ASAL USUL CILACAP

Diajukeun Kanggo Nyumponan Salah Sahiji Pancen Basa Sunda

KU: Kelompok 2
 Adinda Tianty Farhan (01)
 Axel Caesar Pratama (05)
 Baqas Ghazi Amanu (06)
 Muhammad Hafidz Kuncoro (21)
 Saamy Fajrol’ashr Arruzain (29)

SMA NEGERI 2 CIMAHI

Jl. KPAD Sriwijaya IX No.45A, RT.08/RW.16, Setiamanah, Kec. Cimahi Tengah, Kota Cimahi,
Jawa Barat 40524
 PANGJAJAP

Alhamdulillah, puji sinareng sukur panulis panjatkeun ka hadirat Allah S.W.T, nu

parantos maparin sagala nikmat sarta limpahan rahmat sareng karunia-na, dugi dina danget ieu
panulis tiasa ngaréngsékeun ieu laporan nu judulna nyaeta ‘Asal Usul Cilacap’.
Laporan ieu disusun pikeun ngalakonan salah sala sahiji pancen kelompok dina mata
pelajaran "Basa Sunda". Panulis sadar yén ieu laporan téh masih seueur kakirangan-na boh tina
segi panyajian atawa tina segi eusina.
Ku kituna simkuring ngahaturkeun kritik sareng saran-na pikeun ngembangkeun ieu
karya tulis atawa laporan ‘Asal Usul Cilacap’
Ahir kata, panulis ngan ukur tiasa ngaharepkeun mudah-mudahan ieu karya tulis /
laporan ‘Asal Usul Cilacap’ ngabogaan mangpaat hususna pikeun panulis sorangan sareng
umumna pikeun sakumna pamaca sadayana.

Cimahi, …. September 2023

Tim Panyusun

iii
 DAPTAR EUSI

PANGJAJAPDAPTAR EUSI
BAB I : BUBUKA..........................................................................................................................2
 1.1. KASANG TUKANG...................................................................................................................2
 1.2. WATESAN MASALAH..............................................................................................................2
 1.3. TUJUAN TINA lAPORAN..........................................................................................................2
BAB II : EUSI................................................................................................................................3
 2.1. SAJARAH CILACAP..................................................................................................................3
 2.2. CIRI TINA MASYARAKAT CILACAP...........................................................................................4
 2.3. CIRI TINA LINGKUNGAN.........................................................................................................4
 2.4. SISTEM ATIKAN MASYARAKAT CILACAP.................................................................................5
 2.5. SISTEM BASA MASYARAKAT CILACAP....................................................................................6
 2.6. ADAT ISTIADAT MASYARAKAT CILACAP.................................................................................7
BAB III : PANUTUP.......................................................................................................................9
 3.1. KACINDEKAN..........................................................................................................................9
 3.2. BONGBOLONGAN...................................................................................................................9
DAPTAR PUSTAKA.....................................................................................................................10

1
 BAB I : BUBUKA
 1.1. KASANG TUKANG
Cilacap nyaéta hiji kacamatan di Propinsi Jawa Tengah, Indonésia. Ibukotana
nyaéta Kota Cilacap. Kabupatén ieu wawatesan langsung sareng Kabupatén Brebes
sareng Kabupatén Banyumas, Kabupatén Kuningan di kalér, Kabupatén Banyumas
sareng Kabupatén Kebumen di wétan, Samudra Hindia di kidul, ogé Kabupatén
Ciamis, Kota Banjar sareng Kabupatén Pangandaran di kulon.
Watesna langsung sareng Propinsi Jawa Barat, ngajadikeun Cilacap tempat
papanggih budaya Banyumasan sareng budaya Sunda (Priangan Timur). Ku kituna,
Cilacap miboga kaanekaragaman budaya sareng sajarah anu narik perhatian, tempo
jaman karajaan Sunda Kuna, Cilacap beulah kulon kaasup kana wewengkon karajaan
Sunda. Ku kituna, Kabupatén Cilacap jadi topik anu matak pikabitaeun pikeun
didiskusikeun dina mangsa ieu.

