BOROS KADAZANDUSUN
TOUN 5
BAHASA KADAZANDUSUN
TAHUN 5
ID SUANG
BOLIKAN
Rukun Negara
Kopointutunan
Tudu om Dimpoton
11
13
Standard Ponuangan, Standard Pambalajalan om Taang Koinabasan montok Kabaalan Mokinongou Om Moboros Toun 4
25
Standard Ponuangan, Standard Pambalajalan om Taang Koinabasan montok Kabaalan Mambasa' Toun 4
31
Standard Ponuangan, Standard Pambalajalan om Taang Koinabasan montok Kabaalan Monuat Toun 4
38
43
44
RUKUN NEGARA
BAHAWASANYA negara kita Malaysia mendukung cita-cita
untuk mencapai perpaduan yang lebih erat dalam kalangan
seluruh masyarakatnya; memelihara satu cara hidup
demokratik; mencipta masyarakat yang adil bagi
kemakmuran negara yang akan dapat dinikmati bersama
secara adil dan saksama; menjamin satu cara yang liberal
terhadap tradisi-tradisi kebudayaannya yang kaya dan
berbagai-bagai corak; membina satu masyarakat progresif
yang akan menggunakan sains dan teknologi moden;
MAKA KAMI, rakyat Malaysia, berikrar akan menumpukan
seluruh tenaga dan usaha kami untuk mencapai cita-cita
tersebut berdasarkan atas prinsip-prinsip yang berikut:
vi
KOPOINTUTUNAN
Boros Kadazandusun nopo nga' iso' mato palajalan i po'ia'on id sikul tosiriba' om takawas. Status nopo do mato palajalan diti id kurikulum perdana
nga' mato palajalan elektif. Po'ia'on o mato palajalan diti kumaa tangaanak mantad tinaru Kadazan om Dusun. Po'ia'on nogi' o boros diti kumaa
tangaanak mantad tinaru suai i aanangan minsingilo do boros diti.
Hontolon nopo do pongia'an om pambalajalan Boros Kadazandusun id sikul tosiriba' nga' popoingkawas do kabaalan boros miagal ko' kabaalan
mokinongou, moboros, mambasa', monuat, koilaan kolumison boros om nogi' koilaan puralan boros. Oponsol kopio do inoboson o kabaalan
boros diti tu' iti no kabaalan touhai i koponguhup id pomogunaan boros Kadazandusun id pangaan sikul takawas.
Winonsoi o Kurikulum Standard om Pentaksiran Boros Kadazandusun Sikul Tosiriba' diti montok manahak kosiwatan kumaa tangaanak do
minsingilo do boros Kadazandusun id kohuboyoon di kohiok mooi do kikotumbayaan sondii' o tangaanak soira' do miromut om nogi' kaanu
papasarabak pomusarahan di okreatif, imaginatif om okritis. Maya' do kurikulum diti, kaanu o tangaanak minsingilo do boros Kadazandusun id
pongia'an di otolinahas, poimpunong om oulud. Pongia'an om pambalajalan boros Kadazandusun id sikul kapanahak do kosiwatan kumaa
tangaanak do mongintutun, monginonong, guminawo om popotilombus do adat, koubasanan, kotumbayaan sandad om tungkus tinaru Kadazan
om Dusun.
Pongia'an om pambalajalan do boros Kadazandusun diti nogi' kaanu manahak do kosiwatan kumaa tangaanak mantad tinaru suai i aanangan
minsingilo do boros Kadazandusun montok mongintutun om mangarati' adat, koubasanan, kotumbayaan sandad om tungkus tinaru Kadazan om
Dusun.
Pongia'an om pambalajalan Kurikulum Standard Boros Kadazandusun id sikul tosiriba' diti monokodung do angkab Rukun Negara, Dasar
Pendidikan Kebangsaan om Falsafah Pendidikan Negara montok momodimpot do kotoronongon om piunungan toinsanan tinaru id pogun
Malaysia. Suang nopo do pongia'an om aktiviti kurikulum id Kurikulum Standard Boros Kadazandusun Sikul Tosiriba' diti nga' kokomoi do toilaan,
kabaalan boros, koubasanan, woyo' toluud, tungkus koubasanan om kotumbayaan tinaru i koponguhup do popoingkawas koburuon koinanon,
sunduan, pomusarahan om topurimanan tangaanak.
TUDU
Tudu nopo do Kurikulum Standard Boros Kadazandusun montok sikul tosiriba' nga' momogonop kabaalan boros tangaanak mooi do kaanu nodii
yolo' momoguno do boros Kadazandusun di kotunud, oulud om olinuud id piromutan di mogisuai-suai kohuboyoon.
DIMPOTON
Id kolimpupuson do Toun 6 kaanu tangaanak do :
Miromut miampai kikotumbayaan sondii' di olinuud kumaa tambalut om tulun suai id kohuboyoon formal om au' formal.
Mambasa', mangarati' om monginonong mogikaakawo teks id boros Kadazandusun montok papatanom sunduan aanangan mambasa' om
guminawo do kolumison boros.
