BAB 6 ELEKTROKIMIA

1
6.1 ELEKTROLIT DAN BUKAN-
ELEKTROLIT

Elektrolit Bukan elektrolit

•Bahan yang boleh •Bahan yang tidak
mengalir elektrik boleh mengalair
dalam keadaan elektrik dalam
leburan atau akueus keadaan leburan
dan mengalami atau akueus.
perubahan kimia
6.1 ELEKTROLIT DAN BUKAN-
ELEKTROLIT

Elektrolit Bukan elektrolit

•Contoh: •Contoh:
Larutan natrium Naftalena
klorida Larutan glukosa
Leburan plumbum(II) Semua sebatian
bromida, PbBr2 kovalen
Semua sebatian ion
6.1 ELEKTROLIT DANA BUKAN-
ELEKTROLIT

Elektrolit Bukan elektrolit

• mengandungi ion- • terdiri dari molekul-
ion bebas bergerak molekul yang neutral
•Tidak ada ion-ion
bebas bergerak
6.2 ELEKTROLISIS SEBATIAN
LEBURAN
Apakah elektrolisis?
Satu proses penguraian
sesuatu sebatian dalam
keadaan lebur atau akueus
kepada unsur juzuknya
apabila arus elektrik
mengalir melaluinya.
APAKAH SEL ELEKTROLISIS ?
 BATERI

Elektrod

KATOD ANOD

Elektrod yang Elektrod yang

disambungkan disambungkan
kepada terminal kepada
negatif bateri terminal positif
ELEKTROLIT bateri
 Leburan PbBr2

Ion Pb2+, Br-

Pengaliran
Br- Pb2+
elektrik
Ion bergerak ke .. Ion bergerak ke

ANOD KATOD

Bebas elektron Terima elektron

2Br-  Br2 + 2e- Pb2+ + 2e-  Pb

Gas perang terbebas Bintil kelabu berkilat

 PbBr2

Br- Pb 2+

ANOD KATOD
Bebas elektron Terima elektron
2Br-  Br2 + 2e- Pb2+ + 2e-  Pb
Pb2+ + 2e-  Pb
Setengah persamaan
2Br-  Br2 + 2e-
Persamaan keseluruhan Pb2+ + 2Br-  Pb + Br2
 Faktor-faktor yang mempengaruhi
hasil elektrolisis larutan akues

A. Keududukan ion dalam Siri

Elektrokimia
B. Kepekatan ion
C. Jenis elektrod
A. Kedudukan ion dalam Siri Elektrokimia

Ion Positif Ion Negatif

 Semakin bawah
ion dalam Siri
Elektrokimia,
semakin senang untuk
ion dinyahcas
 A. Kedudukan ion dalam Siri Elektrokimia
Larutan CuSO4
Cu2+, H+,SO42- OH-.

Anod Gas oksigen

Katod
Larutan kuprum(II)
 Anion OH- dan sulfat
SO42- bergerak  Kation Cu2+ dan
ke anod. H+ bergerak ke
 Ion OH- dipilih katod.
Elektrod
untuk nyahcas  Ion Cu2+ dipilih
karbon
 Gelembung gas untuk nyahcas.
suis  Pepejal perang
tak berwarna
dibebaskan bateri terbentuk

4OH- (ak)  2H2O(ce) + O2 (g) + 4e- Cu2+ (ak) + 2e-  Cu (p)

Persamaan ion kesuluruhan :

2Cu2+ (ak) + 4OH-(ak)  2Cu (p) + 2H2O(ce) + O2 (g)
 B. Kepekatan larutan
Asid hidroklorik pekat terdiri daripada
H+, Cl-,OH-.

