliti Positif
Terdapat juga eksternaliti yang memberi faedah kepada mereka yang tidak terlibat secara langsung.
Begitulah halnya dengan limpahan teknologi (technology spillover) di mana ciptaan baharu memberi
manfaat kepada org lain.
Ada yang berpendapat bahawa kerajaan harus memberi subsidi kepada R&D kerana ia akan
memberi kesan luaran yang positif kepada orang lain. Kaedah lain ialah membenarkan paten yang
memberikan hak monopoli kepada ciptaan baharu untuk satu tempoh masa dan menggalakkan
inovasi dan pelaburan dalam R&D.
Eksternaliti positif dalam pengeluaran bermakna kos sosial adalah kurang daripada kos persendirian
dan lebih banyak barang boleh dihasilkan berbanding dgn pasaran bebas.
Mungkin juga terdapat ekternaliti positif dalam penggunaan cthnya pendidikan dan dlm kes ini nilai
sosial adalah lebih besar daripada nilai peribadi
Positive Externalities
Selamat Hari Raya Aidilfitri
Eid Mubarak
Happy Holidays!

Be humble, be kind & help others

Stay Safe

20
 JTW109 Ekonomi untuk Pengurusan I
Webex #6 @ 21 Mei 2022

Peranan dan Penentu Harga

dalam Ekonomi Pasaran

Pengurus Kursus
Dr Zarina Md Nor
PELAJARAN 3: KUASA –KUASA YANG
MENENTUKAN HARGA

Objektif:
• Pelajar dapat menghuraikan faktor-faktor yang
mempengaruhi permintaan dan penawaran

• Pelajar dapat menerangkan fungsi harga dalam

pasaran

2
Pengenalan
Harga barang memainkan peranan penting dalam menentukan pengagihan sumber
yang cekap dalam sistem pasaran.

Harga bertindak sebagai isyarat untuk kekurangan (shortage) atau lebihan (surplus).
Ini membantu firma dan pengguna bertindak balas terhadap keadaan pasaran yang
berubah-ubah.

Shortage - harga cenderung meningkat dan mengurangkan permintaan dan

menggalakkan firma utk meningkatkan bekalan.

Surplus - harga cenderung jatuh. Kejatuhan harga menggalakkan orang ramai untuk
membeli dan menyebabkan firma cuba mengurangkan bekalan.

Harga membantu mengagihkan semula sumber daripada barangan yg sedikit

permintaan kepada barangan dan perkhidmatan yang lebih bernilai.

Adam Smith - 'tangan ghaib' i.e. harga mengalihkan sumber ke tempat yang
diperlukan.
3
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Kuasa – kuasa pasaran yang menentukan harga dalam

pasaran

(i) Persaingan tulen

- Banyak penjual dan pembeli
- Produk yang mempunyai fungsi sama/ menjual
barang pengganti yang hampir sama
- Penjual dan pembeli bebas untuk keluar masuk
pasaran

4
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Perincian tentang persaingan sempurna/tulen

• Kehomogenan keluaran
- barangan yang sama dari segi mutu, saiz, warna atau
anggapan pengguna ianya sama
• Ramai penjual dan pembeli
- Supaya tiada yang dapat menguasai pasaran
- Tindakan seorang penjual/pembeli tidak akan beri kesan
kepada pasaran
• Tiada campur tangan di pasaran
- Tiada campur tangan yang boleh menyekat permintaan,
penawaran dan harga barangan dipasaran. Contoh:
pakatan persatuan peniaga/pengguna atau undang-
undang
• Mobiliti
- Barangan tersebut boleh bergerak secara bebas dalam
pasaran 5
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

(ii) Pasaran sempurna

- Sama seperti persaingan dalam perincian yang

disebutkan. Kecuali ada tambahan ciri iaitu dalam
pasaran sempurna semua unit ekonomi mempunyai
maklumat yang penuh tentang pasaran.
- jika pembeli ada maklumat tentang harga, maka
perbezaan harga tidak akan berlaku kerana pembeli akan
membeli barangan yang dijual dengan harga murah.

6
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Permintaan
kuantiti sesuatu barang yang sanggup dan mampu dibeli
oleh pengguna pada satu tingkat harga tertentu dalam satu
tempoh tertentu.

