BAB 3 : ALGORITMA

3.1) PEMBANGUNAN ALGORITMA

Dalam bab ini anda akan pelajari mengenai algoritma dan cara menulis
pseudokod dan carta alir yang melibatkna pelbagai pilihan dan ulangan
 APA ITU ALGORITMA

ALGORITMA bermaksud tatacara yang menyatakan tindakan-tindakan

yang perlu dilaksanakan dan urutan tindakan untuk menyelesaikan
sesuatu masalah.
Perkara penting semasa menulis algoritma :
a) Langkah-langkah dalam algoritma perlu ditulis dalam bahasa
yang difahami oleh manusia. Contohnya, Bahasa Melayu dan
Bahasa Inggeris.
b) Setiap langkah yang perlu dilaksanakan perlu dihuraikan dengan jelas
c) Urutan langkah hendaklah dinyatakan dengan betul.
 CARTA ALIR menggunakan simbol
grafik seperti garis lurus, anak panah,
dan bentuk geometri untuk mewakili
urutan langkah bagi algoritma yang
perlu dilaksanakan
ALGORITMA boleh
diwakilkan melalui
pelbagai cara, khususnya
PSEUDOKOD memperihalkan langkah-
langkah algoritma dengan
menggunakan ayat-ayat yang ringkas
dan padat
SIMBOL-SIMBOL DALAM CARTA ALIR
 PSEUDOKOD

Pseudokod memerihalkan langkah-langkah algoritma dengan menggunakan ayat-ayat yang

ringkas dan padat. Bahasa Melayu atau Bahasa Inggeris biasanya digunakan. Inden digunakan
secara meluas bagi memudahkan pembacaan suatu pseudokod. Rajah di bawah menunjukkan
pseudokod bagi menguji kefungsian lampu.

MULA PADAM suis lampu

SEMAK plag dipalam ke dalam soket MELANGKAU ke TAMAT
JIKA plag tidak dipalam ke dalam TAMAT JIKA
soket SEMAK mentol terbakar
PALAMKAN plag ke dalam soket JIKA mentol terbakar
TAMAT JIKA TUKAR mentol
SEMAK suis soket dipasang JIKA TIDAK
JIKA suis soket tidak dipasang BAIKI litar lampu
PASANG suis soket TAMAT JIKA
TAMAT JIKA TAMAT
PASANG suis lampu
JIKA lampu menyala
3.1.1) PSEUDOKOD DAN CARTA ALIR
YANG MELIBATKAN STRUKTUR KAWALAN
PILIHAN

Struktur kawalan pilihan (selection control structure) ialah satu langkah

yang memecahkan aliran algoritma kepada dua atau lebih cabang.
Setiap cabang mengandungi set langkah yang berlainan untuk
dilaksanakan.
Langkah yang dilaksanakan bergantung kepada syarat-syarat tertentu.
Struktur kawalan terdiri daripada tiga jenis iaitu struktur kawalan :
a) Pilihan tunggal (single selection)
b) dwipilihan (double selection)
c) pelbagai pilihan (multi selection)
 STRUKTUR KAWALAN PILIHAN TUNGGAL
(SINGLE SELECTION)

Mempunyai 1 pilihan untuk melaksanakan satu set tindakan yang tertentu. Ini bermakna,
jika 1 syarat yang diuji didapati BENAR maka 1 set tindakan akan dilaksanakan.
Contoh psesudokod dan carta alir bagi sturuktur kawalan pilihan tunggal.

JIKA plag tidak dipalam ke dalam soket

PALAMKAN plag ke dalam soket
TAMAT JIKA

Struktur kawalan ini mempunyai satu Plag

dipalam ke Tidak
pilihan tindakan untuk dilaksanakan Palamkan plag
dalam ke dalam soket
sahaja, iaitu palamkan plag ke
soket?
dalam soket. Tindakan ini akan
dilaksanakan jika syarat plag tidak Ya
dipalam ke dalam soket didapati
benar.
 STRUKTUR KAWALAN DWIPILIHAN
(DOUBLE SELECTION)

Memilih di antara dua tindakan atau dua set tindakan untuk dilaksanakan. Tindakan
atau set tindakan yang dilaksanakan bergantung kepada sama ada satu syarat
dipenuhi atau tidak.
Contoh psesudokod dan carta alir bagi sturuktur kawalan dwipilihan.

