Jurnal Kemanusiaan bil.

12, Dis 2008

Burnout dan komitmen terhadap organisasi di kalangan
jururawat hospital
Norzihan Ayub
Ferlis Bahari
Beddu Salam Baco
Sekolah Psikologi Dan Kerja Sosial
Universiti Malaysia Sabah
Abstrak
Kajian ini melihat burnout dan komitmen terhadap organisasi di kalangan jururawat hospital.
Seramai 122 orang jururawat dari ospital !ueen "li#abeth yang pelbagai pangkat
telah dipilih untuk menjawab soal selidik yang terdiri daripada Maslach Burnout Inventory
$M%&' dan Organiational !ommitment "uestionaire $()!'. Data dianalisis menggunakan
korelasi Pearson* Ujian+t sampel bebas dan ,-(., sehala menggunakan program SPSS.
Keputusan mendapati terdapat hubungan yang signi/ikan antara burnout dan tiga aspeknya
iaitu keletihan emosi* depersonalisasi dan pen0apaian peribadi dengan komitmen terhadap
organisasi dalam kalangan jururawat ospital !ueen "li#abeth. Keputusan juga
menunjukkan terdapat perbe#aan burnout* keletihan emosi dan komitmen terhadap
organisasi mengikut tempoh perkhidmatan. Di samping itu* keputusan menunjukkan
terdapat perbe#aan antara keletihan emosi dan depersonalisasi dalam kalangan jururawat
mengikut bangsa. Sebaliknya* keputusan mendapati tidak terdapat perbe#aan burnout dan tiga
aspeknya mengikut status perkahwinan* tempat bertugas dan waktu bertugas. Keputusan
juga mendapati tidak terdapat perbe#aan komitmen terhadap organisasi mengikut status
perkahwinan* bangsa* tempat bertugas dan waktu bertugas. &mplikasi kajian turut
dibin0angkan.
Pengenalan
1enomena burnout yang dialami oleh para pekerja dalam sesebuah organisasi bukan
satu perkara yang baru dalam dunia pekerjaan. &a sering dikaitkan dengan
perkhidmatan pro/esional. Malahan* masalah burnout yang dialami oleh seseorang pekerja
telah mendapat perhatian oleh ahli+ahli psikologi dengan pelbagai hasil kajian
menunjukkan kesan negati/ yang timbul akibat burnout akan menyebabkan komitmen
pekerja terjejas dan mengakibatkan kerugian yang besar kepada sesebuah organisasi.
Konsep burnout telah diperkenalkan sejak pertengahan 1234an oleh 1reudenberger
$1235' seterusnya diperkembangkan oleh Masla0h. Menurut Masla0h $1262' burnout
adalah satu sindrom keletihan emosi* depersonalisasi dan pengurangan pen0apaian
peribadi. Burnout dikatakan berlaku apabila pekerja mengalami tekanan dan tidak
mampu lagi untuk berinteraksi dengan orang yang berhubung dengan mereka dan
persekitarannya. Spaniol dan )aputo $1232' menyatakan individu menjadi burnout
apabila individu itu tidak berupaya untuk menghadapi tekanan kerja ataupun
kehidupan peribadi dengan baik. Mereka
berpendapat individu mengalami burnout apabila situasi tidak setimpal dengan tuntutan yang
ada pada situasi itu. Maka* burnout akan terhasil daripada interaksi antara apa+apa
yang dibawa oleh pekerja kepada situasi dan /aktor tekanan dalam situasi itu.
Jurnal Kemanusiaan bil. 12, Dis 2008
Di negara kita antara kumpulan pro/esional yang berpotensi terdedah kepada burnout adalah
kumpulan kejururawatan. Dalam tahun 2446 terdapat seramai 31*247 jururawat di
seluruh negara iaitu 75*874 berkhidmat dengan Kementerian Kesihatan Malaysia $KKM'
sementara
13*777 dengan institusi swasta. Dianggarkan jumlah yang diperlukan dalam tempoh 14 tahun
pada 2416 ialah 114*167 jururawat. &ni membuktikan bahawa keperluan jururawat
begitu
diperlukan seiring dengan pertambahan jumlah pesakit setiap tahun $Utusan Melayu* 12 Mei
2446'. Kekurangan jururawat dengan pertambahan pesakit yang semakin ramai menyebabkan
bebanan kerja semakin meningkat kerana dianggarkan bahawa nisbah bilangan jururawat
bagi
bilangan pesakit di Kementerian Kesihatan Malaysia $KKM' adalah 19334 walhal
KKM
mensasarkan nisbah bilangan jururawat hanya 19244 sahaja. $1akta Kesihatan* 244:'.
Di samping itu* pro/esion jururawat menuntut tanggungjawab dan pengetahuan yang
sangat
tinggi. ,khirnya jururawat akan mengalami kemurungan* perasaan marah dan ini
mengakibatkan penderitaan kepada pesakit dan ahli keluarga. ;ekanan yang berterusan akan
menyebabkan kepada burnout dalam kalangan jururawat.
Burnout yang berterusan sekiranya tidak dibendung membawa pelbagai kesan bukan sahaja
terhadap diri sendiri malah juga terhadap organisasi. ,ntara kesan yang boleh dilihat
adalah dari segi /isiologikal* tingkah laku dan psikologikal. Menurut Miller dan "lllis
$1224' $dlm. 1rank dan )onte* 2445'* pekerja yang mengalami burnout mempunyai tahap
kepuasan dan komitmen yang rendah. Kalliath dan Morris $2442' pula menyatakan
bahawa burnout yang berterusan akan menyebabkan kepada penurunan kepuasan kerja yang
mana membawa kepada kemurungan dan penurunan kesihatan /i#ikal. Pelbagai hasil kajian
juga menunjukkan bahawa burnout membawa kepada komitmen yang rendah dalam
kalangan kakitangan yang mana boleh mengakibatkan kerugian yang besar kepada sesebuah
organisasi yang besar. Menurut <ohns $1263' sesebuah organisasi mengalami kerugian
berbilion dolar akibat daripada rendahnya produktiviti* pemberhentian kerja dan
ketidakhadiran pekerja ke tempat kerja akibat daripada burnout. Mungkin juga pekerja
akan meneruskan pekerjaan mereka tetapi mereka tidak akan bekerja se0ara e/isien
seperti biasa dan mereka menjadi tidak e/ekti/ terhadap organisasi $Masla0h = >eiter*
1223'. Kajian ini diharap dapat membantu sesebuah organisasi dan pekerja melihat
dengan lebih lanjut tentang situasi tegang dalam sesebuah organisasi terutamanya dalam
organisasi hospital yang menjadi salah sebuah organisasi di mana kerjanya penuh dengan
0abaran dan dugaan lebih+lebih lagi hampir kesemua kakitangan hospital berhubung se0ara
langsung dengan orang awam atau pesakit.