DOKUMEN STANDARD KURIKULUM OM PENTAKSIRAN
Id suang do Dokumen Standard Kurikulum om Pentaksiran (DSKP) diti poinhanggum o Standard Ponuangan, Standard Pambalajalan om
Taang Koinabasan.
Standard Ponuangan nopo nga' taang koimpohon do koilaan, kabaalan om koinabasan di minog dimpoton do tangaanak id kolimpupuson do
Toun 6 id sikul tosiriba'.
Standard Pambalajalan nopo nga' iso' nuludan koilaan, kabaalan, koinabasan om taang koonuan di minog do dimpoton do tangaanak id isoiso'
Toun id sikul tosiriba'.
Taang Koinabasan nopo nga' iso' nuludan kriteria di popokito 6 taang koinabasan di minog poindalanon do tangaanak montok popokito
koinabasan do isoiso' Standard Pambalajalan.
SUANG STANDARD
TAANG KOINABASAN
1
2
3
4
5
PENTAKSIRAN
Pentaksiran Standard Pambalajalan kawasa' do papanahon maya' duo kawo pontaksiran.
Pontaksiran Woyo' Formatif
Taang Koinobosan
1
Nangaangayan di Songisom
Kaanu momuhondom kawagu koilaan. Koilaan di polombuson, patahakon toi ko' di posuraton au'
poingonop.
Kaanu mangarati' koilaan. Koilaan di polombuson, patahakon toi ko' di posuraton kosudong om olinuud.
Nangaangayan di Giigina'
Kaanu momoguno koilaan. Koilaan di polombuson, patahakon toi ko' di posuraton kotunud om olinuud.
Nangaangayan di Tawasi'
Nangaangayan di Takawas
Nangaangayan di Nokoinuntu
Kaanu mongompuri koilaan. Koilaan di polombuson, patahakon toi ko' di posuraton kotunud, oulud om
olinuud.
Kaanu manahang koilaan. Koilaan di polombuson, patahakon toi ko' di posuraton opinto, kirati', oulud,
olinuud om popokito woyo' pomusarahan di takawas.
Kaanu poposogu' koilaan. Koilaan di polombuson, patahakon toi ko' di posuraton opinto, kirati', oulud,
olinuud om popokito woyo' pomusarahan di takawas. Kaanu monuduk om milo omitanan.
3RQWDNVLUDQ:R\R6umatif
Papanahon o pentaksiran woyo' sumatif maya' poniisan toi ko' panaasan formal. Maya' pentaksiran diti, kaanu o mongingia' ngaawi' do monimung
profil di popokito koburuon do tangaanak id monginobos do Boros Kadazandusun. Kawasa' do papanahon o pentaksiran diti montok
tosoosongulun tanak. Tudu nopo do pentaksiran woyo' sumatif nga' monipong om monimung koilaan kokomoi taang koinabasan do tangaanak
minsingilo do Boros Kadazandusun.
PRINSIP DO PEDAGOGI KURIKULUM STANDARD
Ponginsamakan do pongia'an om pambalajalan do Kurikulum Standard diti nopo nga' maya' prinsip-prinsip di pinatayad:
i. Ponginabasan do kabaalan touhai
Oponsol kopio do pasandadon mantad id kotimpuunon o ponginabasan do kabaalan touhai miagal ko' kabaalan mokinongou, moboros,
mambasa', om monuat tu' kabaalan diti no o poimpahan do karaaralano' pambalajalan do tangaanak. Kabaalan touhai i oinobos do tangaanak
koponguhup tangaanak do popoingkawas kabaalan boros montok momodimpot taang di takawas.
ii. Balajal id koyuuyuon di kohiok, kirati' om kidimpoton
Pambalajalan di poposontol konteks di kirati' miampai papaamung toinsanan kabaalan boros i kaanu manahak kosiwatan kumaa tangaanak
minsingilo maya' aktiviti di kohiok.
iii. Poinlongkod do tangaanak
Mogisuai-suai kabalantasan, koporokisan, ralan balajal, koinabasan om koburuon tangaanak id pambalajalan do Boros Kadazandusun. Mooi do
odimpot o potensi pambalajalan tangaanak, oponsol do papanahon o pongia'an di momoguno mogikaakawo ponginsamakan, teknik om kakamot
pongia'an di kagayat do ginawo tangaanak. Ponginsamakan masteri kaanu manahak kasakadayan kumaa tangaanak do monginobos toinsanan
standard pambalajalan Boros Kadazandusun di noulud.
iv. Pomogunaan teknologi wagu
Id abad ko-21 diti, oponsol o toilaan momoguno komputer tu' teknologi nopo diti nga' teknologi piromutan di gunoon do timpu baino montok
maganu om papatayad koilaan. Pomogunaan kakamot media elektronik om kapamansayan pionitan id internet kaanu manahak kosiwatan di
tosima' kumaa tangaanak do miromut om mogi'ilang
toilaan. Ogumu' koilaan di aanu mantad Teknologi Koilaan om Pionitan diti. Soira'
momproses do koilaan di naanu kiguno o pomusarahan di okritis montok momili' koilaan di kosudong. Oponsol o koilaan do tangaanak do
momoguno boros Kadazandusun mooi do kaanu papatayad do koilaan di efektif, kotunud, okreatif om kohiok. Aspek woyo' toluud om sunduan
mamasok oponsol nogi' do pasandadon mooi do kitonggungan om kidisiplin o tangaanak soira' mogihum, momproses om poposunud kawagu do
koilaan.