JIKA memenuhi syarat

LAKSANAKAN set tindakan A
JIKA TIDAK Ya
LAKSANAKAN set tindakan B Memenuhi
syarat ?
Set tindakan A
TAMAT JIKA
Tidak
Jika syarat yang diuji adalah benar Set tindakan B
maka set tindakan A akan
dilaksanakan. Jika palsu, maka set
tindakan B akan dilaksanakan.
 STRUKTUR KAWALAN PELBAGAI PILIHAN
(MULTI SELECTION)

Mengandungi lebih daripada dua set tindakan yang berlainan sebagai pilihan untuk
dilaksanakan.
Contoh psesudokod dan carta alir bagi sturuktur kawalan pelbagai pilihan.

MULA

MULA Masukkan
MASUKKAN markah markah
JIKA markah 40
Markah Ya
CETAK lulus Cetak Lulus
40?
JIKA TIDAK
Tidak
CETAK gagal
TAMAT JIKA Cetak Gagal
TAMAT
TAMAT
 Bahagian yang ditandakan biru merupakan satu struktur kawalan dwipilihan.
Dwipilihan ini mengandungi dua tindakan berlainan sebagai pilihan untuk
dilaksanakan, iaitu cetak LULUS atau cetak GAGAL.
Syarat yang menentukan apa tindakan yang akan dilaksanakan ialah Markah
40. Jika syarat dipenuhi, misalnya markah bersamaan dengan 65, maka LULUS
akan dicetak. Sebaliknya, jika markah bersamaan dengan 39, maka GAGAL
akan dicetak
Simbol bermaksud lebih besar atau sama dengan. Pernyataan syarat Markah
40 bermaksud markah lebih besar atau sama dengan 40. Simbol ialah satu
contoh pengendali hubungan.
 PENGENDALI HUBUNGAN DAN
MAKSUDNYA

Pengendali hubungan (Relational Maksud

Operator)
= Sama dengan
> Lebih besar daripada
Lebih besar atau sama dengan
< Lebih kecil daripada
Lebih kecil atau sama dengan
AKTIVITI BERFIKIR 3.1

Mesin ATM menggunakan algoritma di bawah untuk menyemak akaun seorang pelanggan
dan memaklumkan sama da bak dalam akaunnya mencukupi untuk membuat
pengeluaran wang yang dikehendaki.
1. Baca nombor akaun yang dimasukkan oleh pelanggan
2. Baca jumlah wang yang hendak dikeluarkan oleh pelanggan
3. Semak baki wang dalam akaun pelanggan
4. Jika baki dalam akaun lebih besar daripada wang yang hendak dikeluarkan,
a) paparkan mesej Permintaan anda sedang diproses
b) keluarkan jumlah wang yang dikehendaki
5. Jika baki dalam akaun kurang atau sama dengan wang yang hendak
dikeluarkan, paparkan mesej Wang dalam akaun tidak mencukupi
6. Tamat transaksi

1. Lukis satu carta alir bagi mewakili algoritma ini

2. Tulis satu pseudokod bagi algoritma ini.
JAWAPAN : PSEUDOKOD

MULA
BACA nombor akaun
BACA wang keluar
SEMAK baki wang
JIKA baki wang > wang keluar
PAPARKAN permintaan anda sedang di proses
LAKSANAKAN wang keluar
TAMAT JIKA
JIKA baki wang wang keluar
PAPARKAN wang dalam akaun tidak mencukupi
TAMAT JIKA
TAMAT
 JAWAPAN : CARTA ALIR
MULA

Masukkan No Akaun

Masukkan Wang Keluar

Semak Baki Wang

Baki Wang > Ya

Papar Permintaan
Wang Keluarkan Wang Keluar
anda sedang diproses
?
Tidak
Papar Wang dalam
akaun tidak
mencukupi

TAMAT
 STRUKTUR KAWALAN PELBAGAI PILIHAN
(MULTI SELECTION)

Struktur kawalan pelbgai pilihan

mengandungi lebih daripada dua set
tindakan yang berlainan sebagai Ya
Memenuhi
pilihan untuk dilaksanakan. syarat 1?
Set tindakan A

