Anda di halaman 1dari 53

basa jawa timur

kanggo murid sd/mi kelas I semester ganjil

Panduan Belajar //QjJiJi(/jditerbitkan oleh:

4 Imtera
PT Imtera Publisher and Developer
Alamat: Perum Puri Permata Gajahan No. A4, Colomadu, Surakarta (57179).

PIMPINAN REDAKSI: Ibnu Abdul Rokhim ■ PENULIS: Agus Sriyanto Wahyudi, Febryana Septa Astiti, Merni Purwasih, Satriyo, dll. ■ EDITOR: Abdul
Rouf Al Ghofar, Frisca Sofiani, Khoiru Rosyid Vauzi, Merni Purwasih, Nimas Ristiana Anjar Pratiwi, Nurun Nisa' Zukhrifah Adib, Yulia Tri Murni. ■
SETTER: Amien Nur Ichsan, Meyrani Nuri Saputri, Santi Rejeki, Zeihan Permana. DESAIN COVER: Tim Imtera Publisher.
>
purwaka

Puji syukur ing ngarsaning Pangeran Kang Maha Welas lan Asih. Awit pituduh lan pitulunganipun buku "Basa
Jawa Timur” menika saged kasusun.
Buku menika kasusun adhedhasar Peraturan Gubernur Jawa Timur Nomor 19 Tahun 2014. Peraturan
Gubernur menika ngrewat salah satunggalipun bab Kurikulum Bahasa Daerah (Jawa/ Madura) SD/SDLB/MI 2013.
Buku menika kasusun kangge njangkepi buku-buku basa Jawa, utaminipun buku-buku ingkang dipunginakaken
para siswa ing pawiyatan. Salebetipun buku menika ngrewat perangan-perangan, antawisipun: Kompetensi Inti,
Kompetensi Dasar, Tujuan Pembelajaran, Ringkesan Materi, Gladhen Mandhiri, Gladhen Klompok, Soal HOTs, lan
sapanunggalinipun.
Basa salebetipun buku menika sampun kajumbuhaken kalian para siswa Sekolah Dhasar. Kanthi menika para
siswa saget nampi lan mahami isi buku menika kanthi gampil.
Penulis nggadhahi pangarep-arep mugi-mugi buku menika saget dados sarana kangge nyinau basa Jawa ing
pawiyatan. Kanthi menika, basa Jawa saget tansah lestari ngantos saklami-laminipun.
Penulis nglenggana bilih buku menika tebih saking sampurna lan taksih kathah kekiranganipun. Ingkang
menika, penulis mawantu-wantu panyaruwe saking para pamaos liripun buku menika ing mangke saged
dipunsampurnakaken.
Panyerat

isine buku ^—
Wulangan 1
Aku ................................................................................... 3
Wulangan 2 Kesenenganku.................................................................... 14
Gladhen Tengah Semester................................................................... 25
Wulangan 3 Kegiatanku......................................................................... 29
Wulangan 4 Kulawargaku ...................................................................... 37
Gladhen Pungkasan Semester............................................................... 46

kompetensi inti

1. menerima dan menjalankan ajaran agama yang dianutnya


2. memiliki perilaku jujur, disiplin, tanggung jawab, santun, peduli, dan percaya diri dalam
berinteraksi dengan keluarga, teman, dan guru.
3. memahami pengetahuan faktual dengan cara mengamati (mendengar, melihat, membaca) dan
menanya berdasarkan rasa ingin tahu tentang dirinya, makhluk ciptaan tuhan dan
kegiatannya, dan benda-benda yang dijumpainya di rumah dan
di sekolah
4. menyajikan pengetahuan faktual dalam bahasa yang jelas dan logis, dalam karya yang estetis,
dalam gerakan yang mencerminkan anak sehat, dan dalam tindakan yang mencerminkan
perilaku anak beriman dan berakhlak mulia.
3.1mendengarkan, memahami, dan mengidentifikasi bunyi bahasa daerah yang didengar
dengan tepat.
4.1melafalkan bunyi bahasa daerah yang didengar dengan tepat.
V
.

Indikator
3.1.1 mencocokkan gambar sesuai dengan bunyi yang didengar.
3.1.2 menirukan bunyi bahasa dari teks kalimat yang didengar.
4.1.1 menirukan pengucapan bunyi bahasa daerah yang sempurna dan tidak sempurna.
4.1.2 mengucapkan bunyi bahasa daerah yang didengar dengan lafal yang tepat.
4.1.3 mengeja kata yang didengar.

v_____________________________________________________________________________y

Apersepsi

gusti pangeran nyiptakake manungsa kanthi sampurna


manungsa duwe raga lan akal pikiran kang lengkap aku
lan kowe kudu iso nyukuri nikmat iki awake dewe urip
bebarengan karo menungsa liyane urip bareng kudu
tetepungan lan srawung

Peta Konsep
kompetensi dasar

3.1 mendengarkan, memahami, dan mengidentifikasi bunyi bahasa daerah yang didengar dengan tepat. tujuan pembelajaran
setelah mengikuti pembelajaran, diharapkan siswa dapat:
• mencocokkan gambar sesuai dengan bunyi yang didengar;
• menirukan bunyi bahasa dari teks kalimat yang didengar.
• mengidentifikasi teks informasi;
• membedakan antara teks informasi dengan jenis teks lain.

wacanen kanthi permati! aku siswa sd


jenengku raka
umurku pitung taun
omahku ing desa tegalrejo
bapakku asmane pak jaelani
ibukku asmane bu yuli
mbakku jenenge rika
adhiku jenenge reka
aku kelas siji sd
aku sekolah ing sd maju jaya
aku mangkat sekolah bareng kancaku
wangsulana pitakon-pitakon ing ngisor

gladhen mandiri 1
iki
1 sapa sing crita ing wacan iku
wangsulan: ..................................

