Untuk
kebutuhan mahkluk
hidup air mineral sangat
diperlukan untuk dikomsumsi,
sedangkan untuk keperluan
proses di industri khususnya
industri kimia justru
sebaliknya
TINGKAT KESADAHAN
Mg/L CaCO3 Tingkat Kesadahan
0 - 75
Lunak (Soft)
75 - 150
Sedang (Moderately
hard)
150 - 300
Tinggi (hard)
> 300
Tinggi sekali (very
hard)
KESADAHAN
DEFINISI : KEMAMPUAN AIR DALAM MENGKONSUMSI SEJUMLAH
SABUN SECARA BERLEBIHAN.
MINERAL DALAM AIR DIDOMINASI OLEH ION KALSIUM (Ca) DAN
MAGNESIUM (Mg) DALAM BENTUK GARAM KARBONAT.
KESADAHAN TERBAGI 2 JENIS YAITU KESADAHAN KARBONAT
(KESADAHAN SEMENTARA) DAN NON KARBONAT (KESADAHAN
TETAP)
KESADAHAN KARBONAT DISEBABKAN ADANYA ION-ION HCO 3
DAN CO3 2-
PERTUKARAN ION
SODIUM RESIN DAPAT MENGGANTIKAN IONION KALSIUM (Ca) DAN MAGNESIUM (Mg) DARI
GARAM-GARAM SADAH.
KEBUTUHAN REGENEREN
PER SATUAN VOLUME
RESIN :
DEMINERALISASI :
Prinsip :
Air dilewatkan kedalam resin kation dan anion
maka akan terjadi pertukaran ion yang
mempunyai muatan sama. Sisa kation dan
anion dilewatkan dengan resin mixed bed
untuk membersihkan sisa ion-ion yang belum
hilang
Tujuan :
Untuk mengetahui karakteristik kinerja resin
penukar ion pada Sistem Air Bebas Mineral
Mekanisme
A RB B R A
Aplikasi
Aplikasi : Demineralisasi
Pada langkah
pertama, resin
penukar kation (H+)
untuk ion kation
seperti K+, Ca2+, Na+.
Pada langkah kedua,
resin penukar anion
(OH-) seperti ion Cl-,
PO42-. Ion-ion
hidrogen dan
hidroksil yang masuk
ke air bergabung
membentuk air.
Penukar ion
Resin
Resin
Polimer organik atau anorganik yang digunakan
sebagai penukar kation atau anion dari fasa
larutan.
Resin penukar ion umumnya berbentuk butiran
gel yang terdiri dari (1) jaringan polimer, (2)
gugus fungsional ionik melekat jaringan, (3)
counterions, dan (4) pelarut.
Struktur umum
Polymer backbone tidak terlibat dalam ikatan
Gugus fungsional / sisi aktif membentuk
kompleks anion atau kation
Resin
Resin organik
Gugus
fungsional
Benzena
sebagai penukar kation
Diklorinasi sebagai penukar anion
Disulfonasi
SO3 H
Cation exchange
CH 2 N(CH3 )3 Cl
Anion exchange
Resin anorganik
Silikat (SiO4)
Aluminosilikat
zeolite, montmorillonites
Penukar kation
Zirconium, Tin- phosphate
OPO(OH)2 OH
OH
Zr
Zr
Zr
OPO(OH)2
O
Zr
Resin
Faktor penting dalam pemilihan resin
penukar ion :
1. Kapasitas penukar
2. Selektivitas
3. Ukuran partikel dan distribusi ukuran (flow
throughput considerations).
4. Stabilitas kimia dan fisika
5. Regenerasi
Resin
Sifat
Kapasitas
Contoh
mol
Stirena
104,14 88
0,845
Divinilbenz
ena
130,18 12
0,092
100
0,937
Jawab
Latihan 1
Latihan 2
Kesetimbangan
Kesetimbangan (cont)
Kesetimbangan (cont)
Contoh
Contoh
Jawab
C 0,0195
0,0040
Q
4,9
xCu2
cCu2
19,5
yCu2
qCu2
4,9
c, meq/L
larutan
q, meq/g
resin
xCu2+
yCu2+
KCu2+,H+
0,022
0,66
0,00113
0,287
0,635
0,786
3,26
0,0403
1,417
0,543
4,49
4,55
0,230
1,978
1,877
10,3
4,65
0,528
2,022
0,615
Latihan 3
Cu MgR CuR Mg