Anda di halaman 1dari 43

Penuntun

Praktikum
Anatomi
Biomedik I
Sistem
Muskuloskeletal

DEPARTEMEN ANATOMI
FAKULTAS KEDOKTERAN
UNIVERSITAS HASANUDDIN
2015

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal

2015

8/18/2015

TATA TERTIB PRAKTIKUM DI DEPARTEMEN ANATOMI :

1. PRAKTIKAN WAJIB MENGISI PENUNTUN PRAKTIKUM KEMUDIAN MEMINTA TANGAN TANGAN


ASISTEN PADA SAAT ASISTENSI DI ASISTEN MASING-MASING PALING LAMBAT SEHARI SEBELUM
PRAKTIKUM.
2. PADA SAAT MASUK PRAKTIKUM, PRAKTIKAN HARUS MEMPERLIHATKAN BUKTI TANDA TANGAN
ASISTEN, MENGGUNAKAN JAS PRAKTIKUM, PAPAN NAMA, SARUNG TANGAN DAN MEMBAWA
ATLAS ANATOMI .
3. SETELAH MENYELESAIKAN PRAKTIKUM SETIAP PRAKTIKAN MEMINTA TANDA TANGAN
ASISTEN/DOSEN SEBAGAI BUKTI TELAH MENGIKUTI PRAKTIKUM.
4. PENUNTUN PRAKTIKUM WAJIB DIKUMPULKAN SAAT MEMASUKI RUANGAN UJIAN PRAKTIKUM.
5. NILAI AKHIR DITENTUKAN OLEH TENTAMEN PRAKTIKUM (40%) DAN UJIAN PRAKTIKUM (60%)

MENGETAHUI
KEPALA DEPARTEMEN ANATOMI
FAKULTAS KEDOKTERAN UNHAS

dr. Muh. Iqbal Basri, Sp.S, M.Kes

Departemen Anatomi PSPD FKUH

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal

2015

LEMBAR PENGESAHAN PRAKTIKUM

BIOMEDIK I

Foto
4 x 6 (+ Stempel
Bagian Anatomi
Unhas)

NAMA : .......................................................
NIM : ......................................................
KELAS : ......................................................

NO

POKOK BAHASAN

HARI/ TANGGAL

Osteologi-Arthrologi

Myologi-Topografi

Praktikum Ulangan Osteo-ArthroMyo-Topo

Cardiovascular

Respirasi

Pelvis-Urinarius

Genitalia

Praktikum Ulangan CV-RespiUrogenitalia

Praktikum Ulangan All Materi

TANDA TANGAN

DEPARTEMEN ANATOMI
FAKULTAS KEDOKTERAN UNIVERSITAS HASANUDDIN
2015

Departemen Anatomi PSPD FKUH

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal

2015

TIM PENYUSUN
dr. Muh. Iqbal Basri, Sp.S, M.Kes
dr. Ny. Harpiah Djayalangkara
dr. John Irwan Lisal
Dr. dr. St. Rafiah, M.Si.
dr. Nikmatiah Latief, Sp.Rad, M.Kes.
dr. Hasan Nyambe
dr. Asty Amalia
dr. Saharuddin
dr. Faqi Nurdiansyah Hendra

Departemen Anatomi PSPD FKUH

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal

2015

DAFTAR PUSTAKA
1. Luhulima JW, Muskuloskeletal, Sistem Cardiovaskular, Sistem Respirasi, Bagian Anatomi Fakultas
Kedokteran Unhas. 2002.
2. Moore KL, Clinically Oriented Anatomy 5th ed, Lippicott W W, Baltimore, 2006.
3. Netter, FH, Atlas of Human Anatomy 5th ed, Saunders Elsevier, Philadelphia, 2011.
4. Paulsen F, Waschke J, Sobotta Atlas of Human Anatomy 15th ed, Elsevier GmbH, Munich, 2011.
5. Snell RS, Clinical Anatomy : An Illustrated Riview with Questions and Explanations 4 th+ edition,
Lippicott W W, Baltimore, 2004.
6. Snell RS, Clinical Anatomy By System, Lippicott W W, Baltimore, 2007.
7. Spatelholz, Atlas Anatomi, 2005.

Departemen Anatomi PSPD FKUH

2015

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal

8/18/2015

OSTEOLOGI

Tujuan Instruksional Umum


Setelah selesai mempelajari Penuntun ini mahasiswa diharapkan dapat menyebutkan
dan menjelaskan mengenai osteologi umum dan khusus.

