Anda di halaman 1dari 48

SISTEMIK LUPUS ERITEMATOSUS

(SLE)
Faridin
Edu S.Tehupeiory
Divisi Reumatologi
Departemen Ilmu Penyakit Dalam
FKUH-RS.Dr.Wahidin Sudirohusodo
Makassar

LUPUS ERITEMATOSUS
SISTEMIK
(SLE)

- Penyakit inflamasi multisistem yg


tidak diketahui etiologinya dengan
manifestasi klinik dan laboratorik
beragam.
- Prototipe penyakit otoimun.
- Produksi Ab terhadap komponen
inti sel

MANIFESTASI KLINIS
SLE-I

Konstitusional - demam, fatik


Muskuloskeletal - artritis, myositis
Mukokutaneus - ulkus oral, ruam-ruam,
alopesia
Retikuloendotelial - limfadenopati
Gangguan neuro-psikiatrik
Serositis - perikardial atau efusi pleura,
asites
ACRFP

GEJALA KLINIS
Sangat

bervariasi, timbulnya dapat spontan disertai terkenanya berbagai


organ tubuh. Atau dapat timbul dengan didahului oleh faktor pencetus
seperti :
Kontak dengan sinar matahari
Infeksi Virus atau bakteri
Obat-obatan, misalnya sulfa
Terminasi kehamilan
Trauma fisis atau psikisll
- Setiap serangan didahului oleh gejala umum seperti : demam, malaise,
kelemahan, anoreksia, berat badan menurun, mudah tersinggung.
- Penyakit ini disebut juga multi-organ-disease, karena dapat mengenai
berbagai organ, antara lain :

GEJALA KLINIS
1.Muskulo-skeletal : contoh artritis (93%) yang biasanya simetris, Antara lain :

interfalangeal proksimal, lutut, siku, dan pergelangan kaki.


2. Muko-kutan : kulit, rambut dan selaput lendir ( Ketiganya 85% ). Kelainan pada
kulit dikenal sebagai Butterfly Rash yaitu eritema yang edematos pada pipi dan
hidung. Alopecia, lesi diskoid, ulserasi pada palatum durum.
3. Ginjal (68%) : Proteinuria, hematuria, sindroma nefrotik, 25% disertai kelainan
urine. Kelainan pada ginjal berupa : nefritis lupus difus, nefritis lupus membranosa
dan pyelonefritis chronik.
4. Kardiovakuler : Perikarditis dan efusi perikard
5. Paru-paru : efusi pleura dan pneumonitis
6. Saluran cerna : nyeri abdomen terdapat 25% kasus, mungkin disertai mual,
muntah, dan diare. Gejala akan menghilang jika gangguan sistemiknya mendapat
terapi adekwat.

MANIFESTASI
KLINIS SLE-II

Sindrom-Sindrom
Nefritis/Sindrom nefrotik
Purpura trombositopenik idiopatik
Anemia hemolitik autoimun
Demam yang tidak diketahui sebabnya
Artritis reumatoid
Penyakit jaringan ikat tak terdiferensiasi
ACRFP

KRITERIA DIAGNOSIS
SLE (ACR, 1982)

1. Ruam malar
2. Ruam diskoid
3. Fotosensitifitas
4. Ulserasi di mulut atau nasofaring
5. Artritis
6. Serositis (pleuritis, perikarditis)

KRITERIA
DIAGNOSIS SLE (2)

7. Kelainan ginjal (proteinuria persisten > 0,5 gr/hr, silinder sel)


8. Kelainan neurologik (kejang, atau
psikosis)
9. Kelainan hematologik (anemia hemolitik, atau lekopeni, atau
limfopeni, atau trombositopeni)

KRITERIA
DIAGNOSIS SLE (3)

10. Kelainan imunologik (Sel LE +,


atau anti DNA +, atau anti Sm +
atau STS + palsu)
11. ANA (+)

KARAKTERISTIK PASIEN
DENGAN SLE RINGAN

Diagnosis SLE atau dicurigai kuat SLE


Secara klinis stabil
Tidak mengancam jiwa
Sistem tubuh normal dan stabil: ginjal, kulit, sendi,
hematologi, paru-paru, jantung, GI, SSP
Tidak ada toksisitas bermakna karena terapi SLE

ACRFP

PENGOBATAN SLE
RINGAN
Edukasi pasien
Analgesik sesuai kebutuhan
NSAID sesuai kebutuhan (hati-hati efek samping)
Steroid topikal dan tabir surya
Istirahat yang cukup, khususnya saat kobaran
penyakit
Glukokortikoid dosis rendah, misalnya prednison <
10 mg per hari
ACRFP

PENATALAKSANAAN
UMUM SLE

1. Evaluasi berkala
- Aktifitas lupus
- DPL, Urinalisis, Biokimia
- Tekanan darah, udem, dislipidemia
2. Fotoproteksi
- Hindari paparan sinar matahari
- Sun screens

PENATALAKSANAAN
UMUM SLE

3. Pengawasan infeksi
- Demam pikirkan infeksi
- Profilaksis antibiotika
4. Pengawasan kehamilan
- Kontrasepsi
- Kehamilan risiko tinggi

PENGOBATAN
SLE

1. Terapi konservatif
2. Imunosupresan agresif

OBAT-OBATAN YANG SERING


DIPAKAI UNTUK SLE

OBAT-OBATAN
NSAID
Glukokortikoid
Hidrosiklorokuin,
klorokuin
Azatioprin
Siklofosfamid
Metotreksat