2 sapa asmane ibune raka wangsulan:

3 sapa asmane bapake raka wangsulan:

basa jawa timur kelas I sd/mi semester ganjil


4 pira umure raka wangsulan:

5 ngendi omahe raka wangsulan:


karo kancamu sameja, tindakna tetepungan nggunakake basa padinanmu.
padha takon tinakona bab jenengmu alamatmu

gladhen kelompok 1
A.
jeneng bapak ibumu jeneng sedulurmu lan sapanunggalane

Nilai Pendhidhikon Karakter


saka pasinaon ing ndhuwurbisa kajupuk nilaipendhidhikan karakterkerjasama. tegese, gelem
bebarengan nindakake tugas.

sawise tetepungan, saiki gatekna gurumu maosake


perangan awak. setitekna gambar ing ngisor iki

basa jawa timur kelas I sd/mi semester ganjil


J i.
gunane perangan awak:
1 irung kanggo ambekan
2 tangan kanggo nyekel
3 tutuk kanggo ngomong
4 sikil kanggo mlaku
5 rambut kanggo nutupi sirah
6 mripat kanggo ndelok/nyawang
7 untu kanggo nyokot
8 pundhak kanggo mikul
9 kuping kanggo ngrungokake
basa kramane perangan awak:
no. ngoko krama
1 tangan asta
2 irung grana
3 gulu jangga
4 dhengkul jengku
5 lambe lathi
6 ilat lidhah

7 sirah mustaka
8 weteng padharan
9 dada pamidhangan
pipi
10 pangarasan
11 mripat paningal, soca
12 rai pasuryan
13 geger pengkeran
14 driji racikan
15 rambut rikma
16 kuping talingan
17 epek-epek tapak asta
18 cangkem tutuk
19 untu waja
20 pupu wentis
gladhen mandiri 2
j
cocokna gambar karo jeneng perangan awak ngisor iki
Kompetensi Dasar:

b. ngucapake unine basa


4.1 Melafalkan bunyi bahasa daerah yang didengar dengan tepat.

Tujuan Pembelajaran:
Setelah mengikuti pembelajaran, diharapkan siswa dapat:
• menirukan pengucapan bunyi bahasa daerah yang sempurna dan tidak sempurna;
• mengartikulasikan/mengucapkan bunyi bahasa daerah yang didengar dengan jelas;
• mengeja bunyi bahasa daerah yang didengar.

sawise nepungake awakmu


kowe kabeh bakal nyinau bab carane ngucapake unine basa kanthi bener unine
basa yaiku uni kang nduweni makna tuladha:
sapi ^ maknane yaiku jinise kewan ingon-ingonan kang sikile papat tempe ^
maknane yaiku jinise panganan kang digawe saka dele
unine basa dilambangake kanthi aksara gatekna unine aksara-aksara ing ngisor
iki

a b c d e f
g h i j k m
n o P q r s
t u v w x yz
m /
J
wacanen kanthi cetha lan seru

buku jala
bu-ku ja-la
b-u-k-u j-a-l-a
bu-ku ja-la

a i u o
a - ku i - bu u - mi o - ra
a - bi i - ku u - dan o - bat
a - ni i - si u - la o - mah

P b m n
pa - lu be - mo mi - la ne - su
pa - ku ba - pa mu - ni nu - lis
pi - pi bu - mi mu - sa na - bi

gathukna gambar karo tulisan


gunakna garis amrih bener

• • • • •

• • • • •
s-e-p-a-t-u m-e-j-a l-e-m-a-r-i m-a-n-u-k b-u-k-u
J gladhen kelompok 2
r
mm
tindakna karo kancamu sameja
salah siji ngucapake perangan awak
bocah sijine nuliskake kanthi aksara kang bener
/--------------------------------------------------------------------- %
soal hots
gladhen pungkasane wulangan
j
aisenono titik-titik ing samburine nomer miturut jenenge barang
1

yeni lan nina dolanan (1)

umar mancing (2)

(3) ku ing desa reja tani

tembung ngisor iki sing nduweni a buku tulis


teges yaiku .... b kubu tulis
a duku c tuku lutis

b bapakku
bubu duwe (4) 6 ... ku rika
cacah loro
c dudu a jeneng
sinta nulis nggunakake .... b. umur
a penggaris c. omah

aku uga ngingu (5)

mmV basa jawa timur kelas I sd/mi semester ganjil 9


b potlot
7 ... ku pitung taun
c kluthuk a omah

jono menyang semarang numpak b omah


m...b...l. c umurku

aksara sing kurang ... 8 ... oti bolu legi.


a e lan u titik titik iku kudune diisi aksara
b i lan u ...
c o lan i ak
wenehana tandha ping * ing aksara a, b, utawa c kang kokanggep bener

4
k...ci...g

aksara sing ilang yaiku .... a a lan n


2
b u lann
c e lan r
u-b-u-k s-u-l-i-t bjcr
3 9 m-a-j-e
5 aksara iku yen ditata bisa dadi aksara iku ditata bisa dadi tembung
tembung .... .... a maej b meja c jema
10 r-u-g-n-i
aksara iku ditata bisa dadi tembung
.... a rungi b irung c nguri

basa jawa timur kelas I sd/mi semester ganjil


11 n-t-u-u 17 ku-neng-je
aksara iku ditata bisa dadi urutan sing bener yaiku
tembung .... a untu b tunu c utun a nengje ku b jekuneng
c jenengku
18 da-se-pe
urutan sing bener yaiku
12 sr ... gep tembung iku kurang a peseda b pedase c
aksara .... a a b e c i
sepeda
13 bocah kelas siji umure ... taun.
19
a pitung
b wolung c
sangang
14 ...etu
tembung iku kurang aksara ... a
sbtch
15 do ... an
bu-rem-lan
tembung iku kurang aksara ... a
kbrcl urutan sing bener yaiku a
16 l-e-m-p-e remlanbu b bulanrem c
aksara iku ditata bisa dadi rembulan
tembung .... a pelem b melpe c
pemle 20

ku-bu lis-tu
urutan sing bener yaiku a
tulis kubu
b buku tulis
c buku listu

basa jawa timur kelas I sd/mi semester ganjil


b genepana ukara-ukara ngisor iki nggunakake tembung sing trep

iki gambar .... gunane kanggo mlaku


2

barang iki arane


3

r-l-a-t-a
bocah-bocah dolanan ing .... adhiku ... damar. tu-se-
pa

2
yen ditata dadi tembung ....

