Praktikum
Anatomi
Biomedik I
Sistem
Muskuloskeletal
DEPARTEMEN ANATOMI
FAKULTAS KEDOKTERAN
UNIVERSITAS HASANUDDIN
2015
2015
8/18/2015
MENGETAHUI
KEPALA DEPARTEMEN ANATOMI
FAKULTAS KEDOKTERAN UNHAS
2015
BIOMEDIK I
Foto
4 x 6 (+ Stempel
Bagian Anatomi
Unhas)
NAMA : .......................................................
NIM : ......................................................
KELAS : ......................................................
NO
POKOK BAHASAN
HARI/ TANGGAL
Osteologi-Arthrologi
Myologi-Topografi
Cardiovascular
Respirasi
Pelvis-Urinarius
Genitalia
TANDA TANGAN
DEPARTEMEN ANATOMI
FAKULTAS KEDOKTERAN UNIVERSITAS HASANUDDIN
2015
2015
TIM PENYUSUN
dr. Muh. Iqbal Basri, Sp.S, M.Kes
dr. Ny. Harpiah Djayalangkara
dr. John Irwan Lisal
Dr. dr. St. Rafiah, M.Si.
dr. Nikmatiah Latief, Sp.Rad, M.Kes.
dr. Hasan Nyambe
dr. Asty Amalia
dr. Saharuddin
dr. Faqi Nurdiansyah Hendra
2015
DAFTAR PUSTAKA
1. Luhulima JW, Muskuloskeletal, Sistem Cardiovaskular, Sistem Respirasi, Bagian Anatomi Fakultas
Kedokteran Unhas. 2002.
2. Moore KL, Clinically Oriented Anatomy 5th ed, Lippicott W W, Baltimore, 2006.
3. Netter, FH, Atlas of Human Anatomy 5th ed, Saunders Elsevier, Philadelphia, 2011.
4. Paulsen F, Waschke J, Sobotta Atlas of Human Anatomy 15th ed, Elsevier GmbH, Munich, 2011.
5. Snell RS, Clinical Anatomy : An Illustrated Riview with Questions and Explanations 4 th+ edition,
Lippicott W W, Baltimore, 2004.
6. Snell RS, Clinical Anatomy By System, Lippicott W W, Baltimore, 2007.
7. Spatelholz, Atlas Anatomi, 2005.
2015
8/18/2015
OSTEOLOGI
2015
Aspectus superior
Aspectus anterior
Aspectus inferior
Aspectus posterior
OS SCAPULA
margo medialis (margo vertebralis)
margo superior
margo lateralis (margo axillaris)
angulus medialis (angulus superior)
angulus inferior
angulus lateralis (angulus axillaris)
cavitas glenoidalis
spina scapulae
trigonum spinae scapulae
acromion
fossa supraspinata
fossa infraspinata
OS CLAVICULA
processus coracoideus
incisura scapulae
fossa subscapularis
tuberossitas supraglenoidalis
tuberositas infraglenoidalis
extremitas sternalis
extremitas acromialis
tuberositas costalis
sulcus subclavius
tuberositas coracoidea
2015
Aspectus anterior
Aspectus posterior
OS HUMERUS
Proximal humeri
caput humeri
collum anatomicum
tuberculum majus
tuberculum minus
sulcus intertubercularis
crista tuberculi majoris
crista tuberculi minoris
collum chirurgicum
Corpus humeri
tuberositas deltoidea
sulcus spiralis (sulcus nervi radialis)
epicondylus medialis humeri
epicondylus lateralis humeri
sulcus nervi ulnaris
Distal humeri
trochlea humeri
capitulum humeri
fossa coronoidea humeri
fossa radialis humeri
fossa olecranii humeri
2015
Aspectus anterior
Aspectus posterior
Aspectus ulnaris
OS RADIUS
Proximal radius
capitulum radii
fovea articularis
circumferentia articularis radii
collum radii
tuberositas radii
Corpus radii
margo interossea (crista interossea)
margo anterior (margo volaris)
margo posterior
foramen nutricium
Distal radius
processus styloideus radii
incisura ulnaris
facies articularis carpi
2015
Aspectus anterior
Aspectus posterior
OS ULNA
Proximal ulna
incisura trochlearis (incisura semilunaris)
olecranon
processus coronoideus ulnaris
tuberositas ulnae
incisura radialis
Corpus ulnae
margo interosseus
margo anterior
margo posterior
Distal ulna
capitulum ulnae
circumferentia articularis ulnaris
processus styloideus ulnaris
2015
Aspectus palmaris
OSSA MANUS
Ossa carpalia
os scaphoideum (os naviculare)
os lunatum
os triquetrum
os pisiforme
os trapezium (os multangulum majus)
os trapezoideum (os multangulum minus)
os capitatum
os hamatum
Ossa metacarpalia (I V)
Ossa phalanges
phalanx proximalis
phalanx media