Objektif kajian
Kajian ini melihat9
1. hubungan antara burnout se0ara keseluruhan dan aspek+aspeknya yang
terdiri daripada keletihan emosi* depersonalisasi dan pen0apaian peribadi serta
komitmen terhadap organisasi dalam kalangan jururawat.
2. perbe#aan antara burnout se0ara keseluruhan dan aspek+aspeknya yang
terdiri daripada keletihan emosi* depersonalisasi dan pen0apaian peribadi serta
komitmen terhadap organisasi dalam kalangan subjek mengikut status
perkahwinan* waktu bertugas* tempoh perkhidmatan* bangsa* dan tempat bertugas.
Sorotan kajian lepas
,ntara pun0a burnout dalam kalangan jururawat adalah disebabkan mereka terpaksa
melayani pelbagai ragam pesakit* mempunyai tanggungjawab yang tinggi* tidak
berupaya untuk
35
burnout #an $omitmen terha#a% organisasi #i $alangan
&urura'at hos%ital
mengadaptasi dengan persekitaran kerja* kon/lik peranan* bebanan kerja yang sangat tinggi*
kerja se0ara shi/ dan perbe#aan yang dialami oleh mereka ketika mempelajari
ilmu kejururawatan di kolej dengan realiti setelah mereka bekerja dan kemun0ulan teknologi
yang baru $Demoerouti* %akker* -a0hreiner dan S0hau/eli* 2444'. &ni akan memberikan
kesan psikologikal terhadap jururawat* kurangnya komitmen terhadap kerja seperti ke0a0atan
dalam kualiti perkhidmatan perawatan terhadap pesakit* moral yang rendah dalam kalangan
sesama pekerja* peningkatan kepada ketidakhadiran kerja* dan seterusnya peningkatan
kepada pemberhentian kerja dalam kalangan mereka $?agsdale* %urns = ouston* 1221'.
Kajian yang dibuat oleh Kalliath* (@Dris0oll dan Aillespie $1223' iaitu komitmen
terhadap organisasi telah menjadi penentu kepada burnout. Komitmen organisasi
bertindak sebagai pembolehubah bebas manakala keletihan emosi dan depersonalisasi
pula merupakan pembolehubah terikat kepada hipotesis dalam kajian ini. Didapati
bahawa komitmen dalam kalangan sampel jururawat $nB123' yang tinggi terhadap
organisasi telah menunjukkan kesan langsung ke atas pengurangan dalam tahap
keletihan emosi dan pengurangan tahap depersonalisasi. Komitmen organisasi
mempunyai suatu hubungan negati/ yang signi/ikan ke atas keletihan emosi dan
depersonalisasi. Satu lagi kesan yang dapat dilihat dalam sampel juruteknik makmal
$nB114' daripada organisasi yang sama menunjukkan terdapat hubungan langsung antara
komitmen terhadap organisasi dengan keletihan emosi.
Kajian >ee dan ,sh/orth $122:' terhadap 212 orang penyelia dan pengurus di jabatan
kebajikan. Keputusan mendapati bahawa keletihan emosi dan depersonalisasi
mempunyai hubungan yang kuat dengan tekanan dan burnout. Keputusan ini juga disokong
apabila dibuat meta+analisis terhadap :1 kajian menunjukkan bahawa keletihan emosi dan
depersonalisasi juga mempunyai hubungan dengan komitmen terhadap organisasi.
Didapati juga individu yang berkahwin kurang mendapat burnout berbanding yang bujang.
,iken* )larke* Sloane* So0halski dan Silber $2441' telah membuat kajian yang mana
seramai
58 peratus jururawat pembedahan melaporkan burnout yang tinggi menyebabkan
mereka meninggalkan pekerjaan dalam tempoh 12 bulan* berbanding dengan hanya 11
peratus sahaja
yang meninggalkan pekerjaan mereka tanpa burnout. ?a/ii* (skouie dan -ikravesh $2445'
mengkaji jururawat di ;ehran yang mana kesan terhadap burnout ini perlu dipandang
serius kerana ia menyebabkan kepada penghindaran emosional* kualiti yang rendah dan
memberikan kesan negati/ kepada interpersonal* intrapersonal dan pen0apaian sesebuah
organisasi.
Melt#er dan u0kabay $2445' mengkaji :4 jururawat di Unit ?awatan ?api* Unit
?awatan Koronari dan Unit ?awatan ?api -eurologikal yang bekerja sepenuh masa
memperlihatkan bahawa situasi ketegangan moral mempunyai hubungan kuat dengan
keletihan emosi yang mana men0etuskan kepada burnout. Di samping itu* kajian
mereka menunjukkan bahawa jururawat yang kurang mempunyai pegangan agama
dilihat mempunyai skor yang tinggi dalam subskala keletihan emosi berbanding dengan
mereka yang mempunyai pegangan agama. Dari segi umur pula dilihat tiada perbe#aan
antara jururawat yang berumur 16+84 tahun dengan jururawat yang berumur 5:+:4 tahun.