garapen soal-soal ngisor iki


kenalna awakmu kanthi nulis jeneng lan alamat wangsulan:

apa basa kramane kuping wangsulan:

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- r
L 12 basa jawa timur kelas I sd/mi semester ganjil

1
3b genepana
sebutna perangan
ukara-ukaraawak kang iki
ngisor mapan ana ing sirah
nggunakake tembung sing trep
wangsulan: ........................................................................

4 owahana urutane supaya dadi tembung kang nduweni teges


a ger-ge
b rah-si
c la-nan-do
wangsulan: ........................................................................

5 nulisa tembung cacah telu kang kedadean saka limang aksara


wangsulan: ........................................................................

^ipaktik

critakna gunane perangan awakmu ing ngarep kelas!

Pengayaan

gawea gambar sawijine perangan awakmu

nama: nilai tanda tangan


guru orang tua
2
catatan:

basa jawa timur kelas I sd/mi semester ganjil


3.2 mendengarkan, memahami, dan mengidentifikasi huruf lepas untuk menulis kata dan
kalimat sederhana sesuai kaidah.
4.2 menebalkan dan menyalin huruf lepas pada kata atau kalimat sederhana sesuai kaidah.
\___________________________________________________________________________________>

Indikator
3.2.1 mengidentifikasi huruf lepas untuk menulis kata.
3.2.2 mengidentifikasi kata untuk menulis kalimat.
4.2.1 menebalkan huruf lepas pada sebuah kata
4.2.2 menyalin sebuah kata dengan huruf lepas.
4.2.3 menebalkan huruf lepas pada sebuah kalimat sederhana.
4.2.4 menyalin kalimat sederhana dengan huruf lepas.

Apersepsi
kabeh bocah duwe kasenengan sing bedha-bedha
kasenengan iku kayata bab dolanan panganan hobi
tetembangan lan sapanunggale
kabeh kasenengan mau bisa dicritakake
yaiku ditulis lan diomongke langsung
ing wulangan iki awake dewe bakal nyinau carane
gawe ukara kang prasaja

Peta Konsep
a. mangerteni aksara
Kompetensi Dasar
3.2 Mendengarkan, memahami, dan
mengidentifikasi huruf lepas untuk
Tujuan Pembelajaran
menulis kata dan kalimat
Setelah mengikuti
sederhana pembelajaran, diharapkan
sesuai kaidah.
siswa dapat:
• mengidentifikasi huruf lepas untuk menulis
kata;
• mengidentifikasi kata untuk menulis kalimat.
ccccc
saben aksara bisa ditata supaya dadi tembung tembung-tembung
kudu nduweni teges utawa makna tembung-tembung mau bisa ditata
supaya dadi ukara kang genep
gatekna pamacane tembung-tembung ngisor iki, banjur tirokna

d-h-a-k-o-n dhakon

b-u-k-u t-u-l-i-s buku tulis

m-a-s-a-k r-o-t-i masak roti

j-a-m-u-r-a-n jamuran

gladhen mandiri 1 cc
tatanen aksara-aksara ngisor iki
supaya dadi jenenge kesenengan

basa jawa timur kelas I sd/mi semester ganjil

6 basa jawa timur kelas I sd/mi semester ganjil


J
r4 5

kanggo soal nomer 6-10 gatekna tuladha ngidentifikasi


tembung ing ngisor iki, banjur garapen

mangan roti mangan - roti ma -


ngan - ro - ti
Mangan roti m-a-n-g-a-n-r-o-t-i
ma - ngan - ro - ti mangan - roti
mangan roti

8
6 basa jawa timur kelas I sd/mi semester ganjil
9

dera nggambar

10

dolanan dhakon

gladhen kelompok 1
Ad

tindakna karo kancamu sameja


sebutna kesenenganmu, dene kancamu sing nulisake
tindakna kanthi gilir gumanti

Nilai Pendhidhikan Kataktet


saka pasinaon ing ndhuwurbisa kajupuk nilaipendhidhikan karakterkerjasama.
tegese, gelem bebarengan nindakake tugas.

b. nulis ubara
Kompetensi Dasar:

4.2 Menebalkan dan menyalin huruf lepas pada kata atau kalimat sederhana sesuai kaidah

Tujuan Pembelajaran:
Setelah mengikuti pembelajaran, diharapkan siswa dapat:
• menebalkan huruf lepas pada sebuah kata;
• menyalin sebuah kata dengan huruf lepas;
• menebalkan huruf lepas pada sebuah kalimat sederhana;
• menyalin kalimat sederhana dengan huruf lepas.

para siswa wis mangerteni aksara sajrone tembung


para siswa uga wis bisa ngidentifikasi ukara prasaja
sabanjure, kowe kabeh bakal nyinau sinambi dolanan
ngurutake aksara
J
i.
gatekna urutan aksara ngisor iki supaya luwih gambang
kowe kabeh bisa ngapalake urutan aksara kanthi ditembangake

a b c d e f g
h i j k m n o
P q r s t u v
w x y z

gatekna tuladha ngurutake aksara ngisor iki


durung urut wis urut

nmhfkar afhkmnr

qwcojsue cejoqsuw

ybfetvsw befstvwy

urutna aksara-aksara ngisor iki

no. aksara durung urut aksara kang urut


1 bnjhk bhjkn

2 mlopt

3 dfres

4 ncvty

5 uytgk

6 bhjuk

7 lkmnb
gfdec
8
sawise bisa ngurutake aksara kowe kabeh bakal nyinau
bab ngandelake aksara
dene carane yaiku ngandelake aksara kang wujude titik-titik
sabanjure kowe kabeh uga bisa ngudhal tembung miturut aksarane
2 udhalen tembung-tembung ngisor iki miturut aksarane
gladhen mandiri 3
tembung aksara
1 kandelna dolanan
aksara-aksara lan angkad-o-l-a-n-a-n
ngisor iki
sekolah

dhelikan

i
':f basa jawa timur kelas I sd/mi semester ganjil 1
9
(
tembung aksara

renang

egrang

jamuran

3 salinen ukara-ukara ngisor iki


a. santi moco buku

b. joko tuku jeruk

c. ibu masak lawuh

%■
soal hots

garapen soal-soal ngisor iki


1 tulisna tanduran sing koksenengi wangsulan:

