Topik 4 Pembiakan

4.1 Memahami Pembiakan Seks Dan Aseks

Sains Tingkatan 3
Topik 4 Pembiakan

Memahami Pembiakan Seks Dan Aseks

Pembiakan

Proses penghasilan individu baru oleh organisma hidup.

Sains Tingkatan 3
Topik 4 Pembiakan

Memahami Pembiakan Seks Dan Aseks

Kepentingan Pembiakan

Menambahkan populasi Memastikan spesies

spesies tidak pupus

Sains Tingkatan 3
Topik 4 Pembiakan

Memahami Pembiakan Seks Dan Aseks

Jenis-jenis Pembiakan

Pembiakan Seks Pembiakan Aseks

Tidak melibatkan sel

Melibatkan sel pembiakan
pembiakan.

Manusia, ikan, amfibia, burung,

Ameba, paramesium, hidra,
mamalia, reptilia dan
bawang, halia, kentang
kebanyakan invertebrata

Sains Tingkatan 3
Topik 4 Pembiakan

Memahami Pembiakan Seks Dan Aseks

Pembiakan Seks

Melibatkan dua induk, satu jantan(sperma) dan satu

betina(ovum)

Lelaki Perempuan

Organ seks : Testis Organ seks : Ovari

Gamet jantan : Gamet betina :

Sperma Ovum atau telur

Sains Tingkatan 3
Topik 4 Pembiakan

Memahami Pembiakan Seks Dan Aseks

Proses Persenyawaan

Persenyawaan
Percantuman nukleus sperma dan ovum
untuk membentuk zigot

Zigot
Mengandungi
bahan genetik
daripada kedua-
dua induk Pertumbuhan

Fetus

Sains Tingkatan 3
Topik 4 Pembiakan

Memahami Pembiakan Seks Dan Aseks

Jenis – jenis
Persenyawaan

Persenyawaan Dalam Persenyawaan Luar

Percantuman nukleus
Percantuman gamet jantan
gamet jantan dan betina
dan betina yang berlaku di
yang berlaku di dalam
luar badan betina
badan betina

Banyak gamet diperlukan

Hanya beberapa gamet
daripada kedua-dua induk
diperlukan kerana peluang
kerana hanya beberapa biji
persenyawaan adalah
telur sahaja yang akan
tinggi
disenyawakan sperma

Sains Tingkatan 3
Topik 4 Pembiakan

Memahami Pembiakan Seks Dan Aseks

Pembiakan Aseks

 Satu induk sahaja

 Satu gamet sahaja

 Tiada persenyawaan

 Tiada variasi

Belahan Pembentukan Pembiakan Penjanaan

Pertunasan
dedua spora vegetatif semula

Sains Tingkatan 3
Topik 4 Pembiakan

Memahami Pembiakan Seks Dan Aseks

Pembahagian sel induk kepada dua sel anak.

Belahan
Dedua
Contoh : Ameba, Paramesium.

Sains Tingkatan 3
Topik 4 Pembiakan

Memahami Pembiakan Seks Dan Aseks

Proses pembentukan tunas pada badan induk

Pertunasan

Contoh : Yis and Hidra

Sains Tingkatan 3
Topik 4 Pembiakan

Memahami Pembiakan Seks Dan Aseks

Proses penghasilan spora dalam sporangium

Pembentukan Selepas sporangium pecah, spora disebarkan

Spora oleh angin

Contoh : Paku-pakis dan lumut

Sporangium
Spora

Sains Tingkatan 3
Topik 4 Pembiakan

Memahami Pembiakan Seks Dan Aseks

Keupayaan bahagian-bahagian badan pada
sesetengah organisma untuk bertumbuh kepada
Penjanaan individu baru yang lengkap
Semula
Contoh : Tapak sulaiman dan span

Sains Tingkatan 3
Topik 4 Pembiakan

Memahami Pembiakan Seks Dan Aseks

Proses di mana bahagian tumbuhan yang sedia

ada bertumbuh manjadi tumbuhan baru.
Pembiakan
Vegetatif
Contoh : Bawang, kentang dan pokok bunga canna

Sains Tingkatan 3
 Pembiakan vegetatif
Bahagian vegetatif Contoh tumbuhan

Akar - Lobak dan ubi keledek

- Bahagian akar tumbuhan induk akan
berkembang menjadi tumbuhan baru.

