T
Cp . ∆T = ∫ ( A + B. T + CT 2 + D T3 + E T4 ) dt
To
B 2 C 3 D 4 E 5
Cp . ∆T = A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
Harga A, B, C, D, dan E untuk masing–masing senyawa dapat dilihat pada tabel
berikut :
Cp, liquid (kJ/kmol. K)
Komponen
A B C D E
KOH(l) 71,429 0,0422 -0,000048 0,0000000172
H2O(l) 92,053 -0,03995 -0,000211 0,000000535
(Sumber: Yaws, C. L., 1999)
Cp,gas (kJ/kmol. K)
Komponen
A B C D E
CO2(g) 27,437 0,042315 -0,0000196 0.00000054
H2O(g) 33,933 -0,0084186 0,00002991 -1,7825E-08 3,6934E-12
103
N2 (g) 29,342 -0,0035395 0,000010076 -4,3116E-09 2,5935E-13
O2 (g) 29,526 -0,0088999 0,000038083 -3,2629E-08 8,8607E-12
(Sumber: Yaws, C. L., 1999)
Menurut Hurst and Horrison Chemical Engineering Hand Book page 350,
kapasitas panas masing-masing senyawa (fase solids & liquids) dapat dihitung
menggunakan rumus berikut :
Cp KOH
Mol mass Cp of the element Cp
Element
(kg/kmol) (kJ/kmol.oK) (kJ/kmol.oK)
K 39,1 28,78 28,78
O 16 13,42 13,42
H 1 7,56 7,56
Total 56,1 49,76
Cp KOH (kJ/kmol) 0,8869
Cp K2CO3
Mol mass Cp of the element Cp
Element
(kg/kmol) (kJ/kmol.oK) (kJ/kmol.oK)
K 78,2 28,78 57,56
C 12 10,89 10,89
O 48 13,42 40,26
Total 138,2 108,71
Cp K2CO3 (kJ/kmol) 0,7866
Cp KHCO3
Cp of the element Cp
Element Mol mass
(kJ/kmol.oK) (kJ/kmol.oK)
(kg/kmol)
K 39,1 28,78 28,78
H 1 7,56 7,56
C 12 10,89 10,89
O 48 13,42 40,26
Cp Impurities KOH
Komponen n CP Fraksi Mol Fraksi CP
(kmol/jam n/total CP x fraksi
)
K2CO3 0,0756 0,7866 0,0156 0,0123
Cl 2,0631 33,0000 0,4255 14,0422
Fe 0,8158 33,0000 0,1683 5,5525
SO4 0,1088 131,0000 0,0224 2,9389
N 0,0746 1,3379 0,0154 0,0206
Na 0,9272 27,0630 0,1912 5,1754
PO4 0,1100 131,0000 0,0227 2,9727
SiO3 0,2197 0,7526 0,0453 0,0341
Al 0,1549 23,6730 0,0319 0,7564
Ca 0,2607 0,7049 0,0538 0,0380
Ni 0,0178 25,9130 0,0037 0,0951
Heavy Metal (Pb) 0,0202 33,0000 0,0042 0,1373
Total 4,8483 441,2310 1 31,7755
Panas laten, yang dihitung apabila terdapat perubahan fase. (Yaws, 1999)
Q = n.ΔHv
dengan : Q : Panas laten senyawa, kJ.
n : Mol senyawa, kmol.
ΔHv : Panas penguapan, kJ/kmol.
Panas reaksi, untuk menghitung panas yang dihasilkan dari reaksi kimia di
reaktor. (Yaws, C. L., 1999)
ΔHR298,15 K = ΔHf produk – ΔHf reaktan
dengan : ΔHf = Panas pembentukan suatu senyawa pada 25oC, kJ/kmol.
Untuk kondisi temperatur reaksi bukan pada 25oC, panas reaksi dihitung
dengan menggunakan rumus :
∑ n∫ CpdT − ∑ n∫ CpdT
ΔHR = ΔHR298,15K + produk reak tan
Keterangan:
Q2 = Aliran panas Potassium Hydroxide dari Hopper-01
Q4 = Aliran panas air proses dari Tangki-01
Q5 = Aliran panas Potassium Hydroxide menuju Reactor-01
a. Panas Input MT – 01
Panas sensibel aliran Q2 pada temperature = 30℃
T = 30℃ = 303 K
To (Tref) = 25℃ = 298 K
KOH
Cp = Cp KOH x (T-Tref)
= 0,8869 kJ/kmol K x ( 303 K – 298 K)
= 4,4349 kJ/kmol
Q = n x Cp
= 33,5222 kmol x 4,4349 kJ/kmol
= 148,6692 kJ
Impurities KOH
Cp = Cp Impt. KOH x (T-Tref)
= 31,7755 kJ/kmol K x ( 303 K – 298 K)
= 158,8773 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 4,8483 kmol x 158,8773 kJ/kmol
= 770,2885 kJ
H2O
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆ = ∫ ( A + B. T + C T + DT ) dt
2 3
To
B 2 C 3 D 4
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4
-0,0400 2 -0,0002 3
= 92,053 ( 303 – 298 ) K + (303 – 298 ) + ( 303 – 298 )
2 3
-0,000000535
+ ( 303 – 298 )4
4
= 377,5494 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 76,9007 kmol x 377,5494 kJ/kmol
= 29.033,8047 kJ
Komponen n (kmol) ꭍ Cp.dT (kJ/kmol) Q2 (kJ)
KOH 33,5222 4,4349 148,6692
Impurities 4,8483 158,8773 770,2285
Total 38,3705 918,9577
b. Panas Output MT – 01
Panas sensibel aliran Q5 pada temperature = 30℃
Komponen n (Kmol) ꭍ Cp.dT (kJ/kmol) Q5 (kJ)
KOH 33,5222 4,4349 148,6692
Impurities 4,8483 158,8773 770,2885
H2O 76,9007 377,5494 29.033,8047
Total 115,2712 29.952,7624
Keterangan:
Q7 = Aliran panas input CO2 dari Tangki-02
Q8 = Aliran panas output CO2 menuju Reaktor-01
Q16 = Aliran panas Output CO2 menuju Reaktor-02
Kondisi Operasi
Temperatur = 30℃
Tekanan = 1 atm
a. Panas Input TEE – 01
Panas sensibel aliran Q7 pada temperature = 30℃
T = 30℃ = 303 K
Tref = 25℃ = 298 K
CO2
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + C T + D T ) dt
2 3
To
B 2 C 3 D 4
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4
0,042315 2
= 27,437 ( 303 – 298 ) K + ( 303 – 298 ) +
2
-0,00001956 0,00000000400
(303 – 298 )3 + ( 303 – 298 ) 4
3 4
= 192,4763 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 74,4939 kmol x 192,4763 kJ/kmol
= 14.338,3152 kJ
b. Panas Output TE – 01
Panas sensibel aliran Q8 pada temperature = 30℃
T = 30℃ = 303 K
Tref = 25℃ = 298 K
CO2
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + C T2 + D T 3 ) dt
To
B C D
= A ( T – To ) + (T – To )2 + (T – To ) 3 + (T – To ) 4
2 3 4
0,042315 2
= 27,437 ( 303 – 298 ) K + ( 303 – 298 ) +
2
-0,00001956 3 0,00000000400 4
( 303 – 298 ) + (303 – 298 )
3 4