Calau bagaimanapun* dilihat dari segi min menunjukkan bahawa jururawat yang berumur
16+84 tahun mempunyai depersonalisasi yang tinggi berbanding dengan mereka yang
berumur 5:+:4 tahun. Kajian mereka juga mendapati bahawa jururawat yang selalu
mempunyai giliran kerja di Unit ?awatan ?api yang lain mempunyai depersonalisasi yang
tinggi berbanding dengan mereka yang hanya bekerja di satu Unit ?awatan ?api sahaja.
37
Jurnal Kemanusiaan bil. 12, Dis 2008
aedah kajian
Rekabentuk
kajian
Kaedah tinjauan soal selidik digunakan untuk mengumpul data dan alat kajian yang
digunakan dibahagikan kepada tiga bahagian. %ahagian , terdiri daripada Maklumat
Demogra/i manakala %ahagian % meliputi soal selidik Maslach Burnout Inventory
$M%&' yang mengandungi 22 item dalam tiga aspek atau subskala iaitu keletihan
emosi $2 item'* depersonalisasi $7 item' dan pen0apaian peribadi $6 item'. %ahagian )
adalah soal selidik Organiational !ommitment "uestionaire $()!' yang mengandungi 17
item. Subjek kajian terdiri daripada mereka yang berjawatan penyelia jururawat* ketua
jururawat* jururawat terlatih* jururawat masyarakat dan penolong jururawat. Seramai 122
orang jururawat dipilih se0ara rawak mengikut beberapa jenis unit dan wad yang
terlibat dan kajian ini telah dijalankan di ospital !ueen "li#abeth* Kota Kinabalu*
Sabah. Program SPSS $(tatistical )ac$age *or (ocial (ciences' telah digunakan untuk
menganalisis data. Ujian statistik yang digunakan untuk menganalisis data adalah ujian
korelasi* ujian ,-(., sehala dan ujian+t.
Kebolehpercayaan alat
kajian
<adual 1 menunjukkan nilai +l%ha !ronbach alat kajian Maslach Burnout Inventory $M%&'
dan Organiational !ommitment "uestionnaire $()!' adalah.68 dan .64. Subskala
M%& iaitu keletihan emosi* depersonalisasi dan juga pen0apaian peribadi masing+masing
dalam lingkungan .64 * .:2 dan .64 menunjukkan pekali kebolehper0ayaan yang
agak baik. %erdasarkan nilai pekali +l%ha !ronbach, didapati bahawa kedua+dua alat kajian
mempunyai pekali kebolehper0ayaan yang tinggi dan sesuai digunakan dalam membuat
kajian seumpama ini.
!adual " # $ndeks kebolehpercayaan ketekalan dalaman alpha cronbach
bagi
%B$ dan O&'
,lat Kajian Pekali +l%ha !ronbach
Burnout $M%&' .6857
i.Keletihan "mosi .6455
ii.Depersonalisasi .:624
iii.Pen0apaian peribadi .32::
Komitmen (rganisasi $ ()!' .6452
eputusan
Hubungan antara burnout dan komitmen terhadap
organisasi
Keputusan dalam <adual 2 menunjukkan terdapat hubungan negati/ yang signi/ikan
antara burnout dan komitmen terhadap organisasi $rB+.5:5* kD4.47'. asil analisis juga
menunjukkan bahawa terdapat hubungan negati/ antara subskala keletihan emosi dan
komitmen terhadap organisasi $rB+.841* kD4.47'* hubungan negati/ subskala
depersonalisasi dan komitmen terhadap organisasi $rB+.882* kD4.47' dan hubungan
positi/ yang signi/ikan antara subskala pen0apaian peribadi dan komitmen terhadap
organisasi $rB.548* kD4.47'.
3:
burnout #an $omitmen terha#a% organisasi #i $alangan
&urura'at hos%ital
!adual ( # Pekali korelasi pearson antara burnout) keletihan emosi) depersonalisasi
dan pencapaian peribadi serta komitmen terhadap organisasi
Pembolehubah Komitmen Organisasi
Burnout +.5:5 E
E $ D 4.47
i. Keletihan "mosi ii.
Depersonalisasi
iii.Pen0apaian Peribadi
+.841E
+ .882E
.548 E
Perbezaan burnout dan komitmen terhadap organisasi mengikut status
perkahwinan
asil analisis data dalam <adual 8 menunjukkan tidak terdapat perbe#aan burnout
$tB.586* dkB124* kF4.47' termasuk ketiga+tiga subskalanya iaitu keletihan emosi* $t B +.273*
dkB124* kF4.47'* depersonalisasi $tB1.::6* dkB124* kF4.47' dan pen0apaian peribadi
$tB+.865* dkB124* kF4.47' mengikut status perkahwinan. Demikian juga didapati tidak
wujud perbe#aan dari segi komitmen terhadap organisasi mengikut status perkahwinan
$tB1.886* dkB124* kF4.47'.
!adual * # eputusan analisis ujian t bagi perbezaan burnout dan komitmen
terhadap organisasi mengikut status perkahwinan
Pembolehubah %ujang %erkahwin t dk $
- Min S.P - Min S.P
Burnout 82 85.74 13.64 24 88.42 17.67 .586 124 .::2
a'Keletihan emosi 82 13.25 2.8: 24 16.55 2.:3 +.273 124 .326
b'Depersonalisasi 82 5.18 5.48 24 2.61 8.:2 1.::6 124 .425
0'Pen0apaian 82 87.7: 6.23 24 8:.28 6.81 +.865 124 .342
Peribadi
Komitmen organisasi 82 32.26 11.52 24 3:.85 14.8: 1.886 124 .165
E $ D 4.47
Perbezaan burnout dan komitmen terhadap organisasasi mengikut waktu
bertugas
asil keputusan dalam <adual 5 menunjukkan tidak terdapat perbe#aan dari segi
burnout mengikut waktu bertugas $tB+.236* dkB124* kF4.47'. Dari segi aspek+aspek
burnout tidak terdapat perbe#aan antara ketiga+tiga subskala burnout mengikut waktu
bertugas iaitu keletihan emosi $tB+.421* dkB124* kF4.47'* depersonalisasi $tB+.6:2*
dkB124* kF4.47' dan pen0apaian peribadi $tB.127* dkB124* kF4.47'. Keputusan juga
memperlihatkan bahawa tidak terdapat perbe#aan dari segi komitmen terhadap organisasi
mengikut waktu bertugas $tB.222* dkB124* kF4.47'.
