Segala puji milik Allah Ta’ala, Rabb semesta alam, dengan sebenar-benar pujian.
Shalawat dan salam semoga tercurah kepada Nabi dan hambaNya Muhammad Shallallahu ‘alihi
wasallam, kepada keluarga, sahabat dan pengikut beliau hingga hari akhir.
Amma Ba’du :
Terjemahan kitab Al Ajrumiyah yang sedang anda baca ini merupakan salah satu kitab
dasar dalam ilmu nahwu yang dikarang oleh As Syaikh Ash Shanhajy. Dalam melakukan
penerjemahan, saya tidak menambahkan sesuatu tambahan apapun kecuali yang saya anggap
perlu untuk dijelaskan karena samarnya makna yang dimaksud. Pun setelah saya jelaskan, saya
masih membiarkan beberapa istilah dalam kitab ini, karena sebagaimana Nahwu yang berarti
perumpamaan, maka saya membiarkan istilah itu tetap menjadi istilah. Penting bagi kita untuk
membiarkan istilah-istilah itu. Misalnya, kita tetapkan bahwa al kalam adalah al kalam meskipun
kita tahu artinya adalah kalimat. Dan kita tetapkan bahwa fa’il adalah fa’il meskipun kita tahu
bahwa artinya adalah orang yang melakukan perbuatan. Karena itu semua telah masyhur, maka
kita jangan membuat istilah baru yang nantinya akan menyulitkan kita juga.
Dalam melakukan penerjemahan, saya menjadikan kitab matan al ajrumiyah (biasa
disebut jurmiyah) cetakan Al Idrus Jakarta sebagai bahan terjemah. Adapun jurmiyah yang ada di
hadapan pembaca (yang berbahasa arab dalam format microsoft word). Saya ambil dari
www.attasmeem.com yang saya dapat dari cd freeware yang disusun oleh lukman post bandung.
saya sengaja tidak memberikan penjelasan apapun pada kesempatan kali ini tetapi insya Allah
jika waktunya ada, saya akan memberikan secercah penjelasan sesuai ilmu yang saya miliki.
Tunggu aja!
Terjemahan ini saya dedikasikan kepada diri saya sendiri tentunya dalam rangka
muraja’ah dan muthala’ah biar gak lupa. kepada para saudaraku sepengajian MUI UI yang rajin
dan semangat dalam menuntut ilmu untuk membantu kalian yang kini sedang belajar bahasa arab
tiap kamis dan jumat di MUI. Kepada para saudaraku seperjuangan di rohis Metalurgi dan
Material 2005 yang baru akan menebar jaring-jaring dakwah di jurusan yang katanya mau belajar
nahwu (nih.. ane siapin bahannya). Dan kepada semua yang ingin mendapatkan terjemahan ini
secara gratis (tinggal print doank!).
Saya menyadari bahwa ilmu yang saya miliki tidaklah seberapa. Oleh karena itu, besar harapan
saya agar ada orang yang menyempurnakan terjemahan ini dengan ikhlas dan untuk tujuan
perbaikan.
Semoga Allah menjadikan usaha saya ini sebagai amal kebaikan untuk saya dan bermanfaat
untuk kaum muslimin.. amien...
ة
م ٌ م َ
قد ّ َ ُ
ن َالّر ِ
حيم ِ م ِ ه َالّر ْ
ح َ سم ِ َالل ّ ِ
بِ ْ
ف -رحمه َالل ّ ُ
ه :- صن ّ ُ ل ا َل ْ ُ
م َ َ
قا َ
وا ُ َ ْ َ َ
ع الك َلم ِ أن ْ َ
عًنى
م ْ
جاءَ ل ِ َ
ف َ حْر ٌ و َل َ ع ٌ ف ْ
و ِة :اسم َ ه ث ََلث َ ٌ
م ُ
سا ُق َوأ َ َْ
ض,فن ِ خ ْف ا َل ْ َ ف َوالّلم ِ ,وَ ُ
ح نُرو ِ ل ا َْل َل ِن ِ
خننو ِ
ن ,وَد ُ ُ
وي ِف بننالخفض َوالت ّن ْن ِ عَر ُ
م يُ ْ س ُ
فاِل ْ َ
سنم ِ,
ق َ ف ا َل ْ َحنُرو ُ فَ ,والّل ُ
م ,وَ ُ بَ ,وال َْباُءَ ,وال ْ َ
كا ُ ن ,وَعََلى ,وَِفي ,وَُر ّ ن ,وَإ َِلى ,وَعَ ْ م ْ ي ِ وَهِ َ
واُوَ ,وال َْباُءَ ,والّتاُءي ا َل ْ َ وَهِ َ
ْ
ث َال ّ
ساك ِن َةِ ف وََتاءِ َالت ّأِني ِ
سوْ َ
ن وَ َ
سي ِ
قد َْ ,وال ّ
ف بِ َ
عَر ُ ع ُ
ل يُ ْ وال ْ ِ
ف ْ َ
ل. ل ا َل ْ ِ
فعْ ِ سم ِ وََل د َِلي ُ
ل ا َِل ْ
ه د َِلي ُ
معَ ُ صل ُ ُ
ح َ ما َل ي َ ْ
ف َ وال ْ َ
حْر ُ َ
ب ب ا َْل ِ ْ
عَرا ِ َبا ُ
ت ا َْل ِعَْرا ِ
ب ة عََل َ
ما ِ ر َ
ف ِ ع ِ
م ْ
ب َ
َبا ُ
ن.