Set tindakan yang dilaksanakan Tidak

bergantung kepada pilihan syarat Memenuhi Ya
Set tindakan B
syarat 2?
yang didapati benar
Tidak
JIKA memenuhi syarat 1 Memenuhi Ya Set tindakan C
LAKSANAKAN Set tindakan A syarat 3?
JIKA memenuhi syarat 2 Tidak
LAKSANAKAN Set tindakan B
JIKA memenuhi syarat 3 Set tindakan D
LAKSANAKAN Set tindakan C
JIKA TIDAK
LAKSANAKAN Set tindakan D
TAMAT JIKA
 STRUKTUR KAWALAN PELBAGAI PILIHAN
(MULTI SELECTION)

MULA
MASUKKAN skor anda
Gred Skor JIKA skor 80
Gred ialah A
A 80 100 JIKA skor 70
B 70 79 Gred ialah B
JIKA skor 60
C 60 69 Gred ialah C
JIKA skor 50
D 50 59 Gred ialah D
JIKA skor 40
E 40 49 Gred ialah E
F 0 - 39 JIKA TIDAK
Gred ialah F
TAMAT JIKA
Skema pemarkahan murid PAPARKAN Gred
TAMAT

Pseudokod bagi menentukan gred

 MULA

Masukkan skor anda Paparkan Gred

Ya
Skor Gred ialah A TAMAT
80?
Tidak
Ya
Skor Gred ialah B
70? Carta alir
Tidak bagi
Ya
Skor Gred ialah C
menentukan
60? gred
Tidak
Ya
Skor Gred ialah D
50?
Tidak
Ya
Bahagian yng ditandakan biru merupakan
Skor Gred ialah E struktur kawalan pelbagai pilihan yang
40? mempunyai enam jenis tindakan yang boleh
Tidak dilaksanakan, iaitu menetapkan gred dari A
Gred ialah F hingga F.
AKTIVITI BERFIKIR 3.2

MELUKIS CARTA ALIR DAN MENULIS PSEUDOKOD

Algoritma ini mengira komisen jualan bulanan yang diterima oleh seorang jurujual
komputer berdasarkan jualan komisen berikut :

Jualan bulanan (RM) Komisen

50 000 dan ke atas 15% daripada jualan
40 000 dan ke atas tetapi kurang daripada 50 000 12% daripada jualan
30 000 dan ke atas tetapi kurang daripada 40 000 8% daripada jualan
20 000 dan ke atas tetapi kurang daripada 30 000 5% daripada jualan
Kurang daripada 20 000 3% daripada jualan
 ALGORITMA :

1. Masukkan jualan bulanan

2. Jika jualan bulanan 50 000, setkan komisen kepada 15%
3. Jika jualan bulanan 40 000, setkan komisen kepada 12%
4. Jika jualan bulanan 30 000, setkan komisen kepada 8%
5. Jika jualan bulanan 20 000, setkan komisen kepada 5%
6. Jika jualan bulanan < 20 000, setkan komisen kepada 3%
7. Kira komisen = jualan x komisen 100
8. Paparkan komisen

Lukis carta alir dan tulis pseudokod untuk mewakili algoritma ini. Anda mesti
menggunakan struktur kawalan pelbagai pilihan dalam carta alir dan pseudokod
anda
Jawapan : PSEUDOKOD

MULA
MASUKKAN jualan bulanan
JIKA jualan 50 000
Set komisen 15%
JIKA jualan 40 000
Set komisen 12%
JIKA jualan 30 000
Set komisen 8%
JIKA jualan 20 000
Set komisen 5%
JIKA jualan < 20 000
Set komisen 3%
JIKA TIDAK
KIRA komisen = jualan x komisen 100
TAMAT JIKA
PAPAR komisen
TAMAT
 MULA

Masukkan jualan

Ya
Set Komisen
Jualan 50 000?
15%
Tidak
Ya
Set Komisen
Jualan 40 000? 12%
Tidak
Ya
Set Komisen Komisen = Jualan x
Jualan 30 000? 8% Komisen 100
Tidak
Ya
Set Komisen
Jualan 20 000? Papar Komisen
5%
Tidak
Ya
Set Komisen
Jualan < 20 000?
3%
Tidak

TAMAT