= 192,4763 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 37,2469 kmol x 192,4763 kJ/kmol
= 7.169,1576 kJ
3. HEATER– 01 (H – 01)
Fungsi : Memanaskan feed dari Tangki-02 sebelum memasuki Reaktor-01
Keterangan:
Q8 = Aliran panas input Tee-01 dari Tangki-02
Q9 = Aliran panas output Heater-01 menuju Reaktor-01
Qsteam = Aliran panas steam
Kondisi Operasi
Tin = 30℃
Tout = 50℃
Tekanan = 1 atm
a. Panas Input H – 01
Panas sensibel aliran Q8 pada temperature = 30℃
T = 30℃ = 303 K
Tref = 25℃ = 298 K
CO2
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + C T + D T ) dt
2 3
To
B 2 C 3 D 4
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4
0,042315 2
= 27,437 ( 303 – 298 ) K + ( 303 – 298 ) +
2
-0,00001956 3 0,00000000400 4
( 303 – 298 ) + ( 303 – 298 )
3 4
= 192,4763 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 37,2469 kmol x 192,4763 kJ/kmol
= 7.169,1576 kJ
b. Panas Output H – 01
Panas sensibel aliran Q9 pada temperature = 50℃
T = 50℃ = 323 K
Tref = 25℃ = 298 K
CO2
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + C T + D T ) dt
2 3
To
B C D
= A ( T – To ) + (T – To )2 + (T – To ) 3 + (T – To ) 4
2 3 4
0,042315
= 27,437 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 )2 +
2
-0,00001956 3 0,00000000400 4
( 323 – 298 ) + ( 323 – 298 )
3 4
= 970,2332 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 37,2469 kmol x 970,2332 kJ/kmol
= 36.138,2413 kJ
28.969,0837 kJ
ms =
(2.756,7 kJ/kg - 675,5 kJ/kg)
= 13,9194 kg
4. REAKTOR– 01 (R – 01)
Fungsi :Tempat terjadinya reaksi Potassium Hydroxide (KOH) dan gas
Carbondioxide (CO2) menghasilkan Potassium Carbonate (K2CO3)
dan Air (H2O).
Jenis : Bubble Reactor
Keterangan:
Q6 = Aliran panas feed KOH dari Mixing Tank-01
Q9 = Aliran panas feed CO2 dari Heater-01
Q10 = Aliran panas output CO2
Q11 = Aliran panas produk Reaktor-01 menuju Filter Press-01
Temperatur = 50℃
Tekanan = 3 atm
a. Panas Input R – 01
Panas sensibel yang masuk dari Mixing Tank-01 pada T= 30℃
T = 30℃ = 303 K
Tref = 25℃ = 298 K
KOH
Cp = Cp KOH x (T-Tref)
= 0,8869 kJ/kmol K x ( 303 K – 298 K)
= 4,4349 kJ/kmol
Q = n x Cp
= 33,5222 kmol x 4,4349 kJ/kmol
= 148,6692 kJ
Impurities KOH
Cp = Cp Impt. KOH x (T-Tref)
= 31,7755 kJ/kmol K x ( 303 K – 298 K)
= 158,8773 kJ/kmol
Q = n x Cp
= 4,8483 kmol x 158,8773 kJ/kmol
= 770,2885 kJ
H2O
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + C T2 + D T3 ) dt
To
B 2 C 3 D 4
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4
-0,0400 2
= 92,053 ( 303 – 298 ) K + ( 303 – 298 ) +
2
-0,0002 -0,000000535
( 303 – 298 ) 3 + ( 303 – 298 ) 4
3 4
= 377,5494 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 76,9007 kmol x 377,5494 kJ/kmol
= 29.033,8047 kJ
CO2
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + C T + D T ) dt
2 3
To
B C D
= A ( T – To ) + (T – To )2 + (T – To ) 3 + (T – To ) 4
2 3 4
0,042315
= 27,437 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 )2 +
2
-0,00001956 3 0,00000000400 4
( 323 – 298 ) + ( 323 – 298 )
3 4
= 970,2332 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 37,2469 kmol x 970,2332 kJ/kmol
= 36.138,2413 kJ
Total Qin = Q6 + Q9
= 29.052,7624 kJ/jam + 36.138,2413 kJ/jam
= 66.091,0037 kJ/jam
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + C T + D T ) dt
2 3
To
B 2 C 3 D 4
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4
0,0422
= 71,429 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 ) 2 +
2
-0,000048 3 0,0000000172 4
( 323 – 298 ) + ( 323 – 298 )
3 4
= 2.010,4407 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 32,1814 kmol x 2.010,4407 kJ/kmol
= 64.698,7558 kJ
CO2
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + C T + D T ) dt
2 3
To
B 2 C 3 D 4
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4
0,042315
= 27,437 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 )2 +
2
-0,00001956 3 0,00000000400 4
( 323 – 298 ) + ( 323 – 298 )
3 4
= 970,2332 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
=16,0907 kmol x 970,2332 kJ/kmol
=15.611,7306 kJ
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + C T + D T ) dt
2 3
To
B 2 C 3 D 4
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4
-0,0400 2
= 92,053 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 ) +
2
-0,0002 -0,000000535
( 323 – 298 ) 3 + ( 323 – 298 ) 4
3 4
= 1.883,3366 kJ/kmol
= 27.973,0931 kJ
Q = n x Cp . ∆T
= 16,0907 kmol x 1.883,3366 kJ/kmol
= 30.304,1842 kJ
c. Panas Output R – 01
Panas sensibel yang keluar dari R-01 (Q10) pada T = 50oC
T = 50℃ = 323 K
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + C T + D T ) dt
2 3
To
B 2 C 3 D 4
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4
0,042315
= 27,437 ( 323 – 298 ) K + (323 – 298 )2 +
2
-0,00001956 3 0,00000000400 4
(323 – 298 ) + ( 323 – 298 )
3 4
= 970,2332 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 19,5289 kmol x 970,2332 kJ/kmol
= 18.947,5579 kJ
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + C T + D T ) dt