2 tulisna kewan sing koksenengi wangsulan:

3 tulisna panganan sing koksenengi wangsulan:

4 tulisna werna sing koksenengi wangsulan:

5 tulisna dolanan sing koksenengi wangsulan:

basa jawa timur kelas I sd/mi semester ganjil


/------------------------------------------------------------------
gladhen pungkasane wulangan
1a
wenehana tandha ping * ing aksara a b utawa c kang kokanggep bener

a naynyi
b nyanyi
c inyany
4

t-o-r-i
urutan aksara sing bener supaya
dadi tembung yaiku .... a roti b
otir c tiro la...ang...n
aksara sing ilang yaiku ....
a a lan r
2 b u lan r
c y lan a
c-a-m-a k-u-b-u
5 aksara iku yen ditata bisa dadi
tembung ....
l-a-b-a-n-l-b-a a maca buku
urutan aksara sing bener supaya b bukuwaca
dadi tembung yaiku .... a lab laban
c waca buku
b bal nabal
c bal balan
6

ridwan seneng a
nggambar b
y-n-a-n-y-i nyanyi c
urutan aksara sing bener supaya
mangan
dadi tembung yaiku ....

basa jawa timur kelas I sd/mi semester ganjil


J
r 7 a f-g-h-i b
g-f-h-i c f-
i-g-h
12 seko ... ah
rana seneng a turu b masak c tembung iku kurang aksara .... a
nyanyi l b b c p
13 dolanan ndadekake ati ....
a seneng
b sedhih c
nglangut
14 mingg ...
minto seneng .... a nembang b
tembung iku kurang aksara ... a
dolanan c maca
ab i c u
u-k-r-s-i
15 se.eng
urutan aksara saka ngarep yaiku
tembung iku kurang aksara ... a
j bn c t
a kursi b ruksi c sikur
16 n-b-o-e-a-k
10 t-m-a-b
9 aksara iku ditata bisa dadi
urutan aksara saka ngarep
yaiku tembung .... anobeka
b boneka
a m-a-b-t b a-b-m-t c t-a-b-m c kanebo
11 i-h-f-g 17 lan-do-an
urutan aksara saka ngarep yaiku urutan sing bener yaiku ... a
landano
b dolanan
c nandalo
18 se-sa-la
urutan sing bener yaiku ... a
lasesa
b sesala
c selasa

r

basa jawa timur kelas I sd/mi semester ganjil


19 20

g-r-a-n-e-g barang iku kanggo a


akra iku yen ditata dadi tembung a mangan b maca c
graneg b egrang
bal-balan
c ekrang
b genepana ukara-ukara ngisor iki nggunakake tembung
1 sing trep

wati lan yuni seneng dolanan ....


danang seneng dolanan a-j-r-n-a k-p-a-n-g-e
aksara kasebut bisa ditata dadi tembung
4 ko-lah-se
2
urutan sing benar yaiku .... i-o-k-s-r
5 urutan aksara saka ngarep yaiku ....

basa jawa timur kelas I sd/mi semester ganjil


c garapen soal-soal ngisor iki
1 nulisa tembung cacah telu kang kedadean saka enem aksara
wangsulan: ..............................................................

2 d-g-h-f-i-j-c-b
urutna aksara kasebut saka ngarep
wangsulan: ..............................................................

3 sebutna cacah telu tuladha sarana kanggo dolanan


wangsulan: ..................................................

4 owahana urutane supaya dadi tembung kang nduweni teges a


ku-tu ku-du
b sak-ma-nyu-ba c
ngan-ma-go-se
wangsulan: ..............................................................

5 tulisna cacah telu dolanan sing koksenengi


wangsulan: ..............................................................
nulisa ukara bab panganan sing koksenengi!

nama: nilai tanda tangan


guru orang tua
Catatan:
critakna dolanan sing koksenengi!

pengayaan

basa jawa timur kelas I sd/mi semester ganjil


a wenehana tandha ping * ing aksara a b utawa c kang kok anggep bener
1
tembung ngisor iki sing nduweni 6 ... ku zaka.
teges yaiku .... a jeneng
a pletot b umur
b potelot c omah
c topelot 7 ...ku pitung t
2 tatanan aksara sing ora nduweni a omah
teges yaiku .... b omah
a m-a-n-u-k c umurku
b m-u-n-a-k c k-l-u-t-h-u-k 8 klambi b...ru
titik titik iku kudune diisi aksara
3 dimas nganggo klam ... i
aksara sing kurang ... ad b b
ai be co
c c
9 r-h-a-i-s aksara iku ditata bisa
4
dadi tembung .... a risah b sirah c
haris
10 r-m-p-i-t-a
aksara iku ditata bisa dadi
tembung .... a mripat b rim pat c
l ... wa ... g patrim
aksara sing ilang yaiku .... a a
11 t-e-g-n-w-e
lan n aksara iku ditata bisa dadi
b u lan r tembung ....
c n lan l a ngetwe c weteng b tengwe
5 a-i-w-k c-i-n-g-a-m aksara iku yen
ditata bisa dadi tembung .... a
iwak mancing
b kawi mancing
c mancing iwak