phalanx distalis
10
2015
COXAE
facies medialis (facies pelvina)
facies lateralis (facies externa)
acetabulum
foramen obturatorium
limbus acetabuli
incisura acetabuli
fossa acetabuli
facies lunata
linea iliopectinea
Cavitas pelvis
pelvis minor
apertura pelvis superior (inlet
= aditus pelvis)
apertura pelvis inferior (exitus pelvis)
promontorium
linea arcuata
Os ilium
crista iliaca
spina iliaca anterior superior
spina iliaca posterior superior
spina iliaca anterior inferior
spina iliaca posterior inferior
linea glutea posterior
linea glutea anterior
linea glutea inferior
fossa iliaca
corpus ossis ilii
facies auricularis
tuberositas iliaca
Os ischium
corpus ossis ischii
tuber ischiadicum
ramus ossis ischii
incisura ischiadica major
Os pubis
corpus ossis pubis
ramus superior ossis pubis
ramus inferior ossis pubis
symphysis osseum pubis
crista pubica
tuberculum pubicum
eminentia iliopectinea (iliopubica)
Diameter
diameter tranversa
diameter obliqua
diameter anatomica
diameter vera
diameter diagonalis
11
2015
Aspectus anterior
Aspectus posterior
OS FEMORIS
Proximal ossis femoris
caput ossis femoris
fovea capitis femoris
collum ossis femoris
trochanter major
trochanter minor
fossa trochanterica
crista intertrochanterica
12
2015
Aspectus anterior
Aspectus posterior
OS TIBIA
Ujung proximal
condylus medialis tibiae
condylus lateralis tibiae
fossa intercondyloidea anterior
fossa intercondyloidea posterior
eminentia intercondyloidea
tuberculum intercondyloidea mediale
tuberculum intercondyloidea laterale
tuberositas tibiae
OS FIBULA
Corpus tibiae
margo anterior (crista anterior)
margo medialis
margo interosseus
Ujung proximal
capitulum fibulae
apex capitis fibulae
collum fibulae
Ujung distal
malleolus medialis
sulcus malleolaris
incisura fibularis
Corpus fibulae
margo anterior
margo interosseus
margo posterior
Ujung distal
malleolus lateralis
sulcus malleolaris
13
2015
Aspectus dorsalis
OSSA PEDIS
Ossa tarsalia
os talus
os calcaneus
os naviculare
os cuneiforme mediale
os cuneiforme intermedium
os cuneiforme lateralis
os cuboideum
14
2015
Aspectus anterior
Aspectus lateralis
CRANIUM
Neurocranium
os occipitale
os temporale
os parietale
os frontale
os sphenoidale
os eithmoidale
Viscerocranium
os maxilla
os mandibula
os zygomaticum
os nasale
os lacrimale
os vomer
os palatinum
os concha nasalis inferior
glabella
nasion
foramen supraorbitale
foramen infraorbitale
foramen mentale
orbita
fissura orbitalis superior
fissura orbitalis inferior
canalis opticus
fossa temporalis
linea temporalis superior
linea temporalis inferior
meatus acusticus externus
processus styloideus ossis sphenoidalis
processus mastoideus
processus zygomaticus
arcus zygomaticus
sutura squamosa
tuberculum articulare
15
2015
CALVARIA CRANII
os frontale
os parietale
os occipitale
sutura coronaria
sutura sagittalis
sutura lambdoidea
bregma
lambda
vertex
BASIS CRANII
foramen caecum
crista galli
lamina cribrosa
canalis opticus
fissura orbitalis superior
sella tursica
sulcus caroticus
clivus
OS MANDIBULA
processus coronoideus
caput mandibulae
processus condylaris
incisura mandibulae
ramus mandibulae
corpus mandibulae
angulus mandibulae
protuberantia mandibulae
foramen mentale
arcus alveolaris
16
2015
Aspectus anterior
Aspectus lateralis
COLUMNA VERTEBRALIS
Vertebra cervicalis VII
Vertebra thoracalis I
Vertebra thoracalis XII
Vertebra lumbalis V
Vertebrae sacrales (os sacrum)
Vertebrae coccygeales (os coccygeus)
Lordosis cervicalis
Kyphosis thoracalis
Lordosis lumbalis
Kyphosis sacralis
Promontorium
Foramen vertebralis
Foramen intervertebralis
Discus intervertebralis
Corpus vertebra
Pediculus arcus vertebra
Lamina arcus vertebra
Processus transversus
Processus spinosus