ف الّنو ِ حذ ْ ُ ةَ ،والَياُء ،وَ َ سَر ُ فَ ،وال ْك َ ْ ةَ ،واْل َل ِ ُ ح ُ ت :ال ْ َ
فت ْ َ ما ٍ س عََل َ م ُ خ ْ ب َ ص ِ وَِللن ّ ْ
َ
منِعج ْ فنَرِد ،وَ َ سنم ِ ال ْ ُ
م ْ ضنعَِ :فني اْل ِ ْ وا ِ م َ ب ِفي ث ََلَثنةِ َ ص ِ ة ِللن ّ ْ ن عََلم ً كو ُ ة فَت َ ُ ح ُ فت ْ َما ال ْ َ فَأ ّ
يٌء. ش ْ خرِهِ َ ل ب ِآ َ ِص ْم ي َت ّ ِ ب وَل َ ْ ص ٌ ل عَل َي ْهِ َنا ِ خ َ ذا د َ َ ضارِِع إ ِ َ م َ ل ال ْ ُفع ْ ِ رَ ،وال ْ ِ سي ِ الت ّك ْ ِ
ت أ َب َننا َ
ك َ
و َ" :رأي ْن ُ
حن َ
ة ،ن َ ْ
سن ِ
م َ ماءِ ال ْ َ
خ ْ سن َ
َ
ب فِنني اْل ْ
صن ِ
ة ِللن ّ ْ ن عََل َ
من ً ف :فَت َك ُننو ُ ما اْل َل ِن ُ َ
وَأ ّ
ه ذ َل ِ َ
ك. ما أ َ ْ
شب َ َ ك" وَ َ خا َوَأ َ َ
َ
سال ِم ِ. مؤَن ّ ِ
ث ال ّ مِع ال ْ ُ ج ْ
ب ِفي َ ص ِة ِللن ّ ْ ن عََل َ
م ً سَرةُ :فَت َ ُ
كو ُ ما ال ْك َ ْوَأ ّ
َ
مِع. ج ْب ِفي الت ّث ْن ِي َةِ َوال ْ َة ِللّنص ِ ن عََل َ
م ً كو ُ ما ال َْياُء :فَت َ ُوَأ ّ
َ َ
سنةِ ال ْت ِنني َرفْعُهَننا ب ِث َب َننا ِ
ت م َ ل ال ْ َ
خ ْ ب ِفي اْلفْعَننا ِ
ص ِ
ة ِللن ّ ْ ن عََل َ
م ً ن فَي َ ُ
كو ُ حذ ْ ُ
ف الّنو ِ ما َ
وَأ ّ
ن.
الّنو ِ
ة.
ح ُ ةَ ،وال َْياُءَ ،وال ْ َ
فت ْ َ ال ْك َ ْ
سَر ُ
ت
عَرَبا ُ ل ا َل ْ ُ
م ْ ص ٌ َ
ف ْ
ف ب ِبال ْ ُ
حُرو ِ م ي ُعَْر ُ
س ٌ
ت ,وَقِ ْ
كا ِ ب ِبال ْ َ
حَر َ م ي ُعَْر ُ
س ٌ
ن قِ ْ
ما ِ
س َ
ق ْ
ت ِ
عَرَبا ُ ا َل ْ ُ
م ْ
فَا َل ّنذي يعنرب بال ْحرك َننات أ َربعن ُ َ
ع
من ُ
ج ْ
ر ,وَ َ منعُ َالت ّك ْ ِ
سنني ِ ج ْ
فنَرد ُ ,وَ َ م ا َل ْ ُ
م ْ واٍع ا َِل ْ
سن ُ ة أن ْن َ ِ ْ ََ ِ ُْ َ ُ ِ َ َ
يٌء خرِهِ َ
ش ْ ص ْ
ل ِبآ ِ ذي ل َ ْ
م ي َت ّ ِ ضارِعُ ا َل ّ ِ ل ا َل ْ ُ
م َ سال ِم َِ ,وال ْ ِ
فع ْ ُ ث َال ّ ا َل ْ ُ
مؤَن ّ ِ
وكلها ترفع بالضمة وتنصب بالفتحة وتخفض بالكسرة وتجزم بالسكون .
