Aktiviti Igneus &

Gunung Berapi

AKTIVITI
IGNEUS
2

AKTIVITI
IGNEUS
Bentuk muka bumi
jalar dalam (rejahan)
Hasil daripada
pembekuan magma di
bawah permukaan
bumi
Daik
Sil
Pakolit
Lopolitos
Lakolitos
Batolitos

Bentuk muka bumi

jalar luar
(terobosan)
Hasil daripada
pembekuan lava di
permukaan bumi

Gunung Berapi

IGNEUS JALAR DALAM

( REJAHAN)

DAIK
Magma mengalir keluar
Menembusi lapisan batuan melalui
rekahan
&
sesaran
secara
menegak
Magma membeku sebelum sampai
ke permukaan bumi
Contoh : Rabung Klang Gate
6

SIL
Magma MEMBEKU SECARA MENDATAR
di antara lapisan batuan terutamanya
batuan mendak.
SIL adalah
batuan

selari

dengan

lapisan

Contoh: Sil di Palisde,New York(330

Meter), Great Whin Sil ( Timur Laut
Britain)
7

PAKOLIT
Magma
beku
di
PUNCAK
ANTIKLIN & LENGKUNG SINKLIN
Contoh: Bukit Corndon di Britain

CORNDON HILL

LAPOLIT
Magma membeku ikut lengkung
kerak bumi
Seolah-olah
sebuah piring :
TENGAH TEBAL : HUJUNG - NIPIS
Bahagian
atas
dan
bawah:
melentur ke bawah.
Membeku dalam lembangan yang
cetek
Kebanyakannya berlapis
Contoh: Bushveld di Afrika Selatan
10

BUSHVELD-AFRIKA
SELATAN

11

LAKOLIT
Berbentuk seperti cendawan @
kubah
BAHAGIAN BAWAH : Agak rata
BAHAGIAN ATAS : melengkung
seperti kubah
Contoh: Gunung Henry di Utah
Amerika Syarikat
12

GUNUNG HENRY
UTAH (AS)

13

BATOLIT
Sekumpulan magma membeku secara
besar-besaran
di dalam lapisan
kerak bumi.
Bentuk bumi
terbesar

jalar

dalam

yang

Bentuk tidak sekata

Contoh: Gunung Stone di Georgia
14

GUNUNG STONE DI
GEORGIA

15

IGNEUS JALAR
LUAR
(TEROBOSAN)
GUNUNG BERAPI
http://dsc.discovery.com/convergence
/pompeii/interactive/interactive.htm
l

IGNEUS JALAR LUAR (TEROBOSAN)

Magma mengalir keluar

membeku di permukaan bumi

&

Contoh:
Kon gunung berapi lava asid,
kon gunung berapi lava bes,
kon abu, kon komposit,
penara basalt
krater & kaldera
17

LAVA GUNUNG BERAPI

LAVA- Magma yang mengalir di
permukaan bumi
Ada 2 jenis:
1.LAVA ASID - likat
2.LAVA BES- Cair

18

LAVA
LAVA ASID
70%
-kandungan
silika
Sangat
pekat/likatMengalir
dengan
perlahan
Cepat membeku di
permukaan bumi
Jarak aliran- Dekat
Taat lebur tinggi
Suhu: 800oC-1000oC
Letupan kuat- banyak
mengandungi
gas
yang berada di bawah
pengaruh
tekanan

LAVA BES
70%Kandungan
besi & magnesium
Cair & mengalir laju
Lambat membeku
mengalir lebih jauh di
permukaan bumi
Takat lebur rendah &
sangat panas
1 100oC 1 200oC
Letupan kecil- Gas di
bawah tekanan tinggi
dalam lava adalah
sedikit.