Processus articularis superior
Processus articularis inferior
17
2015
COLUMNA VERTEBRALIS
Vertebrae Cervicales I&II (Atlas&Axis)
Arcus anterior atlantis
Arcus posterior atlantis
Tuberculum anterius
Tuberculum posterius
Fovea dentis
Foramen transversarium
Sulcus arteriae vertebralis
Dens epistrophei
Apex dentis
Vertebra lumbalis
Processus mamillaris
Processus accessorius
Discus intervertebralis
Nucleus pulposus
Anulus fibrosus
Vertebrae coccygeales
Cornu coccygeum
Vertebrae sacrales
basis ossis sacri
apex ossis sacri
ala ossis sacri
linea transversus
foramina sacralia anteriora
crista sacralis medialis
crista sacralis intermedialis
crista sacralis lateralis
foramina sacralia posteriora
canalis sacralis
hiatus sacralis
cornu sacralis
facies auricularis
tuberositas sacralis
Vertebra thoracalis
Fovea costalis
18
2015
COSTA
Costa vera (I-VII)
Costa spuria (VIII-X)
Costa fluctuantes (XI-XII)
Costa, pars cartilaginios
Costa, pars osseum
Capitulum costae
Collum costae
Corpus costae
STERNUM
Angulus costae
Sulcus costae
Spatium intercostalis V
Arcus costarum dextra
Arcus costarum sinistra
manubrium sterni
corpus sterni
processus xiphoideus sterni
angulus sterni
incisura jugularis
incisura clavicularis
incisura costalis I
incisura costalis II VII
19
2015
MYOLOGI
20
2015
M. teres minor
M. teres major
M. subscapularis
M. latissimus dorsi
M. pectoralis major
M. pectoralis minor
M. serratus anterior
M. subclavius
M. deltoideus
21
2015
Aspectus anterior
Aspectus posterior
REGIO BRACHIUM
M. triceps brachii, caput longum
M. triceps brachii, caput lateralis
M. triceps brachii, caput medialis
M. biceps brachii, caput longum
M. biceps brachii, caput brevis
M. brachialis
M. coracobrachialis
Aponeurosis bicipitalis (lacersus fibrosus)
22
2015
Gugusan Profunda
M. brachioradialis
M. extensor carpi radialis longus
M. extensor carpi radialis brevis
M. extensor digitorum communis
M. extensor digiti minimi (m.extensor digiti quinti)
M. extensor carpi ulnaris
M. anconeus
Ligamentum carpi dorsale (retinaculum extensorum)
M. supinator
M. abductor pollicis longus
M. extensor pollicis brevis
M. extensor pollicis longus
M. extensor indicis proprius
23
2015
Gugusan Profunda
M. brachioradialis
M. pronator teres
M. flexor carpi radialis
M. palmaris longus
M. flexor carpi ulnaris
M. flexor digitorum sublimis
(m. flexor digitorum superficialis )
Ligamentum carpi transversum (retinaculum
flexorum=ligamentum carpi volare)
24
2015
Aspectus palmaris
Aspectus palmaris
Aspectus palmaris
Aspectus dorsalis
REGIO MANUS
Otot Thenar
M. abductor pollicis brevis
M. opponens pollicis
M. flexor pollicis brevis
M. adductor pollicis
Otot Hypothenar
M. palmaris brevis
M. abductor digiti minimi
M. flexor digiti minimi brevis
M. opponens digiti minimi
Aponeurosis palmaris
Vagina tendineum
Gugusan Profundus
Mm. lumbricales (IV)
Mm. interossei volares (III)
Mm. Interossei dorsales (IV)
25
2015
Aspectus anterior
Aspectus posterior
Regio Femoris
M. sartorius
M. psoas major
M. iliacus
M. pectineus
M. obturator externus
M. gracilis
M. adductor longus
M. adductor brevis
M. adductor magnus
M. quadriceps femoris
(a) M. rectus femoris
(b) M. vastus lateralis
(c) M. vastus medialis
(d) M. vastus intermedius
Regio Femoris Posterior
M. biceps femoris
M. semitendinosus
M. semimembranosus
M. popliteus
26
2015
Aspectus posterior
Aspectus lateralis
REGIO CRURALIS
Otot Anterior
M.tibialis anterior
M.extensor digitorum longus
M.peroneus tertius
M.extensor hallucis longus
Otot Posterior
Gugusan Superficialis
M.gastrocnemius
M.plantaris
M.soleus
Otot Lateral
M.peroneus longus
M.peroneus brevis
Gugusan Profundus
M.flexor digitorum longus
M.flexor hallucis longus
M.tibialis posterior