Batang a) Batang bawah tanah

- Bahagian batang tumbuhan induk - Ubi kentang
akan berkembang menjadi tumbuhan b) Batang rayap
baru. - Rumput
c) Bebawang
- Bawang
Daun - Setawar, begonia
- Bahagian daun tumbuhan induk akan
berkembang mejadi tumbuhan baru.
Topik 4 Pembiakan

Memahami Pembiakan Seks Dan Aseks

Perbandingan Antara Pembiakan Seks dan Pembiakan Aseks

Pembiakan Seks Pembiakan Aseks

 Dua induk : jantan

Induk  Satu induk sahaja
dan betina

 Dua gamet :
Gamet  Tiada gamet
sperma dan ovum

 Persenyawaan  Tiada
Persenyawaan
dalam atau luar persenyawaan

 Terdapat variasi
Variasi progeni  Tiada variasi
pada progeni
 Organisma  Organisma
peringkat tinggi peringkat rendah
Peringkat organisma
(Contoh : paus dan (Contoh : Ameba,
cicak) Paramesium)
- Menghasilkan individu baru
- Meningkatkan bilangan individu dalam suatu spesis Sains Tingkatan 3
Topik 4 Pembiakan

4.2 Sistem Pembiakan Lelaki

Sains Tingkatan 3
Topik 4 Pembiakan

Sistem Pembiakan Lelaki

Sistem Pembiakan Lelaki

Menghasilkan gamet yang dipanggil sperma

Terdiri daripada 6 bahagian utama

Duktus
Kelenjar seks Testis
sperma

Skrotum Uretra Zakar

Sains Tingkatan 3
Topik 4 Pembiakan

Sistem Pembiakan Lelaki

Struktur Sistem Pembiakan Lelaki

Vesikel semen – Merembeskan bendalir sebagai nutrien

untuk sperma

Kelenjar prostat – Menghasilkan bendalir yang

mengandungi nutrien dan melindungi sperma

Duktus sperma – Menyalurkan sperma dari testis ke

uretra didalam badan.

Uretra – Salur yang mengeluarkan sperma dan air

kencing keluar dari badan.

Testis – Menghasilkan sperma dan testosteron

Skrotum – melindungi dan memegang testis di luar

badan
Zakar – Membawa sperma ke dalam faraj semasa
persetubuhan

Sains Tingkatan 3
Topik 4 Pembiakan

Sistem Pembiakan Lelaki

Struktur dan Fungsi Sperma

Ekor

Bahagian tengah

Leher

Kepala

Sel paling kecil di dalam badan

Bentuk seperti berudu

Nukleus yang terdapat di kepala sperma mengandungi bahan genetik

Ekor membolehkan sperma berenang

Sains Tingkatan 3
Topik 4 Pembiakan

Sistem Pembiakan Lelaki

Pertumbuhan rambut pada muka, dada dan

ketiak

Suara menjadi garau

Zakar dan skrotum membesar.
Perubahan Pada
Lelaki Semasa Akil
Baligh
Dada menjadi bidang.

Testis mula menghasilkan gamet dan

hormon seks.

Sains Tingkatan 3
Topik 4 Pembiakan

4.3 Sistem Pembiakan Perempuan

Sains Tingkatan 3
Topik 4 Pembiakan

Sistem Pembiakan Perempuan

Sistem Pembiakan Perempuan

Terdiri daripada 5 bahagian utama

Tiub falopio (oviduktus) – Tempat persenyawaan

antara sperma dan ovum berlaku.

Ovari – Menghasilkan gamet betina dipanggil

ovum dan hormon seks wanita

Uterus – Tempat embrio berkembang dan membesar.