Tujuan Instruksional Khusus :


Setelah selesai mempelajari Penuntun ini mahasiswa diharapkan dapat:
1. Mampu menjelaskan dan mengidentifikasi klasifikasi skeleton menurut morfologi dan
lokalisasinya
2. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi tulang-tulang yang membentuk skeleton
axiale dan appendiculare
3. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi prominensia tulang yang dapat dipalpasi
(surface anatomy)
4. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi tulang yang membentuk cavum cranii,
cavum thoracis, cavum pelvis
5. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi morfologi vertebra dan columna
vertebralis

Departemen Anatomi PSPD FKUH

2015

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal


Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus superior

Aspectus anterior

Aspectus inferior
Aspectus posterior

OS SCAPULA
margo medialis (margo vertebralis)
margo superior
margo lateralis (margo axillaris)
angulus medialis (angulus superior)
angulus inferior
angulus lateralis (angulus axillaris)

cavitas glenoidalis
spina scapulae
trigonum spinae scapulae
acromion
fossa supraspinata
fossa infraspinata

OS CLAVICULA
processus coracoideus
incisura scapulae
fossa subscapularis
tuberossitas supraglenoidalis
tuberositas infraglenoidalis

extremitas sternalis
extremitas acromialis
tuberositas costalis
sulcus subclavius
tuberositas coracoidea

Departemen Anatomi PSPD FKUH

2015

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal


Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus anterior

Aspectus posterior

OS HUMERUS
Proximal humeri
caput humeri
collum anatomicum
tuberculum majus
tuberculum minus
sulcus intertubercularis
crista tuberculi majoris
crista tuberculi minoris
collum chirurgicum

Corpus humeri
tuberositas deltoidea
sulcus spiralis (sulcus nervi radialis)
epicondylus medialis humeri
epicondylus lateralis humeri
sulcus nervi ulnaris

Distal humeri
trochlea humeri
capitulum humeri
fossa coronoidea humeri
fossa radialis humeri
fossa olecranii humeri

Departemen Anatomi PSPD FKUH

2015

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal


Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus anterior

Aspectus posterior

Aspectus ulnaris

OS RADIUS
Proximal radius
capitulum radii
fovea articularis
circumferentia articularis radii
collum radii
tuberositas radii

Corpus radii
margo interossea (crista interossea)
margo anterior (margo volaris)
margo posterior
foramen nutricium

Distal radius
processus styloideus radii
incisura ulnaris
facies articularis carpi

Departemen Anatomi PSPD FKUH

2015

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal


Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus anterior

Aspectus posterior

OS ULNA
Proximal ulna
incisura trochlearis (incisura semilunaris)
olecranon
processus coronoideus ulnaris
tuberositas ulnae
incisura radialis

Corpus ulnae
margo interosseus
margo anterior
margo posterior

Distal ulna
capitulum ulnae
circumferentia articularis ulnaris
processus styloideus ulnaris

Departemen Anatomi PSPD FKUH

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal

2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus palmaris

OSSA MANUS
Ossa carpalia
os scaphoideum (os naviculare)
os lunatum
os triquetrum
os pisiforme
os trapezium (os multangulum majus)
os trapezoideum (os multangulum minus)
os capitatum
os hamatum

Ossa metacarpalia (I V)
Ossa phalanges
phalanx proximalis
phalanx media
phalanx distalis

Departemen Anatomi PSPD FKUH

10

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal

2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

COXAE
facies medialis (facies pelvina)
facies lateralis (facies externa)
acetabulum
foramen obturatorium
limbus acetabuli
incisura acetabuli
fossa acetabuli
facies lunata
linea iliopectinea
Cavitas pelvis
pelvis minor
apertura pelvis superior (inlet
= aditus pelvis)
apertura pelvis inferior (exitus pelvis)
promontorium
linea arcuata

Os ilium
crista iliaca
spina iliaca anterior superior
spina iliaca posterior superior
spina iliaca anterior inferior
spina iliaca posterior inferior
linea glutea posterior
linea glutea anterior
linea glutea inferior
fossa iliaca
corpus ossis ilii
facies auricularis
tuberositas iliaca

Os ischium
corpus ossis ischii
tuber ischiadicum
ramus ossis ischii
incisura ischiadica major

Os pubis
corpus ossis pubis
ramus superior ossis pubis
ramus inferior ossis pubis
symphysis osseum pubis
crista pubica
tuberculum pubicum
eminentia iliopectinea (iliopubica)
Diameter
diameter tranversa
diameter obliqua
diameter anatomica
diameter vera
diameter diagonalis

Departemen Anatomi PSPD FKUH

11

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal

2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus anterior

Aspectus posterior

OS FEMORIS
Proximal ossis femoris
caput ossis femoris
fovea capitis femoris
collum ossis femoris
trochanter major
trochanter minor
fossa trochanterica
crista intertrochanterica

Corpus ossis femoris


linea aspera labium laterale
linea aspera labium mediale
tuberositas glutea
linea pectinea

Distal ossis femoris


condylus medialis femoris
condylus lateralis femoris
epicondylus lateralis femoris
epicondylus medialis femoris
planum (facies) popliteum
tuberculum adductorium
fossa intercondyloidea
facies patellaris

Departemen Anatomi PSPD FKUH

12

2015

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal


Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus anterior

Aspectus posterior

OS TIBIA
Ujung proximal
condylus medialis tibiae
condylus lateralis tibiae
fossa intercondyloidea anterior
fossa intercondyloidea posterior
eminentia intercondyloidea
tuberculum intercondyloidea mediale
tuberculum intercondyloidea laterale
tuberositas tibiae

OS FIBULA

Corpus tibiae
margo anterior (crista anterior)
margo medialis
margo interosseus

Ujung proximal
capitulum fibulae
apex capitis fibulae
collum fibulae

Ujung distal
malleolus medialis
sulcus malleolaris
incisura fibularis

Corpus fibulae
margo anterior
margo interosseus
margo posterior
Ujung distal
malleolus lateralis
sulcus malleolaris

Departemen Anatomi PSPD FKUH

13

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal

2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus dorsalis

OSSA PEDIS
Ossa tarsalia
os talus
os calcaneus
os naviculare
os cuneiforme mediale
os cuneiforme intermedium
os cuneiforme lateralis
os cuboideum

Ossa metatarsalia (I-V)


Ossa phalanges
phalanx proximalis
phalanx media
phalanx distalis

Departemen Anatomi PSPD FKUH

14

2015

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal


Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di dalam kotak!

Aspectus anterior

Aspectus lateralis

CRANIUM
Neurocranium
os occipitale
os temporale
os parietale
os frontale
os sphenoidale
os eithmoidale

Viscerocranium
os maxilla
os mandibula
os zygomaticum
os nasale
os lacrimale
os vomer
os palatinum
os concha nasalis inferior

glabella
nasion
foramen supraorbitale
foramen infraorbitale
foramen mentale
orbita
fissura orbitalis superior
fissura orbitalis inferior
canalis opticus

fossa temporalis
linea temporalis superior
linea temporalis inferior
meatus acusticus externus
processus styloideus ossis sphenoidalis
processus mastoideus
processus zygomaticus
arcus zygomaticus
sutura squamosa
tuberculum articulare

Departemen Anatomi PSPD FKUH

15

2015

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal


Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

CALVARIA CRANII
os frontale
os parietale
os occipitale
sutura coronaria
sutura sagittalis
sutura lambdoidea
bregma
lambda
vertex

BASIS CRANII
foramen caecum
crista galli
lamina cribrosa
canalis opticus
fissura orbitalis superior
sella tursica
sulcus caroticus
clivus

foramen palatinum majus


fissura orbitalis inferior
foramen rotundum
foramen lacerum
foramen ovale
foramen spinosum
foramen jugulare
foramen mastoideum
foramen magnum
condylus occipitalis

OS MANDIBULA
processus coronoideus
caput mandibulae
processus condylaris
incisura mandibulae
ramus mandibulae
corpus mandibulae
angulus mandibulae
protuberantia mandibulae
foramen mentale
arcus alveolaris

Departemen Anatomi PSPD FKUH

16

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal

2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus anterior

Aspectus lateralis

COLUMNA VERTEBRALIS
Vertebra cervicalis VII
Vertebra thoracalis I
Vertebra thoracalis XII
Vertebra lumbalis V
Vertebrae sacrales (os sacrum)
Vertebrae coccygeales (os coccygeus)
Lordosis cervicalis
Kyphosis thoracalis
Lordosis lumbalis
Kyphosis sacralis

