Anda di halaman 1dari 11

ALAT DAN BAHAN YANG DIGUNAKAN

Alat yang digunakan


1. Erlenmeyer 250 ml, 5 buah
2. Buret 50 ml
3. Labu ukur 100 ml, 250 ml
4. Kertas saring
5. Pipet ukur 10 ml, 25 ml
6. Bola karet
7. Gelas kimia 250 ml
8. Spatula
9. Pengaduk
10. Kaca arloji

Bahan yang digunakan


1. Asam asetat 1 N
2. Karbon aktif
3. Larutan NaOH 0,1 N
4. Indikator pp

GAMBAR ALAT (TERLAMPIR)

KESELAMATAN KERJA
Dalam percobaan ini yang harus diperhatikan adalah pengenceran asam asetat
dari konsentrasi pekat ke konsentrasi yang di inginkan. Juga Pada pembuatan
larutan NaOH 0,1 N harus menggunakan kaca mata dan sarung tangan karena
bahaya terhadap mata dan kulit.

PROSEDUR PERCOBAAN
1. Membuat larutan CH3COOH 1N 250 ml
2. Mengencerkan menjadi larutan dengan konsentrasi 0,5, 0,25, 0,125,
0,0625 N, masing2 100 ml.
3. Menyiapkan 5 buah Erlenmeyer yang berisi 50 ml CH 3 COOH 1 N,
0,5 N, 0,25 N, 0,125 N, 0,0625 N.
4. Memasukkan masing-masing 0,5 gram karbon aktif dalam erlenmeyer
pada no.3 Sebelumnya dipanaskan selama 15 menit pada suhu 60 0C.
5. Mengocok campuran tersebut selama 10 menit, diamkan selama 1 jam.
6. Mengocok kembali selama 1 menit.
7. Menyaring larutan tersebut dengan kertas saring ukur volume filtrat.
8. Mengambil 10 ml untuk titrasi (menentukan konsentrasi setelah adsorpsi).
9. Mengambil 10 ml sisa larutan yang tidak diadsorpsi untuk titrasi
(menentukan konsentrasi sebelum adsorpsi).
10. Mentitrasi filtrat dengan larutan NaOH 0,1 N dan indikator fenolftalein
sampai terjadi perubahan warna (jumlah filtrat yang dititrasi sebaiknya
tidak sama antara konsentrasi asam tertinggi dan yang terendah).
DATA PENGAMATAN
Tabel 1. Volume NaOH yang digunakan
Volume
Volume Volume NaOH
Konsentrasi NaOH(ml)
No CH3COOH (ml) sebelum
CH3COOH (N) Sesudah
(ml) Adsorbsi
Adsorbsi
1 1 10 1 0,5
2 0,5 10 2 1,3
3 0,25 10 1 0,5
4 0,125 10 3 1
5 0,0625 10 2,5 2

Tabel 2. Nilai Log X/m dan Log C


Konsentrasi CH3COOH
Karbon
(N) Log
No Aktif X (gr) (X/m) Log C
Awal Awal Akhir (X/m)
(gr)
(Teori) (N) (N)
1 0,5 1 0,01 0,005 0,00006 0,000012 -4,92081 -2,3010
2 0,5 0,5 0,02 0,013 0,000084 0,0000168 -4,77469 -2,1549
3 0,5 0,25 0,01 0,005 0,00006 0,000012 -4,92081 -2,3010
4 0,5 0,125 0,03 0,01 0,00024 0,000048 -4,31875 -1,6989
5 0,5 0,0625 0,025 0,02 0,00006 0,000012 -4,92081 -2,3010
CARA PERHITUNGAN
1. Pembuatan larutan
 Asam Asetat (CH 3 COOH ) 1 N 250 ml
Dik : ρ = 1,05 gr/mol
% = 100 %
BM = 60,05 gr/mol
1,05 gr
% . ρ .1000 1. . 1000
M ₁= = ml = 17,48 mol/ml
BM
60,05 gr /mol