19

JENIS-JENIS KON

20

1.KON LAVA ASID

Cerun suram
Lava asid lebih likat dan cepat
membeku
Lava @ magma diletuskan keluar
dari genahar, ia akan cepat
membeku
(
tidak
mampu
mengalir jauh)
Lava @ magma sejuk &
membeku dengan cepat
Kon gunung semakin curam
Contoh: Gunung Berapi Vesuvius
-Itali,Gunung Etna -Itali

21

GUNUNG BERAPI
VESUVIUS-ITALI

22

GUNUNG BERAPI ETNAITALI

23

2.KON LAVA BES

Cerun - landai
Gunung berapi kon lava bes juga
dikenali sebagai Gunung berapi
perisai
Cerun landai -lava @ magma
cair & mampu mengalir jauh
sebelum membeku
Kaya dengan mineral feram/besi
Contoh: Gunung Berapi Mauna
Loa di Hawaii, Gunung Merapi di
24

GUNUNG BERAPI MAUNA LOA-HAWAII

25

GUNUNG MERAPI-INDONESIA

26

3.KON ABU
Cerun gunung: Cekung & curam
Terdiri daripada bahan-bahan
seperti debu,abu,serpihan batu
@
batu
tongkol
@
aliran
piroklastik @ bahan sinder yang
membentuk bom gunung berapi.

27

Letusan yang kuat memecahkan

puncak
gunung
lantas
menghamburkan ketulan dan
serpihan batu serta debu- boleh
mencapai sehingga 3 km tinggi
Contoh:Gunung
Berapi
Pinatubo, Gunung Berapi Mayon
(meletus 7 Ogos 2006)

28

GUNUNG PINATUBOFILIPINA

29

GUNUNG MAYON-FILIPINA

30

4.KON KOMPOSIT
Terdiri pelbagai jenis kon lava &
abu yang keluar dari pelbagai
lohong
di
sekeliling
gunung
berapi

Kon-kon terbentuk daripada

rekahan batuan yang wujud di
sekeliling gunung berapi

Aliran lava @ beu mengalir keluar

menerusi kon kon kecil
31

 Sesetengah kon mengeluarkan

lava asid @ bes manakala kon
lain
mengeluarkan
debu
&
bahan piroklastik lain.
Contoh: Gunung Stromboli Itali,
Gunung Berapi Mageik Alaska

32

GUNUNG STROMBOLI-ITALI

33

GUNUNG MEGAIK-ALASKA

34

5.KRATER
Gunung berapi meletus- puncak
gunung
akan
dihancurkan
&
membentuk 1 lekukan @ kawah
iaitu krater
Saiz bergantung kepada kekuatan
letupan
Magma
dalam
lohong
membeku,krater boleh menakung
air yang akan membentuk krater
@ tasik kawah.

35

TASIK CRATER- OROGEN

USA

6.KALDERA

Terbentuk
akibat
cantuman
beberapa krater gunung berapi
yang terletak berdekatan antara
satu sama lain.
Siri letupan akan menyebabkan
setiap krater musnah dan krater
krater akan bercantum antara
satu sama lain Membentuk tasik
kawah yang sangat besar

37

 Contoh: Kaldera
Toba,Indonesia

di

Danau

Kaldera paling luas di dunia:

Terbentuk akibat letusan gunung
berapi Karakatoa di Indonesia
pada 1883

38

KALDERA DANAU TOBA

39

KALDERA KRAKATOA

40

HASIL LETUPAN
GUNUNG BERAPI
SELAIN LAVA

41

1. BAHAN-BAHAN MERUAP

Gas-gas yang terlarut dalam

magma & boleh menyebabkan
letupan

Contohnya:
Karbon dioksida
Stim
Oksid nitrogen & Sulfur
Karbon monoksida
Hidrogen Klorid
Gas-gas halogen( florin &

42

2. BAHAN PIROKLASTIK
Serpihan yang diletup keluar
dengan kuat
Contoh:
. DEBU HALUS (kurang 2mm)debu ini boleh berada di
atmosfera untuk satu jangka
masa panjang
. LAPILI- Bahan lava berukuran
2-64mm( dikenali sebagai
sinder
jika
mengandungi
43

2.