 1.2. WATESAN MASALAH

1. Kumaha asal-usul sareng sajarah Cilacap ?
2. Kumaha ciri masyarakat anu aya di Cilacap?
3. Kumaha ciri lingkungan Cilacap?
4. Kumaha sistem atikan anu aya di Cilacap?
5. Naon wae adat istiadat anu aya di Cilacap?
6. Kumaha sistem Bahasa wargi Cilacap

 1.3. TUJUAN TINA lAPORAN

Maksud ditulisna laporan ieu nyaeta kanggo mere pamahaman anu leuwih ka
masyarakat anu sanes, yen jumlah masyarakat anu unik teh sakitu loba jumlahna, teras
kudu dijaga ku arurang sadayana ameh eweh hijipun budaya unik eta anu nepi ka
punah.

2
 BAB II : EUSI
 2.1. SAJARAH CILACAP
Sajarah Kabupatén Cilacap dibagi jadi sababaraha tahapan, nya éta dina
mangsa ngadegna karajaan di Pulo Jawa sareng dina mangsa kolonial Walanda.
Sajarah lengkapna nyaeta :
1. Jaman karajaan
Dina ahir jaman Karajaan Majapahit (1294-1478) wewengkon cikal
bakal Kabupatén Cilacap dibagi jadi wewengkon Karajaan Majapahit, Adipati
Pasir Luhur sareng Karajaan Pakuan Pajajaran, anu wilayahna manjang ti
wétan nepi ka kulon.
Nurutkeun Husein Djayadiningrat, Karajaan Hindu Pakuan Pajajaran
sanggeus diserang ku pasukan Islam Banten sareng Cirebon runtuh dina taun
1579, ku kituna bagian wétan Karajaan Pakuan Pajajaran dipasrahkeun ka
Karajaan Cirebon. Ku lantaran kitu, sakumna wewengkon cikal bakal
Kabupatén Cilacap di beulah wetan aya dina kakawasaan Karajaan Islam
Pajang sarta kulonna dipasrahkeun ka Karajaan Cirebon.
Karajaan Pajang diganti ku Karajaan Mataram Islam anu diadegkeun
ku Panembahan Senopati taun 1587-1755, ku kituna wewengkon cikal bakal
Kabupatén Cilacap anu tadina aya dina kakawasaan Karajaan Islam Pajang
dipasrahkeun ka Karajaan Mataram.
Taun 1595 Karajaan Mataram ngalegaan ka Kabupaten Galuh anu aya
di wewengkon Karajaan Cirebon.
Numutkeun buku harian Kompeni Walanda di Benteng Batavia,
tanggal 21 Pebruari 1682 katampi serat anu eusina tarjamahan lalampahan
darat ti Citarum kaléreun Karawang ka Bagelen. Ngaran anu dipaké di
wewengkon cikal bakal Kabupatén Cilacap nyaéta Dayeuhluhur sareng
Limbangan.
2. Jaman Kolonial Walanda
Pamaréntah Hindia Walanda tanggal 3 Oktober 1855 ditandatanganan
ku Gubernur Jenderal Duijmaer Van Tuist, ka Menteri Kolonial Karajaan
Walanda dina Kabinet Sreserpt tanggal 29 Désémber 1855 Nomer 86, sareng
surat rahasia Menteri Kolonial tanggal 5 Januari. 1856 Nomer 7/A ditepikeun
ka Gubernur Jenderal Hindia Walanda.
Nurutkeun Menteri Kolonial, usulan Pembentukan Kabupatén Cilacap
téh miboga dua harti, nya éta paménta persetujuan dibentukna Kabupatén
Cilacap sareng organisasi bestir pribumi sarta belanja anggaran leuwih ti
F.5.220 per taun, duanana.
Merlukeun persetujuan Raja Walanda, sanggeus narima surat rahasia ti
Mentri Kolonial Pamaréntah Hindia Walanda kalawan besluit Gubernur

3
 Jéndral tanggal 21 Maret 1856 Nomer 21, antara séjén netepkeun yén Onder
Regentschap Cilacap ditingkatkeun jadi. Regentschap (Kabupatén Cilacap).

 2.2. CIRI TINA MASYARAKAT CILACAP

1. Multietnis Sareng Multikultural

Masarakat di Kabupatén Cilacap kacida rupa-rupa étnis sareng
budayana. Salian ti urang Jawa, aya ogé sababaraha etnis minoritas anu cicing
di wewengkon ieu. Ieu nyiptakeun karagaman budaya sareng tradisi.

