Anda di halaman 1dari 32

Apakah Cavitas thoracis (rongga dada)?

• ruangan yang dibatasi oleh dinding dada


• Di dalam cavitas thoracis terdapat tiga
ruangan, yaitu:
– Cavitas pleurae
AP
– Cavitas pericardiale LL

– Mediastinum AP

• thoracic index :
AP/LL AP: anteroposterior
LL: laterolateral

Apakah Cavea=skeleton thoracis (rangka dada)?

• merupakan sangkar osseocartilaginous


– Komponen pembentuk:
• Verterbrae thoracales I–XII
• Sternum
• Costae (+ cartilago coltales)
• Pintu cavea thoracis
– apertura thoracis superior (thoracic inlet)
– apertura thoracis inferior (thoracic outlet)

1
Cavea=skeleton thoracis
(Clavicula (cingulum membri superior))
manubrium sterni
angulus sterni
corpus sterni
sternum

vertebra thoracalis

processus xiphoideus
costa
cartilago costalis
arcus costae

Cavea=skeleton thoracis
Apertura thoracis superior

Diaphragma
Apertura thoracis inferior

2
Catatan klinis terkait kompetensi dokter
• Verterbra
– scoliosis (kurva vertebra bengkok ke lateral)
– kyphosis (ke dorsal)
– lordosis (ke ventral)
• Costa
– dislokasi (pemisahan) cartilago costae dari
tulangnya
– fraktur (patah): paling sering pada angulus
costae
• Sternum
– angulus sterni menonjol dan mudah diraba;
penghitungan costa sebaiknya dimulai pada
cartilago costae ke-2

Anatomi superficialis dinding dada


m. pectoralis major fossa
suprasternalis=jugularis
caput clavicularis

angulus
plica axillaris sternalis
(Louis)
anterior Sternum

plica axillaris
Fossa axillaris
posterior
m. pectoralis major Papilla mammaria
caput sternocostalis
processus
xiphoedus sterni

3
Garis-garis orientasi pada dinding dada

Linea mediana anterior


Linea mediana posterior

Linea paravertebralis
Linea sternalis
Linea parasternalis Linea scapularis
Linea Linea axillaris posterior
medioclavicularis

Linea axillaris
anterior

Proyeksi jantung pada dinding dada

4
Proyeksi katup jantung pada dinding dada

Valva aortae Valva pulmonalis

Valva triculpidalis Valva mitralis =


bicuspidalis

Proyeksi pupmo pada dinding dada

Proyeksi Anterior Proyeksi Posterior

Proyeksi Lateral Proyeksi Lateral Sinistra


Dextra

5
Mamma = payudara = breast
• modifikasi dari jaringan kelenjar keringat

• laki-laki: rudimenter terdiri dari papilla mammaria &


• wanita prapubertas beberapa ductus
• wanita dewasa:
– lokasi dan ukuran dari dasarnya relatif konstan (area
dari costae ke-2 s.d. ke-6)
– processus lateralis (=axillary tail)
– terdiri dari lobi glandulae mammariae
• grandulae alveolares  membesar saat kehamilan
• ductus lactiferi: menyalurkan produk gld. alveolaris
ke papilla mammaria
• stroma fibrosa dan jaringan lemak

Mamma pada wanita dewasa

processus lateralis

tepi m.pectoralis major

tepi areola mammae


papilla mammaria

Kemungkinan perluasan jaringan


mamma (ke posterior/medial)

6
Mamma: saat hamil / menyusui

costa
m. pectoralis minor
mamma saat m. pectoralis major
tidak menyusui fascia pectoralis
lig. suspensoria mammaria

spatium submammaria
fascia profunda
fascia superficialis
jaringan adiposa

lobi glandulae mammariae,


mengandung sinus dan ductus
lactiferi
mamma
saat menyusui

Mamma = payudara = breast

– Lig. suspensoria mammaria:


• jaringan fibrosa membentang dari fascia profunda
menuju cutis dan areola mammae
• meyangga mamma
– Papilla mammae
• mengandung jaringan erektil
• dikelilingi areola mammae (kulit berpigmen)

7
Aliran lymphe mamma: 4 quadran

superolateral superomedial

inferolateral inferomedial

Aliran lymphe mamma


n.l. infraclavicularis n.l. axillaris apicalis
n.l. axillaris lateralis

n.l. supraclavicularis

n.l. mammaria interna


plexus subalveolaris
n.l. axillaris centralis drainase ke
n.l. axillaris subscapularis n.l. parasternalis

n.l. axillaris pectoralis

pembuluh lymphe
cutaneus

8
Otot-otot dinding dada

• m. intercostalis externus
• m. intercostalis internus
• m. intercostalis intimus
• m. transversus thoracis
• (diaphragma)