basa jawa timur kelas I sd/mi semester ganjil


12 pak-num pur-se 18 pe-se-da
urutan sing bener yaiku urutan sing bener yaiku
a numpak purse b a peseda b sepeda c
numpak sepur c nabrak dasepe
andhong 19
13 d-f-h-e-i
urutan aksara saka ngarep yaiku

a d-e-f-h-i b
h-e-f-i-d c f-
nge-sre-nge urutan sing
e-i-d-h bener yaiku a ngengesre
14 ka ... is b ngengesre c srengenge
supaya dadi arane dina tembung
iku kurang aksara ... a m b n c o
15 ... patu 20
tembung iku kurang aksara ... a
si b sa c se
16 k-o-n-d-h-a
aksara iku ditata bisa dadi
tembung .... a dhakon b kondah c a-n-m-i-n-g-n-c urutan
hankod sing bener yaiku a
mancing b cingma c
17 ra-sa-pan
namcing
urutan sing bener yaiku ... a
pansara b sarapan c sapanra
21

lan-da pal-as urutan sing


bener yaiku alanda
aspal
b dalan aspal
c dalan palas

basa jawa timur kelas I sd/mi semester ganjil


22 go-se wet-li
urutan sing bener yaiku
24 bil-mo dan-se urutan sing
a sego liwet b gose wetli
bener yaiku ... a mobil
c sego wetli
danse b sedan bilmo c
23
mobil sedan
25 bang-nem wa-ja
urutan sing bener yaiku ... a nembang waja
b bangnem jawa
c nembang jawa
ran-ja
pang-ke urutan sing bener
yaiku ... a ranja kepang b
jaran pangke c jaran
kepang

b genepana ukara-ukara ngisor iki nggunakake tembung sing trep


1

iki gambar ... gunane


kanggo nyekel
2
barang iki arane

n-g-c-a-n-m-i zainal
seneng ... iwak
3
3.3 mengenal, memahami, dan mengidentifikasi teks deskriptif tentang anggota tubuh,
pancaindra, wujud dan sifat benda, serta peristiwa alam dengan bantuan guru atau teman
secara lisan dan tulis.

4.3 menirukan secara lisan dan tulis teks deskriptif tentang anggota tubuh, pancaindra, wujud dan
sifat benda, serta peristiwa alam.
v_____________________________________________________________________________y

Indikator
-----------------------------------------------------------------'t
3.3.1 mencocokkan gambar sesuai dengan informasi yang didengar
3.3.2 menjelaskan arti kata-kata sulit dalam teks.
3.3.3 menjelaskan isi teks.
V_____________________________________________________________________________/

Apersepsi
kabeh wong mesti duweni kagiyatan saben dinane
bapak, ibu, lan anak duweni kegiatan sing macem-macem
ibu masak kanggo sarapan ing pawon
bapak makani pitik ing kandang
anak nyiram tanduran lan nyapu jogan
kabeh kegiatan mau mesti nggunakake perangane awak
kayata tangan, sikil, mripat, kuping, lan liya-liyane

Peta Konsep
Kompetensi Dasar
3.3 Mengenal, memahami, dan mengidentifikasi teks deskriptif tentang anggota tubuh, pancaindra, wujud dan sifat benda, serta
peristiwa alam dengan bantuan guru atau teman secara Lisan dan tubs.

Tujuan Pembelajaran
Setelah mengikuti pembelajaran, diharapkan siswa dapat:
• mencocokkan gambar sesuai dengan informasi yang didengar;
• menjelaskan arti kata-kata sulit dalam teks;
• menjelaskan isi teks.

ing bab sadurunge kowe kabeh wis padha nyinau bab perangane awak saiki ing
wulangan 3 iki kowe bakal nyinau babagan nyocokne gambar negesi tembung lan
jlentrehake isi teks wacan
gatekna pamacane teks ngisor iki banjur tirokna
menyang perpustakaan
bel wayah ngaso wis muni
nina lan wati menyang perpustakaan
sajrone perpustakaan ana maneka werna wacan
ana buku, majalah, koran, lan sapanunggalane
nina lan wati milih buku ing perpustakaan
sawise nemokake buku, nina lan wati lungguh ana ing kursi sajrone perpustakaan.
nina maca buku dongeng dene wati maca majalah anak nalika njupuk lan mbuka
buku nina lan wati nggunakake tangan nalika maca, nina lan wati nggunakake
mripat kabeh perangan awak nduweni kagunan dhewe-dhewe
1. cocokna gambar karo katrangan ing jejere!

Gladhen Mandiri 1

nyekel ngambu

ngrasakne

jf
basa jawa timur kelas I sd/mi semester ganjil
tembung tegese
perpustakaan
majalah
koran
bel
2 golekana tegese tembung-tembung ngisor iki

gladhen kelompok 1

karo kancamu sameja coba golekana isine wacan menyang perpustakaan tulisen
nganggo basamu dhewe wacakna garapanmu ing ngarep kelas
Nilol Pendhidhikon Korokter
saka pasinaon ing ndhuwurbisa kajupuk nilai pendhidhikan horohterrasa ingin tahu.
tegese, gelem goleki bab-bab bang durung dimangerteni.
Tujuan Pembelajaran:
Setelah mengikuti pembelajaran, diharapkan siswa dapat:
• menirukan pembacaan teks deskriptif;

Kompetensi Dasar:
4.3 Menirukan secara lisan dan tulis teks deskriptif tentang anggota tubuh,
pancaindra, wujud dan sifat benda, serta peristiwa alam.
• menyalin teks deskriptif.

