4 Imtera
PT Imtera Publisher and Developer
Alamat: Perum Puri Permata Gajahan No. A4, Colomadu, Surakarta (57179)
PIMPINAN REDAKSI: Ibnu Abdul Rokhim ■ PENULIS: Agus Sriyanto Wahyudi, Febryana Septa Astiti, Merni Purwasih, Satriyo, dll. ■ EDITOR: Abdul
Rouf Al Ghofar, Frisca Sofiani, Khoiru Rosyid Vauzi, Merni Purwasih, Nimas Ristiana Anjar Pratiwi, Nurun Nisa' Zukhrifah Adib, Yulia Tri Murni. ■
SETTER: Amien Nur Ichsan, Meyrani Nuri Saputri, Santi Rejeki, Zeihan Permana. DESAIN COVER: Tim Imtera Publisher.
PURWAKA
Puji syukur ing ngarsaning Pangeran Kang Maha Welas lan Asih. Awit pituduh lan pitulunganipun buku "Basa Jawa Timur” menika saged
kasusun.
Buku menika kasusun adhedhasar Peraturan Gubernur Jawa Timur Nomor 19 Tahun 2014. Peraturan Gubernur menika ngrewat salah
satunggalipun bab Kurikulum Bahasa Daerah (Jawa/ Madura) SD/SDLB/MI 2013.
Buku menika kasusun kangge njangkepi buku-buku basa Jawa, utaminipun buku-buku ingkang dipunginakaken para siswa ing pawiyatan.
Salebetipun buku menika ngrewat perangan-perangan, antawisipun: Kompetensi Inti, Kompetensi Dasar, Tujuan Pembelajaran, Ringkesan
Materi, Gladhen Mandhiri, Gladhen Klompok, Soal HOTs, lan sapanunggalinipun.
Basa salebetipun buku menika sampun kajumbuhaken kalian para siswa Sekolah Dhasar. Kanthi menika para siswa saget nampi lan
mahami isi buku menika kanthi gampil.
Penulis nggadhahi pangarep-arep mugi-mugi buku menika saget dados sarana kangge nyinau basa Jawa ing pawiyatan. Kanthi menika,
basa Jawa saget tansah lestari ngantos saklami-laminipun.
Penulis nglenggana bilih buku menika tebih saking sampurna lan taksih kathah kekiranganipun. Ingkang menika, penulis mawantu-wantu
panyaruwe saking para pamaos liripun buku menika ing mangke saged dipunsampurnakaken.
Panyerat
Isine Buku
Wulangan 1 Urip Rukun .................................................................... 3
Wulangan 2 Dolan ing Lingkunganku.................................................... 14
Gladhen Tengah Semester..................................................................... 23
Wulangan 3 Tugasku Saben Dina ........................................................ 27
Wulangan 4 Aku lan Sekolahanku........................................................ 36
Gladhen Pungkasan Semester................................................................ 45
Kompetensi Inti
Indikator
3.1.1 Mengidentifikasi bunyi bahasa dari teks yang didengar
3.1.2 Membedakan pelafalan bunyi bahasa daerah yang sempurna dan tidak sempurna
4.1.1 Menirukan pengucapan bunyi bahasa daerah yang sempurna dan tidak sempurna
4.1.2 Mengartikulasikan/mengucapkan bunyi bahasa daerah yang didengar dengan jelas.
4.1.3 Mengeja bunyi bahasa daerah yang didengar
Apersepsi
Masyarakat iku isine wong akeh sing beda-beda
kepentingane. Ana beda suku, status, agama, panemu,
lan sapanunggalane. Kahanan beda-beda mau ora
ndadekake padudon lan pasulayan ing masyarakat.
Masyarakat sajroning bebrayan kudu tansah urip rukun
karo siji lan liyane. Sanajan beda kudu tetep srawung lan
tulung tinulung, Supayane bangsa Indonesia makmur lan
santosa.
Peta Konsep
A. Mangerteni linine Basa
Kompetensi Dasar
3.1 Mendengarkan, memahami, dan mengidentifikasi bunyi bahasa daerah yang didengar dengan tepat Tujuan
Pembelajaran
Setelah mengikuti pembelajaran, diharapkan siswa dapat:
1. mengidentifikasi bunyi bahasa dari teks yang didengar;
2. membedakan pelafalan bunyi bahasa daerah yang sempurna dan tidak sempurna.
Ringkesan Materi
Swara miring uga diarani swara ora sampurna, amarga olehe maca owah saka
tulisane.
Tuladha:
Temokna tembung-tembung sing nggunakake swara jejeg lan swara miring. Tulisen
sajrone tabel kaya ing ngisor iki!
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Gladhen Kelompok 1
Karo kancamu sameja, goleka tembung-tembung kang nggunakake swara jejeg lan
swara miring. Tulisen nganggo ejaan sing bener lan wenehana katrangan swara
jejeg/miring sing digunakake. Tulisen garapanmu sajrone tabel kaya ngisor iki!
Kompetensi Dasar:
4.1 Melafalkan bunyi bahasa daerah yang didengar dengan tepat.
Tujuan Pembelajaran:
Setelah mengikuti pembelajaran, diharapkan siswa dapat:
1. menirukan pengucapan bunyi bahasa daerah yang sempurna dan tidak sempurna;
2. mengartikulasikan/mengucapkan bunyi bahasa daerah yang didengar dengan jelas;
3. mengeja bunyi bahasa daerah yang didengar.
