Mata Kuliah :
Dosen Pengampu :
Disusun Oleh :
NPM : 20540066
Kelas : PGSD-02 / IV
Puji Syukur kita panjatkan atas kehadirat Allah SWT yang telah melimpahkan rahmat dan
karunia sehingga saya mampu menyelesaikan laporan ini tepat waktu. Adapun tema dari laporan
ini adalah “SENDRATASIK JAKA TARUB LAN NAWANG WULAN”.
Pada kesempatan ini saya mengucapkan banyak terimakasih kepada dosen mata kuliah
Apresiasi Seni dan Budaya Jawa Ibu Dite Hastini, S. Hum yang telah memberikan tugas kepada
saya, saya juga ingin berterimakasih kepada pihak-pihak yang telah membantu saya dalam
mengerjakan laporan tersebut.
Saya sadar bahwa laporan yang saya buat ini belum sempurna, namun ini merupakan salah
satu langkah yang baik dalam proses belajar saya. Maka saya menerima kritik dan saran dari
pembaca.
Anggi Febrianti
BAB I
PENDAHULUAN
A. LATAR BELAKANG
Sendratasik adalah singkatan dari kata seni, drama, tari, dan musik. Istilah seni,
drama, tari, dan musik apabila disingkat yaitu menjadi sendratasik. Akronim sendratasik
(seni, drama, tari, dan musik) merupakan singkatan/akronim resmi dalam Bahasa
Indonesia. Sendratasik ini dibawakan seperti bermain drama yang diiringi lagu atau
musik serta melakukan sebuah tarian.
B. RUMUSAN MASALAH
1. Apa pengertian Seni, Drama, Tari dan Musik?
2. Bagaimana asal usul cerita Jaka Tarub lan Nawang Wulan?
3. Apa isi naskah cerita Jaka Tarub lan Nawang Wulan?
C. TUJUAN PENULISAN
1. Untuk mengetahui pengertian dari Drama, Tari dan Musik
2. Untuk mengetahui asal usul cerita Jaka Tarub lan Nawang Wulan
3. Untuk mengetahui isi dari cerita Jaka Tarub lan Nawang Wulan
BAB II
PEMBAHASAN
Legenda Jaka Tarub salah satu cerita rakyat jadi legenda di Nusantara yang sangat
populer di Pulau Jawa khususnya Jawa Tengah dan Jawa Timur. Konon kisahnya terjadi
di sebuah desa Widodaren Kecamatan Gerih, Kabupaten Ngawi, Provinsi Jawa
Timur.diabadikan dalam naskah populer Sastra Jawa Baru, Babad Tanah Jawi. Kisah ini
berasal dari cerita seorang janda yang tidak memiliki anak kemudian mengangkat anak
laki-laki untuk menjadi anaknya yang bernama Jaka Tarub ("pemuda dari Tarub").
Setelah dewasa ia digelari Ki Ageng Tarub, Jaka Tarub ini disuruh ibunya menikah
karena ibunya merasa Jaka Tarub sudah waktunya untuk menikah,namun Jaka Tarub
belum ingin menikah, namun tidak lama ibu Jaka Tarub meninggal, kemudian Jaka Tarub
frustasi atas kehilangan ibunya, dan suatu ketika ia ingin berburu rusa tetapi dia tak
kunjung mendapatkan rusa. Jaka Tarub merasa lelah dan lapar,ia beristirahat tanpa
disadari ada bidadari turun dari khayangan, ada angin kencang yang membawa selendang
bidadari itu kepada Jaka Tarub, hari mulai petang dan harus kembali ke khayangan, tetapi
bidadari itu belum mendapatkan selendangnya kembali, Jaka Tarub yang tertidur tadi
tidak menyadari bahwa itu selendang milik bidadari. Jaka Tarub mendengar suara
tangisan perempuan dan menawarkan nya ikut bersamanya karena hari sudah mau
malam. Singkat cerita, perempuan itu diberi nama Nawang Wulan dan menjadi istri Jaka
Tarub, suatu ketika Jaka Tarub melanggar apa yang diucapkan Nawang Wulan, sehingga
Nawang Wulan menjadi wnaita biasa, kemudian suatu saat dia kehabisan beras dan
mencari beras Nawang Wulan bertemu dengan selendang yang selama ini ia cari, karena
ia sudah menemukan selendangnya Nawang Wulan kembali ke khayangan ,tetapi dia
berjanji untuk selalu menemui anaknya setiap malam. Kemudian, Menurut sumber dari
masyarakat setempat terdapat petilasan makam Jaka Tarub di desa tersebut. Rata-rata
masyarakat setempat yang sudah lanjut usia tahu jalan cerita Jaka Tarub dengan 7
bidadari. Nama desa Widodaren itu dipercaya masyarakat setempat berasal dari
kata widodari yang dalam bahasa Indonesia berarti bidadari. Di desa ini juga
terdapat sendang (mata air) yang konon dulu adalah tempat para bidadari mandi dan Jaka
Tarub mengambil selendang salah satu bidadari.