Kowe kabeh wis nyinauni babagan kegiatan saben dina ing wujud teks deskripsi
Sabanjure kowe bakal nyinauni cara nulis kathi nyalin teks deskripsi Gatekna
gurumu maos wacan deskripsi ngisor iki perangane awak
perangane awak ana werna-werna sikil
tangan kalebu perangane awak mripat
rambut lan irung semono uga
J--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- k
saben perangan awak nduweni kagunan
kagunane beda-beda
sikil kanggo mlaku
tangan kanggo nyekel
perangan awak kudu dijaga
saben dina diresiki
kuku dawa kudu dipotong
rambut dawa kudu dicukur
1 sebutna gunane saben-saben perangan awak ing ngisor iki

Jr
gladhen mandiri 2

^5 ^

Iki sikil Iki tangan Iki mripat


Gunane kanggo .... Gunane kanggo .... Gunane kanggo ....

U $

Iki irung Iki kuping Iki tutuk


Gunane kanggo .... Gunane kanggo .... Gunane kanggo ....

2 salinen ukara ngisor iki


a mripatku ana loro
wangsulan: .............................
b kupingku iku kanggo ngrungokake
wangsulan: .............................
c tanganku kiwa lan tengen
wangsulan: .............................
d perangan awak kudu diresiki wangsulan:
e kramas kanggo ngresiki rambut
wangsulan: ..........

gladhen kelompok 1

tindakna karo kancamu sameja salah siiji nyekel perangan awak bocah sijine
ngandakake jeneng lan gunane tindakna kanthi giliran

soal hots

semaken wacan iki


njaga perangan awak
awak mono kudu dijaga supaya tansah sehat
awak kang sehat ndadekake kepenak sajrone urip
kosok baline, awak kang ora sehat ndadekake ora kepenak nglakoni urip
supaya sehat, rambut kudu dikramasi nganggo sampo
untu kudu tansah disikat sawise mangan
sakojur awak kudu diadusi paling orang sedina kaping pindho
kuku tangan lan sikil kudu diresiki
kuku sing wis dawa becike dipotong
semono uga perangan awak liyane uga kudu dijaga lan diresiki kabeh mau supaya
kepenak wangsulana pitakonan ngisor iki

1 apa judhul wacan ing ndhuwur iku


wangsulan: .............................
2 kepiye carane njga resike rambut
wangsulan: .............................
3 kepiye carane njaga resike kuku
wangsulan: .............................
4 adus iku sedina kaping pira
wangsulan: .............................
J

1 4

gunane
5 kapan kanggo
nyikat untu....sing becik iku gunane kanggo a i.
a ngrungokake
wangsulan: b guneman b
............................................
nyawang c caturan mangan c
ngambu
2 5
-Q„ gladhen pungkasane wulangan __________ zz

gunane kanggo a gunane kanggo a


mlaku b lungguh ndilat b ngambu
c nyekel tandha ping * ing aksara a b utawa
a wenehana c mangan
c kang kok anggep bener

3 6

gunane kanggo .... a gunane kanggo a


ngrungokake b mlaku b lungguh
guneman c c nyangking
nyawang

basa jawa timur kelas I sd/mi semester ganjil


b genepana ukara-ukara ngisor iki nggunakake tembung sing trep
1 keramas iku kanggo ngresiki ....

basa jawa timur kelas I sd/mi semester ganjil

2 sikatan iku kanggo ngresiki ....


3 ilat iku gunane kanggo ....
4 driji tangan lan sikil cacahe ana ....
5 kuku sing wis dawa kudu di....
c garapen soal-soal ngisor iki
1 sebutna perangan awak sing ana ing sirah
wangsulan: ..............................................
2 sebutna basa kramane perangan awak ing sirah
wangsulan: ..............................................
3 sebutna perangan ing sajrone tutuk
wangsulan: ..............................................
4 jelasna carane ngramasi rambut
wangsulan: ..............................................
5 kepiye carane njaga resike kulit
wangsulan: ..............................................
pragakna cara nggunakake perangan awakmu
uji praktik
pengayaan

gathukna gambar karo tulisan trep


gunakna garis amrih bener

dhengkul sikut rambut kuping untu

basa jawa timur kelas I sd/mi semester ganjil


wm i.
Kom setensi isar
| Da
3.4 mendengarkan, memahami, dan mengidentifikai teks perintah dan permintaan tentang kegiatan diri
sendiri secara lisan dan tulis.
4.4 melakukan perintah dan permintaan sederhana tentang kegiatan diri sendiri secara lisan dan tulis.

Indikator
3.4.1 mengidentifikasi kalimat perintah dalam teks
3.4.1 mengidentifikasi kalimat permintaan dalam teks.
3.4.1 membedakan ciri-ciri kalimat perintah dan kalimat permintaan.
3.4.1 menjelaskan isi teks.
4.4.1 membuat kalimat perintah sederhana.
4.4.2 membuat kalimat permintaan sederhana.
4.4.3 mempraktikkan kalimat perintah sederhana.
4.4.4 mempraktikkan kalimat permintaan sederhana.

Apersepsi
saben kulawargaku kumpul bareng ing omah
mesti pada rembugan babagan opo wae
kaluwargaku tansah rukun lan sentosa wulangan
saiki, kowe kabeh bakal nyinau carane gawe
ukara pakon lan ukara panjaluk

Peta Konsep
• nemokake ukara pakon
mangerteni ukara
• nemokake ukara panjaluk
pakon lan
• mbedakake ukara pakon lan panjaluk
panjaluk
• njlentrehake isi teks

kulawargaku

gawe ukara • gawe ukara pakon


pakon lan • gawe ukara panyuwun
panyuwun • mragakake pakon
• mragakake panyuwun

basa jawa timur kelas I sd/mi semester ganjil


Kompetensi Dasar
3.4.1 Menjelaskan isi teks.
Tujuan Pembelajaran
Setelah mengikuti pembelajaran, diharapkan siswa dapat:
• mengidentifikasi kalimat perintah dalam teks;
• mengidentifikasi kalimat permintaan dalam teks;
• membedakan ciri-ciri kalimat perintah dan kalimat permintaan.