Gladhen Kelompok 2
tembung-tembung sajrone wacan kasebut. Tulisen sajrone format kaya ing ngisor
iki!
12
13
14
15
16
17
18
19
20
9
Basa Jawa Timur Kelas II SD/MI Semester Ganjil
J
Soal HOTs %■
Wacanen wacan ngisor iki, banjur wangsulana pitakonan ing sangisore!
Nyuluh Welut
Jenengku Damar.
Aku isih kelas loro SD.
Aku lan kancaku tansah rukun lan seneng dolan bebarengan.
Nalika preinan aku lan kancaku golek kegiyatan.
Jono, Rinto, lan Eko iku kanca-kancaku.
Aku, Jono, Rinto, lan Eko seneng nyuluh welut.
Nyuluh welut iku ana ing sawah sing teles.
Aku lan kanca-kancaku nggawa kepis.
Kepis iku kanggo wadhah iwak utawa welut.
Aku lan kanca-kancaku mangkat jam sanga esuk.
Aku lan kancaku padha golek panggonan dhewe-dhewe.
Nalika aku dhewekan, dumadakan ana ula sawah.
Ula iku liwat ana ngarepku.
Gandheng wedi, aku mlayu turut galengan sawah.
Nalika mlayu, aku kepleset.
Aku tiba klumah ana ing ler-leran.
Ngerti mangkono, kancaku malah padha ngguyu
Temokna panggunane aksara jejeg lan aksara miring ing wacan kasebut!
Tulisen sajrone format kaya ngisor iki!
3 /i/ jejeg
4 /i/ miring
5 /u/ jejeg
6 /u/ miring
7 /e/ jejeg
8 /e/ miring
9 /o/ jejeg
10 /o/ miring
I. Wenehana tandha ping (x) ing aksara a, b, utawa c kang kokanggep bener
Wacanen maneh wacan "Nyuluh Welut” 7. Urip rukun agawe santosane
ing ndhuwur kanggo nggarap soal nomer bebrayan.
1-5! Tembung kang ngandhut swara /e/
1. Kegiyatan sing dicritakake yaiku miring yaiku ....
nalika .... a. urip
a. dina Minggu b. bebrayan
b. dina preinan c. agawe
c. dina Sabtu
8. Pakdhe ngagem rasukan lurik.
2. Sing nyritakake pengalamane ing
Aksara /i/ ing tembung lurik kawaca
wacan ndhuwur yaiku ....
kanthi /i/...
a. Rinrto
a. munggah
b. Jono
b. doyong
c. Damar
c. miring
3. Kegiatan sing ditindakake ing wacan
kasebut yaiku .... 9. Aku turu ing lincak.
a. nyuluh welut Aksara /u/ ing tembung turu kawaca
b. nyuluh iwak kanthi /u/....
c. nyuluh manuk a. munggah
4. Damar mlayu turut galengan b. doyong
amarga .... c. jejeg
a. ketinggalan kancane 10. Tono mangan roti coklat.
b. weruh welut gedhe Aksara /o/ ing tembung Tono
c. wedi ketemu ula sawah kawaca kanthi /o/....
5. Kanggo wadhah welut, Damar a. munggah
sakancane nggunakake .... b. doyong
a. kepis c. miring
b. kranjang 11. Santi mangan Wajik.
c. ember Aksara vokal sing diwaca miring ing
6. Ibu adang sega. ukara kasebut yaiku ....
Tembung sing nggunakake swara a. /i/ ing tembung wajik
miring yaiku .... b. /i/ ing tembung Santi
a. Ibu c. Sega c. /u/ ing tembung Santi
b. Adang
II. Ganepana ukara-ukara ing ngisor iki kanthi tembung sing trep!
1. Karo kanca sekolah ora pareng tukaran, kudu ....
2. Ali tuku roti loro.
Aksara /o/ ing tembung loro diwaca ....
3. Parno ngombe banyu degan.
Aksara /e/ ing tembung degan diwaca kanthi swara ....
4. Joko ngingu jangkrik.
Aksara /i/ sing diwaca miring ana ing tembung ....
5. Marni nandur wit pelem.
Aksara /i/ sing diwaca miring ana ing tembung....
J III. Garapen soal-soal ngisor iki!
1. Sebutna tuladha kegiyatan kang nuduhake kerukunan ing ngomah!
Wangsulan:.................................................................................
Uji Praktik
Critakna ing ngarep kelas kegiyatan kang nuduhake kerukunan warga ing desamu!
Pemomot
Nama:
Tanda Tangan
Nilai
Guru orang Tua
Catatan:
3.2 Mendengarkan, memahami, dan mengidentifikasi huruflepas untukmenulis kata dan kalimatsederhana
dengan huruf tegak bersambung sesuai kaidah.
4.2 Menebalkan dan menyalin huruf lepas pada kata atau kalimat sederhana menjadi kata atau kalimat dengan
huruf tegak bersambung sesuai kaidah.