Anod Katod
 anions,OH-  Kation H+ ions
dan Cl- bergerak bergerak ke
Asid katod.
ke anod. hidroklorik  Ion H+
 Ion Cl- ions dipilih pekat
nyahcas kerana dinyahcas
kepekatan Cl- lebih Elektrod dengan
tinggi daripada OH- karbon menerima
 Gelembung- elektron.
Suis  Gelembung gas
gelembung gas Bateri
kuning kehijauan tak berwarna
terhasil. terhasil.
2Cl- →Cl2+ 2e 2H+ + 2e →H2
Persamaan ion keseluruhan :
2H+ (ak) + 2Cl-(ak)  Cl2 (g) + H2 (g)
 C. Jenis elektrod
Anod Dengan Elektrod Karbon Katod
 OH- dan SO42-  Cu2+dan H+
bergerak ke anod. bergerak ke
 Ion OH ions
-
katod.
dipilih nyahcas karbon karbon
 Ion Cu2+ dipilih
kerana Larutan nyahcas kerana
kedudukannya kuprum(II) kedudukannya
lebih rendah Sulfat lebih rendah
daripada SO4 2-
daripada H+
Pemerhatian :
dalam Siri Keamatan warna biru muda dlm Siri
Elektrokimia larutan kuprum(II) sulfat Elektrokimia
 Gelembung gas tak semakin berkurang kerana  Pepejal perang
berwarna terbebas kepekatan Cu2+ terbentuk
4OH  2H2O + O2
- berkurangan
Cu2+ + 2e → Cu
+ 4e-

Persamaan ion keseluruhan :

2Cu2+ (ak) + 4OH-(ak)  2Cu (p) + 2H2O(ce) + O2 (g)
 C. Jenis elektrod
Anod Katod
 Kuprum : Dengan elektrod kuprum  Cu2+dan H+
Elektrod aktif bergerak ke
 Ion OH- & kuprum kuprum katod.
SO42- bergerak  Ion Cu2+ dipilih
ke anod
Larutan nyahcas kerana
 Tapi elektrod Kuprum(II) kedudukannya
kuprum sulfat lebih rendah
membebaskan daripada H+ dlm
elektron dan Pemerhatian : Siri Elektrokimia
membentuk ion Keamatan biru muda larutan  Elektrod kuprum
kuprum(II). CuSO4 kekal tidak berubah semakin tebal
 Elektrod kerana kepekatan Cu kekal
2+
Cu2+ + 2e → Cu
semakin nipis // sama – kadar penukaran Cu
Saiz anod ke Cu2+ di anod adalah
berkurang sama dengan kadar
penukaran Cu2+ ke Cu di
Cu → Cu2+ + 2e- katod
 APLIKASI ELEKTROLISI DALAM INDUSTRI
A. Pengestrakan Aluminium
Bauksit (aluminium oksida) adalah sumber utama aluminium.
Takat lebur aluminium oksida adalah tinggi (2 030°C). Kriolit
(Na3AIF6) ditambahkan untuk menurunkan takat lebur ke 980oC.
Anod
(Elektrod grafit)
Anod : 2O2-  O2 + 4e Bekalan elektrik

Leburan aluminium
oksida
Katod
(Elektrod grafit)

Katod : Al3+ + 3e  Al
Leburan aluminium
B. Penulenan kuprum
Plat kuprum tak tulen disambung kepada terminal +ve anod.
Plat kuprum tulen disambung kepada terminal –ve katod.
Elektrolit yang digunakan : larutan kuprum(II) sulfat

Anod : Cu  Cu2+ + 2e Katod : Cu2+ + 2e  Cu

Kuprum Kuprum
Pure
tak tulen tulen
cooper
Enapan
pada Bendasing
dasar
bikar
C. Penyaduran
menyadurkan dengan lapisan nipis logam .