AAAAA
w- -w -w w w

saben wong urip mesti kudu srawung karo wong liya nalika srawung
kadang kala ana sing ngucapake pakon karo ngucapake panjaluk
utawa panyuwunan ukara pakon biasane dinggo ngakon wong liyo
ukara panjaluk biasane dinggo njaluk tulung marang wong liyo
gatekna teks ngisor iki
ngresiki omah
jenengku sari aku saiki wis gedhe aku wis kelas siji sd bapaku
asmane pak damar ibuku asmane afifah
aku duwe adhi umur telung taun jenenge danu
omahku ana ing desa karangasem
nalika dina iki padha prei
ibu ngajak resik resik omah bareng
bapak ngresiki pekarangan
ibu ngresiki emperan
aku didhawuhi ibu ngresiki meja kursi ning ruang tamu ri meja lan
kursi kae resikana aku banjur njupuk sulak
bapakku njabuti suket lan nglumpukne barang barang bekas ing sekitaran omah
barang barang mau diklumpukake
“pak barang barang bekas iku kagem punopo" takonku marang bapak "barang
barang bekas iki arep dak dol menyang tukang rosokan" wangsule bapak
"tulung barang kabeh iki lebokna karung kui" ature bapak "nggih pak" sauranku
aku banjur ngewangi bapak nglumpukake barang bekas ning karung
sajrone wacan kasebut ngandhut ukara pakon yaiku
“ri meja lan kursi kae resikana"
uga ana ukara panjaluk sajrone wacan ing duwur yaiku
“tulung barang kabeh iki lebokna karung kui"

gladhen mandiri 1
garapen soal-soal ing ngisor iki
1 kulawargane sari cacahe ana pira
wangsulan: ..........................

2 sapa asmane bapake sari wangsulan:

3 apa sing ditindakake bapake sari


wangsulan: ..........................

4 gawea tuladha ukara pakon wangsulan:


..................................

5 gawea tuladha ukara panyuwun


wangsulan: ..........................
karo kancamu sameja

tindakna guneman kang nggunakake ukara pakon lan ukara panyuwun gunakna
basa padinanmu
tuladha
amir : wan mrenea sedhela
ridwan : ana apa mir kok ngakon aku mrono
amir : aku njaluk tulung rewangana njunjung meja iki
Nilai Vendhidhikan Karaktet
saha pasinaon ing ndhuwur bisa kajupuk nilai pendhidhikan karakter rasa ingin tahu
tegese gelem goleki bab-bab kang durung dimangerteni

Kompetensi Dasar:

4.4 Melakukan perintah dan permintaan sederhana tentang kegiatan diri sendiri secara lisan dan tulis. Tujuan Pembelajaran:
Setelah mengikuti pembelajaran, diharapkan siswa dapat:
• membuat kalimat perintah sederhana;
• membuat kalimat permintaan sederhana;
• mempraktikkan kalimat perintah sederhana;
• mempraktikkan kalimat permintaan sederhana.

kowe kabeh wis mangerteni ukara pakon lan ukara panyuwun sabanjure,
kowe kabeh kudu bisa gawe ukara pakon lan ukara panyuwun kowe uga bakal
nyinau mragakake ukara pakon lan ukara panyuwun ukara pakon yaiku ukara
kang isine ngakon marang wong liya ana ing pungkasan ukara nggunakake
tandha seru (!)
tuladha:
• jikukno buku iku!
• tulung bukake jendela iku!
• tukokno gula pasir!

ukara panyuwun yaiku ukara kang isine nelakake panjaluk


utawa panyuwunan marang wong liya
ing pungkasane ukara nggunakake tandha seru (!)
tuladha:
• aku njaluk tulung gawakna tasku sedhela!
• pak kula nyuwun sepatu enggal!
• wid aku njaluk tulung tulisna alamat omahmu!
gladhen mandiri 2
1
gawea tuladha
ukara pakon cacah
telu wae wangsulan:
a .................................................
b .................................................
c .................................................
2. gawea tuladha
ukara panyuwun
cacah telu wae
wangsulan:
a .................................................
b .........................................................
c .........................................................

gladhen kelompok 2

paragakna pacelathon ngisor iki!


laila : ri, arep lunga menyang ngendi
riska : aku arep ning pasar karo ibuku
laila : aku arep nitip oleh ora
riska : iyo la arep nitip opo
laila : tukokna rambutan sekilo bae
riska : iyo la gampang tulung jagakne adiku disik ya
laia : iyo ris mengko adimu dak ajak dolanan
%■
soal hots

semaken wacan iki! wangsulana


pitakon ing sangisore
makarya bareng
jenengku guntur bapakku asmane
pak danureja ibuku asmane bu
fatimah aku duwe mbakyu mbakyuku
jenenge sinta

basa jawa timur kelas I sd/mi semester ganjil


dina minggu dina prei kulawargaku ana omah
kabeh wayah esuk kulawargaku andum gawe
ibu ngumbahi klambi mbakyuku ngresiki jogan
aku lan bapak nandur kembang kulawargaku
makarya bareng
wangsulana pitakon-pitakon ing ngisor iki
1 sapa sing crita ing wacan iku
wangsulan: ..................................

2 sapa wae anggota kulawarga ing wacan iku


wangsulan: .......................................

3 sedulure guntur ana pira wangsulan:

4 dina apa padha prei wangsulan:

5 kulawargane wati padha ngapa nalika prei


wangsulan: .......................................

Gladhen Pungkasane Wulangan

a wenehana tandha ping * ing aksara a b utawa c kang kokanggep


bener wacanen wacan makarya bareng kanggo nggarap nomer 1-5
1 wayah esuk dina minggu 2 kulawargane guntur cacahe ana
kulawargane wati ... a
turu a papat
b mlaku-mlaku c b telu
makarya bareng c loro

basa jawa timur kelas I sd/mi semester ganjil


J
3 bapake guntur asmane ... a mangkata sekolah!
a sartono b dhik, tulung jendelane
b danureja ditutup bae!
c hartono c lungguha kursi!