V_________________________________________________________________________________/
Indikator
3.2.1 Mengidentifikasi huruf lepas untuk menulis kata
3.2.2 Mengidentifikasi huruf lepas untuk menulis kalimat
3.2.3 Menulis kata menggunakan huruf tegak bersambung
3.2.4 Menulis kalimat sederhana menggunakan huruf tegak bersambung
4.2.1 Menebalkan huruf lepas pada sebuah kata supaya menjadi huruf tegak bersambung
4.2.2 Menyalin sebuah kata dengan huruf lepas supaya menjadi huruf tegak bersambung
4.2.3 Menebalkan huruf lepas pada sebuah kalimat supaya menjadi huruf tegak bersambung
4.2.4 Menyalin kalimat dengan huruf lepas supaya menjadi huruf tegak bersambung.
Apersepsi
\_______________________________________________________________________________________/
r --------------------------
Bocah-bocah iku lumrahe seneng dolanan. Biasane ing
desa iku isih ana dolanan tradisional sik maneka warna,
uga ana dolanan modern sing ning kutha. Dolanan bakal
nyenengake lan kepenak ditindakake yen bebarengan lan
lingkungane resik. Mula senajan dolanan kanti seneng,
kabeh kudu njaga lingkungan supaya tetep resik. Ing
wulangan iki kowe kabe bakal nyinauni babagan ngeja lan
nulis aksara lepas lan aksara sambung.
Peta Konsep
Tujuan Pembelajaran
Setelah mengikuti pembelajaran, diharapkan siswa dapat:
• mengidentifikasi huruf lepas untuk menulis kata
• mengidentifikasi huruf lepas untuk menulis kalimat
• menulis kata menggunakan huruf tegak bersambung
• menulis kalimat sederhana menggunakan huruf tegak bersambung
Wacanen teks ngisor iki kanthi permati!
Ringkesan Materi
Dolanan Bareng
Rina saiki kelas loro SD. Omahe Rina mapan ana ing Kutha Blitar. Kancane Rina
sing omahe cedhak yaiku Laila, Jarwo, lan Umar. Saben sore Rina sakancane
dolanan bareng ing plataran omah. Plataran omahe Rina iku resik lan edhum. Ana
wit sawo lan rambutan, uga maneka kembang. Saliyane iku, plataran omahe Rina
uga amba.
Sawise turu awan, Rina lan kancane dolanan ing plataran. Dheweke seneng
dolanan dhakon. Yen dolanan dhakon, Rina pasangan karo Laila. Dhakon iku dolanan
saka kayu kang dilegoki kanggo wadhah kecik. Kecik yaiku isi sawo kang wis
digaringake. Nanging ana uga dolanan dhakon kang digawe saka plastik kang
dicithak. Kecike uga saka plastik. laili
Nalika Rina lan Laila dolanan dhakon, Jarwo,
Umar, lan kanca-kanca lanang liyane padha
dolanan nekeran. Anggone dolanan nekeran ana
ing plataran lemah sing rata. Ing sandhuwure
plataran lemah mau digawe garis kanggo wadhan
neker.
Wektu wis nuduhake jam setengah lima.
Rina sakancane ngrampungi anggone dolanan.
Kabeh padha mulih menyang omahe dhewe-
dhewe. Wis wayahe adus sore. Ora lali parabotan
sing kanggo dolanan dirapekake lan disimpen
maneh ana panggonane sekawit.
Gladhen Mandiri 1
Gladhen Kelompok 1
J
Wacanen tembung-tembung ngisor iki kanthi
giliran karo kancamu sameja. Nalika salah siji maca, sing sijine
nggatekake lan mbenerake manawa keliru.
1. Siti 6. egrang
2. dolanan 7. empring
3. dhakon 8. wulung
4. Roni 9. bekelan
5. seneng 10.prau-praunan
Tujuan Pembelajaran:
Setelah mengikuti pembelajaran, diharapkan siswa dapat:
1. menebalkan huruf lepas pada sebuah kata supaya menjadi huruf tegak bersambung;
2. menyalin sebuah kata dengan huruf lepas supaya menjadi huruf tegak bersambung;
3. menebalkan huruf lepas pada sebuah kalimat supaya menjadi huruf tegak bersambung;
4. menyalin kalimat dengan huruf lepas supaya menjadi huruf tegak bersambung.
Kowe kabeh wis mangerteni carane njlentrehake ukara miturut pedhotan aksara,
wanda, lan tembung-tembung. Sabanjure, kowe kabeh bakal nyinau carane nulis
tembung lan ukara kanthi aksara jejeg sinambung.
Tuladha:
Jenengku Nara
Jenengku Nora.
Dipo numpak jaran kepang.
Wacanen wacan ngisor iki kanthi pocapan sing bener lan pener!
Gawe Dolanan
Nalika sabubare ujian semester para siswa padha prei. Nara, Tomo, Lina, lan
Dipo uga prei anggone sekolah. Bocah papat iku padha-padha isih kelas loro SD.
Sekolahane uga pada, yaiku ana ing SD Negeri 1 Ngawi.
Nara sakancane biasane dolanan bareng ngumpul ana omahe Nara. Ing
pekarangan omahe Nara padha dolanan maneka warna. Ana sing dolanan lompat
tali, delikan, beteng-betengan, lan sapanunggalane. Ana uga bocah sing dolanan
nggunakake prabotan, kayata egrang, mobil-mobilan, kapal-kapalan, lan liya-liyane.
Pranyata prabotan dolanan mau gawean dhewe, utawa ora amarga tuku.
Jebule Nara skancane nalika preinan sekolah padha gawe dolanan. Nara gawe
dolanan boneka saka gedebok pisang. Tomo gawe dolanan mobil-mobilan saka kulit
jeruk bali. Lina gawe dolanan kalung saka papah godhong pohung, dene Dipo gawe
dolanan prau-praunan saka mancung klapa. Bocah-bocah mau pancen padha kreatif
kanggo manfaatake preinan sekolah.
Gladhen Mandiri 1
Garapen soal-soal ngisor iki miturut isine wacan kasebut. Tulisen wangsulanmu
migunakake tulisan jejeg sambung!
1. Kapan para siswa padha prei sekolah?
Wangsulan:
%
Soal HOTs
Wacanen wacan ngisor iki, banjur wangsulana pitakonan ing
sangisore!
Padhang Mbulan
Wiwin, Nuril, Ahmad, lan Alpin omahe mung tunggal RT. Sekolahe uga pada ing
SD Negeri sing ana ing Desa Sekar arum. Bocah papat iku yen mangkat lan mulih
sekolah uga bebarengan. Antarane siji lan sijine ora tau padudon, kepara padha
rukun.
Ing dina Sabtu malem Minggu meneri ora udan. Rembulane ngepasi tanggal
limalas, dadi wayah wulan purnama. Cahyane mbulan katon padhang kaya wayah
awan. Ing wektu iku akeh para warga desa sing padha metu ana ing njaba
omah. Ana sing jagongan ing teras omah, ana
uga sing jagongan ing pos ronda. Bocah-bocah ora
keri, malah padha dolanan ing plataran omah.
Wiwin, Nuril, Ahmad, lan Alpin uga dalanan
bareng ing plataran omahe Wiwin. Bocah-bocah
liya uga pada ngumpul dolanan bebarengan.
Ana sing dolanan jelungan, ana sing dolanan
jamuran, ana sing dolanan cublak-cublak suweng,
lan sapanunggalane. Bocah-bocah katon padha
seneng atine.
Nalika wis jam sanga wengi, anggone padha dolanan padha leren. Kabeh pada
mulih menyang omahe dhewe-dhewe. Sing isih ana njaba mung bapak-bapak sing
padha rondha.
1. Apa sing dicritakake ing wacan iku?
Wangsulan:.................................................................................
2. Ana ing ngendi anggone bocah-bocah padha dolanan?
Wangsulan:.................................................................................
3. Dolanan apa wae sing ditindakake bocah-bocah?
Wangsulan:.................................................................................
4. Wayah jam pira anggone padha leren dolanan?
Wangsulan:.................................................................................
5. Sapa sing isih keri ana ing njaba?
Wangsulan:.................................................................................
Nuril sakancane omahe mapan ing 12. Dolanan kang ditindakake luwih
Desa . . saka bocah loro yaiku ....
a. Sekar Mlati a. dhakon
b. Sekar Wangi b. yoyo
c. Sekar Arum c. kasti
Nalika dolanan karo kanca kudu 13. Dolanan layangan iku becike
tansah .... mapan ana ing ....
a. dhewe a. dalan
b. meneng b. kebon
c. rukun c. lapangan
8. Ing ngisor iki kang ora kalebu 15. Kanggo nemtokake sing jaga nalika
dolanan tradhisional yaiku .... dolanan jelungan yaiku kanthi ....
a. egrang a. ngacungake driji
b. dhakon b. hom pim pah
c. tetris c. mlayu
9. Egrang iku digawe saka .... 16. Dolanan dhakon iku ditindakake
bocah cacah ....
a. kerdus
a. siji
b. triplek
b. loro
c. empring
10. Dolanan sing ditindakake bocah loro c. telu
yaiku .... 17. Dolanan kang lumrahe ditindakake
bocah lanang yaiku ....
a. engklek
a. pasaran
b. layangan
b. bekelan
c. dhakon
c. layangan
18. Dharsono nganggo sepatu anyar. a. ja-ran ke-pang
Jlentrehan miturut wandane ing b. ja-ran k-epang
tembung Purwanto yaiku .... c. jar-an ke-pang
a. Dha-rso-no
20. Nuril lan kancane dolanan cublak-
b. Dhar-so-no
cublak suweng.
c. Dhar-son-o
19. Wito numpak jaran kepang. Jlentrehan tembung cublak-cublak
suweng yaiku ....
Jlentrehan miturut wandane ing
tembung jaran kepang yaiku .... a. cub-lak-cu-blak su-weng
b. cu-blak-cu-blak su-weng
c. cub-lak-cu-blak suw-eng
II. Ganepana ukara-ukara ing ngisor iki kanthi tembung sing trep!
1. Dolanan sing ditindakake bocah loro tuladhane ....
2. Joko mancing ing blumbang
Pedhotane tembung blumbang miturut wandane yaiku ....
3. Dolanan egrang iku digawe saka ....
4. Wulan purnama iku dumadi nalika tanggal ....
5. Dolanan ora kena jor-joran, kudu eling ....
Critakna ing ngarep kelas kegiyatan kang nuduhake krukunan warga ing
desamu!
Perbaikan
Tulisna Ukara kang ngandhut swara /i/ jejeg lan miring! Wangsulan:
Nama:
Nilai Tanda Tangan
Guru orang Tua
Catatan:
I. Wenehana tandha ping (x) ing aksara a, b, utawa c kang kokanggep bener!
Wacan kanggo soal nomer 1-5 Ing Desa Tanjung Sari, Blitar arep
mengeti dina kamardikan RI kang kaping
Gotong Royong
74. Para warga wiwit tanggal 1 Agustus
3. Gawea tuladha ukara kang ngandhut aksara /u/ diwaca miring. Tulisen kanthi
aksara jejeg sambung!
Wangsulan:.................................................................................
4. Gawea tuladha ukara kang ngandhut aksara /o/ diwaca jejeg. Tulisen kanthi
aksara jejeg sambung!
Wangsulan:.................................................................................
Indikator
'^ '
3.3.1 Menjelaskan arti kata sulit yang terdapat dalam teks laporan sederhana
3.3.2 Menjelaskan isi teks laporan sederhana
4.3.1 Menyusun teks laporan sederhana
4.3.2 Menceritakan kembali secara singkat isi teks laporan sederhana
v____________________________________________________________________y
Apersepsi
Saben dina wong urip iku mesti duweni kegiyatan
kang rutin. Ing kaluwarga, kabeh anggota duweni
kewajiban dewe-dewe. Nangin kudu tetep iso bantu
anggota liyane. Kayata anak kudu iso bantu wong
tuwa. Umpamane umbah-umbah klambi saben dinan,
nyapu jogan, nyirami tetanduran, makani ingon-
ingon. Kagiyatan mau uga bisa digawe laporan sing
prasaja. Wulangan iki kowe kabeh bakal nyinauni
carane gawe laporan kang prasaja.
Peta Konsep
A. Mangerteni Tebs Laporan
Kompetensi Dasar
3.3 Mengamati, mengenal, memahami dan mengidentifikasi teks laporan sederhana tentang alam sekitar, hewan
dan tumbuhan serta jumlahnya secara lisan dan tulis.
Tujuan Pembelajaran
Setelah mengikuti pembelajaran, diharapkan siswa dapat:
• menjelaskan arti kata sulit yang terdapat dalam teks laporan sederhana;
• menjelaskan isi teks laporan sederhana.
Ringkesan Materi
Teks laporan yaiku teks kang isine nglaporake sawernane kegiyatan utawa
kedadean. Laporan katulis miturut kahanan lan kedadean sanyatane. Nulis
laporan nggunakake basa kang cekak aos lan gampang dingerteni.
Wacanen teks ngisor iki kanthi permati!
Adus kanggo Kasarasan
Ad us iku kegiyatan sing penting banget.
Sebab yen tanpa adus, awake manungsa bisa gatel-
gatel lan kena penyakit kulit.
Aku adus sadina kaping pindho.
Yaiku adus ing wayah esuk lan adus ing wayah sore.
Pigunane adus yaiku kanggo ngresiki awak saka
regedan sing nemplek ing awak.
Regedan sing nemplek iku yen ora diresiki bisa
ndadekake penyakit kulit.
Sajrone adus ana telung prakara sing biyasane dilakoni.
Siji, yaiku sikatan nganggo odol lan sikat gigi kanggo ngresiki untu.
Loro, keramas nganggo sampo kanggo ngresiki rambut.
Telu, sabunan nganggo sabun kanggo ngresiki awak.
Banjur sawise rampung kabeh bisa andukan kanggo ngulapi sisa banyu sing ana ing
awak.
Gladhen Mandiri 1
Wangsulana pitakonan ngisor iki!
1. Kena ngapa awake dhewe kudu adus?
Wangsulan:..................................
V- - =1
HI 28 Basa Jawa Timur Kelas II SD/MI Semester Ganjil
fhj Y O' A j*Jii
I) ' °T^__ * a ; a A
Nilai Vendhidhikan. Katakbet
Saka pasinaon ingndhuwurbisa kajupuknilai pendhidhikan karakterfeer/asama.
Tegese, gelem bebarengan nindakake tugas.
Tujuan Pembelajaran
Setelah mengikuti pembelajaran, diharapkan siswa dapat: menyusun teks laporan sederhana;
menceritakan kembali secara singkat isi teks laporan sederhana.
Sawise mangerteni bab teks laporan, kowe kabeh uga bisa nulis laporan.
Anggonmu padha nulis laporan bisa njlentrehake bab kegiyatanmu ing omah. Kowe
bisa nyritakake kegiyatan wiwit tangi turu nganti mangkat sekolah.
1. Critakna maneh teks laporan ing ndhuwur nggunakake basamu dhewe. Tutugna
tuladha ngisor ik!
Wangsulan:.................................................................................
%
Soal HOTs
Wacanen wacan ngisor iki, banjur wangsulana pitakonan ing sangisore! Dolan
menyang Jatim Park
Nalika preinan sekolah aku sakanca padha plesir.
Aku sakanca diajak plesir Pakdhe Misno.
O ya jenengku Satriyo Priambodo.
Saiki aku kelas 2 SD ing Kutha Malang.
Dina Minggu esuk padha nglumpuk ing daleme Pakdhe Misno.
Aku digawani panganan lan teh anget dening ibuku.
Kanca-kancaku, yaiku Zaki, Tanto, Munir, lan Hamzah.
Hamzah iku putrane Pakdhe Misno.
Mula aku kapernah nakndulur karo dheweke.
Jam wolu esuk aku sakanca padha budhal menyang Jatim Park.
Aku sakanca numpak mobile Pakdhe Misno.
Tekan Jatim Park udakara jam sanga.
Jatim Park mapane ana ing Kutha Malang.
Sawise tekan Jatim Park aku sakanca diajak mlaku-mlaku.
Pakdhe Misno nuduhake papan-papan sing ana ing Jatim Park Ana
Sawijine papan sing isine tiruan kewan purba. Patung-patung kewan
purba iku digawe memper asline.