Retinaculum extensorum
27
2015
REGIO PEDIS
Otot Plantar sisi Medial
M. abductor hallucis
M. flexor hallucis brevis
M. adductor hallucis
Aponeurosis plantaris
Otot Dorsal
M. extensor digitorum brevis
M. extensor hallucis brevis
Otot Tengah
M. flexor digitorum brevis
M. quadratus plantae
Mm. lumbricales
Mm. interossei plantares
Mm. Interossei dorsales
28
2015
Aspectus dorsalis
Gugusan Profundus
(M.transverso-spinalis)
M.semispinalis thoracis
M.semispinalis cervicis
M.semispinalis capitis
M.multifidus
Mm.rotatores
Mm.interspinales
Mm.intertransversales
Otot-otot Suboccipitalis
M.rectus capitis posterior major
M.rectus capitis posterior minor
M.obliquus capitis inferior
M.obliquus capitis superior
M.longissimus capitis
M.serratus posterior
M.levator costarum
29
2015
Lapisan Intermedia
M. intercostalis externus
M. intercostalis internus
Lapisan Interna
M. subcostalis
M. transversus thoracis
Diaphragma thoracis
30
2015
Dinding Dorsal
M. psoas major
M. psoas minor
M. iliacaus
M. quadratus lumborum
31
2015
OTOT COLLIFACIALIS
Otot Mimik
M.orbicularis oculi
M.occipitofrontalis
M.corrugator supercilii
M.procerus
M.nasalis
M.orbicularis oris
M.buccinator
M.levator labii superioris alaeque nasi
M.levator labii superioris
M.zygomaticus minor
Otot Colli
M.zygomaticus-major
M.depressor anguli oris
M.depressor labii inferioris
M.risorius
M.mentalis
M.auricularis anterior
M.auricularis superior
M.auricularis posterior
M.temporalis
M.masseter
M.plastysma myodes
M.sternocleidomastoideus
M.levator scapulae
M.trapezius
M.scalenus anterior
M.scalenus medius
M.scalenus posterior
M.longus capitis
M.sternohyoideus
M.sternothyreoideus
M.thyreohyoideus
M.omohyoideus
M.digastricus
M.stylohyoideus
M.mylohyoideus
M.hyoglossus
32
2015
8/18/2015
ARTHROLOGI
33
2015
Articulatio metacarpophalangealis
Articulatio interphalangealis proximalis
Articulatio interphalangealis distalis
Articulatio sacroiliaca
Symphysis osseum pubis
Articulatio coxae
Articulatio genu
Articulatio tibiofibularis
34
2015
Capsula articularis
Cavitas glenoidalis
Bursa subdeltoidea
Membrana synovialis
Articulatio Cubiti
Capsula articularis
Ligamentum collaterale ulnare
Ligamentum collaterale radiale
Ligamentum anulare radii
35
2015
Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di dalam kotak!
36
2015
8/18/2015
TOPOGRAFI
37
2015
Plexus brachialis
PLEXUS BRACHIALIS
Ramus anterior nervus spinalis cervicalis 5
Ramus anterior nervus spinalis cervicalis 8
Ramus anterior nervus spinalis thoracalis 1
Truncus superior
Truncus medius
Truncus inferior
Fasciculus superior (fasciculus lateralis)
Fasciculus inferior (fasciculus medialis)
Fasciculus posterior
N.medianus
N.ulnaris
N.radialis
N. musculocutaneus
N.axillaris (n.circumplexus)
N.cutaneus brachii medialis
N.cutaneus antebrachii medialis
38
2015
V.cephalica
N.medianus
N.ulnaris
N. musculocutaneus
N.cutaneus brachii medialis
N.cutaneus antebrachii medialis
39
2015
40
2015
Aspectus ventralis
Aspectus dorsalis
Vascularisasi et innervasi
extremitas inferior
N.femoralis
A.femoralis
V.femoralis
N.saphenus
N.obturatorius
A.iliaca externa
V.iliaca externa
A.profunda femoris
Vascularisasi et innervasi
extremitas inferior
N.ischiadicus
N.tibialis
N.peroneus(fibularis) communis
A.poplitea
V.poplitea
V.saphena parva
41
2015
Aspectus lateralis
Aspectus posterior
Aspectus plantaris
Vascularisasi et innervasi
extremitas inferior
N.peroneus (fibularis) communis
N.peroneus (fibularis) superficialis
N.peroneus (fibularis) profundus
N.tibialis
A.tibialis anterior
A.tibialis posterior
A.peronea
Nn.digitales.dorsales pedis
N. plantaris medialis
N. plantaris lateralis
Nn.digitales plantares communis
N. digitalis plantaris proprius
42