v. Pentaksiran Pambalajalan
Pentaksiran pambalajalan nopo do gunoon nga' pentaksiran di formatif om sumatif. Pentaksiran formatif di potilombus kaanu manahak koilaan
kumaa mongingia' kokomoi taang koinabasan tangaanak do standard pambalajalan. Pointilombus o pentaksiran woyo' formatif diti om okon ko'
miagal do pentaksiran woyo' sumatif tu' papanahon id koowian isoiso' timpu pambalajalan. Kawasa' do papanahon o pentaksiran woyo' formatif
maya' pongimatan om nogi' maya' mogikaakawo aktiviti lisan om ponuatan. Koduo-duo pentaksiran diti kaDQX SRSRNLWR NR\XX\XR NDODQWD\RQ
pambalajalan do tangaanak.
vi. Kapasarabakan ponginlaaban kowoowoyoo'
Prinsip di pasandadon id Kurikulum Boros Kadazandusun nopo nga' papapanggor sahsiah di tosonong. Pasandadon nogi' toinsanan woyo' toluud
id pambalajalan Boros Kadazandusun mooi do awangun songulun mamamasok di kiwoyo' toluud, kiimatu om otoronong .
10
PONGINSAMAKAN KURIKULUM MODULAR
Timpu pongia'an do mato palajalan Boros Kadazandusun nopo nga' tolu timpu sominggu'. Pongia'an do Kurikulum Standard Sikul Tosiriba' diti
manahak kopomogiratan do kabaalan momoguno boros Kadazandusun id tinimungan tangaanak ngaawi'.
Kurikulum Standard Sikul Tosiriba'
popohontol om manahak
Kabaalan MambDVD
Puralan Boros
Kabaalan Monuat
Kolumison Boros
11
Tema
Ponuangan montok tikid gana' pomogunaan boros id pambalajalan Boros Kadazandusun nopo nga' pinoimpou tema di kosudong montok
tangaanak id sikul tosiriba'. Tema nopo ngaawi' GLWLQJD
Winoun Susuyan
Winoun Toilaan
12
KURIKULUM BOROS KADAZANDUSUN
Panatalan nopo do pongia'an om pambalajalan Boros Kadazandusun nga' popotilombus tungkus koubasanan om toilaan sandad tinaru Kadazan
om Dusun maya' ponginabasan kabaalan moboros, mambasa' om monuat. Ponginabasan momoguno Puralan boros om
monginonong
Kolumison Boros nga' onuan nogi' do kapanatalan id pongia'an om pambalajalan do mato palajalan diti. Suai ko' mantad dii, koilaan kokomoi
tungkus koubasanan tinaru Kadazan om Dusun nga' po'ia'on nogi' kumaa tangaanak.
1.0
Mokinongou om moboros nopo nga' iso' kabaalan di touhai montok literasi. Ii nodii poogi' do unsubon o tangaanak do minsingilo om momoguno
do woyo' mokinongou di kotunud. Unsubon o tagaanak do tumimpuun do minsingilo do moboros mantad taang popolombus do tuni pimato di
kotunud om kumaa nogi' do popolombus do boros, frasa om gisom no do kaanu popolombus do ayat di pointunud, oulud om olinuud montok
mogikaakawo kohuboyoon. Aktiviti nopo di kosudong do papanahon montok do kabaalan diti nga' aktiviti minsingumbal, manahak tisuli',
mangarati' om momoguno do koilaan di norongou. Toinsanan aktiviti diti kawasa' do huliton mooi do kogirot o pomogunaan do pancaindera do
tangaanak om pointounda' tomoimo do miromut.
Id kolimpupuson do Toun 6, kaanu o tangaanak do mokinongou montok mongintutun om manahak tisuli' kumaa tuni di norongou mantad posorili',
kaanu mangarati' pomogunaan do pimato montok Boros Kadazandusun om kaanu momoguno do pomoroitan om loyuk di pointunud om olinuud
montok popolombus do boros, frasa om ayat id pilumaagan. Suai ko' mantad dii, kaanu nogi' o tangaanak do mongompuri om manahak tisuli'
kumaa koilaan di norongou om kaanu poposuul topurimanan om pomusarahan di oulud om olinuud id pilumaagan.