Promontorium
Foramen vertebralis
Foramen intervertebralis
Discus intervertebralis
Corpus vertebra
Pediculus arcus vertebra
Lamina arcus vertebra

Processus transversus
Processus spinosus
Processus articularis superior
Processus articularis inferior

Departemen Anatomi PSPD FKUH

17

2015

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal


Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

COLUMNA VERTEBRALIS
Vertebrae Cervicales I&II (Atlas&Axis)
Arcus anterior atlantis
Arcus posterior atlantis
Tuberculum anterius
Tuberculum posterius
Fovea dentis
Foramen transversarium
Sulcus arteriae vertebralis
Dens epistrophei
Apex dentis

Vertebra lumbalis
Processus mamillaris
Processus accessorius
Discus intervertebralis
Nucleus pulposus
Anulus fibrosus
Vertebrae coccygeales
Cornu coccygeum

Vertebrae sacrales
basis ossis sacri
apex ossis sacri
ala ossis sacri
linea transversus
foramina sacralia anteriora
crista sacralis medialis
crista sacralis intermedialis
crista sacralis lateralis
foramina sacralia posteriora

canalis sacralis
hiatus sacralis
cornu sacralis
facies auricularis
tuberositas sacralis

Vertebra thoracalis
Fovea costalis

Departemen Anatomi PSPD FKUH

18

2015

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal


Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

COSTA
Costa vera (I-VII)
Costa spuria (VIII-X)
Costa fluctuantes (XI-XII)
Costa, pars cartilaginios
Costa, pars osseum
Capitulum costae
Collum costae
Corpus costae

STERNUM
Angulus costae
Sulcus costae
Spatium intercostalis V
Arcus costarum dextra
Arcus costarum sinistra

manubrium sterni
corpus sterni
processus xiphoideus sterni
angulus sterni
incisura jugularis
incisura clavicularis
incisura costalis I
incisura costalis II VII

Departemen Anatomi PSPD FKUH

19

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal

2015

MYOLOGI

Tujuan Instruksional Umum


Setelah selesai mempelajari penuntun ini mahasiswa diharapkan dapat menyebutkan
dan menjelaskan mengenai myologi umum dan khusus.

Tujuan Instruksional Khusus :


Setelah selesai mempelajari penuntun ini mahasiswa diharapkan dapat :
1. Mampu menjelaskan dan mengidentifikasi fascia, tendo, bursa mucosa, vagina
tendineum, origo dan insertio.
2. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi nama dan letak otot sesuai regio extremitas
dan truncus
3. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi struktur yang membentuk otot-otot rotator
cuff
4. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi struktur yang membentuk otot-otot
quadriceps femoris, otot-otot hamstring
5. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi struktur yang membentuk tendo calcanei
(achilles)
6. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi struktur yang membentuk otot collifacialis

Departemen Anatomi PSPD FKUH

20

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal

2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

OTOT CINGULUM EXTREMITAS SUPERIOR


M. trapezius
M. rhombeideus major
M. rhomboideus minor
M. levator scapulae
M. supraspinatus
M. infraspinatus

M. teres minor
M. teres major
M. subscapularis
M. latissimus dorsi

M. pectoralis major
M. pectoralis minor
M. serratus anterior
M. subclavius
M. deltoideus

Departemen Anatomi PSPD FKUH

21

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal

2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus anterior

Aspectus posterior

REGIO BRACHIUM
M. triceps brachii, caput longum
M. triceps brachii, caput lateralis
M. triceps brachii, caput medialis
M. biceps brachii, caput longum
M. biceps brachii, caput brevis
M. brachialis
M. coracobrachialis
Aponeurosis bicipitalis (lacersus fibrosus)

Departemen Anatomi PSPD FKUH

22

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal

2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

REGIO ANTE BRACHIUM


Gugusan superficialis

Gugusan Profunda

M. brachioradialis
M. extensor carpi radialis longus
M. extensor carpi radialis brevis
M. extensor digitorum communis
M. extensor digiti minimi (m.extensor digiti quinti)
M. extensor carpi ulnaris
M. anconeus
Ligamentum carpi dorsale (retinaculum extensorum)

M. supinator
M. abductor pollicis longus
M. extensor pollicis brevis
M. extensor pollicis longus
M. extensor indicis proprius

Departemen Anatomi PSPD FKUH

23

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal

2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

REGIO ANTE BRACHIUM


Gugusan Superficialis

Gugusan Profunda

M. brachioradialis
M. pronator teres
M. flexor carpi radialis
M. palmaris longus
M. flexor carpi ulnaris
M. flexor digitorum sublimis
(m. flexor digitorum superficialis )
Ligamentum carpi transversum (retinaculum
flexorum=ligamentum carpi volare)

M. flexor digitorum profundus


M. flexor pollicis longus
M. pronator quadratus

Departemen Anatomi PSPD FKUH

24

2015

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal


Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus palmaris

Aspectus palmaris

Aspectus palmaris

Aspectus dorsalis

REGIO MANUS
Otot Thenar
M. abductor pollicis brevis
M. opponens pollicis
M. flexor pollicis brevis
M. adductor pollicis

Otot Hypothenar
M. palmaris brevis
M. abductor digiti minimi
M. flexor digiti minimi brevis
M. opponens digiti minimi

Aponeurosis palmaris

Vagina tendineum

Gugusan Profundus
Mm. lumbricales (IV)
Mm. interossei volares (III)
Mm. Interossei dorsales (IV)

Departemen Anatomi PSPD FKUH

25

2015

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal


Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus anterior

Aspectus posterior

REGIO GLUTEUS & REGIO FEMORIS


Regio Gluteus
M. gluteus maximus
M. gluteus medius
M. gluteus minimus
M. tensor fascia lata
M. piriformis
M. obturator internus
M. gemellus superior
M. gemellus inferior
M. quadratus femoris

Regio Femoris
M. sartorius
M. psoas major
M. iliacus
M. pectineus
M. obturator externus
M. gracilis
M. adductor longus
M. adductor brevis
M. adductor magnus

M. quadriceps femoris
(a) M. rectus femoris
(b) M. vastus lateralis
(c) M. vastus medialis
(d) M. vastus intermedius
Regio Femoris Posterior
M. biceps femoris
M. semitendinosus
M. semimembranosus
M. popliteus

Departemen Anatomi PSPD FKUH

26

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal

2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus posterior

Aspectus lateralis

REGIO CRURALIS
Otot Anterior
M.tibialis anterior
M.extensor digitorum longus
M.peroneus tertius
M.extensor hallucis longus

Otot Posterior
Gugusan Superficialis
M.gastrocnemius
M.plantaris
M.soleus

Otot Lateral
M.peroneus longus
M.peroneus brevis

Tendo calcaneus (Achilles)


Retinaculum flexorum
(ligamentum laciniatum)

Gugusan Profundus
M.flexor digitorum longus
M.flexor hallucis longus
M.tibialis posterior
Retinaculum extensorum

Departemen Anatomi PSPD FKUH

27

2015

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal


Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

REGIO PEDIS
Otot Plantar sisi Medial
M. abductor hallucis
M. flexor hallucis brevis
M. adductor hallucis

Otot Plantar sisi Lateral


M. abductor digiti minimi
M. flexor digiti minimi brevis
M. opponens digiti minimi

Aponeurosis plantaris

Otot Dorsal
M. extensor digitorum brevis
M. extensor hallucis brevis

Otot Tengah
M. flexor digitorum brevis
M. quadratus plantae
Mm. lumbricales
Mm. interossei plantares
Mm. Interossei dorsales

Departemen Anatomi PSPD FKUH

28

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal

2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus dorsalis

OTOT PROFUNDUS COLUMNA VERTEBRALIS & SUBOCCIPITALIS


Gugusan Superficialis
(M.transverso-costalis)
M.splenius capitis
M.splenius cervicis
M.sacrospinalis
M.erector spinae:
M.iliocostalis
M.longissimus
M.spinalis

Gugusan Profundus
(M.transverso-spinalis)
M.semispinalis thoracis
M.semispinalis cervicis
M.semispinalis capitis
M.multifidus
Mm.rotatores
Mm.interspinales
Mm.intertransversales

Otot-otot Suboccipitalis
M.rectus capitis posterior major
M.rectus capitis posterior minor
M.obliquus capitis inferior
M.obliquus capitis superior
M.longissimus capitis
M.serratus posterior
M.levator costarum

Departemen Anatomi PSPD FKUH

29

2015

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal


Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

OTOT DINDING THORAX


Lapisan Superficial Anterior
M. pectoralis major
M. pectoralis minor
M. rectus abdominis
M. obliquus externus abdominis
M. serratus anterior

Lapisan Intermedia
M. intercostalis externus
M. intercostalis internus

Lapisan Interna
M. subcostalis
M. transversus thoracis

Diaphragma thoracis

Departemen Anatomi PSPD FKUH

30

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal

2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

OTOT DINDING ABDOMEN


Dinding Ventral
M. obliquus externus abdominis
M. obliquus internus abdominis
M. transversus abdominis
M. rectus abdominis
M. pyramidalis
Linea alba

Dinding Dorsal
M. psoas major
M. psoas minor
M. iliacaus
M. quadratus lumborum

Departemen Anatomi PSPD FKUH

31

2015

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal


Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

OTOT COLLIFACIALIS
Otot Mimik
M.orbicularis oculi
M.occipitofrontalis
M.corrugator supercilii
M.procerus
M.nasalis
M.orbicularis oris
M.buccinator
M.levator labii superioris alaeque nasi
M.levator labii superioris
M.zygomaticus minor

Otot Colli
M.zygomaticus-major
M.depressor anguli oris
M.depressor labii inferioris
M.risorius
M.mentalis
M.auricularis anterior
M.auricularis superior
M.auricularis posterior
M.temporalis
M.masseter

M.plastysma myodes
M.sternocleidomastoideus
M.levator scapulae
M.trapezius
M.scalenus anterior
M.scalenus medius
M.scalenus posterior
M.longus capitis

M.sternohyoideus
M.sternothyreoideus
M.thyreohyoideus
M.omohyoideus
M.digastricus
M.stylohyoideus
M.mylohyoideus
M.hyoglossus

Departemen Anatomi PSPD FKUH

32

2015

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal

8/18/2015

ARTHROLOGI

Tujuan Instruksional Umum


Setelah selesai mempelajari Penuntun ini mahasiswa diharapkan dapat menyebutkan dan
menjelaskan mengenai Arthrologi umum dan khusus.
Tujuan Instruksional Khusus :
Setelah selesai mempelajari Penuntun ini mahasiswa diharapkan dapat :
1. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi nama-nama persendian pada extremitas dan
truncus
2. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi bagian-bagian tulang yang membentuk
persendian extremitas dan truncus
3. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi struktur pendukung pada articulatio Humeri,
Cubiti, Radiocarpalis, Intervertebralis, Coxae, Genu, dan Talocruralis

Departemen Anatomi PSPD FKUH

33

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal

2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

ARTICULATIO TUBUH MANUSIA


Articulatio temporomandibularis
Articulatio sternoclavicularis
Articulatio acromioclavicularis
Articulatio humeri
Articulatio cubiti
Articulatio radio-ulnaris
Articulatio radiocarpalis
Articulatio carpometacarpalis

Articulatio metacarpophalangealis
Articulatio interphalangealis proximalis
Articulatio interphalangealis distalis
Articulatio sacroiliaca
Symphysis osseum pubis
Articulatio coxae
Articulatio genu
Articulatio tibiofibularis

Articulatio talocruralis (ankle joint)


Articulatio talocalcanea
Articulatio tarsometatarsales
Articulatio intertarsalis
Articulatio metatarsophalangealis
Articulatio intervertebralis

Departemen Anatomi PSPD FKUH

34

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal

2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

ARTICULATIO EXTREMITAS SUPERIOR


Articulatio Humeri & Acromioclavicularis
Ligamentum trapezoideum
Ligamentum conoideum
Ligamentum transversum scapulae superius
Ligamentum acromioclavicularis
Ligamentum coracoacromiale
Ligamentum coracohumerale

Capsula articularis
Cavitas glenoidalis
Bursa subdeltoidea
Membrana synovialis

Articulatio Cubiti
Capsula articularis
Ligamentum collaterale ulnare
Ligamentum collaterale radiale
Ligamentum anulare radii

Departemen Anatomi PSPD FKUH

35

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal

2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di dalam kotak!