33
Jurnal Kemanusiaan bil. 12, Dis 2008
!adual + # eputusan analisis ujian#t bagi perbezaan burnout dan komitmen
organisasi mengikut waktu bertugas
Pembolehubah Mengikut masa
pejabat
Syi/ t dk $
- Min S.P - Min S.P
Burnout 82 82.32 17.22 24 88.:: 1:.33 +.236 124 .362
a'Keletihan emosi 82 16.26 14.28 24 16.82 2.8: +.421 124 .268
b'Depersonalisasi 82 2.:: 8.42 24 8.88 5 .45 +.6:2 124 .824
0'Pen0apaian peribadi 82 8:.22 6.63 24 8:.44 6.87 .127 124 .241
Komitmen organisasi 82 36.:8 2.:8 24 3:.76 11.4: .222 124 .877
E $ D 4.47
Perbezaan burnout dan komitmen terhadap organisasasi mengikut tempoh
perkhidmatan
Keputusan dalam <adual 7 menunjukkan terdapat perbe#aan burnout mengikut tempoh
perkhidmatan dalam kalangan jururawat $tB+2.423* dkB124* kD4.47'. Dari segi
subskala keletihan emosi menunjukkan terdapat perbe#aan keletihan emosi
mengikut tempoh perkhidmatan $tB+2.582* dkB124* kD4.47' manakala subskala
depersonalisasi $tB+.577* dkB124* kF4.47' dan pen0apaian peribadi $tB1.427* dkB124*
kF4.47' didapati tidak berbe#a mengikut tempoh perkhidmatan. ,khir sekali* terdapat
perbe#aan dari segi komitmen terhadap organisasi mengikut tempoh perkhidmatan $tB2.763*
dkB124* kD4.47'.
!adual , # eputusan analisis ujian t bagi perbezaan burnout dan komitmen
terhadap organisasi mengikut tempoh perkhidmatan
Pemboleubah Kurang 14 tahun 14 tahun ke atas t dk k
- Min S.P - Min S.P
Burnout 77 84.45 17.25 :3 8:.16 1:.33 +.2.423E 124 .486
a'Keletihan emosi 77 1:.45 3.28 :3 24.16 14.82 +2.582E 124 .413
b'Depersonalisasi 77 2.26 8.32 :3 8.84 8.24 +.577 124 .:74
0'Pen0apaian peribadi 77 8:.26 6.82 :3 87.84 6.52 1.427 124 .23:
Komitmen organisasi 77 32.62 14.26 :3 35.24 14.:4 2.763E 124 .411
E $ D 4.47
Perbezaan burnout dan komitmen terhadap organisasi mengikut
bangsa
Keputusan dalam <adual : pula menunjukkan tidak terdapat perbe#aan yang signi/ikan dari
segi burnout mengikut bangsa $1
$2*112'
B2.286* kF4.47'. Sementara itu dari segi ketiga+
tiga aspek burnout pula menunjukkan terdapat perbe#aan bagi subskala keletihan
emosi $1
$2*112'
B5.482* kD4.47' dan
depersonalisasi $1
$2*112'
B8.282* kD4.47' mengikut bangsa.
Subskala pen0apaian peribadi pula tidak berbe#a mengikut bangsa $1
$2*112'
B.423*
kF4.47'. Demikian juga didapati tidak terdapat perbe#aan yang signi/ikan dari segi
komitmen terhadap organisasi mengikut bangsa $1
$2*112'
B.258* kF4.47'.
36
burnout #an $omitmen terha#a% organisasi #i $alangan
&urura'at hos%ital
!adual - .i/ # 0aburan min burnout dan komitmen terhadap organisasi
mengikut bangsa
Pemboleubah Melayu Kada#andusun >ain+ lain
Burnout
- Min S.P - Min S.P - Min S.P
87 88.25 17.36 73 8:.21 13.15 84 23.53 15.18
a'Keletihan emosi 87 12.11 14.81 73 24.44 2.32 84 15.13 3.41
b'Depersonalisasi 87 8.11 5.15 73 8.21 5.22 84 1.33 1.35
0'Pen0apaian
peribadi
87 8:.22 3.45 73 87.34 6.:7 84 8:.53 2.3:
Komitmen organisasi 87 33.:4 11.28 73 37.61 14.86 84 32.48 2.3:
!adual -.ii/ # eputusan ano1a burnout dan komitmen terhadap organisasi
mengikut bangsa dalam kalangan jururawat 2ospital 'ueen 3lizabeth
<KD dk MKD 1 k
Burnout ,ntara dalam kumpulan 171:.:62 2 376.851 2.286 .473
Dalam Kumpulan 84315.62: 112 276.146
<umlah 82281.746 121
Keletihan ,ntara dalam kumpulan 344.575 2 874.223 5.482E .424
"mosi Dalam Kumpulan 14883.314 112 6:.632
<umlah 11486.1:5 121
Depersona+ ,ntara dalam kumpulan 24.734 2 57.267 8.282E .458
lisasi Dalam Kumpulan 1::3.531 112 15.412
<umlah 1376.451 121
)apai ,ntara dalam kumpulan 15.472 2 3.484 .423 .246
Peribadi Dalam Kumpulan 6:8:.782 112 32.73:
<umlah 6:74.726 121
Komitmen ,ntara dalam kumpulan 21:.174 2 146.437 .258 .822
(rganisasi Dalam Kumpulan 18:54.255 112 115.:25
<umlah 1867:.828 121
E $ D 4.47
Perbezaan burnout dan komitmen terhadap organisasasi mengikut tempat
bertugas
Keputusan dalam <adual 3 menunjukkan tidak terdapat perbe#aan burnout mengikut tempat
bertugas subjek $1
$8*116'
B1.:42* kF4.47'. Dari segi aspek+aspek burnout pula juga
tidak terdapat perbe#aan subskala keletihan emosi $1
$8*116'
B1.3:4* kF4.47'*
depersonalisasi
$1
$8*116'
B2.182* kF4.47' dan pen0apaian peribadi $1
$8*116'
B1.:42* kF4.47' berdasarkan
tempat bertugas subjek. Demikian juga keputusan menunjukkan tidak terdapat perbe#aan
di antara komitmen terhadap organisasi berdasarkan tempat bertugas subjek $1
$8*116'
B.365*
kF4.47'.