Serviks – Mengeluarkan mukus untuk sperma

Berenang ke dalam uterus

Faraj – menerima sperma dan menjadi saluran

bayi dilahirkan

Sains Tingkatan 3
Topik 4 Pembiakan

Sistem Pembiakan Perempuan

Struktur Ovum

Membran sel
Nukleus

Sitoplasma
Lapisan jeli

Sel paling besar dalam tubuh manusia

Berbentuk sfera dengan diameter 0.1 mm

Nukleus mengandungi bahan genetik

Tidak boleh bergerak dengan sendiri

Sains Tingkatan 3
Topik 4 Pembiakan

Sistem Pembiakan Perempuan

Perubahan Pada Perempuan
Semasa Akil Baligh

 Organ pembiakan membesar

 Mula menghasilkan ovum dan kitar haid.

 Pemendapan lemak pada paha dan pinggul

 Suara menjadi lebih feminin

 Tinggi

 Pelvis menjadi lebih lebar dan bulat

 Buah dada membesar

 Pertumbuhan rambut pada kawasan pubik

dan ketiak

 Emosi tidak dijangka

Sains Tingkatan 3
Topik 4 Pembiakan

Sistem Pembiakan Perempuan

Perbandingan Antara Sperma dan Ovum

Sperma Ovum

Dihasilkan oleh testis Dihasilkan oleh ovari

Gamet jantan Gamet betina

Bentuk dan ekor

Berbentuk sfera
panjang

Sel paling kecil dalam Sel paling besar dalam

badan badan

Boleh berenang Tidak boleh bergerak

3 hari boleh bertahan sendiri
Bertahan selama 1 hari

Berjuta-juta dihasilkan Dihasilkan sekali dalam

pada masa yang sama 28 hari
- Membawa maklumat genetik
- Sel pembiakan seks Sains Tingkatan 3
Topik 4 Pembiakan

4.4 Kitar Haid

Sains Tingkatan 3
Topik 4 Pembiakan

Kitar Haid

Pengenalan Kepada Kedatangan Haid

 Proces pengeluaran darah dan lapisan uterus secara berkala melalui faraj

 Dinding uterus runtuh dan darah mengalir melalui faraj

 Melibatkan keruntuhan dan pembinaan dinding uterus dan salur darah

 Ovum matang dihasilkan dan dibebaskan

 Perempuan akan mengalami haid apabila akil baligh

 Kitar haid mengambil masa 28 hari dan berbeza bagi setiap individu. Ia
dipengaruhi oleh tekanan, aktiviti fizikal, emosi dan nutrisi.

 Dibahagikan kepada 4 fasa

Fasa pengovulan
Fasa haid Fasa pembaikan Fasa prahaid
(subur)

Sains Tingkatan 3
Topik 4 Pembiakan
Kitar Haid

Kitar Haid

Fasa haid
Fasa prahaid - Lapisan dinding
4 Fasa Kitar
Haid uterus runtuh
- Uterus bersedia - Salur darah juga
untuk penempelan Fasa haid meruntuh
embrio Fasa pembaikan -kedua-duanya
Fasa pengovulan dikeluarkan

Fasa prahaid
Fasa pengovulan Fasa pembaikan
- Lapisan dinding
- Ovum dibebaskan uterus dibina semula
- Dinding uterus dan dan mula menebal
salur darah terbina - Lebih banyak salur
darah terbentuk

Sains Tingkatan 3
 KEDATANGAN HAID
(menstruation)
• Proses pengeluaran berkala bagi darah
dan lapisan uterus melalui faraj
KITAR HAID (menstrual cycle)
• 1. Perubahan bulanan yang berkala yang
berlaku pada dinding uterus, ovari dan
faraj
2. Berlaku pada kitaran 28 hari
 FASA HAID
• Hari 1-5
• Haid bermula
• Lapisan dinding uterus dengan salur
darah meruntuh. Tisu-tisu dan darah
dikeluarkan apabila haid berlaku berserta
dengan ovum yang tidak tersenyawa.
 FASA PEMBAIKAN
• Membina semula dinding uterus, menjadi
lebih kaya dengan salur darah yang lebih
tebal
• Hari 6-11
 FASA SUBUR( Pengovulan)
• Pengovulan (ovari menghasilkan ovum)
berlaku pada hari ke-14
• Hari 12-17
• Dinding uterus dan salur darah terus
berkembang.
• Jika ada sperma, persenyawaan akan
berlaku.
 FASA PRA-HAID
• 1. Dinding uterus terus menebal dan
diselaputi dengan rangkaian luas salur-
salur darah dalam persediaan untuk
persenyawaan dan penempelan.
• Sekiranya persenyawaan berlaku,
penempelan embrio akan berlaku.
2. Jika persenyawaan tidak berlaku, tisu-
tisu dinding akan meruntuh semula bagi
memulakan kitar haid yang baru.
• Haid yang tidak stabil ialah keadaan di mana
seorang wanita tidak menglami haid setiap
bulan,samada kiar haid terlalu panjang atau
terlalu pendek.
• Haid tidak stabil,disebabkan oleh:
a) Berat badan meningkat.
b) Hormon tidak seimbang
c) Gangguan emosi
d) Senaman berlebihan
e) Tumor serviks
• Haid tidak stabil boleh menyebabkan kesan
negatif:
a) Kemandulan
b) Anemia
c) Kesukaran merancang keluarga.
 Kebersihan diri
• Darah haid kaya dengan sumber nutrien. Wanita
harus menjaga kebersihan semasa haid untuk
mengelak sistem pembiakan dariapada
jangkitan mikroorganisma seperti bakteria,virus
dan fungi.
 Cara menjaga kebersihan
a) Menukar tuala wanita 3-4 kali sehari.
b) Untuk mengelak penyakit saluran kencing.
c) Mandi lebih kerap.
4.4 Persenyawaan dan
Kehamilan
 Persenyawaan dan kehamilan
• Persenyawaan ialah suatu proses dimana
gamet jantan(sperma) dan Gamet
betina(ovum) bergabung bersama untuk
menghasilkan zigot.
Sperma akan masuk ke
dalam faraj ketika
persetubuhan

Jika ovum hadir di tiub

falopio, persenyawaan
akan berlaku.

Nukleus sperma dan

ovum akan bercantum
akan membentuk zigot

Zigot mrmbahagi
menjadi satu bebola
disebut sebagai embrio.

Embrio akan menempel

di uterus dan akan
menjadi fetus.
 • Tangan dan kaki mula terbentuk
Minggu 1-
4 • Embrio mempunyai ekor kecil.

Minggu 7-
• Hidung,telinga dan jari kelihatan
9

• Embrio kelihatan seperti bayi

Minggu
10-19 • Embrio kini menjadi fetus

Minggu
• Fetus akan semakin kelihatan menyerupai bayi
20-37

• Fetus terbentuk dengan lengkap

Minggu
38-40 • Kepala fetus ke arah serviks
 - Tempat
penukaran
nutrien,oksigen,k
arbon dioksida
dan bahan
kumuh
Tempat
menempel
embrio dan
Untuk
berkembang mengangkut
darah dan
nutrien,oksigen
ke plasenta

-Membran yang
membentuk
pundi -bertindak
mengandungi sebagai
bendalir kusyen
- Mneyerap
gegaran
- Melindungi
fetus
4.5 Faktor mempengaruhi
perkembangan fetus
 Nutrien Kepentingan

Protein (ikan,daging,telur,ayam) - Membina sel,tisu dan organ fetus

Kalsium (susu) - Membina gigi dan tulang fetus

Besi (Sayuran hijau) - Mencegah anemia

Asid folik ( avokado) - Membantu perkembangan sistem

saraf fetus

Vitamin ( buah-buahan) - Mengekalkan kesihatan ibu dan anak

Serat (Sayuran) - Mencegah sembelit

 Bahan yang berbahaya
Bahan-bahan Masalah

Rokok - Fetus gugur dalam kandungan.

- Mengurangkan oksigen kepada fetus.
- Masalah pertumbuhan kepada bayi,kelahiran pramatang.

Alkohol - Bayi dilahirkan dengan sindrom fetal alkohol.

- Mempunyai kecacatan mental dan fizikal.

Dadah - Lahir pramatang

- Lahir dengan kecacatan mental dan fizikal.
 Susu ibu Susu formula

- Mengandungi semua - Tidak mengandungi

nutrien yang diperlukan semua nutrien yang
oleh bayi. Kandungan diperlukan.

- Lebih rapat - Rapat

Hubungan antara ibu
dan bayi

- Lebih baik -Baik

Penghadaman
 4.6
Kemandulan dan Pencegahan
Kehamilan
 Kemandulan
• Ialah ketidakupayaan seseorang untuk
melahirkan anak/zuriat.
 Testis tidak Hormon Ovari tidak
menghasilkan tidak menghasilkan
sperma seimbang ovum

Tiub
Mati Punca Organ Punca falopio
pucuk kemandulan seks kemandulan tersum
lelaki cacat perempuan bat

Kualiti
sperma Uterus
rendah Masalah tidak
kesihatan normal
Bilangan seperti
sperma kencing
tidak manis
Ketumbuhan
mencukupi
dalam uterus
 Suami

Faktor Cara mengatasi

Tidak menghasilkan sperma yang Menjalankan rawatan untuk merangsang

mencukupi disebabkan oleh penghasilan hormon.
ketidakseimbangan hormon.

Duktus sperma tersumbat disebabkan Menjalani pembedahan untuk

jangkitan atau penyakit membersihkan duktus sperma.

Kualiti dan kuantiti sperma rendah - Mengamalkan diet yang kaya dengan
nutrien dan vitamin E.
- Persenyawaan in vitro.
- Elakkan rokok.

Mati pucuk iaitu ketidakupayaan zakar Menjalani pembedahan dan rawatan

berfungsi
 Isteri

Faktor Cara mengatasi

Tidak boleh melepaskan ovum Menjalankan rawatan untuk

disebabkan oleh ketidakseimbangan merangsangkan penghasilan hormon.
hormon.

Tiub falopio tersumbat disebabkan Menjalani pembedahan untuk

jangkitan atau penyakit membersihkan tiub falopio

Endometriosis iaitu pertumbuhan lapisan Menjalani pembedahan

dinding uterus yang berlebihan untukmembersihkan endometriosis.
Kaedah Pencegahan Kehamilan
Kaedah/alat-alat Penerangan
Mengelakkan hubungan seks semasa fasa subur dalam
Kaedah ritma kitaran haid.

Pembedahan yang memotong dan mengikat duktus sperma

Vasektomi untuk menghalang sperma daripada dilepaskan ke dalam
semen.
Pembedahan yang memotong dan mengikat tiub falopio
Pengikat tiub untuk menghalang sperma daripada ovum.

Menghalang sperma daripada memasuki faraj

Kondom

Menghalang sperma daripada memasuki uterus.

Diafragma

Menghentikan pengovulan.
Pil perancang

Menghalang penempelan
Alat intrauterin

Membunuh sperma
Spermisid
 4.7
Pembiakan Tumbuhan
Bahagian bunga
Bahagian Fungsi
Sepal - Melindungi bunga pada peringkat kudup.

Ranggi/petal - Menarik serangga dan haiwan untuk pendebungaan

Stil / style - Memegang dan menghubungkan stigma dan ovari

Stigma - Menerima dan memerangkap debunga

Ovari - Menghasilkan dan melindungi ovul.

Ovul - Menghasilkan gamet betina.