ARTICULATIO EXTREMITAS INFERIOR


Articulatio Coxae
Ligamentum iliofemorale
Ligamentum pubofemorale
Ligamentum ischiofemorale
Ligamentum capitis femoris
Ligamentum transversum acetabuli
Membrana obturatoria

ARTICULATIO EXTREMITAS INFERIOR


Articulatio Genu
Ligamentum collaterale tibiale
Ligamentum collaterale fibulare
Ligamentum transversum genu
Ligamentum cruciatum anterius
Ligamentum cruciatum posterius
Ligamentum meniscofemorale posterius
Meniscus lateralis
Meniscus medialis

Departemen Anatomi PSPD FKUH

36

2015

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal

8/18/2015

TOPOGRAFI

Tujuan Instruksional Umum


Setelah selesai mempelajari Penuntun ini mahasiswa diharapkan dapat menyebutkan
dan menjelaskan mengenai Topografi umum dan khusus.

Tujuan Instruksional Khusus :


Setelah selesai mempelajari Penuntun ini mahasiswa diharapkan dapat :
1. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi struktur dan percabangan terminal dari
plexus brachialis, plexus lumbalis, dan plexus sacralis
2. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi nervus pada extremitas menurut regionya
3. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi nama, asal, perjalanan (letak terhadap
struktur lain) dan percabangan serta arteri dan vena mulai dari vasa Subclavia
(extremitas superior)
4. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi nama, asal, perjalanan (letak terhadap
struktur lain) dan percabangan serta arteri dan vena mulai vasa Iliaca Externa
(extremitas inferior)

Departemen Anatomi PSPD FKUH

37

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal

2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!


INNERVASI EXTREMITAS SUPERIOR

Plexus brachialis

PLEXUS BRACHIALIS
Ramus anterior nervus spinalis cervicalis 5
Ramus anterior nervus spinalis cervicalis 8
Ramus anterior nervus spinalis thoracalis 1
Truncus superior
Truncus medius
Truncus inferior
Fasciculus superior (fasciculus lateralis)
Fasciculus inferior (fasciculus medialis)

Fasciculus posterior
N.medianus
N.ulnaris
N.radialis
N. musculocutaneus
N.axillaris (n.circumplexus)
N.cutaneus brachii medialis
N.cutaneus antebrachii medialis

Departemen Anatomi PSPD FKUH

38

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal

2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Vascularisasi et innervasi extremitas superior

Vascularisasi et innervasi extremitas superior


Fasciculus superior
Fasciculus inferior
A.subclavia
V.subclavia
A.axillaris
A.brachialis
V.brachialis

V.cephalica
N.medianus
N.ulnaris
N. musculocutaneus
N.cutaneus brachii medialis
N.cutaneus antebrachii medialis

Departemen Anatomi PSPD FKUH

39

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal

2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Vascularisasi et innervasi extremitas superior

Vascularisasi et innervasi extremitas superior


Fasciculus superior
Fasciculus inferior
A.axillaris
A.brachialis
A.radialis
A.ulnaris
N.radialis
Ramus superficialis n.radialis
Ramus profunda n.radialis
N.medianus

N.cutaneus brachii medialis


N.cutaneus antebrachii medialis
N.musculocutaneus
N.cutaneus antebrachii lateralis
N.ulnaris
Ramus superficialis n.ulnaris
Ramus profunda n.ulnaris

Nn.digitales palmares communes


Nn.digitales palmares proprius
Arcus Palmaris (volaris) superficialis
Ramus superficialis a.radialis
A.digitalis palmaris communis
A.digitalis palmaris proprius

Departemen Anatomi PSPD FKUH

40

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal

2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus ventralis

Aspectus dorsalis

Vascularisasi et innervasi
extremitas inferior
N.femoralis
A.femoralis
V.femoralis
N.saphenus
N.obturatorius
A.iliaca externa
V.iliaca externa
A.profunda femoris

Vascularisasi et innervasi
extremitas inferior
N.ischiadicus
N.tibialis
N.peroneus(fibularis) communis
A.poplitea
V.poplitea
V.saphena parva

Departemen Anatomi PSPD FKUH

41

2015

Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal


Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus lateralis

Aspectus posterior

Aspectus plantaris

Vascularisasi et innervasi
extremitas inferior
N.peroneus (fibularis) communis
N.peroneus (fibularis) superficialis
N.peroneus (fibularis) profundus
N.tibialis
A.tibialis anterior
A.tibialis posterior
A.peronea
Nn.digitales.dorsales pedis
N. plantaris medialis
N. plantaris lateralis
Nn.digitales plantares communis
N. digitalis plantaris proprius

Departemen Anatomi PSPD FKUH

42

Anda mungkin juga menyukai