9
Otot-otot dinding dada

Otot-otot dinding dada

10
v
a
n

m. intercostalis
intimus

m
.

i
n
t
e
Otot-otot
r
dinding dada
c
o m. sternohyoideus
s
t
a m. sternothyroideus
l
m. Intercostalis
internus
i vasa thoracica interna
s

i
m. transversus thoracis
n
t
e
r
diaphragma n
u diaphragma pars sternalis

m. transversus s
aponeurosis transversus
abdominis mabdominis
.

i
n
t
e
r
c 11
o
s
Diaphragma

proc. xiphoideus
pars sternalis diaphragmatis
hiatus oesophagus
centrum tendineum
lig. arcuatum
foramen venae cavae medianum
pars costalis diaphragmatis hiatus aorticus
pars lumbalis diaphragmatis, pars lumbalis diaphragmatis,
crus dextrum (pars medialis) crus sinistrum (pars lateralis)
lig. arcuatum mediale
costae X*II *
lig. arcuatum laterale pars lumbalis diaphragmatis,
crus sinistrum (pars medialis)
vertebrae lumbalis I, pars costalis m. quadratus lumborum
pars lumbalis diaphragmatis,
m. psoas major
crus dextrum (pars medialis)
vertebrae lumbalis IV
* trigonum
Bochdalek

Sobotta

Vascularisasi dinding dada


• Arteri thoracica interna / a. mammaria interna
– A. pericardiacophrenica. Berjalan mengikuti n.
phrenicus, memberi cabang ke pleura, pericardium,
diaphragma.
– R. mediastinales. Menuju bronchi, thymus, nodi lymphatici, dan
pericard
– R. perforantes. Menembus dinding dada… memberi asupan
darah bangunan cutaneus, mamma
– R. intercostales anteriores. distribusinya pada ke 6 spatium
intercostale teratas, beranastomose dengan aa. intercostales
posteriores. Asupan darah untuk otot-otot, juga untuk pleura dan
costae
– A. musculophrenica
– A. epigastrica superior. Di belakang bagian atas m. rectus
beranastomose dengan a. epigastrica inferior
• Arteri intercostalis posterior
• Arteri subcostalis = a. intercostalis XII

12
Vascularisasi dinding dada
n. vagus ductus thoracicus
n. phrenicus
a. subclavia sinistra v. subclavia sinistra
clavicula

a. pericardiacophrenica
a. mediastinalis anterior
vasa thoracica interna
r. perforantes

r. intercostalis anterior

vasa epigastrica superior

vasa musculophrenica

Dilihat dari posterior

Vascularisasi dinding dada

r. dorsalis n. spinalis r. cutaneus dorsalis


r. ventralis n. spinalis a. intercostalis posterior
(n. intercostalis)

fascia intercostalis
internus
m. intercostalis
externus
r. cutaneus lateralis
m. intercostalis
intimus vertebrae
r. cutaneus lateralis aortae
n. intercostalis
fascia
m. intercostalis
m. transversus thoracis a. intercostalis anterior
internus

a. thoracica interna
fascia intercostalis externus
r. cutaneus anterior n. intercostalis r. Perforantes (cutaneus)
sternum

Penampang horizontal

13
Catatan Klinis
• Arteria mammaria interna sering dipakai
sebagai graft pada coronary angioplasty by
pass grafting (CABG)

• Pada coarctatio aortae, dapat terjadi


anastomose antara aa. subclaviae dan aa.
intercostales di sekitar scapula

14
Vena di dinding dada
• Vena thoracica interna
– bermuara ke v. brachiocephalica (v.anonyma)
• Vena intercostalis posterior dan subcostalis
– V. intercostalis posterior I biasanya bermuara pada
v. brachiocephalica
– V. intercostalis posterior II, III, kadang-kadang IV
bersatu membentuk v. intercostalis suprema.
• yang kanan bersatu dengan v. azygos, yang kiri bermuara ke v.
brachiocephalica sinistra
– V. intercostalis yang lain:
• kanan bermuara pada v. azygos
• kiri bermuara pada v. hemiazygos atau v. hemiazygos
accessorius
– V. subcostalis dextra masuk thorax lewat belakang lig. arcuatum
laterale dextra dan bermuara pada v. lumbalis ascendens untuk
membentuk v. hemiazygos. Sedangkan yang kiri juga lewat di
belakang lig. arcuatum laterale dan bersatu dengan v. lumbalis
ascendens untuk membentuk v. hemiazygos