M₁.V₁ = M₂.V₂
17,48 mol/N.V₁ = 1 N . 250 ml
250 ml .1 N
V1 = = 14,302 ml
17,48 N

 NaOH 0,1 N 250 ml


Gr = M . V . BM
= 0,1 mol/l . 0,25 l. 40 gr/mol
= 1 gr

2. Pengenceran volume CH₃COOH


 CH 3 COOH 1 N
V 1. N 1 = V 2 . N 2
100 ml .1 N
V1 = = 5,721 ml
17,48 N
 CH 3 COOH 0,5 N
V 1. N 1 = V 2. N 2
100 ml . 0,5 N
V1 = = 2,86 ml
17,48 N
 CH 3 COOH 0,25 N
V 1 . N 1 = V 2. N 2
100 ml . 0,25 N
V1 = = 1,43 ml
17,48 N
 CH 3 COOH 0,125 N
V 1. N 1 = V 2. N 2
100 ml . 0,125 N
V1 = = 0,71ml
17,48 N
 CH 3 COOH 0,125 N
V 1. N 1 = V 2. N 2
100 ml . 0,0625 N
V1 = = 0,35 ml
17,48 N
3. Konsentrasi awal CH 3 COOH (sebelum adsorbsi)
V NaOH . N NaOH
N .CH 3 COOH =
V . CH 3 COOH
 CH 3 COOH 1 N
0,1 N . 1 ml
N CH 3 COOH = = 0,01 N
10 ml
 CH 3 COOH 0,5 N
0,1 N . 2 ml
N CH 3 COOH = = 0,02 N
10 ml

 CH 3 COOH 0,25 N
0,1 N . 1 ml
N CH 3 COOH = = 0,01 N
10 ml

 CH 3 COOH 0,125 N
0,1 N . 3 ml
N CH 3 COOH = = 0,03 N
10 ml
 CH 3 COOH 0,0625 N
0,1 N . 2,5 ml
N CH 3 COOH = = 0,025 N
10 ml

4. Konsentrasi akhir CH 3 COOH (setelah adsorbsi)


N NaOH x V NaOH
N CH 3 COOH
V CH 3 COOH
 CH 3 COOH 1N
0,1 N . 0,5 ml
N CH 3 COOH =¿ = 0,005 N
10 ml
 CH 3 COOH 0,5 N
0,1 N . 1,3 ml
N CH 3 COOH = = 0,013 N
10 ml
 CH 3 COOH 0,25 N
0,1 N . 0,5 ml
N CH 3 COOH = = 0,005 N
10 ml
 CH 3 COOH 0,125 N
0,1 N . 1 ml
N CH 3 COOH = = 0,01 N
10 ml
 CH 3 COOH 0,0625 N
0,1 N . 2 ml
N CH 3 COOH = = 0,02 N
10 ml

5. Menghitung x (gr)
X = ( konsentrasi awal – konsentrasi akhir ) . V CH 3 COOH (L) . BE
CH 3 COOH
 CH 3 COOH 1 N
10 ml
X = (0,01 – 0,005) mol/l . . 60 gr/mol
50 ml
= 0,005 mol/l . 0,2 ml . 60 gr/mol
= 0,005 mol/l . 0,0002 l . 60 gr/mol
= 0,00006 gr
 CH 3 COOH 0,5 N
10 ml
X = (0,02 – 0,013) mol/l . . 60 gr/ml
50 ml
= 0,007 mol/l . 0,0002 l . 60 gr/ml
= 0,000084 gr
 CH 3 COOH 0,25 N
10 ml
X = (0,01 – 0,005) mol/l . . 60 gr/mol
50 ml
= 0,005 mol/l . 0,0002 l . 60 gr/mol
= 0,00006 gr
 CH 3 COOH 0,125 N
10 ml
X = (0,03 – 0,01) mol/l . 60 gr/mol
50 ml
= 0,02 mol/l . 0,0002 l . 60 gr/mol
= 0,00024 gr

 CH 3 COOH 0,0625
10 ml
X = (0,025 – 0,02) mol/l . . 60 gr/mol
50 ml
= 0,005 mol/l . 0,0002 l . 60 gr/mol
= 0,00006 gr

6. Menghitung x/m
 CH 3 COOH 1 N
x 0,00006 gr
= = 0,000012 gr
m 5 gr
 CH 3 COOH 0,5 N
x 0,000084 gr
= = 0,0000168 gr
m 5 gr
 CH 3 COOH 0,25 N
x 0,00006 gr
= = 0,000012 gr
m 5 gr
 CH 3 COOH 0,125 N
x 0,00024 gr
= = 0,000048 gr
m 5 gr
 CH 3 COOH 0,0625 N
x 0,00006 gr
= = 0,000012 gr
m 5 gr