32
Jurnal Kemanusiaan bil. 12, Dis 2008
!adual 4 .i/ # 0aburan min burnout dan komitmen terhadap organisasi
mengikut tempat bertugas
Pembolehubah
Ke0emasan Cad Perubatan
Cad sakit dada
lelaki
>ain+lain
- Min S.P - Min S.P - Min S.P - Min S.P
Burnout 12 85.1: 21.53 81 82.87 15.4: 22 82.6: 1:.57 74 84.25 17.42
a'Keletihan
emosi
b'Depersonali+
sasi
0'Pen0apaian
peribadi
Komitmen
organisasi
12 1:.44 6.21 81 12.87 6.:5 22 21.38 11.18 74 13.45 2.:4
12 7.47 7.32 81 2.25 2.36 22 8.23 8.66 74 2.72 8.22
12 85.62 2.:7 81 83.25 3.6: 22 88.15 3.47 74 8:.:2 6.38
12 35.21 17.:: 81 36.76 2.52 22 3:.14 6.81 74 33.3: 14.12
!adual 4.ii/ # eputusan ANO5A burnout dan komitmen terhadap organisasi
mengikut tempat bertugas dalam kalangan jururawat 2ospital 'ueen
3lizabeth
<KD dk MKD 1 $
Burnout ,ntara dalam kumpulan 12::.535 8 522.176 1.:42 .121
Dalam Kumpulan 842:7.485 116 2:2.51:
<umlah 82281.746 121
Keletihan ,ntara dalam kumpulan 532.365 8 173.727 1.3:4 .172
"mosi Dalam Kumpulan 147:7.864 116 62.783
<umlah 11486.1:5 121
Depersona ,ntara dalam kumpulan 24.832 8 84.12: 2.182 .144
+lisasi Dalam Kumpulan 1::3.::2 116 15.188
<umlah 1376.451 121
)apai ,ntara dalam kumpulan 886.7:3 8 112.67: 1.:42 .128
Peribadi Dalam Kumpulan 6812.481 116 34.551
<umlah 6:74.726 121
Komitmen ,ntara dalam kumpulan 234.352 8 24.274 .365 .747
(rganisasi Dalam Kumpulan 18767.:55 116 117.188
<umlah 1867:.828 121
E $ D 4.47
Perbincangan
Hubungan antara burnout dan komitmen terhadap
organisasi
Se0ara keseluruhan keputusan menunjukkan terdapat hubungan negati/ di antara burnout dan
komitmen terhadap organisasi dalam kalangan jururawat. %egitu juga dengan ketiga+
tiga aspek burnout di mana keputusan menunjukkan keletihan emosi dan
depersonalisasi berkorelasi negati/ dengan komitmen terhadap organisasi. &ni bermaksud
bahawa semakin tinggi burnout dan subskala keletihan emosi dan depersonalisasi dalam
kalangan jururawat maka semakin rendah komitmen terhadap organisasi di tempat mereka
bekerja. Sebaliknya keputusan menunjukkan bahawa pen0apaian peribadi berkorelasi
positi/ dengan komitmen terhadap organisasi. &ni menunjukkan bahawa semakin tinggi
pen0apaian peribadi dalam kalangan jururawat maka semakin tinggi jugalah komitmen
mereka terhadap organisasi.
64
burnout #an $omitmen terha#a% organisasi #i $alangan
&urura'at hos%ital
Keputusan ini menyokong kajian yang dibuat oleh )ropan#ano* ?upp dan %yrne $2448' yang
mendapati wujud hubungan negati/ antara keletihan emosi dan komitmen terhadap
organisasi. Keputusan ini juga menyokong beberapa kajian seperti dalam penilaian meta+
analisis tujuh kajian yang dilaksanakan oleh >ee and ,sh/orth $122:' yang mendapati
terdapat hubungan antara komitmen terhadap organisasi dengan burnout.
Dapatan ini juga selaras dengan ;eori Model ubungan Burnout dan Komitmen
;erhadap (rganisasi di mana dinyatakan bahawa hubungan burnout dan komitmen terhadap
organisasi dalam kalangan pekerja menunjukkan hubungan negati/ yang signi/ikan antara
burnout dan aspek+aspeknya dengan komitmen terhadap organisasi. Kalliath* (@Dris0oll
dan Aillespie $1223' menekankan komitmen adalah penentu kepada burnout. Kajian
mereka mendapati bahawa komitmen tinggi jururawat telah mengurangkan
ke0enderungan berlakunya tahap burnout* keletihan emosi dan depersonalisasi. (leh
kerana pun0a+pun0a yang menyebabkan tekanan juga mempunyai pengaruh kepada
motivasi kerja seseorang pekerja* misalnya sokongan sosial* gaji* kenaikan pangkat
maka disimpulkan bahawa pun0a beban kerja* sokongan sosial daripada rakan sekerja dan
penyelia serta peranan kerja adalah amat penting sebagai penentu kepada motivasi seseorang
pekerja untuk terus berkhidmat dalam organisasi dan mempunyai tahap komitmen tinggi
terhadap organisasi.