ductus lymphaticus dextra oesophagus ductus thoracicus


truncus lymphaticus jugularis
truncus broncho- truncus lymphaticus subclavius
mediastinalis dextra v. brachiocephalica

v. cava superior

v. azygos v. hemiazygos accessorius

Vv. Intercostales posteriores


nn.ll. intercostales

ductus thoracicus v. hemiazygos

cisterna chyli

Dilihat dari anterior

15
Innervasi dinding dada
medulla spinalis

r. dorsalis n. spinalis r. cutaneus


dorsalis
r. ventralis n. spinalis a. intercostalis
(n. intercostalis) posterior
fascia intercostalis
internus
m. intercostalis
externus
r. cutaneus lateralis
m. intercostalis
intimus vertebrae
r. cutaneus lateralis aortae
n. intercostalis
fascia
m. intercostalis
m. transversus thoracis a. intercostalis anterior
internus
a. thoracica interna
fascia intercostalis externus
r. cutaneus anterior n. intercostalis r. Perforantes (cutaneus)
sternum

Innervasi dinding dada

• N. intercostalis
– Setelah keluar dari foramen intervertebralis bercabang
menjadi r. dorsalis (r. primarius dorsalis) dan r.
ventralis (r. primarius ventralis).
– 12 pasang rami anteriores nervi thorachales
• n. intercostalis I: ke plexus brachialis
• n. intercostalis II–VI: berjalan dalam dinding dada
• n. intercostalis yang VII–XI: sebagian jalan dalam
dinding dada dan abdomen
• (XII): n. subcostalis: berjalan dalam dinding
abdomen
– Cabang:
• ramus cutaneus lateralis, dan berakhir di sebelah
ventral sebagai ramus cutaneus anterior

16
Aliran lymphe pada tubuh manusia
• Pembagian berdasarkan muaranya ke pembuluh vena:
– ductus lymphaticus dextra: bagian kanan dari kepala,
leher dan ekstremitas superior
– ductus thoracicus: bagian tubuh lainnya

Aliran lymphe pada tubuh manusia


truncus bronchomediastinalis
truncus jugularis internus truncus jugularis internus
truncus subclavius truncus subclavius
ductus lymphaticus dextra ductus thoracicus

nn.ll. axillares

nn.ll. tracheobronchiales
nn.ll. pulmonales
cisterna chyli

nn.ll. intestinales

nn.ll. lumbales

nn.ll. iliaca internales


nn.ll. iliaca externales
nn.ll. inguinales

17
Aliran lymphe pada dinding thorax
ductus lymphaticus dextra ductus thoracicus
truncus lymphaticus jugularis
oesophagus
truncus lymphaticus subclavius

truncus broncho- v. brachiocephalica


mediastinalis dextra
v. cava superior

v. azygos v. hemiazygos accessorius

nn.ll. intercostales

ductus thoracicus v. hemiazygos

cisterna chyli

Ductus thoracicus
• dimulai dari abdomen pada cisterna chyli:
pertemuan truncus intestinalis, lumabalis dan
intercostalis descendens, setinggi V. L. 2

• menembus diaphragma melalui hiatus aorticus

• membentuk arcus setinggi V. C. 7 di atas


clavicula

• bermuara pada angulus venosus sinistra (sudut


hubungan antara v. subclavia dengan v. jugularis
interna)

18
MEDIASTINUM

Apakah Mediastinum?
ruangan di dalam cavum thorax yang terletak di
antara pleura mediastinalis kanan dan kiri

19
Mediastinum
thoracic inlet
pleura mediastinalis

superior T4

media

ant. post.

mediastimum thoracic outlet


media

Potongan T12
horizontal pericardium diafragma

Potongan coronal Potongan sagital

Batas-batas mediastinum
• ventral: sternum
• dorsal: collumna vertebralis
• lateral: pleura mediastinalis kanan dan kiri
• cranial: apertura thoracis superior

20
Pembagian mediastinum
• Mediastinum superior
• Mediastinum inferior, dibagi menjadi:
– Mediastinum anterior: terletak di depan
pericardium
– Mediastinum media: teririsi oleh
pericardium
– Mediastinum posterior: terletak di belakang
pericardium

Isi mediastium superior


• Retrosternal
– Thymus
– v. anonyma
– v. cava superior bagian atas
• Tengah
– Thymus
– Arcus aortae dengan ketiga cabangnya
– N. Vagus
– N. phrenicus
• Pre-vertebral
– Oesophagus
– Trachea
– N. recurrens sinistra
– Ductus thoracicus

21
Penampang horizontal melalui mediastium superior
pleura
mediastinalis

n. vagus
n. laryngeus recurrens
oesophagus
ductus thoracicus
trachea
n. vagus sinistra

VCS rr. cardiacii n. vagus


& symphatis
thymus

n. phrenicus

Isi Mediastinum inferior


• Anterior
– jaringan lemak lymphonodi
• Media
– pericardium yang meliputi cor dan pangkal
pembuluh darah besar yang keluar-masuk
jantung
• Posterior
– aorta descendens (aorta thoracica)
– ductus thoracicus
– v. azygos dan v. hemiazygos
– oesophagus

22
Penampang vertical (dari lateral) mediastium
a. carotis communis trachea

mediastinum superior a. subclavia sinistra


apertura thoracis superior
thymus arcus aortae
manubrium sterni a. pulmonaris
angulus sterni
broncus principalis
mediastinum anterior
cor
mediastinum media

VCI
diaphragma

oesophagus
mediastinum posterior
aortae

Thymus
• Bayi baru lahir: ukurannya besar
• Dewasa: atrofi
• Merupakan jaringan lymphoid & reticulo
endothelial system (RES) dan berfungsi
memproduksi limfosit.

23
Thymus

trachea

pemanjangan thymus aa. carotis


ke arah cervical

thymus, lobus dexter thymus, lobus sinister

pulmo dexter

Vena anonyma

• V. anonyma sinistra:
– persatuan v. jugularis interna dan v. subclavia
sinistra
• V. anonyma dextra
– dibentuk oleh v. jugularis interna dan v. subclavia
dextra
• V. anonyma sinistra et dextra bergabung membentuk
v. cava superior, bermuara ke atrium dextrum

24
Vena cava superior
• Extra pericardial
– menembus pericardium
– menerima v. azygos yang masuk dari belakang yang
melengkung di atas radix pulmonum kanan

• Intra pericardial
– Terletak di dalam mediastinum inferior
– Terletak di depan radix pulmonum dextra dan tertutup
oleh aorta ascendens

Arcus aortae
• Dataran kiri depan
– disilangi oleh 4 syaraf
• Dataran kanan belakang
• Dataran concav arcus aorta
– Ligamentum arteriosum (Bothalli)
– n. recurrens laryngis kiri
– plexus cardiacus supervicialis
• Dataran convex arcus aorta
– a. anonyma (truncus brachiocephalicus)
– a. carotis communis sinistra
– a. subclavia sinistra

25
pleura
mediastinalis

n. vagus
n. laryngeus recurrens
oesophagus
ductus thoracicus
trachea
n. vagus sinistra

VCS rr. cardiacii n. vagus


& symphatis
thymus

n. phrenicus

a. carotis communis n. laryngeus a. carotis communis


recurrens
n. vagus n. vagus
n. phrenicus
n. phrenicus m. scalenus anterior
v. jugularis truncus thyrocervicalis

a. subclavia dextra a. subclavia sinistra


v. subclavia dextra v. subclavia sinistra
v. brachiochepalica dextra v. brachiochepalica sinistra
truncus brachiochepalicus n. vagus pada
v. cava superior arcus aortae

aorta ascendens
n. phrenicus

26
N. Vagus
• masuk ke dalam thorax di antara a. carotis communis
dan v. jugularis interna
• N. Vagus dextra
– Memberi cabang n. recurrens dextra yang melingkari a.
subclavia, melanjut sebagai n. laryngeus inferior
• N. Vagus sinistra
– Memberi cabang n. recurrens sinistra, melingkari arcus
aorta terus ke dorsal atas sebagai n. laryngeus inferior

• memberi cabang r. bronchialis dan ikut


membentuk
plexus pulmonalis
• membentuk plexus oesphagus
• menembus diaphragma pada hiatus oesophagus
setinggi V. Th 10.