2. Budaya Jawa Anu Kuat

Budaya Jawa mangaruhan kana gaya hirup, tradisi sareng adat istiadat
di Cilacap. Basa Jawa mindeng dipaké dina paguneman sapopoé, sarta ajén-
inajén budaya Jawa, saperti ngajénan ka sepuh sareng tradisi kawin,
dijungjung.

3. Agama Islam Anu Dominan

Mayoritas penduduk di Cilacap ngagem agama Islam, sareng masjid
mangrupikeun tempat ibadah anu penting di masarakat. Ajén-inajén
kaagamaan sareng perayaan-perayaan Islam saperti Ramadhan sareng Idul
Fitri merebak kana kahirupan sapopoé.

4. Someah
Masarakat Cilacap kakoncara ku soméah. Saregep ngabagéakeun
sémah, boh ti luar daérah boh ti mancanagara. Tradisi méré dahareun ka sémah
geus ilahar di dieu.

5. Pamakean Batik
Batik nya éta pakéan adat anu mindeng dipaké ku warga Cilacap dina
rupa-rupa acara adat, hajatan, komo dina kahirupan sapopoé. Unggal motif
batik bisa miboga harti simbolis nu tangtu.

 2.3. CIRI TINA LINGKUNGAN

Cilacap mangrupa wewengkon anu miboga kakayaan budaya, alam sareng

ékonomi anu unik. Kabeungharan budaya sareng alam ieu nyiptakeun lingkungan anu
rupa-rupa sareng pikaresepeun pikeun warga sareng wisatawan anu
datang ka daérah ieu. Kakayaan ingkunganna antara lain nyaeta
1. Pantai Panjang
Cilacap ngabogaan basisir anu panjang tur éndah, anu jadi obyek
wisata. Sababaraha pantai anu kasohor diantarana Pantai Teluk Penyu, Pantai
Widara Payung, sareng Pantai Karangbolong.

4
 2. Tatanén sareng Perikanan
Sabagéan ageung wewengkon di Kabupatén Cilacap mangrupa
wewengkon tatanén sareng perikanan. Béas, jagong sareng lauk téh komoditi
utama dihasilkeun di dieu.
3. Industri sareng Kilang Minyak
Cilacap kakoncara ogé ngabogaan kilang minyak Pertamina anu gedé,
anu mangrupa salah sahiji kilang minyak panggedéna di Indonésia. Ieu
nyiptakeun padamelan sareng ogé gaduh dampak anu ageung kana ékonomi
lokal.
4. Leuweung Sareng Alam Liar
Kabupatén Cilacap ngabogaan leuweung sareng leuweung liar anu
masih kénéh dijaga. Taman Nasional Jawa Banteng mangrupa wewengkon
lindung anu jadi imah sato galak saperti banteng Jawa.
5. Parubahan Iklim
Sapertos wewengkon-wewengkon di Indonésia séjénna, Kabupatén
Cilacap ogé ngalaman dampak parobahan iklim, diantarana usum hujan anu
henteu teratur sarta résiko banjir.

 2.4. SISTEM ATIKAN MASYARAKAT CILACAP

Sistem atikan di Cilacap, Indonésia, nuturkeun kerangka dasar atikan nasional anu
lumaku di sakuliah Indonésia. Sababaraha poin umum dina sistem pendidikan di
Cilacap diantarana
1. Atikan Dasar
Sapertos di tempat sanés di Indonésia, Cilacap ngagaduhan tingkat
pendidikan dasar anu diwangun ti SD (SD) sareng SMP (SMP). Kurikulum
nasional disusun ku Kementrian Pendidikan dan Kebudayaan RI sarta
diturutan di sakola-sakola Cilacap.

2. Atikan Menengah
Pendidikan menengah di Cilacap ngawengku SMA (SMA) sareng
SMK (SMK). Siswa milih jurusan atanapi program studi luyu sareng minat
sareng bakatna.