BAHAN PIROKLASTIK
Serpihan yang diletup keluar dengan
kuat
Contoh:
Debu halus(kurang 2mm)- debu ini
boleh berada di atmosfera untuk satu
jangka masa panjang
Lapili- Bahan lava berukuran 264mm( dikenali sebagai sinder jika
mengandungi batuan basalt)
Blok-Bahan lava melebihi 64mmbersegi-segi dan bersifat pepejal
semasa diletupkan
Bombahan
lava
melebihi
64mm,bulat dan dalam keadaan lebur
semasa diletupkan

44

PIROKLASTIK

45

DEBU

PEMBENTUKAN GUNUNG
BERAPI

BOM
GUNUNG
46

 Terhasil daripada batu-batuan

cair yang terkumpul di bawah
kerak bumi
Suhu yang tinggi di bawah kerak
bumi menyebabkan batu-batuan
menjadi cair

Batu-batuan cair ini dikenali

sebagai Magma

47

Magma yang panas akan naik

ke permukaan bumi kerana
tekanan
yang
tinggi
serta
ketumpatan
yang
rendah
daripada batuan di sekitarnya

Magma yang mengalir keluar ke

permukaan
bumi
melalui
rekahan atau lohong gunung
dikenali sebagai LAVA
48

 Kebanyakan
gunung
berapi
terbentuk di kawasan sempadan
plat
Gunung berapi boleh terbentuk
apabila
berlakunya
pertembungan 2 plat
Pertembungan
ini
akan
menyebabkan salah satu plat
terjunam ke bawah plat yang
lain
49

 Zon terbenam akan menjadi cair

disebabkan suhu dan tekanan
yang tinggi di bawah kerak bumi
Bahan
cair
ini
menambah
kuantiti magma di mantel dan
seterusnya mengalir menuju ke
permukaan
bumi
untuk
membentuk gunung berapi

50

 Gunung berapi juga terdapat di

Zon permatang tengah lautan
Perebakan dasar laut terjadi
apabila
magma
yang
naik
menolak litosfera ke arah yang
bertentangan.
Lava ini akan membentuk dasar
laut sebagai permatang tengah
lautan
Gunung-

gunung

berapi

di

51

 Sebahagian
gunung
berapi
terletak di tengah plat @ jauh
dari sempadan plat seperti
kepulauan Hawaii
Apabila kepulan magma naik ke
permukaan , gunung berapi
akan terbentuk
Proses pembentukan gunung
berapi
ini
dipanggil
titik
panas(hotspot)
52

JENIS-JENIS LETUSAN
GUNUNG BERAPI

53

1. JENIS ICELAND
Letusan
rekahan
Magma jenis
basalt
yang
keluar
Tidak likat
Nipis
Membentuk
permukaan
yang
hampir
rata
Letusan
kecil
& senyap
54

2. JENIS HAWAII
Paling popular
Bahan paling banyak keluar:
Lava bes cair
Lava
ditolak
keluar
dalam
bentuk pancutan bom bunga api
Jatuh semula- hasilkan letupan
percikan
Nipis & aliran jauh sebelum
beku

55

3. JENIS STROMBOLI
Letusan sederhana & berterusan
Lava beku sebelum dihambur
keluar dalam bentuk ketulan
Jarak
letusan
ambil
masa
beberapa minit

56

4. JENIS VULCAN
Lava lebih likat
Membeku dengan cepat
Letusan: Lebih kuat
Jarak antara letusan-Ambil masa
yang lama
Semasa letusan: Lava yang likat
akan berkecai menjadi bahan
yang lebih kecil

57

5. JENIS VESUVIUS
Letusan : Lebih kuat
Magma keluar lebih banyak

Letusan
kuat
disebabkan
pengumpulan & tekanan gas yang
kuat sebelum lava keluar
Magma
terpancut
hingga
beratus-ratus kilometer

58

6. JENIS PLINY
Banyak mengeluarkan bahan
piroklastik yang terdiri daripada
bongkah & serpihan batu.
Letusan lebih kuat berbanding
dengan Versuvius
Mengeluarkan sedikit debu &
lava