2 3
To
B 2 C 3 D 4
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4
0,0422
= 71,429 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 ) 2 +
2
-0,000048 3 0,0000000172 4
( 323 – 298 ) + ( 323 – 298 )
3 4
= 2.010,4407 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 1,3409 kmol x 2.010,4407 kJ/kmol
= 2.695,7815 kJ
Impurities KOH
Cp = Cp Impt. KOH x (T-Tref)
= 31,7755 kJ/kmol K x ( 323 K – 298 K)
= 794,3867 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 4,8483 kmol x 794,3867 kJ/kmol
= 3.851,4428 kJ
H2O
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + C T + D T ) dt
2 3
To
B 2 C 3 D 4
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4
-0,0400 2
= 92,053 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 ) +
2
-0,0002 -0,000000535
( 323 – 298 ) 3 + ( 323 – 298 ) 4
3 4
= 1.883,3366 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 92,9914 kmol x 1.883,3366 kJ/kmol
= 175.134,0575 kJ
K2CO3
Cp = Cp K2CO3 x (T-Tref)
= 0,7866 kJ/kmol K x ( 323 K – 298 K)
= 19,6653 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 16,0907 kmol x 19,6653 kJ/kmol
= 316,4288 kJ
Keterangan:
Q12 = Aliran input panas slurry dari Reaktor-01
Q13 = Aliran output panas filtrat menuju Tangki-03
Q14 = Aliran output panas slurry K2CO3 menuju Reaktor-02
Kondisi Operasi:
Temperatur = 50 ºC
Tekanan = 1 atm
a. Panas Input FP – 01
Panas sensibel yang masuk dari R-01 (Q12) pada T = 50oC
T = 50℃ = 323 K
Tref = 25℃ = 298 K
KOH
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + C T + D T ) dt
2 3
To
B 2 C 3 D 4
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4
0,0422 2
= 71,429 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 ) +
2
-0,000048 0,0000000172
( 323 – 298 ) 3 + ( 323 – 298 ) 4
3 4
= 2.010,44 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 1,3411 kmol x 2.010,44 kJ/kmol
= 2.695,7815 kJ
Impurities KOH
Cp = Cp Impt. KOH x (T-Tref)
= 31,7755 kJ/kmol K x ( 323 K – 298 K)
= 794,3867 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 4,8483 kmol x 794,3867 kJ/kmol
= 3.851,4428 kJ
H2O
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + C T + D T ) dt
2 3
To
B 2 C 3 D 4
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4
-0,0400 2
= 92,053 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 ) +
2
-0,0002 -0,000000535
( 323 – 298 ) 3 + ( 323 – 298 ) 4
3 4
= 1.883,3366 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 92,9914 kmol x 1.883,3366 kJ/kmol
= 175.134,0575 kJ
K2CO3
Cp = Cp K2CO3 x (T-Tref)
= 0,7866 kJ/kmol K x ( 323 K – 298 K)
= 19,6653 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 16,0907 kmol x 19,6653 kJ/kmol
= 316,4288 kJ
b. Panas Output FP – 01
Panas sensibel aliran Q13 pada T = 50oC
T = 50℃ = 323 K
Tref = 25℃ = 298 K
KOH
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + C T + D T ) dt
2 3
To
B 2 C 3 D 4
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4
0,0422 2
= 71,429 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 ) +
2
-0,000048 3 0,0000000172 4
( 323 – 298 ) + ( 323 – 298 )
3 4
= 2.010,4407 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 1,1263 kmol x 2.010,4407 kJ/kmol
= 2.264,4565 kJ
Impurities KOH
Cp = Cp Impt. KOH x (T-Tref)
= 31,7755 kJ/kmol K x ( 323 K – 298 K)
= 794,3867 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 4,0726 kmol x 794,3867 kJ/kmol
= 3.235,2119 kJ
H2O
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + C T2 + D T3 ) dt
To
B 2 C 3 D 4
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4
-0,0400 2
= 92,053 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 ) +
2
-0,0002 3 -0,000000535 4
( 323 – 298 ) + ( 323 – 298 )
3 4
= 1.883,3366 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 78,1128 kmol x 1.883,3366 kJ/kmol
= 147.112,6083 kJ
K2CO3
Cp = Cp K2CO3 x (T-Tref)
= 0,7866 kJ/kmol K x ( 323 K – 298 K)
= 19,6653 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 2,5745 kmol x 19,6653 kJ/kmol
= 50,6286 kJ
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + C T2 + D T3 ) dt
To
B C D
= A ( T – To ) + (T – To )2 + (T – To ) 3 + (T – To ) 4
2 3 4
0,0422 2
= 71,429 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 ) +
2
-0,000048 3 0,0000000172 4
( 323 – 298 ) + ( 323 – 298 )
3 4
= 2.010,4407 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,2145 kmol x 2.010,4407 kJ/kmol
= 431,3250 kJ
Impurities KOH
Cp = Cp Impt. KOH x (T-Tref)
= 31,7755 kJ/k mol K x ( 323 K – 298 K)
= 794,3867 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,7757 kmol x 794,3867 kJ/kmol
= 616,2308 kJ
H2O
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + C T + D T ) dt
2 3
To
B 2 C 3 D 4
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4
-0,0400 2
= 92,053 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 ) +
2
-0,0002 -0,000000535
( 323 – 298 ) 3 + ( 323 – 298 ) 4
3 4
= 1.883,3366 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 14,8786 kmol x 1.883,3366 kJ/kmol