وخرج عن ذلك ثلثة أشياء :جمع المؤنث السالم ينصب بالكسرة والسننم الننذى
لينصرف يخفض بالفتحة والفعل المضارع المعتل الخر يجزم بحزف اخره.
والذى يعرب بالحروف الربعة :التثنية وجمع المننذكر السنالم والسنماء الخمسننة
والفعال الخمسة وهى :يفعلن وتفعلن ويفعلون وتفعلون وتفعلين .
ل
عا ِ ب ا َْل َ ْ
ف َ َبا ُ
يه َ و ِ
ةَ , شَر ٌ ع َ
فالنواصب َ
َ
فنناِءَ ,وال ْن َ
واِو, ب ِبال ْ َ
وا ُ حت ّننىَ ,وال ْ َ
جن َ حننودِ ,وَ َ م ا َل ْ ُ
ج ُ ي ,وََل ُ
م كَ ْي ,وََل ُ
ن ,وَك َ ْ ن ,وَل َ ْ
ن ,وَإ ِذ َ ْ أ ْ
وَأ َْو.
يه َ و ِ
شَر َ ع َة َ م ثَ َ
مان ِي َ َ ز ُ
وا ِ ج َوال ْ َ َ
َ َ َ
مننا
ن وَ َعاِء ,وَإ ِ ْ
ي َوالند ّ َ عاِء ,وَ "َل" فِنني َالن ّهْن ِ منرِ َوالند ّ َ م ا َْل ْما ,وََل ُم ,وَأل َ ّ ما ,وَأل َ ْ م ,وَل َ ّ لَ ْ
ذا ِفني َال ّ ما ,وَك َي ْ َ َ َ َ
ر
شنعْ ِ منا ,وَإ ِ ًف َ حي ْث ُ َ
ن ,وَأّنى ,وَ َن وَأّيا َمَتى ,وَأي ْ َ ما ،وأي وَ َ ما ,وَإ ِذ ْ َمه ْ َن وَ َ م ْ
وَ َ
خاصة.
َ
ء
ما ِ ت ا َْل ْ
س َ عا ِ مْر ُ
فو َ ب َ
َبا ُ
ي
ة وَهِ َ
ع ٌ
سب ْ َ
ت َ
عا ُ
فو َ ا َل ْ َ
مْر ُ
وات َِها,
خ َن" وَأ َ َ م" َ
كا َ س ُ مب ْت َد َأ ُ ,وَ َ
خب َُرهَُ ,وا ْ هَ ,وال ْ ُ عل ُ ُ
م َفا ِ
س ّ
م يُ َذي ل َ ْ ل ا َل ّ ِ
فُعو ُ لَ ,وال ْ َ
م ْ ع ُ ا َل ْ َ
فا ِ
كيند ُ,فَ ,والت ّوْ ِتَ ,وال ْعَط ْن ُشَياَء َالن ّعْن ُ ة أَ ْ مْرُفوِع ,وَهُوَ أ َْرب َعَ ُ وات َِهاَ ,والّتاب ِعُ ل ِل ْ َخ َن" وَأ َ َخب َُر "إ ِ ّ وَ َ
َوال ْب َد َ ُ
ل .
