Oleh :
dr.Ibrahim
Njoto,M.Hum.,M.Ked.,PA
Regio Abdominis
Terbagi menjadi :
A) Dinding abdomen ventrolateral dan
posterior.
B) Cavitas Peritoneal beserta organ-
organ dalam.
Regio abdomen perlu dikuasai karena
mayoritas gejala klinis pasien yang
berobat berkaitan dengan regio ini.
Topik Pembelajaran :
1) Embriologi.
2) Anatomi Permukaan.
3) Anatomi dinding abdomen ventrolateral.
4) Anatomi dinding abdomen posterior.
5) Peritoneum.
6) Hernia abdominalis.
7) Cavum peritonei generalis.
8) Plica anterolateral abdomen visceralis.
9) Mesostenium.
10) Omentum.
11) Organ-organ abdomen.
12) Pembuluh darah besar dan percabangannya.
1)Embriologi :
-organ dalam abdomen berkembang
berdasarkan suply arteri-nya, yaitu :
a) Fore-gut, dipelihara oleh A.Coeliaca,
meliputi:hepar, lien, pankreas,
esophagus pars abdominalis, gaster,
duodenum 2/3 cranial.
b) Mid-gut, dipelihara oleh A.Mesenterica
superior, meliputi:duodenum 1/3
distal, jejunum, illium, caecum,
appendix, colon ascendens, colon
transversum 2/3 proximal.
c) Hind-gut, dipelihara oleh A.Mesente
rica inferior, meliputi:colon transver
sum 1/3 distal, colon descendens,
colon sigmoid, rectum.
-a.Epigastrica inferior.
Aliranlimfe : -berhubungan dgn
gld.mammae.
-ke superior berhub dengan
lnn.axillaris.
-ke inferior berhub dengan
lnn.inguinalis.
Canalis Inguinalis :
HOLLOW ORGAN :
-Merupakan organ yang berlumen.
-berhubungan satu dengan yang lain
membentuk suatu saluran.
-berfungsi untuk pengolahan-penyerapan
dan pembuangan zat sisa metabolisme.
HOLLOW ORGAN
Definisi:
Suatu organ yg
didalamnya
mengandung
lumen/lubang.
Terdiri dari:
Esofagus
2. Gaster
3. Intestinum tenue
& crasum
4. Rectum
5. Anus
1. ESOFAGUS
Merupakan saluran
yg
menghubungkan
laryngopharynx &
gaster.
Panjang 20 – 30 cm.
Dibagi 3 bagian:
1. pars cervicalis
2. pars thoracalis
3. pars abdominalis
Penyempitan Esofagus:
1. perubahan dari laryngo pharynx &
esofagus.
2.Waktu disilang bronchus primarius sinistra
3. terjadi waktu menembus diafragma.
VASKULARISASI:
1. pars cervicalis : A. Thyroidea caudalis
2. pars thoracalis: A. Bronchialis, A.
Intercostalis, cbg langsung aorta, A.
Pericardio phrenica, A. Musculo Phrenica.
3. Pars abdominalis:
Vasa oesophagica beranastomose dgn
Vasa gastrica sinistra & V. Coronaria
Ventriculi yg masuk ke V. porta.
INNERVASI:
Plexus esofagicus dari N. vagus & nn.
Splanchini
2. GASTER
Letak di regio
epigastrium, meluas
kearah regio
hypochondriaca sinistra
s/d regio umbilicalis.
Organ intraperitoneal.
Gaster bagian:
1. Cardia : sphingter
cardia
2. fundus
3. corpus
4. pylorus: antrum &
canalis pyloricum
Gaster mempunyai:
1. Fascies ventralis & dorsalis.
Topografi:
Ventral: dinding ventral abdomen,hepar,
diafragma.
Dorsal: ren sinistra & pancreas, mesocolon
transv, gld. Supra renalis.
Perlekatan peritoneum:
Curvatura minor : lig
hepatogastrica
Curvatura major: lig
gastrolienalis & lig
gastrophrenica.
VASKULARISASI:
1. Curvatura Minor:
a. gastrica sinistra:
dekat esofagus
a. gastrica dextra:
dekat pylorus
2. curvatura mayor:
a. gastro epiploica
dextra : dekat pylorus.
- a. gastrica brevis : di
fundus.
- a. gastroepiloica di
cuvatura major
Vena:
1. V. gastrica brevis & V.
gastroepiploica sinitra
ke V. lienalis.
2. V. gastro epiloica
dextra ke V.
mesenterica superior
3. v. gastrica sinistra &
V. gastrica dextra
di V. porta.