59

7. JENIS PELEE
Lava yang sangat likat
Letupan lewat
Lava tidak terhambur sebaliknya
meleleh di sepanjang rekahan dan
alur yang terdapat di dinding
gunung berapi

60

KESAN-KESAN
KESAN NEGATIF
KESAN POSITIF

61

KESAN NEGATIF

62

1.KEMATIAN &
KEROSAKAN

63

 Bandar Pompeii yang terletak di Wilayah

Campania,Itali di kaki gunung Vesuvius
lenyap dari permukaan bumi akibat
tertimbus dengan debu-debu letusan
gunung berapi Vesuvius pada 24 Ogos 79
Selepas Masihi
Letusan Gunung Berapi Karakatoa di
Indonesia pada tahun 26 & 27 Ogos 1883
memusnahkan
2/3
daripada
pulau
tersebut.

Sebelum
1883,
Pulau
Krakatau
mengandungi tiga pulau utama,iaitu Lang
(sekarang Rakata Kecil atau Panjang),
Verlaten (Sertung) dan Krakatau sendiri, 64

 Mengikut rekod rasmi, 165 kampung dan

pekan musnah, manakala132 rosak teruk.
Jumlah kematian pula seramai 36,417
orang, manakala ribuan cedera akibat
letupan, diikuti gelombang ombak besar
atau tsunami.
Letusan Gunung Berapi Mayon di Filipina
pada tahun 1766 menyebabkan Pekan
Cagsawa hilang dari peta Filipina serta
menghilangkan rangkaian sungai di sekitar
kawasan tersebut.
Pada 23 Jun 1897,Gunung Mayon kembali
menggegarkan
bumi
dengan
hujan
laharnya selama 7 hari tanpa henti dalam
65

 Gunung Merapi yang meletus pada

tahun 1006 dipercayai membawa
kejatuhan tamadun Kerajaan Hindu
Mataram
dan
kekosongan
ini
kemudiannya diisi oleh orang-orang
Islam yang menjadi pemimpin pulau
Jawa
Sejak tahun 1600,hampir 300,000
orang
terkorban
akibat
letusan
gunung berapi.Kebanyakan kematian
disebabkan oleh aliran piroklastik &
aliran tanah lumpur
66

 Aliran piroklastik (dinamakan dalam

bahasa Perancis sebagai nuees ardentesbermakna glowing clouds) ialah aliran
yang
mengandungi
satu
campuran
serpihan-serpihan panas,debu dan gasgas.Aliran ini laju melebihi 150km sejam
dan
bahn-bahan
aliran
berdakapan
dengan tanah.
Hampir 30,000 orang terkorban akibat
aliran piroklastik semasa letusan gunung
berapi Pelee pada 1902 di Pulau
Martinique(Carribbean)

67

 Hampir 30,000 orang terkorban akibat

aliran piroklastik semasa letusan gunung
berapi Pelee pada 1902 di Pulau
Martinique(Carribbean)
Letusan Gunung Berapi Vesuvius
Membunuh
&
memusnahkan
bandar
Pompeii,
Herculaneum,
Stabiae
&
Oplontis

POMPEII
Tertimbus 9 kaki akibat debu
Tertimbus selama 1,700 tahun
Dijumpai dan digali semula pada
1748 apabila surat Pliny the
68

 Letusan pada 79 itu, yang dijangka

berlaku selama kira-kira 19 jam
Melepaskan kira-kira 1 batu persegi (4
kilometer persegi) abu dan batu di
atas
kawasan yang luas ke selatan dan
tenggara kawahnya, dengan kira-kira 3
m (10 batu)tephrajatuh ke atas
Pompeii.
Abu putih yang dihasilkan oleh letusan
ini sebahagian besarnya mengandungi
leucite dan phonolite.