= 28.021,4492 kJ
K2CO3
Cp = Cp K2CO3 x (T-Tref)
= 0,7866 kJ/kmol K x ( 323 K – 298 K)
= 19,6653 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 13,5162 kmol x 19,6653 kJ/kmol
= 265,8003 kJ
6. REAKTOR– 02 (R – 02)
Fungsi :Tempat terjadinya reaksi K2CO3, H2O dengan gas CO2 untuk
menghasilkan Potassium Hydrogen Carbonate Crystal (KHCO3)
Jenis : Bubble Reactor
Keterangan:
Q15 = Aliran panas feed slurry dari Filter Press-01
Q17 = Aliran panas feed CO2 dari Heater-02
Q18 = Aliran panas output CO2
Q19 = Aliran panas produk Reaktor-02 menuju Centrifuge-01
Temperatur = 50℃
Tekanan = 3 atm
a. Panas Input R – 02
Panas sensibel yang masuk dari Filter Press-01 pada T= 50℃
T = 50℃ = 323 K
Tref = 25℃ = 298 K
KOH
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
0,0422 -0,000048 0
= 71,429 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 ) 2 + (323 – 298 ) 3 +
2 3 4
= 2.010,44 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,1980 kmol x 2.010,44 kJ/kmol
= 398,1462 kJ
Impurities KOH
Cp = Cp Impt. KOH x (T-Tref)
= 31,7755 kJ/kmol K x ( 323 K – 298 K)
= 794,3867 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,7161 kmol x 794,3867 kJ/kmol
= 568,8285 kJ
H2O
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
-0,0400 2 -0,0002 3 -0,
= 92,053 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 ) + (323 – 298 ) +
2 3 4
= 1.883,3366 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 14,3368 kmol x 1.883,3366 kJ/kmol
= 27.000,9493 kJ
K2CO3
Cp = Cp K2CO3 x (T-Tref)
= 0,7866 kJ/kmol K x ( 323 K – 298 K)
= 19,6653 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 12,4765 kmol x 19,6653 kJ/kmol
= 245,3541 kJ
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
0,042315 -0,00001956
= 27,437 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 )2 + ( 323 – 298 )3
2 3
= 970,2332 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 34,3818 kmol x 970,2332 kJ/kmol
= 33.358,3766 kJ
K2CO3
Cp = Cp K2CO3 x (T-Tref)
= 0,7866 kJ/kmol K x ( 323 K – 298 K)
= 19,6653 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 11,9774 kmol x 19,6653 kJ/kmol
= 235,5399 kJ
H2O
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T2 + CT 3 + D T 4 ) dt
To
B C D D
= A ( T – To ) + (T – To )2 + (T – To ) 3 + (T – To ) 4 + (T – To ) 5
2 3 4 5
-0,0400 2 -0,0002 3 -0,
= 92,053 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 ) + (323 – 298 ) +
2 3 4
= 1.883,3366 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 11,9774 kmol x 1.883,3366 kJ/kmol
= 22.557,5023 kJ
CO2
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
0,042315 2 -0,00001956 3
= 27,437 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 ) + ( 323 – 298 )
2 3
= 970,2332 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 11,9774 kmol x 970,2332 kJ/kmol
= 11.620,884 kJ
c. Panas Output R – 02
Panas sensibel yang keluar dari R-01 (Q18) pada T = 50oC
T = 50℃ = 323 K
Tref = 25℃ = 298 K
CO2
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B C D D
= A ( T – To ) + (T – To )2 + (T – To ) 3 + (T – To ) 4 + (T – To ) 5
2 3 4 5
0,042315 -0,00001956
= 27,437 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 )2 + ( 323 – 298 )3
2 3
= 970,2332 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 22,4044 kmol x 970,2332 kJ/kmol
= 21.737,4939 kJ
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
0,0422 2 -0,000048 3 0
= 71,429 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 ) + (323 – 298 ) +
2 3 4
= 2.010,44 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,1980 kmol x 2.010,44 kJ/kmol
= 398,1462 kJ
Impurities KOH
Cp = Cp Impt. KOH x (T-Tref)
= 31,7755 kJ/kmol K x ( 323 K – 298 K)
= 794,3867 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,7161 kmol x 794,3867 kJ/kmol
= 568,8285 kJ
H2O
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T2 + CT 3 + D T 4 ) dt
To
B C D D
= A ( T – To ) + (T – To )2 + (T – To ) 3 + (T – To ) 4 + (T – To ) 5
2 3 4 5
-0,0400 2 -0,0002 3 -0,
= 92,053 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 ) + (323 – 298 ) +
2 3 4
= 1.883,3366 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 2,3593 kmol x 1.883,3366 kJ/kmol
= 4.443,4470 kJ
K2CO3
Cp = Cp K2CO3 x (T-Tref)
= 0,7866 kJ/kmol K x ( 323 K – 298 K)
= 19,6653 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,4991 kmol x 19,6653 kJ/kmol
= 9,8142 kJ
KHCO3
Cp = Cp KHCO3 x (T-Tref)
= 0,8740 kJ/kmol K x ( 323 K – 298 K)
= 21,8506 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 23,9583 kmol x 21,8506 kJ/kmol
= 523,4285 kJ
Keterangan:
Q20 = Aliran input panas slurry dari Reaktor-02
Q21 = Aliran output panas filtrat menuju Tangki-04
Q22 = Aliran output panas slurry KHCO3 menuju Rotary Kiln-01
Kondisi Operasi:
Temperatur = 50 ºC
Tekanan = 1 atm
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B C D D
= A ( T – To ) + (T – To )2 + (T – To ) 3 + (T – To ) 4 + (T – To ) 5
2 3 4 5
0,0422 -0,000048 0