YANG DIPANTAU
GI, ginjal, TD, hati
TD, glukosa, lipid, K, infeksi
Makulopati
Hematologik, hati
Hematologik, infeksi, sistitis,
hemoragik, infertilitas
Hematologik, hati, paruparu

ARTRITIS,
ARTRALGIA, MIALGIA

- Analgesik sederhana
- Obat anti inflamasi non steroid
- Anti malaria
- Kortikosteroid dosis rendah
- Metotreksat, azatioprin
- Leflunomid, Anti TNF-

LUPUS
KUTANEUS

- Hindari paparan sinar matahari


- Sunscreen
- Glukokortikoid topikal
- Anti malaria
- Glukokortikoid sistemik
-Dapson

Fatigue & keluhan sistemik


- Gejala ikutan
- Efek obat (glukokortikoid, klorokuin,
anti hipertensi dll)
Serositis
- Analgesik, OAINS
- Anti malaria
- Glukokortikoid

GLUKOKORTIKOID
PADA SLE

1. Ruam
a. Topikal (hidrokortison, triamsinolon, betametason)
b. Intralesi (triamsinolon)
2. SLE minor
Prednison < 0,5 mg/kgBB/hari,
dosis tunggal/terbagi

GLUKOKORTIKOID
PADA SLE

3. SLE major
Prednison 1 mg/kgBB/hari
atau didahului
Bolus metilprednisolon 1 gr/hari
(15 mg/kgBB/hari) selama 3 hari
berturut-turut

SIKLOFOSFAMID
PADA SLE

1. Oral
Dosis : 1-3 mg/kgBB/hari
setiap hari
Cairan 2-3 L/hari
Monitoring : DPL (4-6 minggu)
Urinalisis (4-6 minggu)
Sitologi urin (hematuria)

SIKLOFOSFAMID
PADA SLE

2. Intravena
Dosis : 0,5-1 gr/m2 dalam 150 ml
NaCl 0,9% selama 60 mnt
1 x/bulan
Cairan 2-3 liter/24 jam stl drip
Monitoring: DPL (10-14 hr stl drip)
Urinalisis (4-6 minggu)
Sitologi urin (hematuria)

INDIKASI
SKLOFOSFAMID
PADA SLE

- Steroid sparing agent


- Kontra indikasi steroid dosis tinggi
- Kambuh
- Glomerulonefritis difus awal
- Trombositopenia, resisten steroid
- GFR turun, Kreatinin naik, tanpa
faktor ekstrarenal lainnya
- SLE pada SSP

AZATIOPRIN PADA SLE


- 1-3 mg/kgBB/hari
- 6-12 bulan
SIKLOSPORIN-A PADA SLE
- 3-6 mg/kgBB/hari dalam 2 dosis
- Tanpa manifestasi renal, nefropati
membranosa
- Monitoring : Tekanan darah
Kreatinin darah

Evaluasi penderita
SLE
Evaluasi rutin minimal 3 bulan sekali
* Anamnesis, pemeriksaan fisik, TD
* DPL, Cr, Kol/TG, UL, C3/C4, Anti dsDNA
-Terapi hipertensi
* Hindari -blocker
* ACE-inhibitor
-Hindari merokok, obesitas, dislipidemia
-Obati infeksi secara adekuat (ISK, ISPA)
-Evaluasi gigi, mata secara berkala
-Risiko keganasan ?

SLE pada
kehamilan
-Persiapan yang baik, min. 6 bl remisi
-Kontrol Reumatologis & Obstetrikus tiap bulan
-Kontra-indikasi hamil
* Pengguna siklofosfamid
* Pengguna warfarin
Mtx stop 3 bulan
-Anti Ro(SS-A) & Anti La (SS-B) +ve eko intrauterin
-SN, Renal insuf.berat risiko meningkat
-HT, risiko prematur, tx -metildopa, hidralazin,
labetolol

SLE pada kehamilan

-Tx : steroid (Prednison) 20-40 mg/hari


Pulse metrilprednisolon pd keadaan berat
OAINS, klorokuin, Cyc kontra indikasi
Azatioprin ?
-Riw. Abortus :
* Cek ACA
* Heparinisasi
* Aspirin dosis rendah
* Konsul Hematologis

SLE dengan sind.


Antifosfolipid
-Tanpa trombosis tx (-)
-Trombosis arteri/vena
heparinisasi, anti koagulan oral jangka panjang
Target : INR 3-4, trombosit > 50.000/ml
konsul Hematologis
-Penatalaksanaan khusus
CVD, MCI, trombosis arteri perifer

TUGAS DOKTER UMUM DALAM DIAGNOSIS


DAN PENATALAKSANAN SLE-I
Dokter umum

TERSANGKA SLE

RUJUKAN
Spesialis Perawatan Lupus

Penegakan Diagnosis

Menilai Aktivitas/Keparahan
Buat Rencana Terapi
Sering Memantau Aktivitas Penyakit

ACRFP

TUGAS DOKTER UMUM DALAM DIAGNOSIS


DAN PENATALAKSANAAN SLE-II
Sering memantau aktivitas penyakit
Penyakit Ringan

Dokter Umum

RUJUK

- memantau penyakit ringan


& toksisitas

RUJUK
Aktivitas Penyakit
Meningkat atau
ada Komplikasi

PENATALAKSANAAN
Penyakit Sedang/Berat

PENATALAKSANAAN
Penyakit Refrakter/Serius

GEJALA KLINIS

GEJALA KLINIS

GEJALA KLINIS

Semoga Bermanfaat

Anda mungkin juga menyukai