BANDAR POMPEII

70

71

72

BANDAR HERCULANEUM

73

74

2. HUJAN ASID

75

 Letusan gunung berapi memberikan

impak negatif kepada hidupan kerana
pengoksidaan SO2 yang berterusan
daripada gunung berapi akhirnya
menyebabkan hujan asid
Hujan asid yang turun ke bumi akan
terkumpul
menjadi
pemendapan
berasid.
Asid
yang
terlalu
pekat
boleh
menyebabkan tumbuh-tumbuhan dan
hidupan di dalam tasik mati,bangunan
dan
batu
menjadi
lemah
dan
rapuh,warna bangunan dan kereta76

Hujan asid juga merosakkan

kesihatan
manusia
terutamanya
mereka
yang
masih muda,golongan tua dan
mereka
yang
berpenyakit
seperti mengidap asma

77

3. PENURUNAN
SUHU GLOBAL

78

 Letupan gunung Berapi Tambora

pada
tahun
1815
menyebabkan
berlakunya penurunan suhu global
Lindungan
awan
gunung
Tombara menyebabkan suhu
turun sebanyak 3oC.
Negara-negara di hemisfera
menjadi sangat sejuk
Tahun 1816 mengalami satu
yang tida ada musim panas

berapi
global
Utara
tahun

79

 Suhu
global
menurun
sedikit
disebabkan oleh lindungan debu
gunung berapi
Gas sulfur dioksida yang berpunca
dari letusan gunung berapi (lebih
kurang 20 juta tan) bercampur
dengan
air
hujan
untuk
menghasilkan titisan asid sulfurik
yang menghalang kemasukan cahaya
matahari
lalu
menyebabkan
penurunan suhu global sebanyak
0.5. Fenomena ini berlanjutan untuk
beberapa tahun.
80

 LETUSAN GUNUNG BERAPI TOBA

MODEL DREW SIMULASI KOMPUTER
Buktikan Letusan Gunung Toba
menyejukkan planet
Halang kemasukan cahaya matahari
apabila asid sulfurik terbentuk
Suhu menurun Ais semakin tebal
Semakin
banyak
ais
di
planet
menyebabkan
banyak
cahaya
matahari dipantulkan ke angkasa
lepas
81

4. MENGANGGU SISTEM
PENERBANGAN

82

 Sejak 2 dekad yang lalu:

Lebih 60 buah kapal terbang
komersial telah dirosakkan oleh
debu gunung berapi
Beberapa
kali
juruterbang
terpaksa melakukan pendaratan
kecemasan kerana kehilangan
kuasa enjin kapal terbang setelah
enjin kapal terbang dikotori oleh
debu gunung berapi
83

 Letusan
Gunung
Galunggang,Indonesia - 1982

Berapi

Membahayakan pesawat
Menyebabkan kegagalan enjin 2
jet penerbangan
Kedua-dua
pesawat
tersebut
menjunam 25,000 kaki sebelum
enjin dapat dihidupkan kembali

84

Gunung
meletus

Berapi

Eyjafjallajokull

100,000 penerbangan yang

merentasi
ruang
angkasa
benua itu dibatalkan
Syarikat
penerbangan
kerugian sebanyak AS$1.7
bilion (RM5.44 bilion) iaitu
yang terburuk dalam sejarah.
85

5. ALIRAN TANAH
LUMPUR / LANAR

87

4. Aliran Tanah Lumpur/lanar

Aliran lahar mengandungi bahan
serpihan batuan bercampur dengan
air hujan atau air yang berpunca dari
salji yang telah dicairkan oleh bahanbahan panas gunung berapi.
Aliran tanah lumpur boleh meratakan
atau menimbuskan segala benda yang
berada
di
hadapan
semasa
pergerakannya
Aliran tanah lumpur dari gunung
berapi
Nevasa
del
Ruiz,Colombia(Amerika
Selatan)
88

6. TSUNAMI

89

Berlaku
disebabkan
gunung berapi

letusan

Kawasan
sempadan
plat
menjunam
ialah
kawasan
berlakunya gepa bumi yang
dahsyat kerana kawasan inilah
juga
kawasan
pembentukan
ombak tsunami
Ombak
ini
membawa
kemusnahan kepada kawasankawasran tepi pantai dan pulau-