= 71,429 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 ) 2 + (323 – 298 ) 3 +
2 3 4
= 2.010,44 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,1980 kmol x 2.010,44 kJ/kmol
= 398,1462 kJ
Impurities KOH
Cp = Cp Impt. KOH x (T-Tref)
= 31,7755 kJ/kmol K x ( 323 K – 298 K)
= 794,3867 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,7161 kmol x 794,3867 kJ/kmol
= 568,8285 kJ
H2O
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T2 + CT 3 + D T 4 ) dt
To
B C D D
= A ( T – To ) + (T – To )2 + (T – To ) 3 + (T – To ) 4 + (T – To ) 5
2 3 4 5
-0,0400 2 -0,0002 3 -0,
= 92,053 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 ) + (323 – 298 ) +
2 3 4
= 1.883,3366 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 2,3593 kmol x 1.883,3366 kJ/kmol
= 4.443,4470 kJ
K2CO3
Cp = Cp K2CO3 x (T-Tref)
= 0,7866 kJ/kmol K x ( 323 K – 298 K)
= 19,6653 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,4991 kmol x 19,6653 kJ/kmol
= 9,8142 kJ
KHCO3
Cp = Cp KHCO3 x (T-Tref)
= 0,8740 kJ/kmol K x ( 323 K – 298 K)
= 21,8506 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 23,9583 kmol x 21,8506 kJ/kmol
= 523,4285 kJ
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T2 + CT 3 + D T 4 ) dt
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
0,0422 2 -0,000048 3 0
= 71,429 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 ) + (323 – 298 ) +
2 3 4
= 2.010,44 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,1940 kmol x 2.010,44 kJ/kmol
= 390,1833 kJ
Impurities KOH
Cp = Cp Impt. KOH x (T-Tref)
= 31,7755 kJ/kmol K x ( 323 K – 298 K)
= 794,3867 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,7017 kmol x 794,3867 kJ/kmol
= 557,4519 kJ
H2O
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
-0,0400 -0,0002 -0,
= 92,053 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 ) 2 + (323 – 298 )3 +
2 3 4
= 1.883,3366 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 2,3122 kmol x 1.883,3366 kJ/kmol
= 4.354,5781 kJ
K2CO3
Cp = Cp K2CO3 x (T-Tref)
= 0,7866 kJ/kmol K x ( 323 K – 298 K)
= 19,6653 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,0099 kmol x 19,6653 kJ/kmol
= 0,1963 kJ
KHCO3
Cp = Cp KHCO3 x (T-Tref)
= 0,8740 kJ/kmol K x ( 323 K – 298 K)
= 21,8506 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,4791 kmol x 21,8506 kJ/kmol
= 10,4686 kJ
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T2 + CT 3 + D T 4 ) dt
To
B C D D
= A ( T – To ) + (T – To )2 + (T – To ) 3 + (T – To ) 4 + (T – To ) 5
2 3 4 5
0,0422 2 -0,000048 3 0
= 71,429 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 ) + (323 – 298 ) +
2 3 4
= 2.010,44 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,0039 kmol x 2.010,44 kJ/kmol
= 17,9629 kJ
Impurities KOH
Cp = Cp Impt. KOH x (T-Tref)
= 31,7755 kJ/kmol K x ( 323 K – 298 K)
= 794,3867 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,0143 kmol x 794,3867 kJ/kmol
= 11,3766 kJ
H2O
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T2 + CT 3 + D T4 ) dt
To
B C D D
= A ( T – To ) + (T – To )2 + (T – To ) 3 + (T – To ) 4 + (T – To ) 5
2 3 4 5
-0,0400 2 -0,0002 3 -0,
= 92,053 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 ) + (323 – 298 ) +
2 3 4
= 1.883,3366 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,0472 kmol x 1.883,3366 kJ/kmol
= 88,8689 kJ
K2CO3
Cp = Cp K2CO3 x (T-Tref)
= 0,7866 kJ/kmol K x ( 323 K – 298 K)
= 19,6653 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,4891 kmol x 19,6653 kJ/kmol
= 9,6179 kJ
KHCO3
Cp = Cp KHCO3 x (T-Tref)
= 0,8740 kJ/kmol K x ( 323 K – 298 K)
= 21,8506 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 23,4757 kmol x 21,8506 kJ/kmol
= 512,9599 kJ
Kondisi Operasi
Temperatur = 500℃
Tekanan = 1 atm
a. Panas Input RK – 01
Panas sensibel yang masuk dari CSP-01 (Q23) pada T = 50oC
T = 50℃ = 323 K
Tref = 25℃ = 298 K
KOH
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
0,0422 2 -0,000048 3 0
= 71,429 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 ) + (323 – 298 ) +
2 3 4
= 2.010,44 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,0039 kmol x 2.010,44 kJ/kmol
= 7,9629 kJ
Impurities KOH
Cp = Cp Impt. KOH x (T-Tref)
= 31,7755 kJ/kmol K x ( 323 K – 298 K)
= 794,3867 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,0143 kmol x 794,3867 kJ/kmol
= 11,3766 kJ
H2O
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
-0,0400 2 -0,0002 3 -0,
= 92,053 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 ) + (323 – 298 ) +
2 3 4
= 1.883,3366 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,0472 kmol x 1.883,3366 kJ/kmol
= 88,8689 kJ
K2CO3
Cp = Cp K2CO3 x (T-Tref)
= 0,7866 kJ/kmol K x ( 323 K – 298 K)
= 19,6653 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,4891 kmol x 19,6653 kJ/kmol
= 9,6179 kJ
KHCO3
Cp = Cp KHCO3 x (T-Tref)
= 0,8740 kJ/kmol K x ( 323 K – 298 K)
= 21,8506 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 23,4757 kmol x 21,8506 kJ/kmol