Poinhanggum nopo id Standard Pambalajalan Toun 5 diti nga' kabaalan mokinongou montok popisuai, momungaran , monguyad om mongusui
do tuni di norongou mantad posorili'. Suai ko' mantad diti poia'on nogi' o kabaalan mokinongou montok monindu' om popolombus mogikaakawo
boros di momoguno / b / om / d /, sigot, vokal toniba', tanaru om pimato noolos. Poia'on nogi' kumaa tangaanak id Toun 5 o kabaalan
mokinongou montok momohulit boros, ayat om pibarasan. Poinhanggum nogi' o kabaalan mokinongou montok mangarati', mongompuri om
manahak tisuli' kumaa koilaan di norongou mantad teks. Suai ko' mantad diti poinsuang nogi' o kabaalan moboros miagal ko mogibooboros
montok moguyad koilaan kokomoi tuni di norongou mantad posorili' om koilaan di norongou mantad mogisuusuai tadon. Poia'on nogi' kumaa do
tangaanak o kabaalan poposuul pomusarahan, mokianu sogu' mantad do wokon, monusui sorita' om mongusui watak..
13
2.0
KABAALAN MAMBASA'
Id kabaalan mambasa' oponsol do kaanu o tangaanak do popolombus tuni pimato montok pomoroitan Boros Kadazandusun. Koilaan diti
koponguhup id kabaalan popolombus boros, frasa om ayat di mogikaakawo loyuk om kopolombusan. Montok iso' pongia'an kabaalan mambasa'
di kohiok, unsubon o mongingia' do momoguno teks mantad sinding, hiis, tangon toi ko' bukakak, tu' kounsub iti do tangaanak om kagayat nogi'
do ginawo diolo'. Montok kabaalan mongija', potimpuunon do popo'ia' mantad mongintutun tuni pimato kumaa tuni do fonem om putul boros gisom
no owonsoi iso' boros di kotunud.
Id kolimpupuson do Toun 6 , kaanu o tangaanak popolombus boros, frasa om ayat tumanud pomoroitan, loyuk om otus di pointunud om olinuud.
Kaanu nogi' o tangaanak do mambasa' om popolombus mogikaakawo teks do alantas om tumanud loyuk kopolombusan di kotunud. Suai ko'
mantad diti, kaanu nogi' o tangaanak do monginggumu' tinimungan boros om kaanu mangarati' om manahak do tisuli' kumaa koilaan di nabasa'.
Kaanu nogi' o tangaanak do momoguno mogikaakawo peta pomusarahan montok manahang om popoilo kawagu do koilaan di nabasa'.
Poinhanggum nopo id Standard Pambalajalan Toun 5 diti nga' kabaalan popolombus tumanud otus om loyuk montok mogikaakawo boros di
momoguno / b / om / d /, sigot, vokal toniba', tanaru om pimato noolos. Suai ko' mantad diti kabaalan popolombus mogikaakawo ayat om teks
tumanud loyuk om otus di kotunund nga' po'ia'on nogi'. Id Toun 5, kaanu tangaanak mongingumu' tinimungan boros maya' aktiviti mongilo
sokomoyon boros, popisudong komoyon boros di nabasa' id petikan om momoguno komoiboros. Poinsuang nogi' o kabaalan mambasa' montok
mangarati', mongompuri om manahak tisuli' kumaa koilaan di nabasa'. Kabaalan momoguna mogikaakawo peta pomusarahan montok monimung
om popoilo kawagu koilaan nga' po'ia'on nogi'. Id koowian isoiso' pongia'an kabaalan mambasa', oponsol do po'ia'on kumaa tangaanak o
kabaalan manahang om momiadang koilaan di nabasa'.
14
3.0
KABAALAN MONUAT
Timpuunon nopo do popo'ia' id kabaalan monuat nga' kabaalan mongigit pinsil di pointunud. Oponsol do pasandadon kabaalan diti mooi do oubas
dii o tangaanak do monuat momoguno ralan di pointunud. Panatalan nopo do kabaalan diti nga' papawakas tuhat tunturu' om longon, popomogot
kabaalan motor, popoingkawas kabaalan visual om koordinasi mato om longon mooi do kaanu dii o tangaanak monginobos kabaalan monuat.
Suai ko' mantad dilo, hontolon nogi' id kabaalan diti o koilaan monuat pimato miampai momoguno ralan di pointunud mooi do kaanu o tangaanak
do monuat boros, frasa om ayat di poimpunong, otolinahas om oulud.
Id kolimpupuson do Toun 6, kaanu o tangaanak monuat miampai momoguno do ralan ponuatan di pointunud, kaanu momonsoi mogikaakawo
boros, kaanu monuat mogikaakawo ayat miampai momoguno boros, ayat om tanda' basa' di kotunud, kaanu momonsoi karangan om momgoput
sorita di momoguno boros, ayat, format om puralan boros di kotunud om om olinuud.
Poinhanggum nopo id Standard Pambalajalan Toun 5 diti nga' kabaalan monuat frasa om ayat id ponutan mirangkai om ponuatan toomod,
momonsoi om monuat mogikaakawo boros maya ponguhupan do bahan pongunsun om momonsoi mogikaakawo ayat . Suai ko' mantad diti,
kabaalan momonsoi karangan om monupu' sorita' miampai momoguno do format ponuatan di kotunud nga' poia'on nogi' id Toun 5.