3. Paguron luhur
Cilacap ogé ngabogaan paguron luhur sareng politéknik nu nawarkeun
rupa-rupa program akademik.

4. Kurikulum Tambahan
Di sawatara sakola di Cilacap, hususna anu museur kana kabudayaan
sareng tradisi daérah, bisa waé aya tambahan kurikulum anu nekenkeun unsur-

5
 unsur husus saperti kasenian sareng kabudayaan daérah, tradisi, atawa basa
daérah.

5. Pangajaran Basa Daérah

Basa daérah Jawa bisa diajarkeun di sakola-sakola di Cilacap
minangka bagian tina usaha pikeun ngalestarikeun budaya lokal.

6. Ekstrakurikuler
Sakola biasana ngagaduhan rupa-rupa kagiatan ekstrakurikuler
sapertos olahraga, kasenian, sareng kagiatan sosial.

Kedah diinget yén rinci ngeunaan sistem pendidikan di Cilacap tiasa

béda-béda ti hiji sakola atanapi lembaga atikan ka anu sanés. Sajaba ti éta,
parobahan kawijakan atikan nasional atawa lokal ogé bisa mangaruhan sistem
atikan di wewengkon

 2.5. SISTEM BASA MASYARAKAT CILACAP

Basa Cilacap, ogé katelah basa Jawa Cilacap, nyaéta dialék basa Jawa anu
dipaké ku masarakat di wewengkon Cilacap, Jawa Tengah, Indonésia. Sababaraha hal
anu kudu diperhatikeun dina ngagunakeun basa Cilacap diantarana:

1. Dialek Jawa
Basa Cilacap mangrupa salah sahiji dialek basa Jawa. Sanajan bisa mibanda
kamiripan jeung basa Jawa baku, ieu dialék bisa mibanda variasi kecap, éjahan jeung
lafalna béda.

2. Pamakéan Sapopoé
Basa Cilacap umumna dipaké dina paguneman sapopoé antara warga
satempat. Ieu ngawengku paguneman di imah, pasar, sakola jeung tempat lianna di
Cilacap.

3. Pentingna Basa Daérah

Saperti dina réa kabudayaan di Indonésia, ngagunakeun basa daérah saperti
Basa Cilacap mangrupa salasahiji cara masarakat pikeun ngajaga jati diri budayana.
Ku kituna, basa ieu miboga ajén anu penting dina komunikasi jeung budaya lokal.

4. Multilingual
Seueur warga Cilacap ogé lancar nyarios basa Indonésia, nyaéta basa
nasional Indonésia. Ku lantaran kitu, mindeng ngagunakeun basa Indonésia dina
kaayaan formal, saperti di sakola, pagawéan, atawa pamaréntahan.

5. Basa dina Kasenian jeung Kabudayaan

Basa Cilacap ogé dipaké dina seni budaya daérah, saperti dina rumpaka
tembang, sastra jeung pintonan tradisional.

6
 Perlu diinget yén basa téh salawasna mekar, sareng dina jaman globalisasi,
pangaruh tina basa sanés ogé tiasa mangaruhan panggunaan basa daérah. Sanajan
kitu, réa masarakat Cilacap masih kénéh usaha pikeun ngalestarikeun jeung miara
basa Cilacap minangka bagian penting tina jati diri jeung warisan budayana.

 2.6. ADAT ISTIADAT MASYARAKAT CILACAP

Bulan Asyura atawa Muharam mangrupa bulan husus pikeun umat Islam boh,
kaasup anggota NU, ogé urang Sunda dina budaya Jawa. Sasih ieu mukaan pananggalan
Hijriyah ogé pananggalan Jawa. Urang Jawa leuwih akrab nyebut bulan Sura atawa Suro.
Ieu di handap aya 4 tradisi Suroan Cilacap anu aya di kalangan masarakat Nahdlatul
Ulama di Cilacap.