= 512,9599 kJ
b. Panas Output RK – 01
Panas sensibel aliran Q27 menuju cyclone pada T = 500oC
T = 500 ℃ = 773 K
Tref = 25℃ = 298 K
KOH
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
0,0422 2 -0,000048 3 0
= 71,429 ( 773 – 298 ) K + ( 773 – 298 ) + (773 – 298 ) +
2 3 4
= 39.197,4168 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,00012 kmol x 39.197,4168 kJ/kmol
= 4,6576 kJ
Impurities KOH
Cp = Cp Impt. KOH x (T-Tref)
= 31,7755 kJ/kmol K x ( 773 K – 298 K)
= 15.093,3473 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,00043 kmol x 15.093,3473 kJ/kmol
= 6,4846 kJ
H2O
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T2 + CT 3 + D T 4 ) dt
To
B C D D
= A ( T – To ) + (T – To )2 + (T – To ) 3 + (T – To ) 4 + (T – To ) 5
2 3 4 5
-0,008419 2 -0,000029 3
= 33,933 ( 773 – 298 ) + ( 773 – 298 ) + ( 773 – 298 ) +
2 3
= 16.963,6322 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 11,0899 kmol x 16.963,6322 kJ/kmol
= 188.125,48 kJ
CO2
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
0,042315 2 -0,00001956 3
= 27,437 ( 773 – 298 ) K + ( 773 – 298 ) + ( 773 – 298 )
2 3
= 21.306,5457 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 11,0442 kmol x 21.306,5457 kJ/kmol
= 235.312,8544 kJ
K2CO3
Cp = Cp K2CO3 x (T-Tref)
= 0,7866 kJ/kmol K x ( 773 K – 298 K)
= 373,6415 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,3562 kmol x 373,6415 kJ/kmol
= 133,1076 kJ
KHCO3
Cp = Cp KHCO3 x (T-Tref)
= 0,8740 kJ/kmol K x ( 773 K – 298 K)
= 415,1623 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,6831 kmol x 415,1623 kJ/kmol
= 283,6156 kJ
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
0,0422 -0,000048 0
= 71,429 ( 773 – 298 ) K + ( 773 – 298 ) 2 + (773 – 298 )3 +
2 3 4
= 39.197,4168 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,0038 kmol x 39.197,4168 kJ/kmol
= 150,5949 kJ
Impurities KOH
Cp = Cp Impt. KOH x (T-Tref)
= 31,7755 kJ/kmol K x ( 773 K – 298 K)
= 15.093,3473 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,0139 kmol x 15.093,3473 kJ/kmol
= 209,6702 kJ
H2O
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
-0,008419 2 -0,000029 3
= 33,933 ( 773 – 298 ) + ( 773 – 298 ) + ( 773 – 298 ) +
2 3
= 16.963,6322 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,3429 kmol x 16.963,6322 kJ/kmol
= 5.818,3138 kJ
CO2
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
0,042315 2 -0,00001956 3
= 27,437 ( 773 – 298 ) K + ( 773 – 298 ) + ( 773 – 298 )
2 3
= 21.306,5457 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,3416 kmol x 21.306,5457 kJ/kmol
= 7.277,7171 kJ
K2CO3
Cp = Cp K2CO3 x (T-Tref)
= 0,7866 kJ/kmol K x ( 773 K – 298 K)
= 373,6415 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 11,5186 kmol x 373,6415 kJ/kmol
= 4.303,8128 kJ
KHCO3
Cp = Cp KHCO3 x (T-Tref)
= 0,8740 kJ/kmol K x ( 773 K – 298 K)
= 415,1623 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,0211 kmol x 415,1623 kJ/kmol
= 8,7716 kJ
ΔHf Reaktan
ΔHf Produk
Komponen n (Kmol) ΔHf (kJ/kmol) Qr (kJ)
T
Cp . ∆T = ∫(A + B. T2 + CT 3 + D T 4 ) dt
To
B C D D
= A ( T – To ) + (T – To )2 + (T – To ) 3 + (T – To ) 4 + (T – To ) 5
2 3 4 5
-0,003539 2 0,000010076 3 -4
= 29,342 ( 823 – 298 ) + ( 823 – 298 ) + ( 823 – 298 ) +
2 3 4
= 15.679,8367 kJ/kmol
H = fraksi mol x Cp . ∆T
= 0,79 x 15.679,8367 kJ/kmol
= 12.387,0709 kJ
O2
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫(A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
-0,0089 0,00003808 -3,26
= 29,526 ( 823 – 298 ) + ( 823 – 298 ) 2 + ( 823 – 298 )3 +
2 3 4
= 16.609,5924 kJ/kmol
H = fraksi mol x Cp . ∆T
= 0,21 x 16.609,5924 kJ/kmol
= 3.488,0144 kJ
T
Cp . ∆T = ∫(A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
-0,003539 0,000010076 -4
= 29,342 ( 773 – 298 ) + ( 773 – 298 )2 + ( 773 – 298 )3 +
2 3 4
= 14.137,4257 kJ/kmol
H = fraksi mol x Cp . ∆T
= 0,79 x 14.137,4257 kJ/kmol
= 11.168,5663 kJ
O2
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫(A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
-0,0089 0,00003808 -3,26
= 29,526 ( 773 – 298 ) + ( 773 – 298 ) 2 + ( 773 – 298 ) 3 +
2 3 4
= 14.925,2864 kJ/kmol
H = fraksi mol x Cp . ∆T
= 0,21 x 14.925,2864 kJ/kmol
= 3.124,3101 kJ
T
Cp . ∆T = ∫(A + B. T2 + CT 3 + D T 4 ) dt
To
B C D D
= A ( T – To ) + (T – To )2 + (T – To ) 3 + (T – To ) 4 + (T – To ) 5
2 3 4 5
-0,003539 2 0,000010076 3 -4
= 29,342 ( 823 – 298 ) + ( 823 – 298 ) + ( 823 – 298 ) +
2 3 4
= 15.679,8367 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 221,5948 kmol x 15.679,8367 kJ/kmol
= 3.475,571,021 kJ
O2
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫(A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
-0,0089 2 0,00003808 3 -3,26
= 29,526 ( 823 – 298 ) + ( 823 – 298 ) + ( 823 – 298 ) +
2 3 4
= 16.609,5924 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 58,9049 kmol x 16.609,5924 kJ/kmol
= 978.387,3667 kJ
T
Cp . ∆T = ∫(A + B. T2 + CT 3 + D T 4 ) dt