NASKAH
ADEGAN I
JAKA TARUB KARO SIMBOKE RESIK RESIK KEBON
Lampu Mati
Narator : Rikala semana / ing salah sawijining desa / kacarita ana mbok
rondho lan anak sing jenenge Jaka Tarub /Jaka Tarub / wis ditinggal bapake wiwit
isihcilik //
Lampu Hidup
Lampu Mati
ADEGAN II
Lampu Hidup
(Jaka Tarub masuk stage sama simboke nggowo perlengkapan bar resik-resik kebon)
Narator : Saktekane ngomah / Mbok Rondho nyiapke panganan / kanggo
mangan bengi
Ibu Jaka Tarub : “Ngger, ana sing simbok arep rembukne karo awakmu.”
Jaka Tarub : “Wonten menapa mbok?”
Ibu Jaka Tarub : “Ngger, kowe wes gedhe, wis pantes nduwe bojo.”
Jaka Tarub : “Nanging kula dereng purun palakrama, mbok.”
Ibu Jaka Tarub :“Nanging, yen simbok wis ora ana, sopo sing bakal ngurusi
awakmu?”
Jaka Tarub :”Ampun ngendikan mekaten, mbok.”
Ibu Jaka Tarub :”Simbok mung krasa soyo suwe ragane simbok sansaya ringkih,
ngger.”
Lampu Mati
ADEGAN III
Lampu Hidup
Jaka Tarub : ”Ana sing bedo saka simbok dina iki.” ( meneng karo mikir)
Jaka Tarub : ”Mboten kados padatan simbok nyawisaken sedaya dinten niki.”
Ibu Jaka Tarub : ”Ora apa-apa, Ngger. Simbok pengen kowe ora banget kekeselen
sing nyambut gawe.”
Jaka Tarub :”Matur suwun, mbok.”
Ibu Jaka Tarub : ”Pada-pada, Ngger. Koyone dina iki Simbok ora bisa lungo
menyang sawah karo awakmu.”
Jaka Tarub : ”Nggih sampun, Mbok. Kajenge kula mawon. Panjenengan kendel
mawon wonten dalem.”
Jaka Tarub :”Iyo ngger, ati-ati ya.”
(Jaka Keluar Stage )
Narator : Jaka uga pinuju menyang sawa/ senadayan mangkat makarya
dewekan/ Deweke tetep gumbregah kanggo simboke sing lagi ringkih ana ing
ngomah. /
Lampu Mati
ADEGAN IV
SIMBOKE MATI
Narator : dina wis sansaya sore / wayahe Jaka Tarub mulih menyang ngomah
gawa hasil panene/
Lampu Mati
ADEGAN V
Narator : Sawijining dina, Jaka Tarub lunga ana ing alas kanggo ngilangake beban
pikirane
Lampu Hidup
Jaka Tarub : “ aku tak menyang alas wae lah, karo mburu kijang, daripada nang omah
kepikiran simbok terus “
(Jaka lungo karo gowo panahan )
Lampu Mati
ADEGAN VI
Narator : Katon 7 widodari sing ayu-ayu lagi nyuwun pangestu marang Bapa
lan Biyunge supaya bisa lunga menyang Mayapada
(widodari kabeh mlebu kecuali windi karo anggita )
Perlengkapan : Klasa
Lampu Hidup
Lampu Mati
ADEGAN VII
Lampu Mati
ADEGAN VIII
Lampu Hidup
Narator : Sawijining dina, Jaka Tarub menyang alas kanggo mburu kijang
(Jaka memanah, ana widodari sek nyelehke selendang nang watu)
Narator : Tanpa sengaja, Jaka Tarub krungu sayup-sayup suara wong wadon kang
lagi geguyonan.
Jaka Tarub :”Kayane aku krungu suarane wong wadon, Hmmm neng ngendi yo?”
Jaka Tarub : ”Wah wah.... ana 7 wong wadon ayu jebule. Mbok menowo salah siji
Sijine jodohku “
(Jaka Tarub nyolong selendange nawang wulan)
TEROMPET MUNI
Bidadari 3 : ”Cepet-cepet, wes wayahe awake dewe bali menyang khayangan Bapak
sampun nimbali”
Nawangwulan :”Nanging, selendang ijoku ora ana. Aku ora bisa mulih tanpa Selendang
iku.”
Bidadari 4 :”Kepriye iki? Senadyan slendange mbak Nawangwulan mau ana ing
Sisih selendangku.”
Bidadari 5 :”Aku uga wes nyobo goleki slendange mbak Nawangwulan, ananging
Ora ketemu.”
Bidadari 6 :”Iyo, aku yo uwis nyobo goleki ananging ora ketemu. Mbakyu, Menapa
ingkang kedah kula lampahaken?”
Bidadari 3 :”Kula mboten saget terus-terusan wonten Mayapada. Kula kalih Sedulur-
sedulur kedah balik dhateng kayangan mbak. Ngapunten Mbakyu Nawangwulan,
menawi sampun takdir panjenengan tilar Wonten Mayapada.”