ل
ع ِ ب ا َل ْ َ
فا ِ َبا ُ
ر,
ه ٍ مي ْن َ
ظا ِ ه .وَهُ نوَ عَل َننى قِ ْ
ه فِعْل ُن ُ
كوُر قَب ْل َن ُ مْرُفوعُ ا َل ْ َ
م نذ ْ ُ و السم ا َل ْ َ ع ُ ا َل ْ َ
سن َ ِ ه َ
ل ُ فا ِ
ر.م ٍ
ض َ م ْ و ُ
َ
ن ,وََقا َ
م دا ِم الّزي ْ َقو ُ ن ,وَي َ ُ دا ِ م الّزي ْ َ م َزي ْد ٌ ,وََقا َ قو ُ ك َقا َ
م َزي ْد ٌ ,وَي َ ُ ول ِ َ ق ْ و َ ح َهُر ن َ ْ ظا ِ فال ّ َ
ت ا َل ْهِْننند ُ, م ْ ت هِن ْد ٌ ,وََقننا َ م ْ ل ,وََقا َ جا ُ م َالّر َ
قو ُ ل ,وَي َ ُ جا ُ م َالّر َن ,وََقا َ دو َ م الّزي ْ ُ قو ُن ,وَي َ ُ دو َ الّزي ْ ُ
ت ا َل ْهُن ُننود ُ, م ْ ت ,وََقنا َ دا ُ م ال ْهِن ْن َ قننو ُ ت ,وَت َ ُ دا ُ ت ال ْهِن ْن َ م ْن ,وََقا َ دا ِ م ال ْهِن ْ َقو ُ ن ,وَت َ ُ دا ِت ال ْهِن ْ َم ْ وََقا َ
ك. ه ذ َل ِ َ شب َ َما أ َ ْمي ,وَ َ م غَُل ِ قو ُ مي ,وَي َ ُ م غَُل ِك ,وََقا َ خو َ م أَ ُقو ُ ك ,وَي َ ُ خو َ م أَ ُ م ا َل ْهُُنود ُ ,وََقا َ قو ُ وَت َ ُ
ت,
ض نَرب ْ ِ
ت ,وَ َ
ض نَرب ْ َ
ض نَرب َْنا ,وَ َ
ت ,وَ َ
ض نَرب ْ ُ ول ِث َ
ك" َ و َ
ق ْ حث َ
ش ثَر ,ن َ ْ مُر ا ِث ْن َثثا َ
ع َ ض َ وال ْ ُ
م ْ َ
ضَرُبوا ,وضربن".
ضَرَبا ,وَ َ
ت ,و َ َ
ضَرب َ ْ
ب ,وَ َ
ضَر َ
ن ,وَ َ
ضَرب ْت ُ ّ
م ,و َ َ
ضَرب ْت ُ ْ
ما ,وَ َ
ضَرب ْت ُ َ
وَ َ
عل ُ ُ
ه م َفا ِ
س ّ ذي ل َ ْ
م يُ َ ل ا َل ّ ِ
فُعو ِ ب ا َل ْ َ
م ْ َبا ُ
عل ُ ُ
ه. ه َفا ِ
مع َ ُ ذي ل َ ْ
م ي ُذ ْك َْر َ مْرُفوعُ ا َل ّ ِ
م ا َل ْ َ و ا َِل ْ
س ُ ه َ
و ُ
َ
عا ض َ ل ماضيا ض َ
م أوُّلنن ُ
ه ضارِ ً ُ ّ
م َ
ن ُ ن َ
كا َ ه ,وَإ ِ ْ
خرِ ِ ما قَب ْ َ
لآ ِ سَر َ م أوّل ُ ُ
ه وَك ُ ِ فعْ ُ َ ِ ً ُ ّن ا َل ْ ِكا َن َ فَإ ِ ْ
ه.
خرِ ِلآ ِ ما قَب ْ َح َ وَفُت ِ َ
ب
ضَر ُ ب َزي ْد ٌ" َو"ي ُ ْ
ضرِ َك" ُ حوَ قَوْل ِ َ
ظاهُِر ن َ ْ رَ ,فال ّ م ٍ
ض َ
م ْ
ر ,وَ ُ
ظاهِ ٍمي ْن َ عَلى ِ
س َ ِ ق ْ و َ ه َ
و ُ
َ
ُ
تضنرِب ْ ُ
ك" ُ حنوَ قَوْل ِن َ
شنَر ,ن َ ْمُر ا ِث ْن َننا عَ َ
ضن َ منٌرو"َ .وال ْ ُ
م ْ م عَ ْ منٌرو" َو"ي ُك ْنَر ُ َزي ْد ٌ" َو"أك ْنرِ َ
م عَ ْ
ضننرَِبا,
ت ,وَ ُ
ضننرِب َ ْ
ب ,وَ ُ
ضرِ َ
ن ,وَ ُ
ضرِب ْت ُ ّ
م ,وَ ُ
ضرِب ْت ُ ْ
ما ,وَ ُ
ضرِب ْت ُ َ
ت ,وَ ُ
ضرِب ْ ِ
ت ,و َ ُ
ضرِب ْ َ
ضرِب َْنا ,وَ ُ
وَ ُ
ضربن".
ضرُِبوا ,و ُ
وَ ُ
ر وال ْ َ
خب َ ِ ب ا َل ْ ُ
مب ْت َدَأ ِ َ َبا ُ
ل َالل ّ ْ ُ
فظ ِي ّةِ م ِ ن ا َل ْعَ َ
وا ِ مْرُفوعُ ا َل َْعاِري عَ ْ
م ا َل ْ َ مب ْت َدَأ :هو ا َِل ْ
س ُ ا َل ْ ُ
ن
دا ِ
م" َو"الّزْين َ حنوَ قَوِْلن َ
ك "َزْيند ٌ َقنائ ِ ٌ سنن َد ُ إ ِل َْين ِ
ه ,ن َ ْ مْرُفنوعُ ا َل ْ ُ
م ْ م ا َل ْ َسن ُ هنوَ ا َِل ْ وال ْ َ
خب َُر ُ َ
ن". مو َ ن َقائ ِ ُدو َ ن" َو"الّزي ْ ُ ما َِقائ ِ َ
مٌر
ض َ
م ْ ن َ
ظاهٌِر وَ ُ ما ِ
س َ
ق ْ
والمبتدأ ِ
م ذِك ُْرهُ
قد ّ َ
ما ت َ َ
هُر َ فال ّ
ظا ِ َ
والمضمر اثنا عشر وهى :
ت و وأنتما وأُنتم وأنتن وهو وهى وهما وهننم وهننن نحننو قولننك
ت وأن ِ
أنا ونحن وأن َ
)أنا قائم( و)نحن قائمون( وما أشبه ذلك
وغير المفرد )اربعة اشياء (الجار والمجرور والظرف والفعل مع فنناعله والمبتنندأ
مع خبره نحة قولك ) :زيد فى الدار( وزيد عندك وزيد قام ابوه وزيد جاريته زاهبة( .
وات َُها خ َ ت وَأ َ َ وات َُها وَظ َن َن ْ ُ خ َن وَأ َ َ وات َُها وَإ ِ ّ خ َ ن وَأ َ َ كا َشَياءَ َ ة أَ ْ ي ث ََلث َ ُ ه َ و ِ َ
ن,ي ك َننا َ هث َ و ِ خب َثَرَ , ب ا َل ْ َ صث ُ وت َن ْ ِ مَ , سث َ ع ا َِل ْ فث ُ ها ت َْر َ فإ ِن ّ َهاَ , وات ُ َخ َ وأ َ َن َ كا َ ما َ َ َ
فأ ّ
َ َ َ
ما فَت ِ َ
ئ, ك ,وَ َ ف ّما ا ِن ْ َ
ل ,و َ َ ما َزا َ س ,و َ َ صاَر ,وَل َي ْ َ ت ,و َ َ ل ,وََبا َ حى ,وَظ َ ّ ض َ
ح ,وَأ ْ صب َ َ
سى ,وَأ ْ م َ وَأ ْ
َ َ
ح, ص نب ِ ْ
ح وَأ ْ ص نب ِ ُ
ح وَي ُ ْ ص نب َ َن ,وَأ ْ ن ,وَك ُن ْ كو ُ ن ,وَي َ ُ كا َحوَ َ من َْها ن َ ْ ف ِ صّر َ ما ت َ َم ,وَ َ دا َ ما َ ح ,وَ َ ما ب َرِ َ وَ َ
ك.ه ذ َل ِ َ شب َ َما أ َ ْصا" وَ َ خ ً شا ِ مٌرو َ س عَ ْ ما ,وَل َي ْ َ ن َزي ْد ٌ َقائ ِ ً ل" َ
كا َ قو ُ تَ ُ
َ َ
ن،ن ،وَك َنأ ّ ن ،وَل َك ِن ّ ن ،وَأ ّ ي: إِ ّ
خب ََر ،وَهِن َ م وَت َْرفَعُ ال ْ َ س َب ال ْ ص ُ وات َُها فَإ ِن َّها ت َن ْ ِخ َن وَأ َ َ ما إ ِ ّ
َ
وَأ ّ
ن
معْن َننى إ ِ ّ
ك ،وَ َ ه ذ َل ِن َ أَ ْ
ش نب َ َ
مننا
ص ،وَ َ خ ٌ شا ِ مًرا َ ت عَ ْ م ،وَل َي ْ َدا َقائ ِ ٌ ن َزي ْ ً قو ُ
ل :إ ِ ّ ل ،ت َ ُت ،وَل َعَ ّ وَل َي ْ َ
مّني ،وَل َعَ ّ َ َ
جي َوالت ّوَقُِع.
ل ِللت َّر ِ ه ،وَل َي ْ َ
ت ِللت ّ َ شِبي ِ ن ِللت ّ ْ ك ،وَك َأ ّ ست ِد َْرا ِن ل ِِل ْ د ،وَل َك ِ ّ كي ِن ِللت ّوْ ِوَأ ّ
َ مب ْت َد َأ َ َوال ْ َ ت وَأ َ َ َ
ن ل َهَننا ،وَهِن َ
ي: فعُننوَل ِ م ْ
مننا َ خب ََر عََلى أن ّهُ َ ب ال ْ ُ
ص ُ وات َُها فَإ ِن َّها ت َن ْ ِخ َ ما ظ َن َن ْ ُ وَأ ّ
َ
ت،جعَل ْن ُ
ت ،وَ َخنذ ْ ُ
تَ ،وات ّ َ جند ْ ُ ت ،وَوَ َمن ُت ،وَعَل ِ ْ ت ،وََرأي ْن ُ من ُت ،وََزعَ ْ خل ْن ُ ت ،وَ ِ سب ْ ُ
ح ِ ت ،وَ َ ظ َن َن ْ ُ
ه ذ َل ِ َ
ك. ما أ َ ْ
شب َ َ صا ،وَ َ
مًرا شاخ ً
ت عَ ْ
َ
دا َقائ ِ ً
ما ،وََرأي ْ ُ ل :ظ َن َن ْ ُ
ت َزي ْ ً قو ُ
ت؛ ت َ ُ
مع ْ ُ
س ِ
وَ َ
ت ب َالن ّ ْ
ع ِ َبا ُ
ل َقا َ
م َزْينند ٌ قو ُ
ه; ت َ ُ
كيرِ ِ
فهِ وَت َن ْ ِ
ري ِ
ه ,وَت َعْ ِ
ض ِف ِخ ْ
صب ِهِ وَ َ ت ِفي َرفْعِهِ وَن َ ْ من ُْعو ِ ت َتاب ِعٌ ل ِل ْ َع َُالن ّ ْ
َ
ل.ت ب َِزي ْدٍ ا َل َْعاقِ ِ
مَرْر ُ دا ا َل َْعاقِ َ
ل ,وَ َ ت َزي ْ ً ل ,وََرأي ْ ُ ا َل َْعاقِ ُ
َ َ ة أَ ْ
حوَ َزْينندٍم نَ ْم ا َل ْعَل َ ُ
س ُتَ ,واِل ْحوَ أَنا وَأن ْ َ مُر ن َ ْ ض َم ْم ا َل ْ ُ
س ُشَياءَ ا َِل ْ س ُم َ خ ْ ة َ ف ُ ر َع ِ وال ْ َ
م ْ َ
و
حن َ م نَ ْف َوالّل ُ ذي ِفي نهِ ا َْل َل ِن ُم ا َل ّن ِ
س ُ ه ,وَهَؤَُلِءَ ,واِل ْ ذا ,وَهَذِ ِحوَ هَ َم نَ ْ م ا َل ْ ُ
مب ْهَ ُ س ُ ةَ ,واِل ْ مك ّ َوَ َ
ُ
ة. ن هَذِهِ ا َْل َْرب َعَ ِ م ْ حدٍ ِ ف إ َِلى َوا ِضي َ ما أ ِ م ,و َ َ ل َوال ْغَُل ُ ج ُ َالّر ُ
منا
ل َ ه ُ
كن ّ ريُبن ُ
ق ِ
خنَر ,وَت َ ْ
نآ َ
دو َ
حد ٌ ُ
ص ب ِهِ َوا ِ سهِ َل ي َ ْ
خت َ ّ جن ْ ِشائ ٍِع ِفي ِ سم ٍ َ والن ّك َِرةُ ك ُ ّ
ل اِ ْ َ
ل والفرس. ج ِحوُ َالّر ُه ,ن َ ْ ل ا َْل َل ِ ِ
ف َوالّلم ِ عَل َي ْ ِ خو ُ
ح دُ ُصل َ َ
َ
عطْ ِ
ف ب ا َل ْ َ
َبا ُ
ي ع َ
شَرةٌ وَهِ َ عطْ ِ
ف َ ف ا َل ْ َ
حُرو ُ
و ُ
َ
َ َ
ضِعوا ِم َض ا َل ْ َ
حّتى ِفي ب َعْ ِ ل ,وََل ,وَل َك ِ ْ
ن ,و َ َ ما ,وَب َ ْ م ,وَإ ِ ّ م ,وَأْو ,وَأ ْ فاُء ,وَث ُ ّواُوَ ,وال ْ َ ا َل ْ َ
َ َ
ض
فننو ٍ خ ُ ت ,أوْ عَل َننى َ
م ْ صنب َ ْ
ب نُ ِ صننو ٍمن ْ ُ ت أوْ عَل َننى َ مْرفُننوٍع ُرفِعَن ْ ت عَل َننى َ ف ْ ن عُط ِ َ فَإ ِ ْ
َ َ
منًرا,
دا وَعَ ْ ت َزْين ً منٌرو ,وََرأْين ُ م َزْيند ٌ وَعَ ْ ل "َقنا َقنو ُ ت ,ت َ ُ من ْ جزِ َ جنُزوم ٍ ُ م ْت ,أوْ عََلنى َ ضن ْ ف َ خ ُِ
قعُد ْ".م يَ ْ م وَل َ ْ ق ْ
م يَ ُ رو ,وََزي ْد ٌ ل َ ْ م ٍ
ت ب َِزي ْدٍ وَعَ ْ مَرْر ُ وَ َ
د
كي ِ ب َالت ّ ْ
و ِ َبا ُ
ه".
ف ِ
ري ِ
ضهِ وَت َعْ ِ
ف ِ
خ ْ
صب ِهِ وَ َ كيدُ "تابع ل ِل ْ ُ
مؤَك ّدِ ِفي َرفْعِهِ وَن َ ْ َالت ّ ْ
و ِ
َ َ ن ب ِأ َل ْ َ
ع,من َ
ج َ واب ِنعُ أ ْ
ع ,وَت َ َ من ُ
ج َل ,وَأ ْ ن ,وَك ُ ّ سَ ,وال ْعَي ْ ُ
ف ُ ي َالن ّ ْ ه َ و ِةَ , عُلو َ
م ٍ م ْظ َ فا ٍ كو ُ وي َ َُ
ت ب ِننال ْ َ َ َ َ َ
قوْم ِ م نَرْر ُ م ,و َ َم ك ُل ّهُ ن ْ ت ا َل ْ َ
قوْ َ ه ,وََرأي ْ ُ س ُ
ف ُ م َزي ْد ٌ ن َ ْل َقا َ
قو ُ ع ,ت َ ُ
ص ُع ,وَأب ْ َ ي أك ْت َ ُ
ع ,وَأب ْت َ ُ وَهِ َ
ن. َ
مِعي َ ج َ
أ ْ
ب ا َل ْب َد َ ِ
ل َبا ُ
ل, ن ا َل ْك ُن ّ
من ْ
ض ِل الب َعْن ِ
يِء ,وَب َند َ ُ َ ْ شن ْ ن َال ّ م ْيِء ِ ش ْل َال ّ سام ٍ ب َد َ ُ ق َ ة أَ ْ ع ِ
َ
عَلى أْرب َ َ و َ ه َ و ُ َ
َ َ
ه,ف ث ُل ُث َن ُ
ت َالّرِغين َ ك ,وَأك َل ْن ُ خننو َ م َزي ْند ٌ أ ُ ك "قَننا َ حنوَ قَوْل ِن َ ط ,ن َ ْل ا َل ْغَل َن ِل ,وَب َد َ ُ ما ِشت ِ َل ا َِل ْ وَب َد َ ُ
قننو َ َ َ َ َ
تس فَغَل ِط ْن َ فنَر َ ت ا َل ْ َ ل َرأي ْن ُ ن تَ ُتأ ْ س" ,أَرد ْ َ فنَر َ دا ا َل ْ َت َزي ْن ً ه ,وََرأي ْن ُ من ُ عل ْ ُ
فعَِني َزي ْد ٌ ِ وَن َ َ
َ
مْنه ُ. دا ِ ت َزي ْ ً فَأب ْد َل ْ َ
َ
ماِء ت ا َْل ْ
س َ صوَبا ِ
من ْ ُ
ب َ
َبا ُ
ن ف َالّز َ
مننا ِ ص ند َُر ,وَظ َنْر ُ م ْ هَ ,وال ْ َ ل ب ِن ِ فعُننو ُ
م ْي ا َل ْ َهث َ و ِ شَرَ , ع َ ة َ س َ م َ
خ ْ ت َ صوَبا ُ من ْ ُ ا َل ْ َ
نمن ْ ل ِ فعُننو ُ دىَ ,وال ْ َ
م ْ م َلَ ,وال ْ ُ
من َننا َ سن ُست َث َْنىَ ,وا ْ م ْ مِييُزَ ,وال ْ ُ لَ ,والت ّ ْ حا ُنَ ,وال ْ َ م َ
كا ِ ف ا َل ْ َوَظ َْر ُ
ب ،وَهُوَ صو ِمن ْ ُوات َِهاَ ،والّتاب ِعُ ل ِل ْ َ ن وَأ َ َ
خ َ م إِ ّس ُ
وات َِهاَ ,وا ْ خ َ ن وَأ َ َ