To
B C D D
= A ( T – To ) + (T – To )2 + (T – To ) 3 + (T – To ) 4 + (T – To ) 5
2 3 4 5
-0,003539 2 0,000010076 3 -4
= 29,342 ( 773 – 298 ) + ( 773 – 298 ) + ( 773 – 298 ) +
2 3 4
= 14.137,4257 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 221,5948 kmol x 14.137,4257 kJ/kmol
= 3.132.780,7 kJ
O2
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫(A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
-0,0089 2 0,00003808 3 -3,26
= 29,526 ( 773 – 298 ) + ( 773 – 298 ) + ( 773 – 298 ) +
2 3 4
= 14.925,2864 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 58,9049 kmol x 14.925,2864 kJ/kmol
= 879.173,39 kJ
Komponen n (Kmol) ꭍ Cp.dT (kJ/kmol) Q (kJ)
N2 (g) 221,5948 14.137,4257 3.132.780,7
O2 (g) 58,9049 14.925,2864 879.173,39
Total 280,4998 4.011.954,09
Q loss = Qin udara – Qout udara
= 4.452.958,39 kJ - 4.011.954,09 kJ
= 441.004,294 kJ
Keterangan:
Q25 = Aliran panas input Heater-03 dari BL-01
Q26 = Aliran panas output Heater-03 menuju RK-01
Qsteam = Aliran panas steam
Kondisi Operasi
Tin = 30℃
Tout = 50℃
Tekanan = 1 atm
a. Panas Input H – 03
Panas sensibel aliran Q25 pada temperature = 30℃
T = 30 ℃ = 303 K
Tref = 25℃ = 298 K
N2
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫(A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
-0,003539 0,000010076 -4
= 29,342 ( 3 03 – 298 ) + (303 – 298 )2 + (303 – 298 ) 3 +
2 3 4
= 145,3669 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 221,5948 kmol x 145,3669 kJ/kmol
= 32.212,5531 kJ
O2
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫(A + B. T2 + CT 3 + D T 4 ) dt
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
-0,0089 2 0,00003808 3 -3,26
= 29,526 ( 3 03 – 298 ) + ( 3 03 – 298 ) + ( 3 03 – 298 ) +
2 3 4
= 147,3868 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 58,9049 kmol x 147,3868 kJ/kmol
= 8.681,8160 kJ
Panas Output H – 03
Panas sensibel aliran Q26 pada temperature = 550℃
T = 550 ℃ = 823 K
Tref = 25℃ = 298 K
N2
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫(A + B. T2 + CT 3 + D T 4 ) dt
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
-0,003539 2 0,000010076 3 -4
= 29,342 ( 823 – 298 ) + ( 823 – 298 ) + ( 823 – 298 ) +
2 3 4
= 15.679,8367 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 221,5948 kmol x 15.679,8367 kJ/kmol
= 3.475,571,021 kJ
O2
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫(A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
-0,0089 2 0,00003808 3 -3,26
= 29,526 ( 823 – 298 ) + ( 823 – 298 ) + ( 823 – 298 ) +
2 3 4
= 16.609,5924 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 58,9049 kmol x 16.609,5924 kJ/kmol
= 978.387,3667 kJ
Keterangan:
Q24 = aliran panas udara input Blower-01
Q25 = aliran panas udara output Blower-01
Kondisi Operasi:
Temperatur = 30oC
Tekanan = 1 atm
a. Panas Input BL – 01
Panas sensibel aliran Q24 pada temperatur 30oC
T = 30 ℃ = 303 K
Tref = 25℃ = 298 K
N2
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫(A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
-0,003539 2 0,000010076 3 -4
= 29,342 ( 3 03 – 298 ) + (303 – 298 ) + (303 – 298 ) +
2 3 4
= 145,3669 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 221,5948 kmol x 145,3669 kJ/kmol
= 32.212,5531 kJ
O2
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫(A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
-0,0089 0,00003808 -3,26
= 29,526 ( 3 03 – 298 ) + ( 3 03 – 298 ) 2 + ( 3 03 – 298 ) 3 +
2 3 4
= 147,3868 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 58,9049 kmol x 147,3868 kJ/kmol
= 8.681,8160 kJ
Keterangan:
Q31 = Aliran panas dry cake K2CO3 dari RK-01
Q32 = Aliran panas cake K2CO3 menuju Silo Tank-01
Kondisi Operasi
Temperatur = 50℃
Tekanan = 1 atm
a. Panas Input RC – 01
Panas sensibel yang masuk dari RC-01 (Q31) pada T = 500oC
T = 500 ℃ = 773 K
Tref = 25℃ = 298 K
KOH
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
0,0422 2 -0,000048 3 0
= 71,429 ( 773 – 298 ) K + ( 773 – 298 ) + (773 – 298 ) +
2 3 4
= 39.197,4168 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,0039 kmol x 39.197,4168 kJ/kmol
= 155,2432 kJ
Impurities KOH
Cp = Cp Impt. KOH x (T-Tref)
= 31,7755 kJ/kmol K x ( 773 K – 298 K)
= 15.093,3473 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,0143 kmol x 15.093,3473 kJ/kmol
= 216,1419 kJ
H2O
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
-0,008419 -0,000029
= 33,933 ( 773 – 298 ) + ( 773 – 298 )2 + ( 773 – 298 ) 3 +
2 3
= 16.963,6322 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,3652 kmol x 16.963,6322 kJ/kmol
= 6.194,5648 kJ
CO2
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
0,042315 -0,00001956
= 27,437 ( 773 – 298 ) K + ( 773 – 298 )2 + ( 773 – 298 ) 3
2 3
= 21.306,5457 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,3637 kmol x 21.306,5457 kJ/kmol
= 7.748,3429 kJ
K2CO3
Cp = Cp K2CO3 x (T-Tref)
= 0,7866 kJ/kmol K x ( 773 K – 298 K)