Filamen - Memegang anter

Anter - Menghasilkan debunga

 Pendebungaan
• Terdapat dua jenis bunga iaitu:
a) Bunga biseks
- Bahagian pembiakan jantan dan betina pada
bunga berlainan.

a) Uniseks
- Bahagian pembiakan jantan dan betina pada
bunga yang sama.
• Contoh uniseks ialah bunga jagung dan
bunga betik.
Uniseks
biseks
 Pendebungaan
• Ialah proses pemindahan butir debunga
matang dari anter ke stigma.
• Terdapat 2 jenis pendebungaan:
a) Pendebugaan sendiri
b) Pendebungaan kacuk
 Pendebungaan sendiri
• Debunga dipindahkan dari anter ke stigma
bunga yang sama.
• Debunga dipindahkan ke stigma bunga
yang lain dalam pokok yang sama.
• Stamen(anter dan filamen) dan stigma
matang pada masa yang sama jika satu
bunga terlibat.
 Pendebungaan Kacuk
• Debunga dipindahkan ke stigma bunga
pada pokok yang lain tetapi masih spesis
yang sama.
• Stamen dan stigma matang pada masa
yang sama atau berlainan.
 Agen pendebungaan
• Debunga boleh dipindahkan melalui agen
pendebungaan.
• Antara agen pendebungaan ialah:
a) Serangga
b) Haiwan
c) Angin
d) Air
Serangga
Haiwan
Angin
 Haiwan dan serangga Agen pendebungaan Angin

Terang dan warna-warni Warna ranggi Pucat

Besar Saiz bunga Kecil

Wangi Bau Tiada bau

Ada Nektar Tiada

Pendek Filamen Panjang

Pendek Stil Panjang

Leper dan melekit Stigma Besar dan berbulu

Kecil Anter Besar

Sedikit Kuantiti debunga Banyak

Kasar dan berduri Ciri-ciri debunga Kecil, ringan dan licin

Durian,Bunga matahari Contoh tumbuhan Jagung, rumput dan padi

Kelebihan pedebungaan kacuk
Pokok lebih sihat dan dapat
Tanaman mempunyai varieti penyesuaian diri dengan
baru persekitaran
( cepat matang)

Kelebihan
debunga kacuk

Mempunyai daya tahan

Bijih benih lebih berkualiti
penyakit dan perosak
Proses persenyawaan

Butir debunga jatuh ke stigma

Tiub debunga tumbuh ke arah

ovari membawa gamet jantan

Selepas tiub debunga

menembusi ovul,gamet jantan
bercantum dengan gamet betina
(Persenyawaan) menjadi zigot.
 Bahagian-bahagian bunga
selepas persenyawaan
• Ovum akan menjadi zigot
• Ovul akan menjadi bijih benih
• Ovari akan menjadi buah
• Stil dan stigma akan gugur
• Filamen dan anter akan gugur.
 Struktur Biji benih Dan
fungsinya
• Selepas persenyawaan berlaku, ovul
dalam ovari berkembang menjadi biji
benih.
• Biji benih terdiri daripada embrio yang
dilapisi oleh kulit atau testa.
• Biji benih terdiri daripada 2;
a) Monokotiledon
b) Dikotiledon
Bahagian Struktur Fungsi

Testa - Melindungi biji benih

Hilum - Tempat biji benih

Kulit biji melekat pada buah

Mikropil -Liang kecil yang

membenarkan air dan
udara memasuki bijih
benih
Plumul - Bahagian embrio yang
berkembang akan
menjadi pucuk
Radikel - Bahagian embrio yang
Embrio berkembang menjadi akar

Kotiledon/endosperma Menyimpan dan

membekalkan makanan
untuk percambahan bijih
benih
 Percambahan bijih benih
• Semasa percambahan, testa pecah
• radikel mula muncul dan tumbuh ke
bawah membentuk akar.
• Plumul akan tumbuh ke atas menjadi
pucuk.
• Sesetengah kotiledon tumbuh keluar dari
tanah disebut epigeal.
• Manakala,kotiledaon yang tetap dibawah
tanah disebut hipogeal
Hipogeal
 Syarat Percambahan Bijih
Benih
• Bijih benih memerlukan 3 benda ni untuk
bercambah:
a) Air
b) Udara
c) Suhu yang sesuai.
TAMAT