15
4.0
Maya' kabaalan kolumison boros kaanu o tangaanak do kosiwatan mongintutun, minsingumbal om monginonong do tungkus koubasanan tinaru
Kadazan om Dusun. Aktiviti-aktiviti di noulud id Standard Pambalajalan kaanu papasarabak kaanangan do tangaanak kumaa minsingilo do boros
Kadazandusun om nogi' kaanu popoingkawas imaginasi tangaanak. Komponen diti manahak kosiwatan kumaa tangaanak do mokinongou boros
Kadazandusun mantad mogisuai-suai tadon miagal ko' mantad sinding tangaanak, hiis koubasanan om susuyan di kosudong.
Id kolimpupuson do Toun 6, kaanu tangaanak maganu, popolombus om monusui koilaan kokomoi do tungkus koubasanan tinaru Kadazan om
Dusun maya' mogikaakawo aktiviti di kohiok.
Poinhanggum nopo id Standard Pambalajalan Toun 5 diti nga' kabaalan momoguno folio, buuk tonini', kolaj, buuk skrap, poster om suusuai po
montok popokito koilaan di notimung. Suai ko' mantad diti onuan nogi' o tangaanak do kosiwatan montok popokito do kabaalan manangon,
suminding, minsingkono', sumayau om popolombus do hiis. Poinsuang nogi' id Standard Pambalajan Toun 5 o ponoriukan kokomoi tungkus
koubasanan do tinaru Kadazan om Dusun maya' aktiviti ponorubungan, pogibaabarasan om nogi' may' pambasaan koilaan mantad buuk, suat
abal om intrenet.
16
5.0
Kabaalan Puralan Boros nopo nga' kokomoi do kogisaman do tangaanak momoguno Sistom Boros Kadazandusun di kotunud id mogisuusuai
kohuboyoon. Panatalan nopo do pongia'an Sistem Boros id Kurikulum Boros Kadazandusun diti nga' koilaan momoguno Sistem Tuni, Sistem
Ija'an, Sompuruan Boros, Pomoroitan Ginumu' om nogi' Tukadan. Suai ko' mantad dilo' onuan nogi' do panatalan koilaan momonsoi mogikaakawo
boros om ayat.
Id kolimpupuson do Toun 6, kaanu o tangaanak do momoguno do Sistom Tuni Boros Kadazandusun id lisan om Sistom Ija'an Boros
Kadazandusun id ponuatan. Suai ko' mantad dilo, kaanu nogi' o tangaanak do momoguno mogikaakawo Sompuruan Boros, Kopomoroitan
Ginumu' om Tukadan id lisan om ponuatan. Kaanu nogi' o tangaanak do momonsoi mogikaakawo boros om ayat di agramatis om olinuud.
Poinhanggum nopo id Standard Pambalajalan Toun 5 diti nga' kabaalan popolombus boros di kisigot, kikonsonan /b/ om /d/ , /b/ om /d/ om boros
kivokal tanaru om toniba'. Suai ko' mantad diti, poinsuang nogi' o kabaalan momoguno mogikaakawo Sompuruan Boros om momonsoi boros
mintootoiso, nosugku om misompuru. Koilaan Puralan Boros suai i inoboson id Toun 5 nopo nga' momoguno boros misaup, pananda' wacana,
partikol om tanda' basa' id ayat. Bontuk ayat di po'ia'on id Toun 5 nopo nga' ayat mintootoiso om ayat misompuru om kawo ayat nopo nga' ayat
toomod,ayat pongudio, ayat ponuhuan, om ayat kotigagan.
17
5.1
SISTEM BOROS
Abaagi o sistem boros Kadazandusun id piipiro komponen: Fonetik, )RQRORJL 6LVWHP ,MDDQ RP 3RQXDWDQ 0RUIRORJL 6LQWDNVis, Kopomoroitan
Ginumu' om Tukadan. Oponsol do po'ia'on koilaan momoguno Sistem Boros kumaa tangaanak di minsingilo do boros Kadazandusun mooi do
kaanu nodii o tangaanak do momoguno boros Kadazandusun di kotunud om oulud.
5.1.1
Fonetik om Fonologi
Oponsol do posunudon kumaa do tangaanak o koilaan mamarait om popolombus boros miampai momoguno loyuk om kopolombusan di
pointunud mooi do koilo o tangaanak do mamarait boros om popolombus ayat di pointunud. Oponsol o koilaan diti id Boros Kadazandusun mooi
do kaanu dii o tangaanak do popolombus komoyon di kotunud kumaa tulun suai. Suai ko' mantad dii, oponsol nogi' o koilaan diti mooi do kaanu o
tangaanak do mangarati' boros om komoyon do tulun suai id pilumaagan tikid tadau.
5.1.2
Oponsol kopio do posunudon kumaa do tangaanak o Sistem Ija'an Boros Kadazandusun mooi do kaanu o tangaanak do momonsoi ponuatan di
pointunud om oulud. Id Sistem Ija'an minog do inoboson do tangaanak o piipiro aspek mooi do kaanu nodii yolo' do momonsoi ponuatan di
poimpunong. Pointayad id siriba' diti, toinsanan aspek di oponsol do oilaan:
a) pimato Boros Kadazandusun
b) Sigot / '/
c) / b / om / d / om / b / om / d /
d) vokal tanaru om diftong
e) konsonan on vokal noolos
18
5.1.3
Morfologi
Morfologi nopo nga' iso' gana' toilaan di monoriuk pamansayan boros. Abaagi o aspek Morfologi Kadazandusun id 2 komponen: Sompuruan
Boros om Pamansayan Boros. Pointayad id siriba' diti nopo nga' aspek di okito id morfologi.