Nervus phrenicus
• berjalan di antara arteri dan vena subclavia di sebelah
lateral dari N. Vagus
• N. phrenicus dextra
– Berjalan
subpleural
(diliputi pleura)
– mensyarafi
diaphragma
• N. phrenicus
sinistra
– Juga diliputi oleh
pleura
mediastanalis
– Menyilangi di depan n. vagus kemudian menyilangi arcus
aortae dan akhirnya juga ke diaphragma

27
Oesophagus

• Terletak di depan corpus vertebrae


• Trachea terletak di depan esophagus
• N. laryngeus recurrens sinistra berjalan pada sudut
antara trachea dan oesophagus
• Lebih lanjut akan dibahas di Sistem Gastrointestinal

n. laryngeus recurrens
oesophagus
a. carotis communis
n. vagus
truncus a. subclavia
brachiocephalicus trachea
arcu
s aortae
bronchus

noduli lymphatici pericardium

vena cava inferior diaphragma

28
Trachea
• dimulai tepi bawah cartilago cricoidea setinggi vertebra
cervicalis 6 (V. C. 6)
• berakhir dengan dengan mengadakan bifurcatio (bercabang-
cabang) menjadi bronchus dextra et sinistra pada bidang
yang melalui perbatasan mediastinum superior dan inferior
• tempat sempit pada trachea
– di atas oleh karena adanya gld. thyroidea
– di bawah oleh karena adanya arcus aorta

Plexus cardiacus
• Komponen pembentuk
– Serabut parasymphatis merupakan cabang dari n.
vagus
• r. cardiacus superior (cabang di leher)
• r. cardiacus inferior (cabang di dada)
– Serabut symphatis
• ggl. cervicalis superior (n. cadiacus superior)
• ggl. cervicalis medius (n. cardiacus media)
• ggl. cervicalis inferior (n.cardiacus inferior)
• ggl. symphatis Th. 1–5
• Pembagian
– Plexus cardiacus superficialis
– Plexus cardiacus profundus

29
Plexus cardiacus
rami grissea ke C1
ganglion cervicalis superior
n. vagus dextra

ganglion cervicalis medius


rr. cardiaci
ramus anterior, T1
ganglion cervicalis inferior
plexus cardiacus
profundus
plexus
plexus pulmonarius oesophageus
posterior
plexus coronarius

Aorta descendens
• dari tepi bawah vertebra Th. 4 s.d. Th. 12 (hiatus
aorticus diaphragma)
• Hubungan aorta descendens :
– ventral: radix pulmonalis kiri, pericardium, oesophagus, dan
diaphragma.
– dorsal: collumna vertebralis dan v. hemiazygos
– kanan: v. azygos dan ductus thoracicus
– kiri: pleura dan paru-paru kiri
• Cabang-cabang aorta descendens
– Cabang viscera: r. pericardii, a. bronchialis, a.
oesophagii, dan r. mediastinalis.
– Cabang parietal: 9 pasang a. intercostalis
posterior terbawah. (1 dan 2 adalah a. intercostalis
suprema dari truncus costocervicalis)

30
Catatan Klinis : fistula tracheooesophageal
• Oesophagus & trachea berkembang
dari regio foregut embrionik yang
sama, bila pemisahan keduanya tidak
sempurna terjadi fistula m. constrictor
tracheooesophageal pharygeus inferior

trachea
• hubungan oesophagus dan trachea
biasanya terletak tepat di atas carina
trachea oesophagus

• Sehingga susu yang diminum bayi


carina trachea
masuk ke pulmo ataupun reflux asam
lambung ke dalam trachea

• Kondisi ini sangat berbahaya bagi


bayi baru lahir dan harus dikoreksi
dengan pembedahan segera

Catatan Klinis
• varises oesophagea
– komunikasi antara sistem portal (v. gastrica sinistra) dan sistem
venosa sistemik (v. azygos-hemiazygos) pada bagian bawah
oesophagus
– penyakit liver  hipertensi portal  distensi berlebihan dari vena-
vena submucosa oesophagus (varises oesophagea)
• n. phrenicus
– kerusakan medula spinalis segmen C.IV ke atas  paralisis
diaphragma & mm. intercostales  gagal respirasi kematian
– memberikan serabut sensoris ke pericardium dan pleura mediastinalis
 nyeri dari daerah ini akan jalarkan ke ujung bahu
• Nervus laryngeus recurrens
– letaknya dekat ke trachea, carina, dan nn.ll. tracheobronchialis  infiltrasi
carcinoma bronchus atau aneurisma (pelebaran luas) arcus aortae 
menyebabkan batuk menetap & kemudian kelumpuhan otot-otot separo
kiri larynx (suara serak)

31
Nyeri alih = Referred pain
Diaphragma,
Pericardium,
Cor
Cor
Tractus Digestivus
Hepar, Vesica vellea
Ren, Ureter
Organ-organ pelvis

http://health.usf.edu/nocms/medicine/anatomylab/surface/abdomen/refe
rred.html

Terima kasih

32

Anda mungkin juga menyukai