Nawangwulan :”Nanging dik, aku neng kene kepie?”
Bidadari 3 :”Kula mboten saget tindak napa-napa Mbak, namung nderek Dedungo
muga-muga jenengan sae wonten mriki.Sugeng tilar mbak.”
Nawangwulan :”Dhikkkkk.” ( nangis)
Narator : Enem widodari ninggalake Nawangwulan dewe ana ing
Mayapada. Slendang Nawangwulan durung ketemu. Nawangwulan ngroso dewean
lan nangis ana ing sakpinggire tlaga. Banjur Jaka tarub nyendaki lan menehi
panglipur.
Jaka Tarub :”Madosi menapa Nyai?”
Nawangwulan :”Selendang kula ical. Kula mboten saget wangsung dhateng
Khayangan.”
Jaka Tarub :”Kahyangan? Dados sampeyan menika salah satunggaling widodari?”
Nawangwulan : ( meneng amarga wedi )
Jaka Tarub :”Ampun ajrih kalih kula, Nyai. Kula mboten ajeng nyilakani Sampeyan.
Kados pundi menawi sampeyan tumut dhateng griya Kula. Sampeyan saget tilar wonten
griya kula sakwetawis wedal.”
Nawangwulan :”Saestu Kangmas???”
Jaka Tarub :”Nggih Nyai, Panjenengan saget tilem sakwetawis wedal wonten
Griya kula. Monggo niki diagem rumiyin.” ( ngewenehke jarik Menyang
Nawangwulan).
Nawangwulan :”Matursuwun.”
Jaka Tarub :”O nggih, sinten asma panjenengan ?”
Nawangwulan :”Kula Nawangwulan.”
Jaka Tarub :”Asma ingkang endah, Kula Jaka Tarub. Mangga ndherek kula.”
Musik :
Lampu Mati
ADEGAN IX
Lampu Hidup
Lampu Mati
ADEGAN X
NAWANGSIH MUNCUL
Lampu Hidup
Lampu Mati
ADEGAN XI
Lampu Hidup
Jaka Tarub :” Hahh.. jebul dik Nawangwulan iki mung masak saktekem pari. Pantes
wae beras ing lumbung isih akeh.”
Narator : Sawise Jaka lunga / Nawangwulan uga mbukak isi kukusane / Ing
wektu iki Nawangwulan duweni rasa curigo marang bojone
Nawangwulan :”Jebule Kangmas Jaka Tarub sing delikne selendangku. Isi lumbung
saya suwe sansaya entek akhire aku iso nemokake selendangku maneh. Iki mesti
kersane Gusti Kang Maha Kuasa”
Narator : Sakwise Nawangwulan ngerti yen selendange didelikne bojone dewe,
Nawangwulan duweni niat arep mulih maneh neng kayangan lan ninggalake Jaka
Tarub uga anak wadone
Lampu Mati
ADEGAN XII
Perlengkapan : Dakon
(nawang wulan nggawa selendang)
Lampu Hidup
Nawangwulan :” Kangmas, ngapurane kula badhe budhal.”
Jaka Tarub :” La terus pie dek karo anake dewe, Nawangsih?”
Nawangwulan :”Sampeyan rumat anake dewe, mas.”
Jaka Tarub :”Tapi dek, aku ora sanggup yen ngrumat Nawangsih dewean.”
Nawangwulan :”Kula percados dhateng sampeyna mas, menawi sampeyan saget
Ngrumat Nawangsih.”
Nawangsih :”Bukkk... ampun ninggalake kula kiyambak.” ( ngrangkule ibuke karo
Nangis)
Nawangwulan :”Koe ora dewean, Nduk. Ana bapak nek kene.”
Jaka Tarub :”Opo koe tego ninggalke Nawangsih tanpa sliramu dik?”
Nawangwulan :”Tapi wonten mriki sanes dalem kula, dalem kula wonten kayangan
Sanes wonten mriki mas.”
(Nawang wulan keluar stage)
Narator : Akhire amarga kepekso, Jaka Tarub lan Nawangsih ngikhlasake
lungane Nawangwulan
Lampu Mati
ADEGAN TERAKHIR
NAWANGWULAN BALI
Lampu Hidup
PENUTUP
A. KESIMPULAN
Pertunjukan Sendratasik merupakan sebuah penyajian Seni, Drama dan Musik
yang patut diteruskan atau patut dilestarikan, apalagi Sendratasik ini mengangkat cerita-
cerita zaman dahulu yang perlu diperkenalkan kepada para pemuda-pemudi dengan
zaman sekarang agar para pemuda-pemudi tahu tentang sejarah dan cerita zaman dulu.
Sendratasik ini dapat disajikan dengan baik dan rapi bila semua pemain dan para tim
dapat bekerja sama dengan baik, karena pada sebuah penyajian sebuah seni dibutuhkan
kerjasama semua tim.
LAPORAN PERTANGGUNGJAWABAN PERTUNJUKAN SENDRATASIK
JAKA TARUB LAN NAWANG WULAN