I. Wenehana tandha ping (x) ing aksara a, b, utawa c kang kokanggep bener!
II. Ganepana ukara-ukara ing ngisor iki kanthi tembung sing trep!
1. Tugas pokoke bocah sekolah yaiku ....
2. Supaya ora tangi kawanan, nalika mapan tura ora kena ....
3. Mangan nalika wayah esuk diarani ....
4. Adus iku lumrahe ditindakake wayah esuk lan ....
5. Yen didhawuhi wong tuwa ngrewangi gawean ngomah kudu ....
3. Gaweyan apa wae sing bisa ngrewangi wong tuwa ing ngomah?
Wangsulan:...................................................................
J
4. Apa gunane sarapan ing wayah esuk
Wangsulan:...............................
Perbaikan
Uji Praktik
Wangsulan:...................................................................................
Nama:
Nilai Tanda Tangan
Guru Orang Tua
Catatan:
J
Wulnpn 4
Aku Lan Sekolahanku
Kompetensi Dasar
3.4.Mengenal, memahami dan mengidentifikasi teks cerita narasi sederhana tentang kegiatan bermain di
lingkungan rumah atau sekolah.
4.4 Memperagakan teks cerita narasi sederhana tentang kegiatan bermain di lingkungan sekolah atau rumah.
Indikator
3.4.1 Menjelaskan arti kata sulit.
3.4.2 Menyebutkan unsur-unsur cerita narasi.
3.4.3 Mengidentifikasi pokok-pokok cerita.
3.4.4 Menjelaskan isi teks cerita narasi sederhana
4.4.1 Menulis teks percakapan berdasarkan teks cerita narasi.
4.4.2 Memperagakan teks percakapan.
Peta Konsep
Basa Jawa Timur Kelas II SD/MI Semester Ganjil ■U 'C, -A. ■ JL sr? U'
H 36
VJ A. Mangerteni Tebs Narasi
Kompetensi Dasar
3.4. Mengenal, memahami dan mengidentifikasi teks cerita narasi sederhana tentang kegiatan bermain di
lingkungan rumah atau sekolah
Tujuan Pembelajaran
Setelah mengikuti pembelajaran, diharapkan siswa dapat:
• menjelaskan arti kata sulit;
• menyebutkan unsur-unsur cerita narasi;
• mengidentifikasi pokok-pokok cerita;
• menjelaskan isi teks cerita narasi sederhana
Teks narasi yaiku teks kang nyritakake kedadean kanthi urut miturut wektu
Ringkesan Materi
kedadeane. Sajrone teks narasi nduweni unsur: tema, tokoh, watak tokoh, latar,
alur, amanat.
Tema yaiku underane perkara kang ana sajrone crita. Tokoh yaiku para
paraga kang ana sajrone crita. Watak tokoh yaiku wewatekan saben-saben paraga
sajrone crita. Latar yaiku papan, wektu, lan swasana sajrone crita. Alur yaiku
rangkaian utawa reroncene kedadean sajrone crita. Amanat yaiku pesen penulis
sing kamomot sajrone crita.
Pokok-pokok crita bisa katemokake sajrone paragraf sajrone teks crita. Dene
isine crita bisa dimangerteni saka pokok-pokok sajrone crita. Isine crita bisa
dijlentrehake kanthi basane dhewe-dhewe.
Wacanen teks ngisor iki kanthi permati!
Kliru Sragam
Jenengku Dodit Nugraha. Saiki aku kelas loro sekolah dasar. Ing sekolahku
diwajibake nganggo sragam sekolah. Sajrone seminggu ana telung werna sragam.
Ing Dina Senen lan Selasa para siswa nganggo sragam dhuwur putih, ngisor
abang. Dina Rebo lan Kemis nganggo sragam ndhuwur bathik, ngisor biru. Dina
Jumat nganggo sragam olahraga. Dene ing dina Sabtu nganggo sragam pramuka.
Ana ing ngomah aku dikulinakake ibuku supaya nyimpen sragam sekolah
kanthi urut miturut dinane. Sawise disetrika, sragam dicenthel ngango hanger ing
lemari. Ing ngarep dhewe sragam putih abang, banjur sragam bathik, sragam
olahraga, lan ing pungkasan sragam pramuka.
Ana sawijine dina Jumat ngepasi tanggal abang lan sekolah prei. Nanging ing
dina Sabtune, para siswa diwajibake mlebu sekolah. Ya ing dina Sabtu iku aku wis
siyap-siyap mangkat sekolah. Aku njupuk klambi miturut urutane ing lemari.
J
Kaya biyasane, aku mangkat sekolah dhewekan numpak sepedha. Aku
enggal mlebu kelas saperlu nyeleh tas ing mejaku. Dumadakan aku dijawil
dening Tino. Karo ngeguyu, dheweke takon marang aku, "Dit, saiki dina apa?"
"Dina Sabtu," wangsulanku. "Lha kok kowe nganggo sragam olahraga?" pitakone
Tino maneh."Wo,...hla kok aku kliru," wangsulanku karo kaget lan semu isin.
Sawise dakpikir, jebule aku kliru njupuk sragam sebab ing dina Jumat prei.
Aku enggal matur Bu Guru manawa aku kliru nganggo sragam. Bu Guru ngendika
ora apa-apa, ora perlu mulih ganti sragam.
-
Nilai Vendhidhikan Karakter
Saka pasinaon ing ndhuwur bisa kajupuk nilai pendhidhikan karal<terkerja
sama. Tegese, gelem bebarengan nindakake tugas.
4.4 Memperagakan teks cerita narasi sederhana tentang kegiatan bermain di lingkungan sekolah atau rumah.
Tujuan Pembelajaran:
Setelah mengikuti pembelajaran, diharapkan siswa dapat:
1. menulis teks percakapan berdasarkan teks cerita narasi;
2. memperagakan teks percakapan;
3. menanggapi penampilan kelompok lain. .yaw
Sawise mangerteni bab teks narasi, kowe kabeh bakal sinau bab carane nulis
pacelathon. Pacelathon yaiku guneman kang ditindakake luwih saka wong siji.
Pacelathon bisa digawe saka wacan narasi. Carane, para paraga ditulis karo ukara
sing diucapake. Antarane jeneng paraga lan ukara sing diucapake diwenehi tanda
titik loro (:).
Tuladha:
Bambang : Mar kowe ameh menyang ngendi?
Damar : Aku arep menyang toko buku.
Bambang : tuku buku opo mar?
Damar : tuku buku tulisku sing wis entek.
Bambang : ya wis aku melu menyang toko buku wae. :
Damar Ayo bareng aku.
Kawruh Sapala
Nggunakake tandha titik loro ( : )
Nalika gawe sawijine tulisan kudu nggatekake aturan.
%
Salah sijine aturan yaiku nggunakake tandha titik loro ( : ).
Tandha titik loro ( : ) digunakake kanggo nulis bab-bab ngisor iki.
1. Nulis wacan pacelathon. Tanda titik loro diseleh sawise jeneng paraga
pacelathon.
Tuladha:
Widi : Gas, kapan anggonmu arep menyang omahku?
Bagas : Ya suk dina Minggu.
Widi : O, ya yen ngono aku dakana ngomah bae.
2. Kanggo nuduhake rincian sawijine bab Tuladha:
a. Santi nandur sayuran: bayem, kangkung, kobis, lan wortel.
b. Toko iku dodolan prabotan sekolah: buku, potlot, tas, garisan, lan
sapanunggalane.
Wacanen waneh wacan”Kliru Sragam” bang wis kok sinau ing patemon
Gladhen Mandiri 2
sadurunge.
Gaweya
pacelathon
miturut
wacan
kasebut.
Genepana
tuladha
ngisor iki!
Wangsulan:
Kliru Sragam
Klambi sragamu wis koktata ing lemari?
Ibu Dodit
Tino
Dodit
Dit, saiki dina apa?
Tino
Dodit
Tino Yo wis, gek matur Bu Guru manawa sragammu kliru! Bu, sragam
Dodit
Bu Guru
%
Soal HOTs Wacanen wacan ngisor iki, banjur wangsulana pitakonan ing
sangisore!
Renang Bareng
Jamal, Adi, Surya, lan Umar pada janjian arep renang bareng.
Dino Minggu, ngepasi sekolah prei.
bocah papat mau padha numpak pit menyang kolam renang.
Jam pitu esuk padha kumpul ana ing omahe Adi.
Sakwise padha kumpul banjur padha ngepit dhewe-dhewe.
Tekan kolam renang kabeh langsung ganti klambi.
Banjur jegur ing kolam lan pencar dhewe-dhewe.
Sekitar rong jam bocah papat mau renang.
Sakwise renang padha mangan sega soto.
Ing warung cedak kolam.
Kabeh podo pesen teh anget amarga kademen.
Sakwise mangan kabeh pada bali muleh.
A. Wenehana tandha ping (x) ing aksara a, b, utawa c kang kokanggep bener
Wacanen maneh wacan "Renang 5. Bareng" Watake Jamal, Adi, Surya, ikan umar yaiku ....
ing ndhuwur kanggo nggarap soal nomer 1-
a. seneng mangan
5!
b. seneng ngombe
c. rukun
v--- =1
HI 42 Basa Jawa Timur Kelas II SD/MI Semester Ganjil
I)
J v.
Pak
Kuncara seneng nonton bangsane Budi: lya, Min, meh takon apa?
manuk. Lasimin Menawi papan wisata
Selecta
Dene Fitri kepengin nonton gajah. menika mapanipun wonten
Pak Dadang kanthi sabar nuruti pundi?
kekarepane putrane. Pak
Budi: O..., papan wisata Selecta
6. Kulawargane Kuncara plesiran ing iku ana ing Kutha Malang.
dina . . Lasimin Kinten-kinten pinten kilo
a. prei manawi saking Surabaya
b. Minggu ngriki?
c. Senen Pak Ya udakara saka kene
Budi: sepuluh
7. Sing ngajak plesiran yaiku .... kilo.
a. Pak Dadang Lasimin Wah, nggih tebih nggih,
b. Bu Fatma Pak?
c. Kuncara lan Fitri Pak
Budi: Lha apa kowe arep mrana?
8. Ibune Kuncara asmane .... Lasimin Kula ajeng diajak Mas
a. Bu Fatma Rangga
dolan mrika?
b. Bu Fatimah Pak lya, yen mrana numpak bis
c. Bu Fatmawati Budi:
kota wae.
9. Ing taman Jurug ana maneka
warna .... Lasimin Mbetahaken wekdal pinten
a. manuk menit manawi saking ngriki,
b. kewan Pak?
c. gajah Pak Kira-kira telung puluh menit
Budi:
10. Putrine Pak Dadang sing yen numpak bis.
jenenge ....
a. Fitri Lasimin Matur nuwun, Pak menggah
b. Safitri
pitedahipun.
c. Fitriyani Pak
Budi: lya, Min, padha-padha.