Perbezaan burnout dan komitmen terhadap organisasi mengikut ciri
demografi
Status
perkahwinan
asil daripada kajian ini mendapati tidak terdapat perbe#aan burnout dan tiga aspek burnout
iaitu keletihan emosi* depersonalisasi dan pen0apaian peribadi dalam kalangan jururawat
yang berkahwin dan bujang. &ni bermaksud bahawa /aktor status perkahwinan bukanlah
penentu kepada burnout dan komitmen terhadap organisasi. Kajian ini selaras dengan kajian
;an )hee >ing $2447' yang mana kajian beliau mendapati tidak terdapat perbe#aan
burnout mengikut status perkahwinan dalam kalangan jururawat. Demerouti* %akker*
-a0hreiner dan S0au/elli $2444' mendapati bahawa sokongan sosial yang di luar daripada
persekitaran kerja bukan /aktor signi/ikan yang berkait terhadap burnout.
Keputusan ini berbe#a daripada beberapa kajian lepas yang dibuat oleh 1rank dan
)onte $2445' yang menyatakan bahawa burnout boleh berlaku dalam kalangan mereka
yang masih bujang berbanding yang sudah berkahwin. Kajian yang dibuat oleh %agan*
Gehudit* Kedem dan Ga0ov $2447' juga menunjukkan bahawa jururawat yang telah
berkahwin mempunyai kurang burnout berbanding dengan mereka yang masih bujang.
>ee = ,sh/orth $122:' mendapati individu yang berkahwin kurang mendapat burnout
daripada mereka yang bujang. Menurut Cong* >eung Ko dan (i $2441'* jururawat
yang telah berkahwin mempunyai kesihatan mental yang lebih baik* dan kurang
mengalami simptom kemuraman* perasaan kekurangan diri sendiri serta ketidak/ungsian
sosial berbanding dengan jururawat yang masih bujang. &ni disebabkan jururawat yang telah
berkahwin mendapat sokongan daripada pasangan mereka untuk mengatasi masalah ataupun
tekanan kerja.
Sebaliknya* .edat &shikin $2441' dalam kajiannya mendapati pekerja yang berkahwin yang
mempunyai anak mempengaruhi tahap burnout. &ni adalah kerana mereka perlu
memikul tanggungjawab dalam kehidupan berkeluarga serta ketegangan yang berlaku antara
kehidupan bekerja dan perkahwinan.
Keputusan dalam kajian ini juga menunjukkan bahawa tidak terdapat perbe#aan komitmen
terhadap organisasi mengikut tempoh perkhidmatan. Keputusan ini juga berbe#a
dengan
61
Jurnal Kemanusiaan bil. 12, Dis 2008
kajian 1ogarty $1231' $dlm. Poh >ei Khim* 2442' menyatakan wanita bujang didapati
mempunyai komitmen yang lebih rendah berbanding dengan wanita yang berkahwin.
Waktu bertugas
Keputusan kajian ini mendapati tidak terdapat perbe#aan burnout dan tiga aspeknya mengikut
waktu subjek bertugas iaitu waktu pejabat dan shi/. Keputusan kajian ini juga
mendapati kerja shi/ bukanlah penentu kepada burnout dalam kalangan jururawat.
Keputusan ini tidak menyokong kajian yang dibuat oleh Demoerouti* %akker* -a0hreiner
dan S0hau/eli $2444' yang mendapati salah satu pun0a burnout dalam kalangan jururawat
adalah disebabkan kerja se0ara shi/. Keputusan kajian juga mendapati tidak terdapat
komitmen terhadap organisasi mengikut waktu bertugas. Calau bagaimanapun kajian .enne
$1223' mendapati bahawa shi/ yang berterusan dalam kalangan pegawai penjara telah
meningkatkan ketidakpuasan terhadap organisasi dan ketidakhadiran ke tempat kerja.
Tempoh
perkhidmatan
Keputusan kajian ini menunjukkan bahawa burnout adalah tinggi dalam kalangan jururawat
yang lebih daripada 14 tahun berkhidmat berbanding dengan jururawat yang kurang
daripada
14 tahun berkhidmat. &ni disebabkan oleh bebanan kerja yang makin bertambah terutamanya
bagi sta/+sta/ senior dan tanggungjawab mereka adalah lebih berat dan men0abar
serta
tuntutan tinggi daripada pihak atasan.
Daripada aspek+aspek burnout pula didapati bahawa terdapat perbe#aan dari segi keletihan
emosi mengikut tempoh perkhidmatan subjek manakala tidak terdapat perbe#aan di
antara depersonalisasi dan pen0apaian peribadi. Dapat dilihat bahawa keletihan emosi
adalah tinggi dalam kalangan mereka yang lebih daripada 14 tahun berkhidmat jika
dibandingkan dengan subjek yang kurang daripada 14 tahun berkhidmat. &ni mungkin
disebabkan subjek telah melibatkan diri dengan tugas mereka yang berinteraksi dengan
orang ramai dalam satu tempoh masa yang lama dan akhirnya pada sesuatu tempoh
mereka akan mengalami kebosanan. Dengan itu mereka akan mengalami kelesuan untuk
terus bekerja. Menurut "rnst* 1rans0o* Messmer dan Aon#ales $2445' jururawat yang
mempunyai pengalaman bekerja yang lama mempunyai keyakinan yang agak tinggi
dan menunjukkan kekurangan kebimbangan mengenai gaji dan keperluan kerja
berbanding dengan jururawat yang baru berkhidmat. -amun* semakin berpengalaman
jururawat maka permintaan terhadap kepakaran juga semakin meningkat. ,khirnya ini
akan membawa kepada ketidakpuasan hati dan tekanan dalam sesebuah organisasi.
Sebaliknya keputusan kajian ini berbe#a dengan kajian %ratt* %roome dan >osto00o
$2444' yang mendapati bahawa jururawat baru dan tidak berpengetahuan lebih
mengalami burnout berbanding dengan jururawat yang berpengalaman. &ni disebabkan
kerana jururawat baru perlu menyesuaikan diri mereka dalam persekitaran tempat kerja.