1. Tradisi Suroan atawa Muharraman

Tradisi Suroan nyaéta tradisi ngabagéakeun datangna bulan Sura atawa
Muharam. Dina tradisi ieu, umat Islam ngumpul di masjid atawa mushola dina
giliran Taun anyar Hijriyah. Maranehanana ngayakeun solat babarengan dina
awal taun dituluykeun ku bacaan yasin sareng tahlil. Sanggeus acara,
maranéhna terus ngurilingan diri atawa dahar babarengan.
2. Bumi Sedekah atawa Bumi Kasalametan
Sedekah Bumi atawa Selamatan Bumi mangrupa tradisi sukuran ka
bumi. Syukuran ieu mangrupa rasa sukur kana hasil bumi (sedekah tina lahan)
warga. Biasana sedekah bumi dilaksanakeun di balé désa atawa balé désa.
Salian ti sedekah bumi, aya oge sedekah laut. Sedekah ieu mangrupa rasa
sukur pikeun newak lauk laut pikeun pamayang. Disebutkeun yén bumi sareng
laut diciptakeun dina bulan Muharam atanapi bulan Sura.
3. Slametan Brokoih (Mbrokoih)
Dina bulan Sura ogé aya nu ngayakeun slametan brokoih. Brokoih
(brokoh+sufiks i) asalna tina basa Arab (Barokah). Pangwilujeng Brokoih ka
para sepuh anu anakna tos nikah sadayana. Menopause pikeun awéwé
mangrupikeun tanda sareng biasana unggal murangkalih parantos
ngalahirkeun incu.
Awéwé anu ngaliwat ménopause nganggap umurna diberkahan, sabab dina
umur anu kawilang sepuh aranjeunna masih ngagaduhan kasempetan ningali
sadaya budakna nikah. Nini ngarasa geus rengse ngalahirkeun anakna (lega sareng
sugema) sabab tugasna ngadidik budak geus suksés. Manéhna ngarasa bungah
bisa meunang Putu (nepungan anak incu). Ku kituna si nini ngayakeun brokoih
slametan sangkan meunang barokah ti Allah SWT.

7
4. Besik Ngubur
Besik Kubur mangrupa tradisi Suroan meresihan kuburan atawa
panembahan sareng baraya. Sanggeus beberesih kuburan atawa panembahan,
tokoh agama lokal baris mingpin solat. Réngsé solat, dahar babarengan di
wewengkon kuburan. Tradisi kuburan Suroan besik masih keneh rutin di
Taman Makam Surowani Kawunganten Lor Kacamatan
Kawunganten Cilacap.

8
 BAB III : PANUTUP
 3.1. KACINDEKAN

Kota Cilacap, nyaéta ibu kota Kabupaten Cilacap anu ogé jadi pusat
pamaréntahan sareng perekonomian Kabupaten Cilacap, Propinsi Jawa Tengah,
Indonésia. Jumlah pendudukna 260.095 jiwa taun 2023 sareng kawasna 88,76 km²
anu diwangun ku 3 kecamatan. Kota Cilacap nyaéta bekas kota administratif anu
dipimpin ku walikota anu ditunjuk ku bupati satempat (pajabat eselon 3), anu
ngawasna Kecamatan Cilacap Kidul, Kecamatan Cilacap Tengah, sareng Kecamatan
Cilacap Lor. Sajak dilaksanakeun otonomi daérah, status kota administratif Cilacap
dihapus sareng digabungkeun deui kana daérah indukna, Kabupaten Cilacap.
Kabupatén Cilacap réa pisan karagaman budaya, kasenian, adat istiadat, jeung
lain-lain. Ku kituna, urang kudu salawasna ngajaga ieu budaya sangkan
eksistensina teu punah.

 3.2. BONGBOLONGAN

Unggal wewengkon boga sajarah sorangan, asal-usul jeung kaunikanana

masing-masing. Ku kituna, aya alusna lamun urang boga rasa panasaran luhur, sabab
ku kituna, urang bisa ngaronjatkeun pangaweruh diri ngeunaan wewengkon di nagara
urang sorangan, sangkan bisa numuwuhkeun rasa nasionalisme jeung cinta
ka nagara urang.

9
 DAPTAR PUSTAKA

https://chat.openai.com/share/99bcc38b-1262-4360-afb2-
14d1e097c12dhttps://p2k.stekom.ac.id/ensiklopedia/Sejarah_Cilacap#:~:text=Cilacap
%20berasal%20dari%20kata%20%22Cacab,%22%20dan%20%22Lacap%22
https://pcnucilacap.com/7-tradisi-suroan-cilacap-akulturasi-budaya-nusantara/
https://chat.openai.com/share/1a9a4cab-4e73-49df-a8c0-2d19a7fca136

10