MORFOLOGI
Sompuruan Boros:
Pamansayan Boros
1.
Boros Ngaran
1. Struktur Boros
2.
Boros Maan
3.
Boros Ula
4.
Boros Toguangon
2. Bontuk Boros
(a) Boros Mintootoiso
(b) Boros Nosugku
(c) Boros Misompuru
(d) Boros Misaup
(e) Pananda Wacana
(f)
Partikol
19
5.1.4
Sintaksis
Sintaksis nopo nga' iso' ponoriukan kokomoi pamansayan ayat. Abaagi id 2 komponen o aspek sintaksis diti.
SINTAKSIS
Ponguludan Boros
Sistem Panandaan
1. Guas Ayat
1. Pananda Fokus
2. Partikol
3. Penanda Timpu
20
5.1.5
Kopomoroitan Ginumu'
Kopomoroitan ginumu nopo nga' popiumbangan do Boros Ngaran Koizaai i popokito do ginumu'. Kiwaa 2 kowowoyoo' do kopomoroitan ginumu:
a) Kopomoroitan Ginumu' Ointob
b) Kopomoroitan Ginumu' Au' Ointob
5.1.6
Tukadan
Poinhanggum no id tukadan o boros mikagos, poiradan om poniriban i oponsol do po'ia'on kumaa tangaanak
mongintutun om momoguno do tukadan id lisan toi ko' ponuatan montok popokito iso' ponginabasan do boros di takawas.
Nota: Montok popomogot do toilaan kokomoi Sistem Boros .DGD]DQGXVXQNDZDVDGRPRPRUXMXNGRbuuk Puralan Boros Kadazandusun id
Sikul i pinalabus do Bahagian Pembangunan Kurikulum, Kementerian Pendidikan Malaysia
21
6.0 PONUANGAN KURIKULUM
Ponuangan kurikulum nopo nga' iso' poingkawasan kawawagu id ponginabasan koilaan om oponsol do onuan kapanatalan tu' iti no kabaalan di
koponguhup do tangaanak id koposion tikid tadau om id ponginabasan toilaan. Ponuangan kurikulum i pasandadon id pongia'an Boros
Kadazandusun nopo nga' miagal id siriba':
i.
Kabaalan Momusorou
Kabaalan momusorou di okritis om okreatif pinosuang id Standard Pambalajalan mooi do kaanu o tangaanak do monolibamban kobolingkangan,
kaanu maganu kootuson om kaanu popolombus do koilaan di kotunud kokomoi isoiso' ahal miampai momoguno boros di efektif.
ii.
Pasandadon o kabaalan diti id Standard Pambalajalan mooi do kitonggungan o tangaanak id pambalajalan diolo'. Poinhanggum id kabaalan diti o
kabaalan balajal om kabaalan maganu koilaan montok popotounda' do tangaanak do monginobos koilaan di potilombus.
iii.
Kabaalan momoguno do Teknologi Koilaan om Piromutan nopo nga' iso' kabaalan do abad ko-21. Kabaalan nopo di poinhanggum nga' kabaalan
momoguno kakamot multimedia miagal ko' komputer montok momonsoi om momongo kalaja' sikul om nogi' momoguno mogikawo-kawo koilaan
mantad multimedia miagal ko' mongintong dokumentari id televison om maganu koilaan mantad internet. Suai ko' mantad dii, kaanu nogi' do
kosiwatan o tangaanak do papaatod om monorimo do e-mel, mamalayag piromutan elektronik montok mogihum om papatayad koilaan om
milumaag miampai tulun suai maya' piromutan sosial miagal do Facebook om Twitter.
iv.
Oponsol do pasandadon o woyo' toluud miagal ko' woyo' guminawo pogun sondii' om kopuriman sunduan mamasok id kurikulum Boros
Kadazandusun mooi do awangun o tangaanak di kiwoyo' toluud om oupus tomoimo do pogun sondii'.
22
v.
Mogisuai-suai Koporokisan
Okito nogi' id suang do Standard Pambalajalan diti o koponoina'an do koporokisan tangaanak di mogisuai-suai. Okito iti id suang do Standard
Pambalajalan, miagal ko' koponoina'an koporokisan kinestetik maya' aktiviti di noulud id Standard Pambalajalan Kabaalan Kolumison Boros.
vi.
Kopogonuan Toilaan
Koilaan om ponuangan nopo di pohontolon id mato palajalan diti nga' koilaan di naanu mantad mogikaakawo gana' miagal do gana' Sains om
Teknologi, Geografi, Sejarah, Koilaan Konsumerisme om Kousinan. Suai ko' mantad diti, montok ponuangan boros aanu nogi' mantad surat abal
om isu-isu timpu baino.
vii.