Aliran Lymphe:
Mengikuti arteri sepanjang
curvatura gastrica major &
minor ke nodi lymphonodi
gastroepiploici.
Lnn. coeliaca.
Innervasi:
-Parasimpatis : truncus
vagalis anterior & posterior
- simpatis: segmen medula
spinalis T6 s/d T9 melalui
plexus coeliacus
3. INTESTINUM TENUE
Terdiri: duodenum, Jejunum,
ileum.
Plica semicircularis KERKERiNG
DUODENUM
Intestinum tenue yg
terpendek, terlebar, bentuk
seperti huruf C, cekunganya
di isi
Caput pankreas.
Terdiri 4 bagian:
1. Pars Cranialis Duodeni ( 5
cm)
Intraperitoneal, letak
ventrolateral terhadap
corpus vertebra L1.
2. Pars Descendes Duodeni ( 7
– 10 cm)
melintas kekaudal sejajar
dgn sisi kanan
vertebra L1 – 3
3. Pars Horisontalis Duodeni
( 6 – 8 cm)
melintas ventral terhadap
Vertebra L3.
4. Pars Ascendens ( 5 cm)
berawal disebelah kiri
vertebra L3, lalu
melintas kekranial setinggi
tepi kranial Vert. L 2
Duodenum difiksir oleh M.
suspensorium duodeni
( lig. TREIZ) : suatu otot
mulai
Pangkal a. coeliaca &
pangkal a. mesenterica
cranialis menuju ke
duodenum pars
horisontalis & ascendes.
Vaskularisasi:
1.Truncus coeliacus:
a. gastroduodenalis
superior & a.
pancreaticoduodenalis
: proksimal duodenum.
2. a. Mesenterica cranialis
- a. pancreatico duodenalis inf. : distal
duodenum
Vena:
langsung ke V. porta hepatis.
tdk langsung ke V. mesentrica sup. &
V. Splenica/Lienalis.
- V. cava inferior
ovarica.
VASKULARISASI:
A. Mesenterica Cranialis bentuk
ARCADEN Vasa Recta.
Vena: V. mesenterica cranialis dgn V.
lienalis ke V. porta.
parasimpatis: meningkatkan
peristaltik &
sekresi, melemahkan
sphincter.
* INTESTINUM CRASSUM
Terdiri: caecum, appendix
vermiformis, colon, rectum &
canalis analis.
Ciri:
1. ada 3 taenia coli ( omentalis-
mesocolica-libera ) Appendix
Epiploica.
2. plica semilunaris, haustra colli
3. tidak mempunyai villi, tetap, P 1.5
m.
4. peredaran darah : A. marginalis.
APPENDIX
Terletak intraperitoneal, p: 5
-13 cm, merupakan
pertemuan 3
tenia:Omentalis, liberalis &
mesocolica.
- Mempunyai mesoapendix.
Vaskularisasi:
Cbg a. ileocolica : a
appendicularis
V. iliocolica, v. mesenterica
cranialis.
Aliran lymphe : lnn. iliocolica
Persarafan caecum & appendix: saraf
simpatis & parasimpatis dari plexus
mesenteric cranialis.
Serabut saraf simpatis dari medula
spinalis torakal bagian kaudal &
serabut saraf
Parasimpatis dari truncus vagalis
posterior.
Serabut saraf aferen dari appendix
mengiringi saraf simpatis ke segmen
medula spinalis T 10.
COLON
COLON ASCENDENS
Dimulai dari caecum ke
cranial pd fossa iliaca
dextra sampai flexura coli
dextra.
Terletak retroperitoneal,
sebelah ventral ditutupi
peritoneum.
Persarafan:
*Simpatis dari truncus symphaticus
bagian lumbal & plexus hypogastricus
superior melalui pleksus sepanjang
cbg a. mesenterica inferior.
* Parasimpatis: nervi splanchnici
pelvicus.
RECTUM
Bagian akhir
intestinum crassum
yg terfiksasi. Kearah
kaudal rectum beralih
jadi canalis analis
Panjang rectum 10
-15 cm.
Peritoneum menutup
2/3 atas rectum
dianterior. & 1/3 atas
di lateral.
CANALIS ANALIS
Sambungan anorektal menggantung
pada komponen puborektalis dari M.
levator ani yg menariknya ke depan.
Panjangnya: 4 cm.
Bagian atas tidak sensitif thd nyeri krn
saraf otonom.
Bagian bawah sensitif thd nyeri krn
memiliki innervasi somatik/ N. rectalis
inferior.
Arterialisasi:
1. Bagian atas : a. rectalis superior
Aliran lymfe:
1. Bagian atas ke lnn. Iliaca interna