– Mediastinum AP
• thoracic index :
AP/LL AP: anteroposterior
LL: laterolateral
1
Cavea=skeleton thoracis
(Clavicula (cingulum membri superior))
manubrium sterni
angulus sterni
corpus sterni
sternum
vertebra thoracalis
processus xiphoideus
costa
cartilago costalis
arcus costae
Cavea=skeleton thoracis
Apertura thoracis superior
Diaphragma
Apertura thoracis inferior
2
Catatan klinis terkait kompetensi dokter
• Verterbra
– scoliosis (kurva vertebra bengkok ke lateral)
– kyphosis (ke dorsal)
– lordosis (ke ventral)
• Costa
– dislokasi (pemisahan) cartilago costae dari
tulangnya
– fraktur (patah): paling sering pada angulus
costae
• Sternum
– angulus sterni menonjol dan mudah diraba;
penghitungan costa sebaiknya dimulai pada
cartilago costae ke-2
angulus
plica axillaris sternalis
(Louis)
anterior Sternum
plica axillaris
Fossa axillaris
posterior
m. pectoralis major Papilla mammaria
caput sternocostalis
processus
xiphoedus sterni
3
Garis-garis orientasi pada dinding dada
Linea paravertebralis
Linea sternalis
Linea parasternalis Linea scapularis
Linea Linea axillaris posterior
medioclavicularis
Linea axillaris
anterior
4
Proyeksi katup jantung pada dinding dada
5
Mamma = payudara = breast
• modifikasi dari jaringan kelenjar keringat
processus lateralis
6
Mamma: saat hamil / menyusui
costa
m. pectoralis minor
mamma saat m. pectoralis major
tidak menyusui fascia pectoralis
lig. suspensoria mammaria
spatium submammaria
fascia profunda
fascia superficialis
jaringan adiposa
7
Aliran lymphe mamma: 4 quadran
superolateral superomedial
inferolateral inferomedial
n.l. supraclavicularis
pembuluh lymphe
cutaneus
8
Otot-otot dinding dada
• m. intercostalis externus
• m. intercostalis internus
• m. intercostalis intimus
• m. transversus thoracis
• (diaphragma)
9
Otot-otot dinding dada
10
v
a
n
m. intercostalis
intimus
m
.
i
n
t
e
Otot-otot
r
dinding dada
c
o m. sternohyoideus
s
t
a m. sternothyroideus
l
m. Intercostalis
internus
i vasa thoracica interna
s
i
m. transversus thoracis
n
t
e
r
diaphragma n
u diaphragma pars sternalis
m. transversus s
aponeurosis transversus
abdominis mabdominis
.
i
n
t
e
r
c 11
o
s
Diaphragma
proc. xiphoideus
pars sternalis diaphragmatis
hiatus oesophagus
centrum tendineum
lig. arcuatum
foramen venae cavae medianum
pars costalis diaphragmatis hiatus aorticus
pars lumbalis diaphragmatis, pars lumbalis diaphragmatis,
crus dextrum (pars medialis) crus sinistrum (pars lateralis)
lig. arcuatum mediale
costae X*II *
lig. arcuatum laterale pars lumbalis diaphragmatis,
crus sinistrum (pars medialis)
vertebrae lumbalis I, pars costalis m. quadratus lumborum
pars lumbalis diaphragmatis,
m. psoas major
crus dextrum (pars medialis)
vertebrae lumbalis IV
* trigonum
Bochdalek
Sobotta
12
Vascularisasi dinding dada
n. vagus ductus thoracicus
n. phrenicus
a. subclavia sinistra v. subclavia sinistra
clavicula
a. pericardiacophrenica
a. mediastinalis anterior
vasa thoracica interna
r. perforantes
r. intercostalis anterior
vasa musculophrenica
fascia intercostalis
internus
m. intercostalis
externus
r. cutaneus lateralis
m. intercostalis
intimus vertebrae
r. cutaneus lateralis aortae
n. intercostalis
fascia
m. intercostalis
m. transversus thoracis a. intercostalis anterior
internus
a. thoracica interna
fascia intercostalis externus
r. cutaneus anterior n. intercostalis r. Perforantes (cutaneus)
sternum
Penampang horizontal
13
Catatan Klinis
• Arteria mammaria interna sering dipakai
sebagai graft pada coronary angioplasty by
pass grafting (CABG)
14
Vena di dinding dada
• Vena thoracica interna
– bermuara ke v. brachiocephalica (v.anonyma)
• Vena intercostalis posterior dan subcostalis
– V. intercostalis posterior I biasanya bermuara pada
v. brachiocephalica
– V. intercostalis posterior II, III, kadang-kadang IV
bersatu membentuk v. intercostalis suprema.
• yang kanan bersatu dengan v. azygos, yang kiri bermuara ke v.
brachiocephalica sinistra
– V. intercostalis yang lain:
• kanan bermuara pada v. azygos
• kiri bermuara pada v. hemiazygos atau v. hemiazygos
accessorius
– V. subcostalis dextra masuk thorax lewat belakang lig. arcuatum
laterale dextra dan bermuara pada v. lumbalis ascendens untuk
membentuk v. hemiazygos. Sedangkan yang kiri juga lewat di
belakang lig. arcuatum laterale dan bersatu dengan v. lumbalis
ascendens untuk membentuk v. hemiazygos
v. cava superior
cisterna chyli
15
Innervasi dinding dada
medulla spinalis
• N. intercostalis
– Setelah keluar dari foramen intervertebralis bercabang
menjadi r. dorsalis (r. primarius dorsalis) dan r.
ventralis (r. primarius ventralis).
– 12 pasang rami anteriores nervi thorachales
• n. intercostalis I: ke plexus brachialis
• n. intercostalis II–VI: berjalan dalam dinding dada
• n. intercostalis yang VII–XI: sebagian jalan dalam
dinding dada dan abdomen
• (XII): n. subcostalis: berjalan dalam dinding
abdomen
– Cabang:
• ramus cutaneus lateralis, dan berakhir di sebelah
ventral sebagai ramus cutaneus anterior
16
Aliran lymphe pada tubuh manusia
• Pembagian berdasarkan muaranya ke pembuluh vena:
– ductus lymphaticus dextra: bagian kanan dari kepala,
leher dan ekstremitas superior
– ductus thoracicus: bagian tubuh lainnya
nn.ll. axillares
nn.ll. tracheobronchiales
nn.ll. pulmonales
cisterna chyli
nn.ll. intestinales
nn.ll. lumbales
17
Aliran lymphe pada dinding thorax
ductus lymphaticus dextra ductus thoracicus
truncus lymphaticus jugularis
oesophagus
truncus lymphaticus subclavius
nn.ll. intercostales
cisterna chyli
Ductus thoracicus
• dimulai dari abdomen pada cisterna chyli:
pertemuan truncus intestinalis, lumabalis dan
intercostalis descendens, setinggi V. L. 2
18
MEDIASTINUM
Apakah Mediastinum?
ruangan di dalam cavum thorax yang terletak di
antara pleura mediastinalis kanan dan kiri
19
Mediastinum
thoracic inlet
pleura mediastinalis
superior T4
media
ant. post.
Potongan T12
horizontal pericardium diafragma
Batas-batas mediastinum
• ventral: sternum
• dorsal: collumna vertebralis
• lateral: pleura mediastinalis kanan dan kiri
• cranial: apertura thoracis superior
20
Pembagian mediastinum
• Mediastinum superior
• Mediastinum inferior, dibagi menjadi:
– Mediastinum anterior: terletak di depan
pericardium
– Mediastinum media: teririsi oleh
pericardium
– Mediastinum posterior: terletak di belakang
pericardium
21
Penampang horizontal melalui mediastium superior
pleura
mediastinalis
n. vagus
n. laryngeus recurrens
oesophagus
ductus thoracicus
trachea
n. vagus sinistra
n. phrenicus
22
Penampang vertical (dari lateral) mediastium
a. carotis communis trachea
VCI
diaphragma
oesophagus
mediastinum posterior
aortae
Thymus
• Bayi baru lahir: ukurannya besar
• Dewasa: atrofi
• Merupakan jaringan lymphoid & reticulo
endothelial system (RES) dan berfungsi
memproduksi limfosit.
23
Thymus
trachea
pulmo dexter
Vena anonyma
• V. anonyma sinistra:
– persatuan v. jugularis interna dan v. subclavia
sinistra
• V. anonyma dextra
– dibentuk oleh v. jugularis interna dan v. subclavia
dextra
• V. anonyma sinistra et dextra bergabung membentuk
v. cava superior, bermuara ke atrium dextrum
24
Vena cava superior
• Extra pericardial
– menembus pericardium
– menerima v. azygos yang masuk dari belakang yang
melengkung di atas radix pulmonum kanan
• Intra pericardial
– Terletak di dalam mediastinum inferior
– Terletak di depan radix pulmonum dextra dan tertutup
oleh aorta ascendens
Arcus aortae
• Dataran kiri depan
– disilangi oleh 4 syaraf
• Dataran kanan belakang
• Dataran concav arcus aorta
– Ligamentum arteriosum (Bothalli)
– n. recurrens laryngis kiri
– plexus cardiacus supervicialis
• Dataran convex arcus aorta
– a. anonyma (truncus brachiocephalicus)
– a. carotis communis sinistra
– a. subclavia sinistra
25
pleura
mediastinalis
n. vagus
n. laryngeus recurrens
oesophagus
ductus thoracicus
trachea
n. vagus sinistra
n. phrenicus
aorta ascendens
n. phrenicus
26
N. Vagus
• masuk ke dalam thorax di antara a. carotis communis
dan v. jugularis interna
• N. Vagus dextra
– Memberi cabang n. recurrens dextra yang melingkari a.
subclavia, melanjut sebagai n. laryngeus inferior
• N. Vagus sinistra
– Memberi cabang n. recurrens sinistra, melingkari arcus
aorta terus ke dorsal atas sebagai n. laryngeus inferior
Nervus phrenicus
• berjalan di antara arteri dan vena subclavia di sebelah
lateral dari N. Vagus
• N. phrenicus dextra
– Berjalan
subpleural
(diliputi pleura)
– mensyarafi
diaphragma
• N. phrenicus
sinistra
– Juga diliputi oleh
pleura
mediastanalis
– Menyilangi di depan n. vagus kemudian menyilangi arcus
aortae dan akhirnya juga ke diaphragma
27
Oesophagus
n. laryngeus recurrens
oesophagus
a. carotis communis
n. vagus
truncus a. subclavia
brachiocephalicus trachea
arcu
s aortae
bronchus
28
Trachea
• dimulai tepi bawah cartilago cricoidea setinggi vertebra
cervicalis 6 (V. C. 6)
• berakhir dengan dengan mengadakan bifurcatio (bercabang-
cabang) menjadi bronchus dextra et sinistra pada bidang
yang melalui perbatasan mediastinum superior dan inferior
• tempat sempit pada trachea
– di atas oleh karena adanya gld. thyroidea
– di bawah oleh karena adanya arcus aorta
Plexus cardiacus
• Komponen pembentuk
– Serabut parasymphatis merupakan cabang dari n.
vagus
• r. cardiacus superior (cabang di leher)
• r. cardiacus inferior (cabang di dada)
– Serabut symphatis
• ggl. cervicalis superior (n. cadiacus superior)
• ggl. cervicalis medius (n. cardiacus media)
• ggl. cervicalis inferior (n.cardiacus inferior)
• ggl. symphatis Th. 1–5
• Pembagian
– Plexus cardiacus superficialis
– Plexus cardiacus profundus
29
Plexus cardiacus
rami grissea ke C1
ganglion cervicalis superior
n. vagus dextra
Aorta descendens
• dari tepi bawah vertebra Th. 4 s.d. Th. 12 (hiatus
aorticus diaphragma)
• Hubungan aorta descendens :
– ventral: radix pulmonalis kiri, pericardium, oesophagus, dan
diaphragma.
– dorsal: collumna vertebralis dan v. hemiazygos
– kanan: v. azygos dan ductus thoracicus
– kiri: pleura dan paru-paru kiri
• Cabang-cabang aorta descendens
– Cabang viscera: r. pericardii, a. bronchialis, a.
oesophagii, dan r. mediastinalis.
– Cabang parietal: 9 pasang a. intercostalis
posterior terbawah. (1 dan 2 adalah a. intercostalis
suprema dari truncus costocervicalis)
30
Catatan Klinis : fistula tracheooesophageal
• Oesophagus & trachea berkembang
dari regio foregut embrionik yang
sama, bila pemisahan keduanya tidak
sempurna terjadi fistula m. constrictor
tracheooesophageal pharygeus inferior
trachea
• hubungan oesophagus dan trachea
biasanya terletak tepat di atas carina
trachea oesophagus
Catatan Klinis
• varises oesophagea
– komunikasi antara sistem portal (v. gastrica sinistra) dan sistem
venosa sistemik (v. azygos-hemiazygos) pada bagian bawah
oesophagus
– penyakit liver hipertensi portal distensi berlebihan dari vena-
vena submucosa oesophagus (varises oesophagea)
• n. phrenicus
– kerusakan medula spinalis segmen C.IV ke atas paralisis
diaphragma & mm. intercostales gagal respirasi kematian
– memberikan serabut sensoris ke pericardium dan pleura mediastinalis
nyeri dari daerah ini akan jalarkan ke ujung bahu
• Nervus laryngeus recurrens
– letaknya dekat ke trachea, carina, dan nn.ll. tracheobronchialis infiltrasi
carcinoma bronchus atau aneurisma (pelebaran luas) arcus aortae
menyebabkan batuk menetap & kemudian kelumpuhan otot-otot separo
kiri larynx (suara serak)
31
Nyeri alih = Referred pain
Diaphragma,
Pericardium,
Cor
Cor
Tractus Digestivus
Hepar, Vesica vellea
Ren, Ureter
Organ-organ pelvis
http://health.usf.edu/nocms/medicine/anatomylab/surface/abdomen/refe
rred.html
Terima kasih
32