Mongindapu'
Mooi do kaanu o tangaanak ngaawi' do monoguang karaaralano' koposion timpu baino, minog nogi' do pasandadon id pomusarahan do
tangaanak o kabaalan mongindapu'. Montok popoburu' koposion tangaanak, elemen pongindopuan miagal ko' kreativiti, inovasi om inisiatif
oponsol do posunudon kumaa tangaanak.
viii.
Kreativiti
Kreativiti nopo' nga' woyo' di popokito kabaalan momonsoi isoiso' toinaon i au' po insan kowonsoi do tulun suai maya' imaginasi tosonong do
tosoosongulun. Soira' do kaanu o tangaanak do papabanta asil kalaja' toi ko' popokito drama di okreatif, okito do koimbulai o kaanangan do
tangaanak, kotumbayaan sondii' om kopuriman do kounsikahan montok kinalantayan sondii'.
23
ix.
Kabaalan momusorou taang takawas nopo nga' iso' kogisaman montok momoguno toilaan, kabaalan om woyo' toluud id proses momogono'
montok monolibamban kobolingkaangan, soira' maganu kootuson om kiwoyo' inovasi om kikogisaman montok momudali' isoiso' asil. Kabaalan
nopo di poinhanggum id KBAT diti nga' miagal di okito id jadual id siriba':
KBAT
Kointalangan
Kabaalan Momoguno
Kabaalan Mongompuri
Kabaalan Manahang
Kabaalan Monupu'
24
STANDARD PONUANGAN, STANDARD PAMBALAJALAN OM TAANG KOINABASANMONTOK KABAALAN MOKINONGOU OM MOBOROS TOUN 5
SUANG STANDARD
1.1 Id kolimpupuson
do Toun 6, kaanu
o tangaanak do
mokinongou om
manahak tisuli' di
kosudong montok
tuni di norongou
mantad posorili'.
1.1.2
TAANG KOINABASAN
1
2
1.1.3
25
SUANG STANDARD
1.2 Id kolimpupuson do
Toun 6, kaanu o
tangaanak mangarati'
pomogunaan do
pimato montok Boros
Kadazandusun.
1.2.4
TAANG KOINABASAN
Kaanu mamarait boros di kivokal tanaru, kikonsonan
( ', b , b, d , d ), om kipimato konsonan noolos miampai
momoguno pomoroitan di giigina'.
Kaanu mamarait boros di kivokal tanaru, kikonsonan
( ', b , b, d , d ), om kipimato konsonan noolos miampai
momoguno pomoroitan di kosudong.
Kaanu mamarait boros di kivokal tanaru, kikonsonan
( ', b , b, d , d ), om kipimato konsonan noolos miampai
momoguno pomoroitan di tawasi'.
Kaanu mamarait boros di kivokal tanaru, kikonsonan
( ', b , b, d , d ), om kipimato konsonan noolos miampai
momoguno pomoroitan di tawasi' om loyuk di giigina'.
26
SUANG STANDARD
1.3 Id kolimpupuson do
Toun 6, kaanu o
tangaanak do
momoguno do
pomoroitan om loyuk
di pointunud montok
popolombus do boros
om ayat.
TAANG KOINABASAN
kololoyuko'
27
SUANG STANDARD
1.4 Id kolimpupuson do
Toun 6, kaanu o
tangaanak do
mongompuri koilaan
di norongou.
TAANG KOINABASAN
Kaanu
popolombus koilaan di kotunund om
olinuud.
28
SUANG STANDARD
1.5
Id kolimpupuson do
Toun 6, kaanu o
tangaanak do
momoguno do boros
om ayat di pointunud,
oulud om olinuud id
pilumaagan.
1.5.2
1.5.3
TAANG KOINABASAN
1
1.5.3
1.5.5
1.5.6
Kaanu
popolombus
mogikaakawo
ayat
momoguno struktur, boros om puralan boros di
tawasi' miampai momoguno loyuk di kotunud.
Kaanu
popolombus
mogikaakawo
ayat
momoguno struktur, boros om puralan boros di
tawasi' miampai loyuk di kotunud om alantas.
29
SUANG STANDARD
1.6 Id kolimpupuson do
Toun 6, kaanu o
tangaanak do poposuul
topurimanan om
pomusarahan di oulud
om olinuud id
pilumaagan.
TAANG KOINABASAN
1.6.1
1.6.2
1.6.3
1.6.4
1.6.5
30
STANDARD PONUANGAN, STANDARD PAMBALAJALAN OM TAANG KOINABASAN MONTOK KABAALAN MAMBASA' TOUN 5
SUANG STANDARD
2.1 Id kolimpupuson do
Toun 6, kaanu o
tangaanak
popolombus boros
tumanud otus om
loyuk di pointunud.
2.1.2
TAANG KOINABASAN
1
Kaanu
popolombus
mogikaakawo
momoguno otus om loyuk di kotunud.
boros
31
SUANG STANDARD
2.2
Id kolimpupuson do
Toun 6, kaanu o
tangaanak do
popolombus frasa om
ayat miampai
momoguno
pomoroitan, loyuk om
otus di pointunud.