11. Irah-irahan wacan ing dhuwur
yaiku .... 12. Paraga kang nindakake pacelathon
a. Menyang Kebun Binatang kasebut cacahe ana wong ...
b. Menyang Taman Jurug a. siji
c. Dina prei b. loro
c. telu
Wacan kanggo soal nomer 12-17
Papan Wisata Selecta 13. Lasimin nggunakake basa Jawa ....
Lasimin : Nuwun sewu, Pak badhe a. ngoko
nyuwun pirsa menapa b. krama
kepareng? c. padinan
kasebut ana ing .... 19. Aku butuh prabotan sekolah (...)
a. Surabaya potlot, buku tulis, lan penggaris.
b. Malang Tanda waca kanggo nggenepi ukara
c. Selecta kasebut yaiku ....
16. Bab kang dirembug ing pacelathon . a koma
0
kasebut yaiku .... b. titik loro (:)
a. Papan Wisata ing Surabaya c
. titik telu (-)
b. papan Wisata ing Malang 20. Underane perkara sajrone teks
c. Papan Wisata Selecta narasi diarani ....
17. Jarak antarane Surabaya menyang a
. tema
Selecta yaiku .... .
b amanat
II. Genepana ukara-ukara ing ngisor iki kanthi tembung sing trep!
1. Urutan kedadean sajrone teks narasi diarani ....
2. Papan kedadean sajrone teks narasi diarani ....
3. Tokoh sajrone teks narasi uga diarani ....
4. Pacelathon ditindakake luwih saka wong ....
5. Pesen saka penulis sajrone teks narasi uga diarani ....
*A
Gladhen Pungkasan Semester
I. Wenehana tandha ping (X) ing aksara a, b, utawa c kang kokanggep bener!
Wacan kanggo soal nomer 1-5 5. Rukun agawe santosa, crah agawe
1. Kagiyatan sing nuduhake kerukunan
yaiku .... a. ramah
a. gawe prakaryan b. bubrah
b. plesiran c. lumrah
Pak Jono dhahar kare.
c. k
erja bakti 6. Tembung sing nggunakake swara
miring yaiku ....
2. Manawa ana kanca tukaran kudu di ....
a. Pak
a. rukunake
b. Jono
b. rewangi
c. kare
c. tinggal lunga Pacule ora landhep.
3. Para warga padha rukun sanajan Tembung kang ngandhut swara
beda panemu. 7. miring yaiku ....
Aksara /a/ kang diwaca miring a. pacule
ana ing tembung .... b. landhep
a. para, warga, padha c. ora
b. para, sanajan, padha Urip iku kudu padha rukun.
c. para, padha, beda Aksara /i/ ing tembung urip kawaca
kanthi /i/...
4. Reresik lingkungan dadi kuwajibane 8.
a. munggah
para warga.
b. doyong
Aksara /i/ kang diwaca miring ana
c. miring
ing tembung ....
a. reresik
b. lingkungan
c. dadi
’— ==u
g46
Basa Jawa Timur Kelas II SD/MI Semester
21. Sing nindakake pacelathon yaiku
J
Wacan kanggo soal nomer 21-25 Gawe
a. Pak Ahmad
Taman b. Danu
Danu sakulawargane duwe omah ing c. Pak Ahmad lan Danu
perumahan.
22. Pak Ahmad arep gawe ....
Ing ngarep omahe Danu isih ana
pekarangan. a. tanduran
Ing pekarangan iku arep diwenehi b. dolanan
taman. c. taman
Pak Ahmad : Nu, tulung jupukna 23.
Pak Ahmad maculi lemah arep
pacul lan cethok!
kanggo ....
Danu : Badhe kangge a. jugangan
menapa, b. blumbang
Pak? c. nandur wit
Pak Ahmad : Ayo gawe taman ing 24. Danu didhawuhi cepakake tanduran
ngarep omah.
Danu : O, inggih, Pak.
a. kembang
Pak Ahmad : Yen uwis, cepakna b. pari
tanduran kembang c. tela
sing dituku wingi
kae! 25. Omahe Danu ana ing ....
Danu : Inggih, Pak. Lha a. perumahan
b. desa
menika
c. kutha
kok lemahipun dipun
paculi, badhe kangge
menapa, Pak?
Pak Ahmad : Iki arep dakgawe
blumbang.
Danu : Lha, ulamipun?
Pak Ahmad : Ya suk yen wis dadi
ditukokake iwak
ing pasar.
II. Ganepana ukara-ukara ing ngisor iki kanthi tembung sing trep!
1. Fitri nganggo sandhal jepit.
Aksara /i/ sing diwaca jejeg ana ing tembung....
2. Marni nandhur wit pelem.
Aksara /i/ ing tembung wit diwaca ....
3. Nugraha ngombe banyu putih.
Aksara /e/ ing tembung ngombe diwaca kanthi swara ....
4. Urip rukun ndadekake ati krasa ....
5. Sanajan beda agama, warga masarakat kudu ....
2. Gawea tuladha ukara kang ngandhut aksara /o/ diwaca miring. Tulisen kanthi
aksara jejeg sambung!
Wangsulan : ........................................................................
Nama:
Nilai Tanda Tangan
Guru orang Tua
Catatan:
J