Keputusan kajian ini juga menunjukkan terdapat perbe#aan yang signi/ikan antara komitmen
terhadap organisasi mengikut tempoh perkhidmatan. <ururawat yang kurang daripada 14
tahun berkhidmat dilihat mempunyai komitmen yang lebih tinggi berbanding jururawat yang
bekerja lebih daripada 14 tahun berkhidmat. &ni mungkin disebabkan oleh rasa semangat dan
komited dalam memulakan bidang kerjaya yang baru. Kajian yang dibuat oleh ?iegel $1227'
$dlm. Poh >ei Khim* 2442' menyatakan bahawa pekerja yang berada dalam organisasi
dalam jangka masa panjang kurang menampakkan kemajuan mereka daripada segi
pen0apaian kerjaya.
62
burnout #an $omitmen terha#a% organisasi #i $alangan
&urura'at hos%ital
Bangsa
Keputusan mendapati tidak terdapat perbe#aan burnout se0ara keseluruhan berdasarkan
bangsa. Dari tiga aspek burnout pula didapati bahawa terdapat perbe#aan daripada
segi keletihan emosi dan depersonalisasi berdasarkan bangsa tetapi tiada perbe#aan
daripada segi pen0apaian peribadi berdasarkan bangsa.
Keletihan emosi dan depersonalisasi bangsa Kada#andusun mempunyai tahap yang
lebih tinggi berbanding bangsa Melayu dan bangsa lain+lain. &ni kemungkinan nilai+nilai
agama dan dan budaya kehidupan yang diamalkan oleh sesuatu bangsa juga dapat
mempengaruhi tahap burnout seseorang.
Kajian yang dibuat oleh "vans* %ryant* (wens* dan Koukos $2447' terhadap chil#care
%ro*essional menunjukkan bahawa terdapat depersonalisasi dan keletihan emosi yang
tinggi dalam kalangan etnik +*rican +merican jika dibandingkan dengan !ausasian
+merican, manakala tidak ada perbe#aan dalam pen0apaian peribadi. Calau bagaimanapun*
ini berbe#a dengan kajian yang dibuat oleh Masla0h dan <a0kson $1261' ke atas
beberapa pro/esional termasuk jururawat yang mana mereka mendapati tiada perbe#aan
burnout mengikut etnik !aucasian* Blac$, +sian,+merican dan etnik lain+lain.
Keputusan kajian ini juga menunukkan bahawa tidak terdapat perbe#aan komitmen terhadap
organisasi berdasarkan bangsa. Kajian ini menyokong kajian yang dibuat oleh >ankau
dan S0andura $122:' ke atas jururawat yang mendapati tiada perbe#aan kepuasan kerja
dan komitmen di antara etnik berbangsa kulit hitam dan kulit putih. Calau bagaimanapun
burnout dalam kalangan bangsa kulit hitam adalah lebih rendah berbanding bangsa kulit
putih.
Tempat bertugas
asil kajian juga menunjukkan tidak terdapat perbe#aan burnout* ketiga+tiga aspek
dan komitmen terhadap organisasi mengikut tempat subjek bertugas. %erdasarkan kepada
kajian ini dapat dilihat tempat bertugas bukanlah penentu kepada burnout. Keputusan kajian
ini tidak menyokong hasil kajian yang dilakukan oleh Mims dan Stan/ord $2447' yang
mendapati jururawat di bahagian ke0emasan mempunyai keletihan emosi yang tinggi
berbanding dengan Unit ?awatan ?api. Daripada segi depersonalisasi juga menunjukkan
bahawa Unit Ke0emasan mempunyai sederhana tinggi manakala Unit ?awatan ?api
mempunyai sederhana rendah. Dari segi pen0apaian peribadi pula kedua+duanya
dilaporkan mempunyai tahap sederhana rendah. Kajian yang dibuat oleh ,dali dan Priami
$2442' mendapati subjek yang bekerja di <abatan Ke0emasan didapati mempunyai tahap
keletihan emosi yang tinggi berbanding di Unit ?awatan ?api dan Cad Perubatan.
esimpulan
Melalui kajian ini* kita dapat melihat hubungan antara burnout, aspek+aspeknya dan
komitmen terhadap organisasi serta melihat perbe#aan burnout, aspek+aspeknya dan
komitmen terhadap organisasi dalam kalangan jururawat. Kajian ini diharap dapat
memberikan man/aat kepada organisasi hospital agar memberi perhatian terhadap
burnout yang memberi kesan negati/ terhadap komitmen pekerja dalam organisasi. (leh
itu* pihak pengurusan tertinggi dapat men0ari penyelesaian kepada pun0a+pun0a
burnout dalam diri pekerja dan mengambil tindakan untuk men0egah masalah ini
daripada terus berlaku dalam organisasi. Sekiranya masalah ini tidak diatasi* ini akan
meninggalkan impak yang negati/ kepada organisasi iaitu komitmen pekerja akan
menurun yang se0ara langsung akan menjejaskan prestasi kerja
68
Jurnal Kemanusiaan bil. 12, Dis 2008
mereka. Para pekerja pula harus menyedari betapa pentingnya kesihatan mental lebih+
lebih lagi pekerjaan mereka sebagai healthcare %ro*essionals yang mana memerlukan
komitmen yang tinggi pada setiap masa.
6ujukan
,dali* ".* = Priami* M. $2442'. %urnout among nurses in intensive 0are units*
internal medi0ine wards and emergen0y departments in Areek ospitals. I!-s an#
.ursing /eb Journal* 11* 1+12.
,iken* >. .* )larke* S. P.* Sloane* D. M.* So0halski* <.* = Silber* <. . $2442'. ospital
nurse sta//ing and patient mortality* nurse burnout* and job dissatis/a0tion. Journal
o* the +merican Me#ical +ssociation, 2880112* 1263+1228.
%agan* Gehudit* Kedem* = Ga0ov. $2447'. %urnout and absenteeism among nurses in
health0are management. Journal o* +ca#emy o* Business an# 3conomics* 4* 28$12'.
%ratt* M. M.* %roome* M.* Kelber* S.* = >osto00o* >. $2444'. &n/luen0e o/ stress and nursing
leadership on job satis/a0tion in pediatri0 intensive 0are units nurses.
+merican Journal o* !ritical )are* 2$7'* 843+813.