TAANG KOINABASAN
1
mambasa'
ayat
32
SUANG STANDARD
2.3 Id kolimpupuson do
Toun 6, kaanu o
tangaanak mambasa'
mogikaakawo teks do
alantas.
TAANG KOINABASAN
2.3.1
2.3.2
33
SUANG STANDARD
2.4 Id kolimpupuson do
Toun 6, kaanu o
tangaanak
monginggumu'
tinimungan boros.
TAANG KOINABASAN
2.4.1
2.4.2
2.4.3
34
SUANG STANDARD
2.5 Id kolimpupuson do
Toun 6, kaanu o
tangaanak do
mangarati' om
manahak do tisuli'
kumaa koilaan di
nabasa'.
TAANG KOINABASAN
35
SUANG STANDARD
2.6 Id kolimpupuson do
Toun 6, kaanu o
tangaanak momoguno
mogikaakawo peta
pomusarahan montok
popoilo kawagu do
koilaan di nabasa'.
TAANG KOINABASAN
1
Kaanu
mongintutun
mogikaakawo
pomusarahan mantad teks toi ko' grafik.
peta
36
SUANG STANDARD
2.7 Id kolimpupuson do
Toun 6, kaanu o
tangaanak manahang
do teks di nabasa'.
TAANG KOINABASAN
37
STANDARD PONUANGAN, STANDARD PAMBALAJALAN OM TAANG KOINABASAN MONTOK KABAALAN MONUAT TOUN 5
SUANG STANDARD
3.1 Id kolimpupuson do
Toun 6, kaanu o
tangaanak monuat
miampai momoguno
ralan ponuatan di
pointunud.
TAANG KOINABASAN
1
38
SUANG STANDARD
3.2 Id kolimpupuson do
Toun 6, kaanu o
tangaanak momonsoi
boros.
TAANG KOINABASAN
1
39
SUANG STANDARD
3.3 Id kolimpupuson do
Toun 6, kaanu o
tangaanak do monuat
mogikaakawo ayat.
TAANG KOINABASAN
1
Kaanu monugut
frasa toi ko' ayat maya'
ponguhupan do bahan pongunsub.
Kaanu momonsoi
agramatis.
mogikaakawo
bahan
ayat
di
40
SUANG STANDARD
3.4 Id kolimpupuson do
Toun 6, kaanu o
tangaanak do monuat
isoiso' ponuatan
miampai momoguno do
format, boros om ayat
di pointunud.
ponuatan di
TAANG KOINABASAN
1
41
SUANG STANDARD
3.5 Id kolimpupuson do
Toun 6, kaanu o
tangaanak momonsoi
sorita' di kohiok
miampai momoguno
boros om ayat di
pointunud om olinuud.
TAANG KOINABASAN
Kaanu momogonop
sorita.
ayat
montok
maya'
monupu'
42
STANDARD PONUANGAN OM PAMBALAJALAN MONTOK KABAALAN KOLUMISON BOROS TOUN 5
SUANG STANDARD
4.1 Id kolimpupuson do
Toun 6, kaanu o
tangaanak do
monimung koilaan
maya' mogikaakawo
aktiviti di kohiok.
43
SUANG STANDARD
4.2
Id kolimpupuson do
Toun 6, kaanu o
tangaanak do koilaan
kokomoi tungkus
koubasanan tinaru
Kadazan om Dusun
maya' mogikaakawo
aktiviti di kohiok.
4.2.2
4.2.3
4.2.4
Kaanu papapanau do ponoriukan montok mongilo tungkus koubasanan tinaru Kadazan om Dusun.
4.2.5
4.2.6
44
STANDARD PONUANGAN OM PAMBALAJALAN MONTOK KABAALAN PURALAN BOROS TOUN 5
SUANG STANDARD
5.1 Id kolimpupuson
do Toun 6, kaanu
o tangaanak do
momoguno do
sistom tuni Boros
Kadazandusun
5.2 Id kolimpupuson
do toun 6, kaanu o
tangaanak
momoguno do
VLVWRPLMDDQ
Boros
Kadazandusun id
lisan om
ponuatan.
5.3 Id kolimpupuson
do Toun 6, kaanu
o tangaanak do
momoguno
mogikaakawo
sompuruan boros
di pointunud id
lisan om ponuatan.
45
SUANG STANDARD
5.4 Id kolimpupuson
Toun 6, kaanu o
tangaanak
momonsoi
mogikaakawo
boros om ayat id
lisan om ponuatan.
5.5 Id kolimpupuson
do Toun 6, kaanu o
tangaanak
momonsoi
mogikaakawo ayat
di agramatis.
46
SUANG STANDARD
5.6 Id kolimpupuson do
Toun 6, kaanu o
tangaanak momoguno
do kopomoroitan
ginumu' id lisan om
ponuatan.
5.7 Id kolimpupuson do
Toun 6, kaanu o
tangaanak momoguno
tukadan id lisan om
ponuatan.
47