7
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Dua jenis permintaan

(i) Permintaan individu
- permintaan ke atas suatu barang oleh seseorang/
individu pada satu tingkat harga tertentu dan dalam
tempoh tertentu.
(ii) Permintaan pasaran
jumlah permintaan semua individu pada suatu tingkat
harga tertentu dan dalam tempoh tertentu.

8
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Hukum permintaan
- Menerangkan hubungan antara permintaan atau kuantiti
yang sanggup dibeli oleh pengguna dan harga suatu
barang.
• Permintaan kuantiti barang meningkat, jika harga
menurun
• Permintaan kuantiti barang menurun, jika harga
meningkat
= dikenali sebagai hubungan negatif/songsang

9
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

hubungan permintaan dan harga yang negatif/songsang

ATAU keluk permintaan individu bercerun negatif
kerana:

1. Kesan penggantian
Apabila harga sesuatu barang naik, harga barang
penggantinya secara relatif menjadi lebih murah. Pengguna
akan menggantikan penggunaan barang tersebut dengan
barang penggantinya. Oleh itu, kuantiti barang tersebut yang
diminta akan berkurang manakala permintaan terhadap
barang pengganti akan meningkat.
Contoh: Jika harga ikan siakap meningkat, pengguna beralih
permintaan terhadap ikan merah.

10
 KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

keluk permintaan individu bercerun negatif kerana:

ii. Kesan pendapatan benar
Penurunan harga sesuatu barang menyebabkan pendapatan
benar dan kuasa beli pengguna meningkat. Pada tingkat
pendapatan wang yang sama, permintaan terhadap sesuatu
barang akan meningkat.
contoh: Pendapatan buruh sehari adalah RM24.00
Jika harga nasi ayam RM6.00, beliau boleh membeli 4 bungkus
nasi ayam. Jika harga nasi ayam turun kepada RM4.00, dengan
tingkat pendapatan yang sama, beliau dapat membeli 6 bungkus
nasi ayam

11
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Penentu permintaan
1. Harga barang itu sendiri
2. Keadaan-keadaan permintaan
* Ceteris paribus
- dengan hal-hal lainnya tetap sama atau ‘all other things
being equal’
- Merupakan suatu andaian untuk memudahkan pelbagai
formula dan keterangan daripada pelbagai jenis hukum
dalam ekonomi
- Contoh, harga daging lembu akan meningkat, ceteris
paribus – akan mempengaruhi permintaan daging
lembu, kita mengandaikan hal-hal lain tidak berubah dan
tidak akan mempengaruhi harga daging lembu.

12
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Penentu permintaan
(i) Harga barang itu sendiri

Jadual permintaan roti

Harga Kuantiti permintaan roti

2 10
4 5
6 1

13
 KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Harga Keluk permintaan

1 5 10
Kuantiti permintaan
14
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Kesimpulan dari keluk permintaan

• Hanya menunjukkan antara kuantiti permintaan dan
harga untuk satu tempoh
• Menunjukkan hubungan yang negatif
• Keluk permintaan mencerun kebawah, dari kiri ke
kanan. Hal ini kerana semakin rendah harga barang,
semakin tinggi permintaan terhadap barang tersebut, dan
sebaliknya.
• Andaian keadaan permintaan tidak berubah, ceteris
paribus

(ii) Keadaan-keadaan permintaan

Perubahan dalam keadaan-keadaan permintaan akan
menyebabkan keluk permintaan berganjak ke kiri atau ke
kanan

15
 KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Harga
Keluk permintaan
12

10

8 Keluk DD kekanan,
DD meningkat
6
Keluk DD kekiri,
4 DD menurun

2 Keluk DD asal

5 10 15 20 25 30
Kuantiti permintaan
16
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Faktor-faktor yang menyebabkan anjakan keluk

permintaan
1. perubahan harga barang lain
barang pengganti, penggenap, tidak berkaitan
2. Pendapatan pengguna
barang normal, bawahan, keperluan
3. Citarasa pengguna
4. Jangkaan perubahan harga pada masa hadapan
5. Dasar kerajaan
6. Musim
7. Kekayaan pengguna dan perubahan komposisi penduduk
17
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

1. perubahan harga barang lain

Hubungan suatu barang dengan barang lain
 barang pengganti
Barang yang dapat digunakan untuk menggantikan fungsi
suatu barang yang lain.
Contohnya mentega dan marjerin.
Apabila harga mentega turun, menyebabkan pengguna akan
membeli lebih banyak mentega berbanding marjerin. Hal
ini menyebabkan keluk permintaan mentega beralih ke
kanan

18
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

 barang penggenap
Barang yang digunakan bersama –sama barang lain.
Contohnya roti dan jem, kereta dan petrol. Jika harga
mentega turun, akan menyebabkan permintaan terhadap
roti akan meningkat. Permintaan meningkat terhadap roti,
bukanlah disebabkan perubahan harga roti (harga roti masih
sama) tetapi disebabkan harga mentega turun, maka
permintaan terhadap mentega meningkat. Oleh kerana roti
perlu digunakan bersama-sama mentega, maka permintaan
terhadap roti turut meningkat.
Hubungan antara harga dan kuantiti yang diminta bagi bagi
barang penggenap adalah sonsang/negatif (harga mentega
turun, kuantiti roti meningkat)

19
 KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA
 barang tidak berkaitan
Merupakan barang-barang yang tidak memberi pengaruh
terhadap penggunaan barang lain. Contohnya mentega dan
petrol. Apabila harga petrol turun, tiada perubahan terhadap
permintaan mentega.
2. Pendapatan pengguna
Perubahan tingkat pendapatan pengguna akan menyebabkan
perubahan ke atas pelbagai jenis barang. Tiga kategori barang:
 Barang normal – pendapatan meningkat, permintaan
barang normal meningkat. (contoh perabot)
 Barang bawahan – pendapatan meningkat, permintaan
barang normal menurun.(contoh beras hancur)
 Barang keperluan – pendapatan meningkat, tiada
perubahan terhadap permintaan bagi barang keperluan.(contoh
jika seseorang menjadi kaya, dia tetap makan sepinggan nasi
kerana batasan fizikal). 20
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

3. Citarasa pengguna
Cita rasa pengguna membawa pengaruh kuat terhadap
permintaan sesuatu barang. Pengaruh ini tidak mengambil
kira harga sesuatu barangan. Walaupun harga barang A dan
B adalah sama, tetapi terdapat pengguna lebih sukakan
barang A daripada barang B. Cita rasa yang positif akan
meningkatkan permintaan. Cita rasa yang negatif akan
mengurangkan permintaan
4. Jangkaan tentang masa depan
Jika pengguna menjangkakan harga pada masa
hadapan sesuatu barang akan naik, permintaan barang itu
pada masa sekarang akan meningkat. Ini kerana pengguna
mahu mengelakkan daripada membayar lebih bagi barang
yang sama. Jika pengguna menjangkakan harga pada masa
hadapan sesuatu barang akan turun, permintaan barang itu
pada masa sekarang akan menurun. Ini kerana pengguna
mahu menjimatkan perbelanjaan apabila membeli barang
yang sama dengan harga yang lebih murah
21
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

5. Dasar kerajaan
Dasar kerajaan turut mempengaruhi permintaan terhadap
barang-barang dan permintaan. Peningkatan cukai terhadap
barang tertentu, akan menyebabkan harga barang tersebut
menjadi lebih tinggi. Maka permintaan akan menurun dan
keluk permintaan akan beranjak ke kiri.
Jika kerajaan menaikkan pemberian subsidi, menyebabkan
harga barang tersebut menjadi lebih rendah – akan
menyebabkan peningkatan bagi permintaan – keluk akan
beranjak ke kanan
6. Musim
Apabila tibanya musim tertentu, barang yang berkaitan
dengan musim tersebut akan meningkat.
Contohnya, apabila musim hari raya, permintaan terhadap
baju kurung dan baju Melayu akan meningkat.

22
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Penentu permintaan dan keluk permintaan

Harga barang itu sendiri

1. perubahan harga barang lain

barang pengganti, penggenap, tidak berkaitan
2. Pendapatan pengguna
barang normal, bawahan, keperluan
3. Citarasa pengguna
4. Jangkaan perubahan harga pada masa hadapan
5. Dasar kerajaan
6. Musim
7. Kekayaan pengguna dan
perubahan komposisi penduduk
23
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

7. Kekayaan pengguna dan perubahan komposisi

penduduk
- Latihan – bagai mana faktor ini boleh mempengaruhi
permintaan pengguna?

24
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Fungsi permintaan

Faktor perubahan dalam permintaan boleh dirumuskan

sebagai,

Qd = f ( Pa, Ṕb, Ṕc….. Ṕz)

a = harga barang A
b = harga barang lain
c = cita rasa pengguna
Tanda palang di atas P, untuk menunjukkan hal-hal lain
tidak berubah kerana kita hendak mengkaji perubahan
harga barang a shj.

Oleh itu, Qd = f ( Pa ); ceteris paribus

25
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Andaikan perhubungan antara barang A dan kuantitinya

adalah sebagai linear dan berbentuk lurus, maka formula
diatas boleh ditulis sebagai,

P = a-b (Q)
a = pintasan fungsi permintaan
b = kecerunan fungsi permintaan
P =harga barang tersebut
q = kuantiti yang diminta
- = perhubungan yang negatif

26
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

harga 12 10 8 6 4 2
kuantiti 5 10 15 20 25 30
P=a-b(Q), jadi untuk mencari harga barang a, perlu
dapatkan persamaan baru melalui persamaan serentak.

Masukkan mana-mana kuantiti dan harga dari jadual

diatas dalam formula P=a-b(Q), maka persamaan
serentak boleh ditulis sebagai,

12 = a – 5(b)
10 = a – 10 (b)

27
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

12 = a – 5(b) , persamaan 1
10 = a – 10 (b), persamaan 2, kemudian persamaan 1
tolak persamaan 2

2 = -5b, b = 2/5, masukkan dalam persamaan 1 atau 2,

untuk dapatkan a,

12 = a – 5 (2/5), a = 14,
Tulis semula P=a-b(Q), setelah mendapat nilai a dan b

P = 14 – (2/5)Q

28
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

P = 14 – (2/5)Q, berdasarkan formula ini, berapakah

kuantiti permintaan akan berubah bagi setiap perubahan
harga dalam jadual dibawah

harga 12 10 8 6 4 2
kuantiti ? ? ? ? ? ?

29
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

PENAWARAN
Kesanggupan pengeluar untuk menjual kuantiti tertentu
suatu barangan pada pelbagai harga yang wujud, pada
suatu masa tertentu

Definisi: kuantiti yang penjual tawarkan untuk dijual

pada harga-harga yang berlainan pada satu tempoh
tertentu, ceteris paribus

30
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

PENAWARAN
Penawaran dan harga mempunyai hubungan yang
POSITIF, dapat dijelaskan melalui dua sebab utama:
(i) Harga merupakan faktor utama pengeluar
menentukan jumlah pengeluaran. Harga yang tinggi
akan memberikan lebih keuntungan, maka semakin
tinggi harga, semakin banyak barang yang ingin
dikeluarkan.
(i) Harga yang meningkat bagi suatu barang akan
dianggap oleh pengeluar bahawa barang tersebut
mempunyai permintaan yang tinggi di pasaran dan
kuantitinya kurang di pasaran. Maka, pengeluar
akan mengeluarkan lebih banyak kuantiti barangan
untuk memenuhi permintaan pasaran.

31
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Konsep penting penawaran

• Merujuk perhubungan pelbagai harga dan kuantiti
yang ingin dijual pada harga tersebut

• Keluk penawaran cerun – pengeluaran barangan

sukar ditambah dengan segera

• Andaian keluk penawaran – hanya satu barang sahaja

berubah, hal-hal lain masih sama

• Mempunyai konsep menguncup dan mengembang

seperti konsep permintaan

32
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Penentu –penentu penawaran

• Harga barang itu sendiri
• Keadaan-keadaan penawaran

Harga barang itu sendiri

- hubungan antara harga dan kuantiti yang ditawarkan
adalah positif (harga naik, kuantiti meningkat)
- Konsep pemaksimuman keuntungan – kos sama, firma
cenderung untuk tingkatkan pengeluaran untuk
mendapatkan keuntungan jika harga meningkat

33
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Jadual penawaran telur ayam

harga kuantiti DD telur ayam
12 25
10 20
8 15
6 10
4 5
2 0
Menunjukkan hubungan yang positif

34
 KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Harga Keluk penawaran

12

10

5 10 15 20 25 30
Kuantiti penawaran
35
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Rumusan keluk penawaran

i. Merujuk kepada perhubungan harga dan kuantiti
yang ingin ditawarkan oleh penjual

ii. Mencerun naik dari kiri ke kanan

iii. Keluk cerun menandakan memakan masa untuk

bergerak balas kepada perubahan harga. Ini akan
menyebabkan harga naik dengan tinggi apabila
permintaan bertambah

iv. Andaian keluk penawaran, keadaan-keadaan lain

selain dari harga tidak berubah

36
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Keadaan-keadaan penawaran

Pelbagai faktor yang akan menyebabkan perubahan

keluk penawaran

• Penawaran bertambah, keluk berganjak ke kanan

• Penawaran berkurang, keluk berganjak ke kiri

37
 KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA
Keluk penawaran
Harga
12
Keluk SS berkurang Keluk SS asal
10

6
Keluk SS bertambah
4

5 10 15 20 25 30
Kuantiti penawaran
38
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Keadaan-keadaan penawaran
Pelbagai faktor yang akan menyebabkan perubahan
keluk penawaran
• Perubahan harga barang lain
• Harga input pengeluaran
• Perubahan alam
• Dasar kerajaan
• Teknik pengeluaran
• Penemuan sumber baru yang lebih murah
• Kemasukan firma baru
• Jangkaan harga tentang masa depan

39
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Keadaan-keadaan penawaran
Pelbagai faktor yang akan menyebabkan perubahan
keluk penawaran
• Perubahan harga barang lain
(i) Barang pengganti – kenaikan harga barang
pengganti akan menyebabkan penawaran suatu barang
meningkat. Hal ini kerana, jika harga barang pengganti
meningkat, maka harga barang tersebut menjadi relatif
lebih murah, oleh itu permintaan barang tersebut akan
meningkat. Kesan peningkatan permintaan akan
menyebabkan penawaran meningkat.

40
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

• Perubahan harga barang lain

(ii) Barang penggenap – penurunan harga barang
penggenap akan menyebabkan penawaran harga suatu
barang tersebut meningkat. Oleh kerana barang-barang
ini perlu digunakan bersama-sama barang penggenap,
permintaan terhadap barang penggenap meningkat
kerana harganya yang rendah turut mempengaruhi harga
suatu barang tadi. Jadi, permintaan meningkat terhadap
barang penggenap, akan menyebabkan penawaran
terhadap suatu barang turut meningkat.

41
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

• Harga input pengeluaran

- Kenaikan kos pengeluaran menyebabkan harga yang
dikenakan lebih tinggi, mempengaruhi operasi firma
dan barangan yang ditawarkan

• Perubahan alam
- Kesukaran untuk mendapatkan bahan mentah boleh
menyebabkan kos pengeluaran meningkat, maka
harga suatu barang turut meningkat.

• Dasar kerajaan
- Bergantung kepada polisi kerajaan yang dikawal
melalui cukai dan subsidi

42
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

• Teknik pengeluaran
- Penggunakan teknologi yang canggih dapat
mengurangkan kos

• Penemuan sumber baru yang lebih murah

• Kemasukan firma baru

• Jangkaan harga tentang masa depan

43
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Fungsi penawaran

Faktor perubahan dalam penawaran boleh dirumuskan

sebagai,

Qs = f ( Pa, Ṕb, Ṕt….. Ṕz)

a = harga barang A
b = harga barang lain
c = perubahan alam
Tanda palang diatas P, untuk menunjukkan hal-hal lain
tidak berubah kerana kita hendak mengkaji perubahan
harga barang a shj.

Oleh itu, Qs = f ( Pa ); ceteris paribus

44
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Oleh itu, Qs = f ( Pa ); ceteris paribus, oleh kerana andaian

perhubungan linear (terus) , maka

P = c + dQ
P = harga barang A
c= pintasan
d = kecerunan fungsi penawaran
Q =kuantiti yang ditawarkan
+ =perhubungan yang positif

45
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Melalui persamaan serentak, seperti dalam konsep

permintaan, jika persamaan penawaran adalah

P= 2+(2/5)Q, isikan kuantiti dalam jadual dibawah

Harga 2 4 6 8
Kuantiti ? ? ? ?

46
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Keseimbangan pasaran
Satu keadaan apabila kuantiti yang ingin dibeli pengguna
sama dengan kuantiti yang ingin dijual oleh penjual
Jumlah permintaan pengguna sama dengan jumlah
penawaran pengeluar. Ini bermakna, keseimbangan tercapai
apabila keluk permintaan dan penawaran bersilang.

47
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Keseimbangan pasaran
Persilangan tersebut akan menentukan
i. harga keseimbangan
ii. kuantiti keseimbangan

Harga Kuantiti Kuantiti Situasi pasaran

permintaan penawaran
1 18 8 Lebihan permintaan
2 13 13 Keseimbangan
3 8 18 Lebihan penawaran

48
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Keseimbangan pasaran (Eo)

49
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Lebihan permintaan (Tingkat harga RM1)

Ketidakseimbangan pasaran berlaku kerana lebihan
permintaan. Kuantiti permintaan adalah 18 unit, sedangkan
jumlah yang ditawarkan adalah 8 unit.
Maka, wujud lebihan permintaan sebanyak 10 unit.
Permintaan yang tinggi menyebabkan firma cenderung
untuk meningkatkan penawaran, dan proses ini berterusan
sehingga pasaran mencapai keseimbangan pada tingkat
harga RM2 dan kuantiti keseimbangan 13 unit.

50
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Keseimbangan tercapai (tingat harga RM2)

Ini bermakna tiada permintaan atau kekurangan penawaran.
Kuantiti permintaan = kuantiti penawaran.

Lebihan penawaran (Tingkat harga RM3)

Ketidakseimbangan pasaran berlaku kerana lebihan
penawaran. Kuantiti penawaran adalah 18 unit, sedangkan
jumlah yang diminta hanyalah 8 unit.
Maka, wujud lebihan penawaran sebanyak 10 unit.
Ini menyebabkan harga turun dan firma mengurangkan
penawaran. Proses ini berterusan sehingga pasaran
mencapai keseimbangan pada tingkat harga RM2 dan
kuantiti keseimbangan 13 unit.

51
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Keseimbangan pasaran
Fungsi:
Qd = Qs
Qd adalah fungsi permintaan.
Qs adalah fungsi penawaran.

52
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Kira fungsi keseimbangan seperti dibawah,

Qd = Qs
-2 + 5P = 28 – 5P
5P + 5P = 28 + 2
10P = 30
P = 30/10
P = RM3
Masukkan P= RM3 dalam mana-mana
Qd = -2 + 5P
= -2 + 5(3)
= 13 unit
Atau
Qs = 28 – 5P
= 28 – 5(3)
= 13
53
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Keseimbangan pasaran
Satu keadaan apabila kuantiti yang ingin dibeli pengguna
sama dengan kuantiti yang ingin dijual oleh penjual

Andaian pasaran persaingan:

Keluk permintaan mencerun turun dari kiri ke kanan terus-
menerus
Keluk penawaran mencerun naik dari kiri ke kanan terus-
menerus
Apabila permintaan berlebihan harga akan naik
Apabila penawaran berlebihan harga akan turun

54
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Kesan andaian tersebut

Dalam keseimbangan, DD dan SS akan menjadi sama pada

titik persilangan keluk DD dan keluk SS

Harga pasaran akan menetap pada titik keseimbangan shj.

55
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

56
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Implikasi andaian
i. Hanya ada satu titik keseimbangan sahaja

ii. Harga pasaran akan menetap di paras harga

keseimbangan sahaja. Harga akan naik dan turun
mengikut perubahan dalam permintaan dan penawaran,
sehinggalah keseimbangan tercapai semula.

iii. Jika parameter-parameter yang mempengaruhi keluk

DD dan SS dalam model ini berubah, maka harga
pasaran dan kuantiti keseimbangan akan turut berubah

57
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Keseimbangan stabil
Apabila harga keseimbangan berubah, kuasa-kuasa pasaran
akan segera memainkan peranan untuk memulihkan
pasaran.

Keseimbangan tidak stabil

Apabila harga keseimbangan berubah, kuasa-kuasa pasaran
akan bertindak supaya keseimbangan asal tidak dapat
dicapai.

58
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Kesan perubahan permintaan

Jika permintaan meningkat, harga keseimbangan akan
meningkat jika tingkat penawaran masih sama

59
KUASA – KUASA YANG MENENTUKAN HARGA

Kesan perubahan penawaran

Jika penawaran meningkat, harga keseimbangan akan
menurun, jika tingkat penawaran masih sama

60
Rujukan tambahan:

https://www.economicshelp.org/blog/1170/economics/
role-and-function-of-price-in-economy/

Be kind, be humble & help others

61