)ropan#ano* ?.* ?upp* D.".* = %yrne H. S. $2448'. ;he relationship o/ emotional
eIhaustion to work attitudes* job per/orman0e ratings* and organi#ational
0iti#enship behaviors. Journal o* +%llie# )sychology* 66$1'* 1:4+1:2.
Demerouti* ".* %akker* ,. %.* -a0hreiner* 1.* = S0hau/eli* C. %. $2444'. , model o/ burnout
and li/e satis/a0tion among nurses. Journal o* +#vance# .ursing* 82* 575+5:5.
"rnst* M. ".* 1ran0o* M.* Messmer* P. ?.* = Aon#ale#* <. >. $2445'. -urses job satis/a0tion*
stress and re0ognition in pediatri0 setting. )e#iatric setting* 84* 212+226.
"vans* A. D* %ryant -. ".* (wens* <. S.* = Koukos* K. $2445'. "thni0 di//eren0es in burnout*
0oping and intervention a00eptability among 0hild 0are pro/essionals7 !hil# 5
6outh !are 7orum* 88$7'* 852+831.
1rank <.* = )onte. $2445'. /or$ in 21 century8 +n intro#uction to in#ustrial
an# organiational %sychology. US,9 M0 Araw ill.
1reudenberger . <. $1235'. Sta// burnout. Journal So0ial* 84* 172+
:7.
<ohns* A. $1263'. ;he great es0ape9 ;he whys and where/ores o/ absenteeism add up to
a
J84 billion Kuestion /or ,meri0an business. )sychology 9o#ay. (0t.1.
Kalliath* ;.* (@Dris0oll* M.* = Aillespie* D. $1223'. (rgani#ational 0ommitment9 ,n antidote
to burnout. 2
n#
Biennal !on*erence o* +ustralian In#ustrial an#
Organiational )sychology. Melbourne.
Kalliath* ;.* = Morris* ?. $2442'. <ob satis/a0tion among nurses9 , predi0tor o/
burnout levels. Journal o* .ursing +#ministration* 82$12'* :56+:75.
65
burnout #an $omitmen terha#a% organisasi #i $alangan
&urura'at hos%ital
>ankau* M. <.* = S0andura* ;. ,. $122:'. ,n eIamination o/ job attitudes o/ white* bla0k
and hispani0 nurses in a publi0 hospital. International Journal o* )ublic
+#ministration*
12$22'.
>ee* ?. ;.* = ,sh/orth* %.". $122:'. , meta analyti0 eIamination o/ the 0orrelates o/ the three
dimensions o/ job burnout. Journal o* +%%lie# )sychology* 61* 128+188.
Masla0h* ). $1262'. Burnout8 9he cost o* caring. -ew <ersey9 Prenti0e all.
Masla0h* ).* = >eiter* M. P. $1223'. 9he truth about burnout8 :o' organiations
cause %ersonal stress an# 'hat to #o about it. San 1ran0is0o9 <ossey+%ass.
Masla0h* ).* = <a0kson* S. ". $1261'. ;he measurement o/ eIperien0ed burnout. Journal o*
Occu%ational Behavior* 2* 22+118.
Melt#er* >. S.* = u0kabay >. M. $2445'. )riti0al 0are nurses@ per0eptions o/ /utile 0are and
its e//e0t on burnout. +merican Journal o* !ritical !are* 18* 242+246.
Mims* ,. = Stan/ord* ;. $2447'. (tress an# burnout among critical care nurses. -ursing
?esear0h )ourse.
Poh >ei Khim. $2442'. :ubungan burnout #engan $omitmen terha#a% organisasi #i antara
#ua buah hotel8 Ka&ian #i Kota Kinabalu, (abah.>atihan
&lmiah.Sabah.Universiti Malaysia Sabah9 Sabah.
?a/ii* 1.* (skouie* 1.* = -ikravesh* M. $2445'. 1a0tors involved in nurses@ response
to burnout9 , grounded theory study. BM! .ursing* 8* :+1:.
?agsdale* D.* %urns* ". >.* = ouston* S. $1221'. ,bsentee patterns among our sta//. 9he
+ssociation o* )reo%erative ;egistere# .urses* 78$7'* 1217+1221.
?ohany -asir. $2448'. Isu,isu $aunseling #an %er$embangan $er&aya. Selangor Darul "hsan9
Utusan Publi0ation = Distributor.
Spaniol* >.* = )aputo* <. $1232'. )ro*essional burnout8 + %ersonal survival $it. >eIington*
Mass9 uman Servi0es ,sso0iates.
;an )hee >ing. $2447'. 9e$anan $er&a, $e%uasan $er&a, burnout #an strategi #aya tin#a$
#i $alangan &urura'at #i Malaysia. >atihan &lmiah. Sabah9 Universiti Malaysia
Sabah.
.edat &shikan. $2441'. Job stress o* social 'or$ managers in 9ur$ey. ;urkey9 ?esear0h 1und
o/ a0ette University.
.enne* ?. ,. $1223'. ;he impa0t o/ the 0ompressed workweek on absenteeism9 ;he 0ase
o/ ontarior prison guards on a twelve+hour shi/t. In#ustrial ;elations* 72* 862+826.
Cong* D.* >eung* S.* Ko* ).* = (i* D. $2441'. Mental health o/ )hinese nurses in
ong Kong9 ;he roles o/ nurses stresses and 0oping strategies. Online &ournal o*
Issues In .ursing* 7* 2.
67
Jurnal Kemanusiaan bil. 12, Dis 2008
Utusan Melayu. $2446'. Jurura'at 'a&ib i$uti %rogram !)D. ,tas talian.
h ttp 9L Lwww. u tusa n .0 o m.m y L ut u s a n Li n /o .a s pM
yB2446=dtB4718=pubBUtusanMalaysia
=se0BDalamN-egeri=pgBdnN16.htm. Di0etak 4: <un 2446.
Statistik 1akta Kesihatan. $244:'. ,tas talian.
h ttp 9LLwww . m oh .g o v .m y LM o h P o rtalL h e a lthN/a0t.j sp. Di0etak 43 <un
2446.
6: