Anda di halaman 1dari 101

REGIO ABDOMINIS

Oleh :
dr.Ibrahim
Njoto,M.Hum.,M.Ked.,PA
Regio Abdominis
 Terbagi menjadi :
A) Dinding abdomen ventrolateral dan
posterior.
B) Cavitas Peritoneal beserta organ-
organ dalam.
 Regio abdomen perlu dikuasai karena
mayoritas gejala klinis pasien yang
berobat berkaitan dengan regio ini.
 Topik Pembelajaran :
1) Embriologi.
2) Anatomi Permukaan.
3) Anatomi dinding abdomen ventrolateral.
4) Anatomi dinding abdomen posterior.
5) Peritoneum.
6) Hernia abdominalis.
7) Cavum peritonei generalis.
8) Plica anterolateral abdomen visceralis.
9) Mesostenium.
10) Omentum.
11) Organ-organ abdomen.
12) Pembuluh darah besar dan percabangannya.
1)Embriologi :
-organ dalam abdomen berkembang
berdasarkan suply arteri-nya, yaitu :
a) Fore-gut, dipelihara oleh A.Coeliaca,
meliputi:hepar, lien, pankreas,
esophagus pars abdominalis, gaster,
duodenum 2/3 cranial.
b) Mid-gut, dipelihara oleh A.Mesenterica
superior, meliputi:duodenum 1/3
distal, jejunum, illium, caecum,
appendix, colon ascendens, colon
transversum 2/3 proximal.
c) Hind-gut, dipelihara oleh A.Mesente
rica inferior, meliputi:colon transver
sum 1/3 distal, colon descendens,
colon sigmoid, rectum.

Hal diatas sebagai acuan pembelajaran


sistem saraf otonom beserta ganglion-
ganglion-nya, contoh:Ganglion coeliacus
memelihara esophagus pars abdominalis,
gaster, duodenum 2/3 pars cranialis.
2) Anatomi Permukaan :
-dengan dua pasang garis vertikal dan
horisontal maka regio abdomen dibagi
menjadi 9 area, yaitu :
1. Area Hipokondrium dextra.
2. Area Epigastrium.
3. Area Hipokondrium sinistra.
4. Area Lumbalis dextra.
5. Area Umbilicalis.
6. Area Lumbalis sinistra.
7. Area Inguinal dextra.
8. Area Supra pubis.
9. Area Inguinal sinistra.
Sembilan area pada REGIO-
ABDOMEN
Masing-masing area bermakna klinis saat
dilakukan pemeriksaan fisik pada pasien,
misalnya :
-Kasus usus buntu, pasien
mengeluh nyeri/ mengganjal pada daerah
inguinal dextra, pada pemeriksaan fisik
ditemukan nyeri tekan pada area
Mc.Burney.
-Kasus batu-empedu, pasien
mengeluh mual, nyeri pada daerah tulang
rusuk kanan bawah, pada pemeriksaan
fisik ditemukan nyeri tekan pada mid
hipokondrium dextra/ Murpy sign.
-Linea alba merupakan garis tengah tubuh
berjalan dari proc.xiphoideus menuju
pubis.
-Linea semilunaris Spigel’s, merupakan
garis lengkung batas lateral dari M.Rectus
Abdominis.
-Lig Inguinalis/ Poupart’s lig merupakan lig
yang berjalan dari SIAS menuju
Tuberculum pubicum.
Struktur diatas perlu dikuasai oleh calon
dokter guna mendukung pemeriksaan
fisik, misalnya : Perut yang distensi maka
nampak linea alba yang teregang, linea
Spigel’s hilang.
3) Anatomi Dinding Abdomen :
1. Dinding Abdomen Anterior :
a) Fascia Superfisialis :
-Fascia Camper, berada diantara
kulit dan otot, menebal pada individu yang
gemuk.
-Fascia Scarpa, melekat
superfisial dari otot, kec : M.Rectus abdominis
memiliki fascia sendiri; berjalan meneruskan
sebagai lig fundiforme penis dan tunica Dartos.
b) Fascia Profundus :
-Fascia Innominata Gaudalet,
Berjalan ke distal sebagai lig suspensorium penis.
c. Musculus :
 M.Rectus abdominis,
origo : Sympisis pubis,
crista pubica.
insertio : cartilago costa 5-
7, proc.xiphoideus.
inervasi : n.spinalis T6-12.
fungsi : flexi columna
vertebra,
merapatkan perut.
memiliki inscriptiones
tendinei, rectus sheath.
rectus sheath terdiri dari lamina anterior dan
posterior, membungkus : M.Rectus abdominis,
M.Pyramidalis, Vasa epigastrica superior dan
inferior.
-pada lamina posterior didapatkan linea
semicircularis Douglas, yang
menyebabkan Hernia Inguinalis Media.
 M.Pyramidalis :

-berbentuk segitiga, kadang tidak


dijumpai.
-berada dalam rectus sheath, pada
lamina anterior dengan M.Rectus
abdominis.
-origo : ventral dari insertio
M.Rectus abdominis.
-insertio : linea alba dan tepi
cranial sympisis pubis.
 M.Abdominis obliqus externus :
-origo : costa VI-VIII
-insertio : sebagai aponeurosis menuju
Proc.xiphoid, Linea alba, Crista pubicum,
Tuberculum pubicum, Crista illiaca.
-inervasi : n.spinalis segmen T6-
12.
-fungsi : flexi-rotasi columna
vertebra, expirasi paksa.
-arah serat-nya : latero-superior
menuju ventro
medial inferior.
-pada tepi inferior melanjutkan sebagai
lig.inguinalis.
 M.Abdominis obliqus internus :
-origo : Crista illiaca, fascia
lumbalis, 2/3 lateral lig
inguinalis.
-insertio : 3 costa terbawah,
proc.xiphoid, linea alba, symphisis pubis;
kemudian membentuk conjoint tendon
dengan M.Transversus abdominis.
-inervasi : n.spinalis segmen T6-
T12, n.ilioinguinalis, n.iliohypogastricus.
-fungsi : flexi-rotasi columna
vertebra, ekspirasi paksa.
 M.Transversus abdominis :
-origo : Costa VI kebawah, fascia
lumbalis, crista illiaca, 2/3 medial lig
inguinalis.
-insertio : proc.xiphoid, linea alba,
symphisis pubis; membentuk conjoint
tendon dengan M.Obliqus abdominis
internus.
-inervasi : n.spinalis segmen T6-
12, n.ilioinguinalis, n.iliohypogastricus.
-fungsi : bersama dengan
M.Abdominis obl eksternus dan
M.Abdominis obl internus; untuk
merapatkan perut.
Fungsi dinding abdomen ventralis :
-melindungi organ dalam.
-mempertahankan sikap tubuh.
-ikut pergerakan thoraks.
-untuk ekspirasi paksa.
-berperan dalam defekasi & miksi.
-berperan dalam proses partus.
-berperan dalam proses batuk.
-untuk emesis.
Pada individu dengan riwayat pekerjaan yang
meningkatkan tekanan intra abdominal (mis :
Peniup saxophone/ terompet, atlet angkat besi,
kuli pelabuhan), akan beresiko timbul Hernia
abdominalis.
 Vaskularisasi :
1) Superfisialis :
a) Arteri : -a.Circumflexa illium
superfisialis.
-a.Epigastrica
superfisialis.
b) Vena : dgn marker umbilicus,
terdiri atas :
-diatas umbilicus : v.Thoraco-
epigastrica berasal dari anastomose dgn
v.epigastrica superfisialis menuju
v.thoracalis lateralis berakhir pada
v.axillaris.
-sekitar umbilicus :
V.Paraumbilicus bermuara pada V.porta
hepatis melewati lig teres hepatis.
-dibawah umbilicus :
V.Epigastrica superfisialis bermuara pada
V.Femoralis.
2) Profundus :
-percabangan a.Mammaria interna :
a.Epigastrica superior beranastomose
dengan a.Epigastrica inferior setinggi
umbilicus.
-percabangan aorta : a.Intercostalis VI-
XII, a.Lumbalis.
-percabangan a.Illiaca externa :

-a.circumflexa illium profundus.

-a.Epigastrica inferior.
 Aliranlimfe : -berhubungan dgn
gld.mammae.
-ke superior berhub dengan
lnn.axillaris.
-ke inferior berhub dengan
lnn.inguinalis.
 Canalis Inguinalis :

-merupakan saluran diatas lig.inguinalis.


-panjang 3-5 cm.
-merupakan area penjalaran hernia.
-dibatasi oleh annulus inguinalis lateral
dan medial.
-annulus inguinalis lateral berhub
dg cav peritoneal, dibentuk oleh fascia
dan M.Transversus abdominis.
-annulus inguinalis medialis
berhub dg scrotum, dibentuk oleh dua
crus dari M.Obliqus abdominis eksternus.
Canalis inguinalis berisi :
a) Pria : Funniculus spermaticus,
n.illioinguinalis.
b) Wanita : lig.Teres uteri,
n.illioinguinalis.
 Funniculus spermaticus merup kelanjutan
dari aponeurosis M.Obliqus abdominis
externus, berisi :
-M.Cremaster.
-n.Illioinguinalis.
-ductus deferens.
-fascia spermatica interna-
eksterna.
-r.genitalis n.genitofemoralis.
-a.spermatica interna-eksterna.
-limfonoduli.
-Plexus Pampiniformis.
-Plexus nervosus.
Plica
Tdpt pd ddg ventro lateral abd
bag. dalam
1. Plica Umbilicalis Mediana =
Plica Vesico umbilicalis
Medialis
hub. Vesica urinaria &
chorda urachus
2. Plica umbilicalis Medial = Plica
vesico umbilicalis lateralis
chorda urachus
3. Plica epigastrica
vasa epigastrica inferior,
diatas umbilicus  milik
hepar
1 & 2  fossa vesicalis
2 & 3  fossa inguinalis medialis
3  fossa inguinalis lateralis
2) Dinding abdomen posterior :
-terbentuk oleh :
a) Os.Vertebra
lumbalis I-V
b) Costa XII
c) Bag cranial
os.coxae
d) M.Psoas mayor-
minor,
M.Illiacus, M.Quadratus
lumborum, Aponeurosis
M.Transversus abdominis.
 Musculus :
a) M.Psoas Mayor :
-origo : processus
transversus, tepi os.vertebra, discus
intervertebralis.
-inserto : Trocanter minor
os.femur.
-inervasi : n.Genitofemoralis.
-fungsi : flexi anterior Truncus.
b) M.Psoas minor :
-terletak anterior M.Psoas mayor.
c) M.Illiacus :
-origo : Fossa illiaca.
-insertio : Trocanter minor
os.Femur.
-berbentuk seperti kipas bersatu
dengan M.Psoas sebagai
M.Illiopsoas.
-fungsi : flexi tubuh dari berbaring
ke duduk.
d) M.Quadratus lumborum :
-origo : lig illiolumbalis, crista
illiaca, ujung
proc.transversus
vertebra.
-insertio : costa XII.
-inervasi : n.illioinguinalis.
-fungsi : fixasi costa XII saat
inspirasi-ekspirasi,
flexi lateral truncus.
 PERITONEUM :
-merupakan selaput jaringan
membran serosa meliputi organ
dalam+dinding abdomen.
-jenis :
a) Peritoneum parietale :
membungkus seluruh dinding
abdomen.
b) Peritoneum viscerale :
membungkus organ dalam
tertentu.
 Keberadaan peritoneum menyebabkan
ada dua jenis kelompok organ :
1) Organ Intra peritoneal
-Ciri : diliputi oleh peritoneum
viscerale lebih dari setengah luas
permukaan organ, mudah bergerak
karena memiliki fiksasi berupa tangkai
menuju dinding posterior abdomen.
-Jenis : Gaster, Duodenum
cranialis, Jejunum, Illium, Appendix,
Hepar, Lien, Pankreas cauda, Colon
Transversum, Colon sigmoid.
2) Organ Ekstra peritoneal
-Ciri : Tidak mudah bergerak
karena terfixasi pada dinding abdomen
posterior, terliputi peritoneum viscerale
kurang dari separo permukaan organ.
-Jenis : Duodenum pars
descenden-horisontalis-ascendens,
caecum, colon ascenden, colon
descenden, Rectum, pankreas caput-
collum-corpus, Ren dextra-sinistra,
gld.Suprarenalis, Vesica urinaria.
 Herniaabdominalis :
-merupakan tonjolan abnormal diliputi
oleh peritoneum, berisi organ intra
abdomen, melewati locus minoris
resistensi, disebabkan karena
peningkatan tekanan intra abdomen-
penurunan kekuatan dinding abdomen
anterior.
-Jenis :
1) Causa :
a) Acquired/ didapat : disebabkan oleh
peningkatan tekanan intra abdominal
atau luka operasi yang belum sembuh
sempurna.
-misalnya : Hernia
Inguinalis Lateralis/ HIL, Hernia
Inguinalis Medialis/ HIM, Hernia
sikatrikalis.
b) Congenital/ bawaan
lahir : disebabkan karena Patent
Processus Vaginalis Peritonei.
-misalnya : Hernia
Scrotalis.
2) Letak :
a) Hernia Interna :
hernia obturatorius, hernia
diaphragmatica, hernia Foramen
Winslowi, hernia lig.Treitz.
b) Hernia Eksterna :
HIL, HIM, Hernia umbilicalis,
Hernia Femoralis, Hernia
sikatrikalis, Hernia
supraumbilicalis.
 Cavum Peritonei :
-Jenis : a)Greater Sac
b)Lesser Sac
a) Cavum peritonei generalis/ Greater
sac :
-diliputi oleh peritoneum parietalis
dan peritoneum visceralis, terdiri atas :
Lesser sac dan cavum pelvis peritonei.
b) Lesser sac :
-batas ventral : dinding posterior
gaster, omentum minus, lobus caudatus
hepatis.
-batas dorsal : Mesocolon
transversus, omentum mayus,
diaphragma, ren-gld.suprarenalis,
pankreas.
-batas lateral dextra : Foramen
Winslowi.
-batas lateral sinistra : Hilus
lienalis, lig phrenicolienalis, lig
gastrolienalis.
Foramen Winslowi : merupakan lubang
penghubung antara greater sac dan
lesser sac,berada cranial dari duodenum
cranialis, bermakna pada operasi Closed
Cholesystectomy.
 Plicadinding Anterolateral abdomen :
-Jenis : a) Plica Umbilicalis mediana/
plica vesico-umbilicalis medialis :
menghub Vesica urinaria dengan chorda
uracus.
b) Plica Umbilicalis medialis/
plica vesico-umbilicalis lateralis : bekas
a.Umbilicalis berupa chorda a.Umbilicalis.
c) Plica Epigastrica : dilewati
vasa Epigastrica inferior, membatasi
Fossa Inguinalis medialis dan lateralis.
 Mesostenium : merupakan fiksasi kearah
dinding dorsal abdomen, misalnya :
Meso-ilium, Meso-appendix.
 Omentum : merupakan peritoneum
visceralis yang menghungkan organ
dengan organ atau dengan tepi bebas
saja.
-Jenis :
a) Omentum Majus : berjalan dari dinding
dorsal abdomen melekat pada colon
transversum, lalu melanjutkan diri sebagai
tepi bebas menjuntai menutupi usus halus.
b) Omentum Minus : berjalan dari hepar
menuju curvatura minor gaster dan
duodenum cranialis, beriringan lig Hepato-
 Ligament :
-merupakan fiksasi organ dengan organ atau organ
dengan diphragma.
-Jenis :
a) Lig Coronarium hepatis : antara hepar-
diphragma.
b) Lig Triangulare hepatis : antara hepar-
diphragma.
c) Lig Falciforme hepatis : antara dinding
anterior abdomen-
hepar.
d) Lig Teres hepatis : antara vasa umbilicalis-
hepar.
e) Lig Venosum hepatis : dinding posterior abd-hepar.
f) Lig Vena cava : antara vena cava- lob caudatus-area
nuda/ bare area lobus dextra hepatis.
g) Lig Hepato gastrica : antara hepar-gaster.
h) Lig Hepato dudenale : antara hepar-duodenum.
i) Lig Hepato renalis dextra : antara
hepar-gld.suprarenalis-ren dextra.
j) Lig Hepato flexuracolica dextra : antara
hepar-flexura colli dextra.
k) Lig Gastro phrenica : antara fundus
gaster-diaphragma.
l) Lig Gastro lienalis : antara gaster-lien.
m) Lig Gastro omentalis : antara gaster-
omentum majus.
n) Lig Duodeno pankreatico : antara
caput pankreas-duodenum.
o) Lig Pankreatico lienalis : antara cauda
pankreas-hilus lienalis.
p) Lig flexuracolica lienalis : antara
flexura colli sinistra-lien fascies colica
visceralis.
q) Lig Treitz : antara dinding dorsal
abdomen-duodenum pars ascenden.