4 ibune guntur asmane ... 11 ran, aku njaluk kembang


a bu halimah mawarmu.
b bu fatimah ukara iku kalebu ukara....
c bu amanah a pakon

5 mbakyune guntur jenenge ... b panyuwunan


a santi c pitakon
b sinta 12 le tulung sapine kae diangon
c susi ukara iku kalebu ukara....
6 bukakne kuwi! a pakon
ukara iku kalebu jinise ukara .... b pitakon
a pakon c panyuwunan
b pitakon 13 sedulur lanang sing luwih tuwa
c pawarta diceluk ....
7 bu kulo nyuwun sangu sekolah a kakang
ukara iku kalebu jinise ukara .... b mbakyu
a pakon c bibi
b panyuwunan
14 sing dadi kepala kulawarga yaiku
c pawarta
8 ukara pakon diwenehi tandha .... a bapak
a? b ibu
b ... c kakang
c!
9. ing ngisor iki sing kalebu ukara wacan kanggo soal nomer 15-20
pakon yaiku ... umar : ru, kapan anggonmu arep
a aku mlaku ngulon. piknik?
b aja mangan karo mlaku! heru : suk minggu.
c ayo padha sinau. umar : aja lali tuku oleh-oleh!
heru : oh ya, muga-muga ora lali.
10 ing ngisor iki sing kalebu ukara
panyuwunan yaiku ... umar : yen ana, tukua apel malang!
K____

basa jawa timur kelas I sd/mi semester ganjil


heru : iya. aku njaluk tulung dijagakake 18 aja lali tuku oleh-oleh! ukara iku
omahku, ya! kalebu ukara .... a pakon
umar : siap, ru. b pitakon c
panyuwunan
15 heru arep piknik ing dina a minggu
b senin c sabtu 19 sing arep piknik yaiku .... a
umar
16 sing njaluk ditukokake oleh- oleh
b heru
yaiku .... a umar b heru c umar lan heru
c umar lan heru
20 sing njaluk dijagakake omahe
17 umar njaluk ditukokake .... a apel yaiku ....
malang b apel surabaya c bakwan a umar b heru
malang c umar lan heru

b genepana ukara-ukara ngisor iki


nggunakake tembung sing trep
1 supaya adem jendelane ...
2 supaya cepet mateng, gedhekna ...
3 mbak ...aku digawekake dolanan saka gedebok pisang
4 mas aku ... apele
5 dhik ... gorengan ning warung!

c garapen soal-soal ngisor iki


1 sapa wae sing kalebu kulawarga inti iku
wangsulan :...................................................................

2 tandha apa kanggo mungkasi ukara pakon wangsulan :

basa jawa timur kelas I sd/mi semester ganjil


3 gawea tuladha ukara pakon
wangsulan :....................

4 gawea tuladha ukara panyuwun


wangsulan :.........................

5 gawea tuladha pacelathon kanthi ukara pakon lan ukara panyuwunan!


wangsulan :........................................................................
paragakna pacelathon sing wis kok gawe

pengayaan

uji praktik
a
gawea tuladha ukara pakon kanthi basa krama

tanda tangan
nama: nilai
guru orang tua
catatan:

basa jawa timur kelas I sd/mi semester ganjil


/---------------------------------------------------------------------
iBSHjL gladhen pungkasane semester

a wenehana tandha ping * ing aksara a b utawa c kang kok anggep bener
1 tangan iku basa krama inggile .... a a rikma b
asta timba c
b grana c tamba
tutuk dongeng kewan iku arane .... a
8
2 basa krama inggile sirah yaiku.... a. fabel b legendha c mitos
endhas b mustaka c rikma perangan awak sing cacahe paling
3 lawange bukakna! ukara iku kalebu akeh yaiku .... a rambut b driji c
ukara ... a pitakon b pakon c iklan talingan
9
4 ukara pakon dipungkasi tandha waca perangan awak kudu .... a
.... a ? b ! c : disawang b dirawat c ditata
5 basa krama inggile mripat yaiku.... a nalika mangan nggunakake tangan
palarapan b paningal c mustaka .... a kiwa b tengen c loro
6 basa krama inggile awak yaiku.... a10 driji paling cilik arane .... a
badan b raga c salira jenthik b tumunggul c jempol
7 basa krama inggile rambut yaiku driji sikil cacahe ana .... a lima b
limalas c sepuluh
11

1
7 12

13

basa jawa timur kelas I sd/mi semester ganjil


14 perangan awak kanggo nyangga a mlaku
sirah yaiku .... b lungguh
a gulu c ngucap
b dada 18
c pundhak
15

gunane kanggo ....


a ngrungokake
b guneman
gunane kanggo
c nyawang
a nyokot
b nyekel 19
c. guneman
16

gunane kanggo ....


a guneman
b nyawang
gunane kanggo c ngrasakne
a nyekel
20
b mlaku
c mangan

gunane kanggo ....


a ngrungokake
b nyawang
gunane
kanggo c caturan
b genepana ukara-ukara ngisor iki nggunakake tembung sing trep
1 rai basa krama inggile ....
2 supaya resik awak iku kudu ....
3 manawa mangan nggunakake ... tengen
4 driji iku basa krama inggile ....
5 krama inggile gulu yaiku ....

c garapen soal-soal ngisor iki


1 tulisen perangane awak cacah telu nganggo basa krama inggil
wangsulan :...................................................................

2 sebutna arane dolanan ing desamu cacahe 3 bae


wangsulan :...................................................................

3 gawea ukara panjaluk adhi marang kakange


wangsulan :...................................................................

4 gawea ukara pakon wong tuwa marang anak


wangsulan :...................................................................

5 kepiye carane jaga kesehatane awak iku


1 wangsulan :...................................................................
7

basa jawa timur kelas I sd/mi semester ganjil

Anda mungkin juga menyukai