Anod : Cu  Cu2+ + 2e Katod : Cu2+ + 2e  Cu

Warna
biru
larutannya
kekal
tidak
Kuprum berubah
tulen Kunci
Semakin Disadur dengan
nipis lapisan pepejal
perang
 SEL KIMIA
[SEL GALVANI]

Sel kimia ringkas terdiri daripada 2 logam berbeza

disambung dengan wayar dan dicelup dalam
elektrolit

Sel kimia menukarkan tenaga kimia kepada tenaga

elektrik.
 SEL KIMIA RINGKAS
Anod (-ve) Katod (+ve)
Logam yang lebih Logam yang kurang
elektropositif elektropositif
Membebaskan elektron Menerima elektron

Elektron mengalir dari anod ke katod melalui litar luar

Pengaliran Pengaliran
elektron elektron
Atom Mg Molekul H2
Magnesium Kuprum

Larutan
NaCl
 Sel Daniell dengan Sel Daniell dengan
pasu berliang titian garam

Titian garam
(larutan KCl)
zink kuprum zink
Pasu larutan
berliang Larutan zink
larutan kuprum(II) sulfat sulfat
zink
sulfat
- Sel Daniell ialah sejenis sel kimia.
- Elektrod - Zink (anod) dan kuprum (katod)
- Kedua-dua larutan dipisahkan oleh pasu berliang / titian garam
-Titian garam terdiri daripada kertas turas yang dibasahi dengan larutan
elektrolit yang tidak akan bertindak balas dengan kedua-dua larutan .
-Elektrolit yang biasa digunakan ialah larutan garam natrium atau kalium
SEL DANIELL
Anod Katod

Elektrod zink semakin nipis Elektrod kuprum menebal

Logam zink melepaskan elektron Ion kuprum(II) menerima elektron

Zn  Zn2+ + 2e- Cu2+ + 2e-  Cu

Kepekatan ion kuprum(II) berkurang, warna larutan biru CuSO4

semakin pudar.

Persamaan ion keseuluruhan :

Zn + Cu2+  Zn2+ + Cu
FUNGSI
TITIAN GARAM / PASU BERLIANG

(a) Membenarkan pengaliran ions

untuk melengkapkan litar
elektrik.

(b) Mengasingkan 2 larutan

supaya tidak bercampur.
 Jenis sel kimia

Akumulator Sel nikel-

asid-plumbum Sel kering Sel merkuri Sel alkali
kadmium

Kelebihan
• boleh dicaskan • Mudah-alih • Mudah-alih
• Murah • Mudah-alih
semula • Voltan 1.5 V
• Voltan yang Mudah-alih • boleh dicaskan
• Voltannya • Tahan lebih
stabil 1.5 v semula
tinggi lama

Kelemahan
• Berat • tidak boleh • tidak boleh •Voltan rendah
• tidak boleh 1.25 V
• Mahal dicaskan dicaskan semula
dicaskan semula •Mahal
• Larutan mudah semula • voltannya hanya
•kebocoran •Berat
tumpah 1.3V
elektrolit
• toksik
PERSAMAAN
ANTARA SEL ELEKTROLISIS DAN SEL KIMIA

 Terdiri daripada sesuatu elektrolit, anod dan katod

 Elektron mengalir dari anod ke katod melalui litar
luar
 PERBEZAAN ANTARA SEL ELEKTROLITIK DAN SEL KIMIA

Sel Elektrolisis Jenis sel Sel kimia

Tenaga elektrik Penukaran Tenaga kimia 

tenaga
 Tenaga kimia Tenaga elektrik
Dari terminal positif ke Pengaliran Dari terminal negatif ke
terminal negatif elektron terminal positif
Terminal negatif
Katod: Anod:
Terima elektron Bebas elektron
Terminal positif
Anod : Katod:
Bebas elektron Terima elektron

Dua sama / berlainan Jenis elektrod

konduktor elektrik Dua logam berlainan
(logam/ carbon)
 SIRI ELEKTROKIMIA
Susunan logam mengikut keelektropositifan
yang menurun (kebolehan sesuatu logam
untuk membebaskan elektron)

Semakin tinggi kedudukan logam dalam Siri

Elektrokimia, semakin senang untuk logam
membebaskan elektron, iaitu semakin
elektropositif logam tersebut.
Logam Kation

K  K   e
 
Kebolehan Kebolehan
Na  Na e logam kation
Ca  Ca 2   2e  membebaskan menerima
2
Mg  Mg  2e  elektron
elektron
untuk
Al  Al3   3e  untuk
membentuk
Zn  Zn 2   2e  ion positif membentuk
Fe  Fe 2   2e  bertambah logam
Sn  Sn 2   2e  bertambah
Pb  Pb 2   2e 
H  H   e
2
Cu  Cu  2e 

Ag  Ag  e
SIRI ELEKTROKIMIA BOLEH DIBINA
BERDASARKAN
1) Beza nilai voltan antara 2 logam dalam sel
kimia.

2) Kebolehan sesuatu logam untuk

menyesarkan logam lain daripada larutan
ionnya.
1) BEZA NILAI VOLTAN ANTARA 2 LOGAM DALAM
SEL KIMIA.

 Dalam sel kimia, dua logam berbeza akan

menghasilkan beza keupayaan / voltan yang
ditunjukkan oleh voltmeter.
 Logam pada terminal negatif – lebih tinggi
dalam Siri Elektrokimia
 Logam pada terminal positif – lebih rendah
dalam Siri Elektrokimia
 Semakin jauh kedudukan dua logam dalam
Siri Elektrokimia, semakin besar nilai
voltannya.
 Menunjukkan
aliran elektron
Voltmeter
V
Aliran elektron

Jalur kuprum
Jalur magnesium

Cu2+ + 2e Cu
Mg Mg2+ + 2e

Kuprum(II) sulfat,
CuSO4 solution

Persaman ion keseluruhan : Mg + Cu2+ Cu + Mg2+

2) KEBOLEHAN SESUATU LOGAM UNTUK MENYESARKAN
LOGAM LAIN DARIPADA LARUTAN IONNYA

 Logam yang lebih tinggi dalam Siri Elektrokimia

boleh menyesarkan logam yang lebih rendah
daripada larutan ionnya.
 Contoh :
Zink boleh menyesarkan kuprum daripada larutan
kuprum(II) sulfat .

Zn + CuSO4 Cu + ZnSO4
KEGUNAAN SIRI ELEKTROKIMIA

1. Menentukan terminal sel kimia

2. Membandingkan nilai voltan sel
kimia
3. Meramalkan kebolehan sesuatu
logam untuk menyesarkan logam
lain daripada larutan ionnya
CONTOH :
Rajah di bawah menunjukkan nilai voltan bagi beberapa sel kimia
dengan menggunakan pelbagai pasangan logam

Ramalkan terminal negatif, terminal positif dan nilai voltan bagi sel
kimia berikut :
Sel Kimia Terminal negatif Terminal Positif Voltan sel /V
Mg/Ag Magnesium Argentum 3.0 + 0.5 = 3.5
Mg/Zn Magnesium Zink 3.0 – 1.1 = 1.9
Zn/Pb Zink Plumbum 1.1 – 0.4 = 0.7
KEPENTINGAN DAN KESAN INDUSTRI
ELEKTROKIMIA
 Kepentingan industri elektrokimia dalam
kehidupan harian:
Gas oksigen dan klorin boleh dihasilkan secara
elektrolisis.
Penyaduran digunakan untuk mencegah kakisan
dan menambahbaikkan rupabentuk objek.
Pembuatan bateri secara industri menghasilkan
jenis sel kimia berlainan dalam pelbagai bentuk dan
saiz.
 Pencemaran yang disebabkan oleh industri
elektrokimia :
Industri penyaduran menghasilkan bahan
pencemaran seperti ion logam berat dan juga ion
sianida yang toksik
Penggunaan elektrod merkuri dalam elektrolisis
menyebabkan pencemaran air dan udara.
 Jadi, bahan buangannya perlu dirawat dan
dibuang dengan cara yang selamat dan
teratur.