Seluruh ligamen diatas perlu dipelajari


secara cermat, sebab merupakan alat
fiksasi organ-organ intra abdomen, hal ini
penting untuk kegunaan klinis ataupun
untuk teknik operasi.
 Organ-organ intra abdomen :
-Jenis : 1) Organ Parenkim : Hepar,
Lien, Pankreas, Ren, Gld.Suprarenalis.
2) Hollow organ/ organ
berlumen, mis: Esophagus, Gaster,
Duodenum, Jejunum, Illium, Caecum,
Colon ascendens, Colon transversum,
Colon desendens, Colon sigmoideum,
Rectum.
1) Organ Parenkim :
A) Hepar :
-berada pada area hipocondrium
dextra-epigastrium.
-terlindungi oleh costa, cartilago
costa.
-berat : 1/40 BB, laki : 1400-1800
gr, wanita : 1200 gr.
-berwarna merah tua, permukaan

rata-licin, konsitensi padat


kenyal, tepi anterior-inferior
tajam.
-merupakan organ endokrin dan
eksokrin.
-Permukaan hepar terbagi menjadi :
a) Ventral/ costophrenica, berhub dengan
dinding ventral abdomen dan diphragma,
terdapat lig falciforme hepatis membagi
hepar menjadi dua lobus.
b) Dorsal/ diaphragmatica, berhub dengan
diaphragma, terdapat Bare area,
terdapat v.hepatica D-S bermuara pada
v.Cava inferior.
c) Inferior/ visceralis, berhubungan dengan
organ dalam lainnya melalui lig, dan
terdapat impresio gastrica, pylorica,
-impresio duodenalis, impresio
renalis, fossa vesika felea, tuber
omentale.
-Pembagian lobus hepar ;
a) Lobus Dextra, merupakan lobus
terbesar.
b) Lobus Centralis, dibatasi dengan lobus
dextra oleh fissura sagitalis dextra dan
dengan lobus sinistra oleh fissura
sagitalis sinistra, terdiri dari :
-Lobus Caudatus dan Processus
caudatus.
-Lobus Quadratus dan Processus
papillaris.
-keduanya dipisahkan oleh fissura
horisontalis
-terdapat Porta hepatis,
merupakan muara dari : v.Porta,
a.Hepatica propria, Ductus hepaticus.
-pembagian secara anatomis
terdiri dari dua lobus sesuai dengan
percabangan a.Hepatica.
c) Lobus sinistra, dekat dengan gaster,
terdapat lig Hepatogastrica.
-Vascularisasi hepar, terdiri dari dua jenis :
1) Nutritif : a.Hepatica berada di lig
Hepatoduodenale.
2) Metabolik : v.Porta, setelah
masuk melewati porta hepatis bercabang
menjadi dua, masing-masing bercabang
mikro untuk menuju sinusoid-canaliculi
hepatis kemudian berlanjut sebagai
v.Hepatica D-S bermuara pada v.Cava
inferior.
-Sistem aliran darah v.Porta
beranastomose dengan Plexus venosus
esophagica, v.Paraumbilicalis, plexus
venosus haemoroidalis.
-aliran limfe : ke limfonoduli coeliaca,
lnn.sternalis.
B) Vesica felea :
-terdapat di fossa vesica felea.
-merupakan organ intraperitoneal.
-vol : 20 ml.
-terdiri dari : fundus, corpus, collum.
-bermuara pada ductus cysticus,
terdapat valvula dari Hiester.
-ductus cysticus bergabung dengan
ductus hepaticus bermuara pada
ductus choledocus.
-berhubungan dengan organ sekitar, cranial
dengan hepar, dorsal dengan duodenum pars
cranialis, ventral dengan colon transversum.
-Vascularisasi : a.Cystica.
C) Ductus choledocus :
- bermuara pada duodenum pars
decendens, bergabung dengan muara
dari ductus pankreaticus mayor/ Wirsungi
pada papilla duodeni mayor/ Vateri yang
mengandung sphincter Odi.
D) Lien :
-merupakan organ intra peritoneal.
-berada posterior dari gaster, setinggi
costa IX-X-XI.
-berat : 100-175 gr.
-termasuk organ RES.
-topografi lien :
a) memiliki dua fascies :
Visceralis-diphragmatica.
b) berhubungan dengan : ren
sinistra, gaster, flexura colli
sinistra.
c) pada tengah fascies visceralis
terdapat hilus lienalis, tempat
muara dari : Vasa Lienalis,
Limfonodi, plexus nervosus
lienalis.
-memiliki margo superior-inferior,
anterior-posterior.
-Vascularisasi : a.Lienalis berasal dari
Truncus Coeliacus,
berjalan pada margo
superior pankreas.
v.Lienalis berjalan
pada facies dorsalis
pankreas menuju
v.Porta.
-Fungsi : Penyaring darah.
E) Pankreas :
-terdiri dari : caput, proc.uncinatus,
collum, corpus, cauda.
-terletak pada lengkung duodenum
pars decendens.
-merupakan organ retroperitoneal, kec
bag cauda.
-berat : 75-125 gr.
-topografi:
a) memiliki tiga fascies : anterior,
posterior, inferior.
b) mempunyai tiga margo :
superior, inferior dan anterior.
c) memiliki dua saluran eksokrin :
ductus Wirsungi dan ductus
Sartorini.
d) Vascularisasi :
-a.Pankreatico duodenale superior
berasal dari a.Gastroduodenale.
-a.Pankretico duodenale inferior
berasal dari a.Mesenterica superior.
-a.Pankreaticus magna, caudalis,
posterior,inferior berasal dari a.Lienalis.
-berfungsi sebagai organ endokrin
(metabolisme glucosa), eksokrin (turut
dalam proses pencernaan).

 HOLLOW ORGAN :
-Merupakan organ yang berlumen.
-berhubungan satu dengan yang lain
membentuk suatu saluran.
-berfungsi untuk pengolahan-penyerapan
dan pembuangan zat sisa metabolisme.
HOLLOW ORGAN
Definisi:
Suatu organ yg
didalamnya
mengandung
lumen/lubang.
Terdiri dari:
Esofagus
2. Gaster
3. Intestinum tenue
& crasum
4. Rectum
5. Anus
1. ESOFAGUS
Merupakan saluran
yg
menghubungkan
laryngopharynx &
gaster.
Panjang 20 – 30 cm.
Dibagi 3 bagian:
1. pars cervicalis
2. pars thoracalis
3. pars abdominalis
Penyempitan Esofagus:
1. perubahan dari laryngo pharynx &
esofagus.
2.Waktu disilang bronchus primarius sinistra
3. terjadi waktu menembus diafragma.

VASKULARISASI:
1. pars cervicalis : A. Thyroidea caudalis
2. pars thoracalis: A. Bronchialis, A.
Intercostalis, cbg langsung aorta, A.
Pericardio phrenica, A. Musculo Phrenica.
3. Pars abdominalis:
Vasa oesophagica beranastomose dgn
Vasa gastrica sinistra & V. Coronaria
Ventriculi yg masuk ke V. porta.

INNERVASI:
Plexus esofagicus dari N. vagus & nn.
Splanchini
2. GASTER
Letak di regio
epigastrium, meluas
kearah regio
hypochondriaca sinistra
s/d regio umbilicalis.
Organ intraperitoneal.

Gaster bagian:
1. Cardia : sphingter
cardia
2. fundus
3. corpus
4. pylorus: antrum &
canalis pyloricum
Gaster mempunyai:
1. Fascies ventralis & dorsalis.

2. Curvatura major & minor

3. Otot circuler pd bagian dalam; otot


longitudinal pd bagian luar.
4. Plica gastrica & via gastrica

Topografi:
Ventral: dinding ventral abdomen,hepar,
diafragma.
Dorsal: ren sinistra & pancreas, mesocolon
transv, gld. Supra renalis.
Perlekatan peritoneum:
Curvatura minor : lig
hepatogastrica
Curvatura major: lig
gastrolienalis & lig
gastrophrenica.

VASKULARISASI:
1. Curvatura Minor:
a. gastrica sinistra:
dekat esofagus
a. gastrica dextra:
dekat pylorus
2. curvatura mayor:
a. gastro epiploica
dextra : dekat pylorus.
- a. gastrica brevis : di
fundus.
- a. gastroepiloica di
cuvatura major
Vena:
1. V. gastrica brevis & V.
gastroepiploica sinitra
ke V. lienalis.
2. V. gastro epiloica
dextra ke V.
mesenterica superior
3. v. gastrica sinistra &
V. gastrica dextra
di V. porta.
Aliran Lymphe:
 Mengikuti arteri sepanjang
curvatura gastrica major &
minor ke nodi lymphonodi
gastroepiploici.

 Lnn. coeliaca.

Innervasi:
-Parasimpatis : truncus
vagalis anterior & posterior
- simpatis: segmen medula
spinalis T6 s/d T9 melalui
plexus coeliacus
3. INTESTINUM TENUE
Terdiri: duodenum, Jejunum,
ileum.
Plica semicircularis KERKERiNG

DUODENUM
Intestinum tenue yg
terpendek, terlebar, bentuk
seperti huruf C, cekunganya
di isi
Caput pankreas.
Terdiri 4 bagian:
1. Pars Cranialis Duodeni ( 5
cm)
Intraperitoneal, letak
ventrolateral terhadap
corpus vertebra L1.
2. Pars Descendes Duodeni ( 7
– 10 cm)
melintas kekaudal sejajar
dgn sisi kanan
vertebra L1 – 3
3. Pars Horisontalis Duodeni
( 6 – 8 cm)
melintas ventral terhadap
Vertebra L3.
4. Pars Ascendens ( 5 cm)
berawal disebelah kiri
vertebra L3, lalu
melintas kekranial setinggi
tepi kranial Vert. L 2
Duodenum difiksir oleh M.
suspensorium duodeni
( lig. TREIZ) : suatu otot
mulai
Pangkal a. coeliaca &
pangkal a. mesenterica
cranialis menuju ke
duodenum pars
horisontalis & ascendes.

Vaskularisasi:
1.Truncus coeliacus:
a. gastroduodenalis
superior & a.
pancreaticoduodenalis
: proksimal duodenum.
2. a. Mesenterica cranialis
- a. pancreatico duodenalis inf. : distal

duodenum

Vena:
langsung ke V. porta hepatis.
tdk langsung ke V. mesentrica sup. &
V. Splenica/Lienalis.

Aliran Lymphe: Lnn pancreatico


duodenalis ventral & dorsal  lnn
coeliaca
JEJUNUM & ILEUM
Panjang jejunum & ileum 6 – 7 m :
2/5 jejenum & sisanya ileum.

Perbedaan jejunum & ileum:


1.Jejunum: warna merah tua, diameter 2 –
4 cm, dinding tebal & berat, jumlah
pembuluh darah lebih banyak, vasa recta
panjang, lengkung arterial hanya
beberapa yg besar, lemak dlm
mesenterium kurang, plica circularis
besar, tinggi, rapat; patch payer sedikit.
2. Ileum:
warna merah muda, diameter 2- 3 cm,
dinding tipis & ringan,jumlah pembuluh
darah lebih sedikit, vasa recta pendek,
banyak lengkung arterial pendek, lemak
dalam mesenterium lebih banyak, plica
circularis rendah, jarang, tak ada di
bagian distal, peyer plak banyak.
Radix Mesenterii
 Panjang 15 cm, mulai sisi kiri vertebra
L2, melintas serong ke kaudal kanan
– di articulasio sacraoiliaca dextra.
 Menyilang:

 - pars horisontalis duodenum

 - pars abdominalis aorta

 - V. cava inferior

 - M. psoas major dexter.

 - ureter dexter, a. testicularis & a.

ovarica.
VASKULARISASI:
A. Mesenterica Cranialis bentuk
ARCADEN Vasa Recta.
Vena: V. mesenterica cranialis dgn V.
lienalis ke V. porta.

Aliran Lymphe : ke nodi lymphaticus


ileocolici & nodi lymphaticus
mesenterica cranialis.
Persyarafan:
1. simpatis segmen medula spinalis T5
–T9
mencapai plexus coeliacus lalui ke
dua truncus symphaticus & ke dua
N.Splanchnicus major.
- Serabut pre ganglioner bersinap
ganglia coeliaca & ganglion
mesenterica cranialis.
2. Parasimpatis: truncus vagalis
posterior
Serabut simpatis pasca ganglion &
parasimpatis preganglion sinap di
plexus mesentericus (Auerbach)&
plexus submukosa (Meisner) pada
dinding Intestinum.

parasimpatis: meningkatkan
peristaltik &
sekresi, melemahkan
sphincter.
* INTESTINUM CRASSUM
Terdiri: caecum, appendix
vermiformis, colon, rectum &
canalis analis.
Ciri:
1. ada 3 taenia coli ( omentalis-
mesocolica-libera )  Appendix
Epiploica.
2. plica semilunaris, haustra colli
3. tidak mempunyai villi, tetap, P 1.5
m.
4. peredaran darah : A. marginalis.
APPENDIX
Terletak intraperitoneal, p: 5
-13 cm, merupakan
pertemuan 3
tenia:Omentalis, liberalis &
mesocolica.
- Mempunyai mesoapendix.

Vaskularisasi:
Cbg a. ileocolica : a
appendicularis
V. iliocolica, v. mesenterica
cranialis.
Aliran lymphe : lnn. iliocolica
Persarafan caecum & appendix: saraf
simpatis & parasimpatis dari plexus
mesenteric cranialis.
Serabut saraf simpatis dari medula
spinalis torakal bagian kaudal &
serabut saraf
Parasimpatis dari truncus vagalis
posterior.
Serabut saraf aferen dari appendix
mengiringi saraf simpatis ke segmen
medula spinalis T 10.
COLON
COLON ASCENDENS
Dimulai dari caecum ke
cranial pd fossa iliaca
dextra sampai flexura coli
dextra.
Terletak retroperitoneal,
sebelah ventral ditutupi
peritoneum.

Vaskularisasi A. iliocolica & A.


colica dextra.
Saraf: dari plexus
mesentericus cranialis
Lymphe: lnn. paracolica, &
epicolica lnn. Mesenterica
cranialis.
COLON TRANSVERSUM
Dari flexura colli dextra ke flexura colli
sinistra , membelok ke caudal jadi
colon descendens.
Mesocolon trasversum mesenterium
colon transversum yg mobile. Radix
mesenterii terletak sepanjang tepi
caudal pankreas dan berhubungan
dgn peritoneum disebelah dorsal.
Arterialisasi: A. colica media.
COLON DESCENDENS

Dari flexura coli sinistra s/d fossa iliaca


sinistra ke colon sigmoid.
Terletak retroperitoneal
Arterialisasi:
A. colica sinistra cabang a.
mesenterica inferior.
COLON SIGMOID
Letak intraperitoneal, mempunyai
mesosigmoideum, didalam fossa iliaca
sinistra.
Menghubungkan colon descendens &
rectum, peralihan rectosigmoid
terletak 15 cm dari anus.
Ada mesocolon sigmoid : colon sigmoid
mobile.
Arterialisasi: a sigmoidae & a. sup.
hemorrhoidalis cbg a. mesenterica inf.
Vena: v. mesenterica inferior.

Persarafan:
*Simpatis dari truncus symphaticus
bagian lumbal & plexus hypogastricus
superior melalui pleksus sepanjang
cbg a. mesenterica inferior.
* Parasimpatis: nervi splanchnici
pelvicus.
RECTUM
 Bagian akhir
intestinum crassum
yg terfiksasi. Kearah
kaudal rectum beralih
jadi canalis analis
 Panjang rectum 10
-15 cm.
 Peritoneum menutup
2/3 atas rectum
dianterior. & 1/3 atas
di lateral.
CANALIS ANALIS
 Sambungan anorektal menggantung
pada komponen puborektalis dari M.
levator ani yg menariknya ke depan.
Panjangnya: 4 cm.
 Bagian atas tidak sensitif thd nyeri krn
saraf otonom.
 Bagian bawah sensitif thd nyeri krn
memiliki innervasi somatik/ N. rectalis
inferior.
Arterialisasi:
1. Bagian atas : a. rectalis superior

2. Bagian bawah : a. rectalis inferior

Aliran lymfe:
1. Bagian atas ke lnn. Iliaca interna

2. Bagian bawah ke lnn. inguinalis


REGIO ANAL

Terdiri: canalis analis & fossa ischiorectalis.


Sphincter ani:
1. sphincter ani eksterna
Merupakan tabung otot skelet pd ujung
rektal yg menyatu dgn puborektalis
membentuk area penebalan yg disebut
anulus anorektalis.
2. sphincter ani internus
lanjutan otot polos sikuler dalam
rektum.
FOSSA ISCHIOREKTALIS

Terletak di ke dua sisi canalis analis.


Dinding medial & lateral: M. levator ani &
canalis analis serta orburatorius internus.
Berisi lemak
Canalis pudendalis alcock’s: selubung
dinding lateral fossa ischiorectalis,
membawa n. pudendus & a.pudenda
interna dari insisura ischiadica minor ke
cavum perineal profundus.
 Pembuluh darah besar dan
percabangannya :
A) Aorta abdominalis :
1)a.Phrenico abdominalis.
2)a.Supra renalis media.
3)Truncus coeliacus.
4)a.Mesenterica superior.
5)a.Renalis.
6)a.Testicularis/ Ovarica.
7)a.Mesenterica inferior.
8)a.Illiaca communis.
B) v.Porta :
-terbentuk oleh v.Lienalis dan
v.Mesenterica superior.
-merupakan muara dari seluruh vena
saluran pencernaan.
C) v.Cava inferior :
-merupakan kelanjutan gabungan dari
v.Illiaca communis D-S.
-Menerima aliran dari:
a)Parietalis : v.Phrenicoabd
D, vv.Lumbalis.
b)Viscera : v.Hepatica, v.Renalis,
v.Suprarenalis, v.Spermatica interna/ Ovarica
Dextra.

Anda mungkin juga menyukai