7. Menghitung log (x/m)


 CH 3 COOH 1 N
Log (x/m) = log ( 0,000012 gr )
= - 4,920818
 CH 3 COOH 0,5 N
Log ( x/m ) = log ( 0,0000168 gr )
= - 4,774690
 CH 3 COOH 0,25 N
Log ( x/m ) = log ( 0,000012gr )
= - 4,920818
 CH 3 COOH 0,125 N
Log ( x/m ) = log ( 0,000048 gr )
= - 4,318758
 CH 3 COOH 0,0625 N
Log ( x/m ) = log ( 0,000012 gr )
= - 4,920818
8. Menghitung log c
 CH 3 COOH 1 N
Log c = log (0,005) = - 2,3010
 CH 3 COOH 0,5 N
Log c = log (0,007) = - 2,1549
 CH 3 COOH 0,25 N
Log c = log (0,005) = - 2,3010
 CH 3 COOH 0,125 N
Log c = log (0,02) = - 1,6989
 CH 3 COOH 0,0625 N
Log c = log (0,005) = - 2, 3010

9. Mencari nilai slope dan intercept dengan kurva Log X/m terhadap Log C
dan nilai k dan n dengan menggunakan nilai slope dan intercept
Log C (x) Log X/m (y) x2 x.y
-2,3010 -4,9208 5,294601 11,3227608
-2,1549 -4,7746 4,643594 10,2887855
-2,3010 -4,9208 5,294601 11,3227608
-1,6989 -4,3187 2,886261 7,33703943
-2,3010 -4,9208 5,294601 11,3227608
Jumlah (Σ)
-10,7568 -23,8557 23,413658 51,59410733

Grafik Log C dengan log (X/m)


Grafik Log C Terhadap Log X/m
-4
-2.4 -2.3 -2.2 -2.1 -2 -1.9 -1.8 -1.7 -1.6
-4.1
-4.2
-4.3
f(x) = 0.999998698093713 x − 2.61978280086911
R² = 0.999999970580008 -4.4
Log X/m

-4.5
-4.6
-4.7
-4.8
-4.9
-5
Log C
y = ax + b
y = 1 x – 2.6198
a = slope =1
b = intercept = - 2.6198

y = 1/n log c + log k


Jadi,
y = log X/m
x = log c
a = 1/n
b = log k
n . Σxy−Σx . Σy
Slope = 2 2
n . Σ x −( Σx)
5.51,59410733− (−10,7568 ) .(−23,8557)
¿
5.23,413658−¿ ¿
1,35954289
¿ =0,99999
1,35954376

2
Σ x . Σy−Σxy . Σx
Intercept = 2 2
n . Σ x −(Σx)
23,413658.(−23,8557)−51,59410733.(−10,7568)
¿
5. 23,413658−¿¿
−3,561707423256
¿ =−2,619781376699
1,35954376

1 1 1
a= →n= = = 0,170022
n a 0,99999
b = Log x → k = 10b = 10(-2,619781376699) = 0,002400040793
ANALISA PERCOBAAN
Praktikum kali ini mengenai isotherm Freundlich dengan adsorbennya karbon aktif
(arang) dan adsorbatnya asam asetat (CH3COOH). Langkah pertama yaitu membuat larutan
CH3COOH 1 N 250 ml. kemudian melakukan pengenceran dengna konsentrasi 0,5; 0,25;
0,125, dan 0,0625. Masing-masing 100 ml lalu mengambil 10 ml untuk setiap konsentrasi
dan dilakukan titrasi menggunakan larutan NaOH 0,1 N 250 ml.
Berikutnya mengambil 50 ml lagi untuk 5 konsentrasi CH 3COOH dan menambahkan
5 gr arang aktif pada masing- masing erlenmeyer dengan konsentrasi yang berbeda. Lalu,
mengocok campuran selama 1 jam, setelah itu disaring dan mengambil 10 ml untuk dititrasi
pada 5 konsentrasi berbeda serta menambahkan indikator pp 3 tetes. Titrasi dilakukan sampai
larutan berubah warna menjadi merah muda.

KESIMPULAN
Dari praktikum kali ini dapat disimpulkan bahwa
 Karbon aktif sebgai adsorbat dapat menyerap zat-zat atau mineral yang menemani air.
 Manfaat karbon aktif sendiri ialah sebagai penyerap bau, warna, klorin, atau mineral lain.
 Tetapan isotherm adsorbs Freundlich yang didapat ialah :
n = 0,170022
k = 0,002400040793

DAFTAR PUSTAKA
Jobsheet“Penuntun pratikum kimia fisika.” Politeknik Negeri Sriwijaya, Palembang. 2022
GAMBAR ALAT

Erlenmeyer Buret Labu Ukur

Kertas Saring Pipet Ukur Bola Karet

Pengaduk
Kaca Arloji
Gelas Kimia
Spatula

Anda mungkin juga menyukai