= 373,6415 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 11,8741 kmol x 373,6415 kJ/kmol
= 4.436,6542 kJ
KHCO3
Cp = Cp KHCO3 x (T-Tref)
= 0,8740 kJ/kmol K x ( 773 K – 298 K)
= 415,1623 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,0225 kmol x 415,1623 kJ/kmol
= 9,3388 kJ
Komponen n (Kmol) ꭍ Cp.dT (kJ/kmol) Q31 (kJ)
KOH 0,0039 39.197,4168 155,2432
Impurities 0,0143 15.093,3473 216,1419
H2O 0,3652 16.963,6322 6.194,5648
CO2 0,3637 21.306,5457 7.748,3429
K2CO3 11,8741 373,6415 4.436,6542
KHCO3 0,0225 415,1623 9,3388
Total 12,6437 18.760,2858
b. Panas Output RC – 01
Panas sensibel aliran Q32 menuju Rotary Cooler pada T = 50oC
T = 50 ℃ = 323 K
Tref = 25℃ = 298 K
KOH
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T2 + CT 3 + D T 4 ) dt
To
B C D D
= A ( T – To ) + (T – To )2 + (T – To ) 3 + (T – To ) 4 + (T – To ) 5
2 3 4 5
0,0422 2 -0,000048 3 0
= 71,429 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 ) + (323 – 298 ) +
2 3 4
= 2.010,4408 kJ
Q = n x Cp . ∆T
= 0,0039 kmol x 2.010,4408 kJ/kmol
= 9,9624 kJ
Impurities KOH
Cp = Cp Impt. KOH x (T-Tref)
= 31,7755 kJ/kmol K x ( 323 K – 298 K)
= 794,3867 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,0143 kmol x 794,3867 kJ/kmol
= 11,3759 kJ
H2O
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
-0,008419 -0,000029
= 33,933 ( 323 – 298 ) + ( 323 – 298 )2 + ( 323 – 298 ) 3 +
2 3
= 842,5951 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,3652 kmol x 842,5951 kJ/kmol
= 307,6882 kJ
CO2
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫( A + B. T2 + CT 3 + D T 4 ) dt
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
0,042315 2 -0,00001956 3
= 27,437 ( 323 – 298 ) K + ( 323 – 298 ) + ( 323 – 298 )
2 3
= 970,2332 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,3637 kmol x 970,2332 kJ/kmol
= 352,8352 kJ
K2CO3
Cp = Cp K2CO3 x (T-Tref)
= 0,7866 kJ/kmol K x ( 323 K – 298 K)
= 19,6653 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 11,8741 kmol x 19,6653 kJ/kmol
= 233,5081 kJ
KHCO3
Cp = Cp KHCO3 x (T-Tref)
= 0,8740 kJ/kmol K x ( 323 K – 298 K)
= 21,8506 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 0,0225 kmol x 21,8506 kJ/kmol
= 0,4915 kJ
T
Cp . ∆T = ∫(A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
-0,003539 2 0,000010076 3 -4
= 29,342 ( 248 – 298 ) + ( 248 – 298 ) + ( 248 – 298 ) +
2 3 4
= -1.159,0919 kJ/kmol
H = fraksi mol x Cp . ∆T
= 0,79 x -1.159,0919 kJ/kmol
= -1,467,2049 kJ
O2
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫(A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
-0,0089 0,00003808 -3,26
= 29,526 ( 248 – 298 ) + ( 248 – 298 ) 2 + ( 248 – 298 ) 3 +
2 3 4
= -310,1063 kJ/kmol
H = fraksi mol x Cp . ∆T
= 0,21 x -310,1063 kJ/kmol
= -1.476,6967 kJ
N2
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫(A + B. T2 + CT 3 + D T 4 ) dt
To
B C D D
= A ( T – To ) + (T – To )2 + (T – To ) 3 + (T – To ) 4 + (T – To ) 5
2 3 4 5
-0,003539 2 0,000010076 3 -4
= 29,342 ( 323 – 298 ) + (323 – 298 ) + (323 – 298 ) +
2 3 4
= 577,1683 kJ/kmol
H = fraksi mol x Cp . ∆T
= 0,79 x 577,1683 kJ/kmol
= 730,5928 kJ
O2
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫(A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
-0,0089 2 0,00003808 3 -3,26
= 29,526 ( 323 – 298 ) + ( 323 – 298 ) + ( 323 – 298 ) +
2 3 4
= 153,5409 kJ/kmol
H = fraksi mol x Cp . ∆T
= 0,21 x 153,5409 kJ/kmol
= 731,1475 kJ
Komponen Fraksi Mol Hkomponen (kJ/kmol) Hudara (kJ/kmol)
N2 (g) 0,79 577,1683 730,5928
O2 (g) 0,21 153,5409 731,1475
Total 1,00 1461.74
Q = n x Cp dT
Q = n x ΔH
Q
n =
ΔH
−17.846,4244 kJ
n =
(-1.469,1982 – 730.7093 ) kJ/kmol
n = 8,1124 kmol
T
Cp . ∆T = ∫(A + B. T2 + CT 3 + D T 4 ) dt
To
B C D D
= A ( T – To ) + (T – To )2 + (T – To ) 3 + (T – To ) 4 + (T – To ) 5
2 3 4 5
-0,003539 2 0,000010076 3 -4
= 29,342 ( 248 – 298 ) + ( 248 – 298 ) + ( 248 – 298 ) +
2 3 4
= -1.159,0919 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 6,4088 kmol x -1.159,0919 kJ/kmol
= - 9.402,9618 kJ
O2
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫(A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
-0,0089 2 0,00003808 3 -3,26
= 29,526 ( 248 – 298 ) + ( 248 – 298 ) + ( 248 – 298 ) +
2 3 4
= -310,1063 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 1,7036 kmol x -310,1063 kJ/kmol
= -2.515,6916 kJ
T
Cp . ∆T = ∫(A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
-0,003539 2 0,000010076 3 -4
= 29,342 ( 323 – 298 ) + (323 – 298 ) + (323 – 298 ) +
2 3 4
= 577,1683 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 6,4088 kmol x 577,1683 kJ/kmol
= 4.682,1924 kJ
O2
T
Cp . ∆T = ∫ Cp dT
To
T
Cp . ∆T = ∫(A + B. T + CT + D T ) dt
2 3 4
To
B 2 C 3 D 4 D 5
= A ( T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To ) + (T – To )
2 3 4 5
-0,0089 2 0,00003808 3 -3,26
= 29,526 ( 323 – 298 ) + ( 323 – 298 ) + ( 323 – 298 ) +
2 3 4
= 153,5409 kJ/kmol
Q = n x Cp . ∆T
= 1,7036 kmol x 153,5409 kJ/kmol
= 1.245,5785 kJ