90

Kocokan air laut mewujudkan

pergerakan ombak yang laju
iaitu kira-kira 800 km sejam dan
boleh merentasi lautan beriburibu kilometer sebelum melanda
kawasan pinggir pantai.
Di tengah laut,ombak tidak
terlalu
tinggisemakin
menghampiri
pantai-kelajuan
perlahan
tetapi
ketinggian
bertambah

91

Letusan
gunung
berapi
Karakatoa pada 1883 di Selat
Sunda antara Sumatera dengan
Jawa menyebabkan pembentukan
ombak tsunami yang kuat
Ombak ini menyebabkan 165
kawasan
perkampungan
tepi
pantai
Jawa
dan
Sumatera
dimusnahkan
dan
ini
menyebabkan 36 000 penduduk
terkorban.

92

KESAN-KESAN
KESAN POSITIF

93

1. TANAH YANG SUBUR

UNTUK KEGIATAN
PERTANIAN

94

Tanih yang terbentuk daripada

letusan gunung berapi lava bes
kaya
dengan
pelbagai
mineral(batuan
gunung
berapi
diluluhawakan beberapa juta tahun
untuk menjadi tanah bes.
Tanih gunung berapi ini sangat
sesuai
untuk
kegiatan
pertanian.Contohnya
a) Dataran Tinggi Deccan (India)
subur untuk tanaman kapas
b)Pulau

Jawa,kawasan

gunung

95

c) Tanah yang subur di bahagian

timur
laut
Hawaii
yang
menghadap angin membolehkan
tumbuhan semula jadi yang subur
dan padat
d)Tamadun awal seperti orang
greek,Etruscan
dan
Roman
membuat
petempatan
awal
mereka di kawasan gunung berapi
di Mediterranean-Aegean yang
subur
e) Kawasan pertanian utam di Barat

96

2. SUMBER GALIAN &

BATU BERHABLUR

97

 Sumber galian logam

seperti
kuprum,emas,perak,plumbum dan
zink didapati di zon magma di
kawasan gunung berapi yang mati
khasnya
di
sempadan
plat
menjunam.
Magma yang membeku di bawah
tanah membentuk pelbagai jenis
batuan berhablur seperti batuan
plutonik @ granit
Batuan granit yang terdedah oleh
proses
hakisan
terdapat
di

98

Batuan granit yang terdedah oleh

proses
hakisan
terdapat
di
California s Yosemite National
Park.
Mata air panas di bawah dasar
lautan membawa air yang kaya
dengan galian berwarna gelap
seperti
sulfid-sulfid
besi,
kuprum,zink,nikel
dan
galian
logam black msokers.
The

Troodos

Massif

di

Pulau
99

3. TENAGA GEOTERMA

10

Tenaga panas yang tersimpan dalam

perut bumi yang memberi manusia
alternatif bagi menggantikan tenaga
elektrik
Stim dari mata air panas dan geiser
boleh
digunakan
untuk
memusingkan
turbin
lalu
menghasilkan
tenaga
elektrik
goeterma.
Air panas yang bersuhu rendah
digunakan
untuk
memanaskan
rumah
hijau
atau
kawasan

10

Air panas digunakan untuk 70%

kawasan perumahan di Iceland
dan padang geoterma geiser di
California Utara menjana kuasa
elektrik untuk kegunaan harian
penduduk-penduduk di bandar
San Franciso.
Kadang-kadang
dalam
air
geoterma
terdapat
sulfur,emas,perak & raksa
10

4. AKTIVITI
PERLANCONGAN

10

Aktiviti
gunung
berapi
membentuk kaldera yang amat
besar.Kaldera
ini
akan
mewujudkan
tasik-tasik
yang
besar dan luas.
Letusan gunung berapi Toba
menyebabkan terhasilnya Danau
Toba.
Tekanan ke atas magma yang
belum
keluar
menyebabkan
munculnya Pulau samosir di

10

Pelancong-pelancong datang ke
kawasan mata air panas kerana
percaya bahawa mata air panas
mengandungi sulfur yang boleh
mengubati penyakit kulit

10