كا َ خب َُر َ ه ,وَ َ مع َ ُل َ فُعو ُ م ْهَ ,وال ْ َ جل ِ ِ
َ
أ ْ
ل.كيد ُ َوال ْب َد َ ُ ف َوالت ّوْ ِ ت َوال ْعَط ْ ُ شَياٍء :الن ّعْ ُ ة أَ ْ أ َْرب َعَ ُ
ل ب ِهِ
فُعو ِ ب ا َل ْ َ
م ْ َبا ُ
س ت ا َل ْ َ
فَر َ دا ,وََرك ِب ْ ُ
ت َزي ْ ً
ضَرب ْ ُ
حوَ َ
ل ,ن َ ْ قعُ ب ِهِ ا َل ْ ِ
فع ْ ُ ب ,ا َل ّ ِ
ذي ي َ َ صو ُ م ا َل ْ َ
من ْ ُ و ا َِل ْ
س ُ ه َ
و ُ
َ
مٌر
ض َ
م ْ ن َ
ظاهٌِر ,وَ ُ ما ِ
س َ
ق ْ
و ِ
ه َ
و ُ
َ
م ذِك ُْرهُ
قد ّ َ
ما ت َ َ
هُر َ فال ّ
ظا ِ َ
ص ٌ
ل ف ِ
من ْ َ ص ٌ
ل ,وَ ُ مت ّ ِ
ن ُ
ما ِ
س َ
ق ْ
مُر ِ
ض َ وال ْ ُ
م ْ َ
ض نَرب َك ُ َ
ما, ك ,و َ َ
ض نَرب َ ِ
ك ,وَ َ ض نَرب َ َ
ض نَرب ََنا ,وَ َ
ض نَرب َِني ,وَ َي َ ه َ و ِ
شَرَ , ع َل ا ِث َْنا َص ُ فال ْ ُ
مت ّ ِ َ
ن
ضَرب َهُ ّم ,وَ َ ضَرب َهُ ْ
ما ,وَ َضَرب َهُ َ
ضَرب ََها ,وَ َه ,وَ َ
ضَرب َ ُ ضَرب َك ُ ّ
ن ,وَ َ م ,وَ َضَرب َك ُ ْ
وَ َ
صد َرِ ب ا َل ْ َ
م ْ َبا ُ
ب
ضَر َ
ل ، ,نحو َ ف ا َل ْ ِ
فع ْ ِ ري ِ جيُء َثال ًِثا ِفي ت َ ْ
ص ِ ب ,ا َل ّ ِ
ذي ي َ ِ صو ُ م ا َل ْ َ
من ْ ُ و ا َِل ْ
س ُ ه َ
صدَُر ُ ا َل ْ َ
م ْ
ضْرًبا
ب َ
ضرِ ُ
يَ ْ
و
حن َ
ي ,ن َ ْ ظ فِعْل ِنهِ فَهُ نوَ ل َ ْ
فظ ِن ّ فن َ
ه لَ ْ
فظ ُن ُ
ن َوافَقَ ل َ ْ
ي ,فَإ ِ ْ
معْن َوِ ّ
ي وَ َ ن لَ ْ
فظ ِ ّ ما ِ
س َ
ق ْ
و ِه َ و ُ
َ
ه قَت ًْل قَت َل ْت ُ ُ
ت قُُعننو ً
دا، , جل َ ْ
سنن ُ ي ،نحثثو َ
و ّ
عن َ ِ
م ْ
و َ
ه َ ه َ
ف ُ ن لَ ْ
فظِ ِ دو َ
ه ُعل ِ ِف ْ
عَنى ِ م ْ
ق َ
ف َوا َ
ن َ وإ ِ ْ
َ
ه ذ َل ِ َ
ك. وقمت وُُقوًفا ، ,وما أ َ ْ
شب َ َ
ن ف ا َل ْ َ
م َ
كا ِ ن وَظ َْر ِ ف َالّز َ
ما ِ ب ظ َْر ِ
َبا ُ
خل ْن َ َ
ف, م ,وَ َ مننا َ
ح نوَ أ َ
ديرِ "فِنني" ن َ ْ قن ِب ب ِت َ ْ
صو ُمن ْ ُ ن ا َل ْ َ م َ
كا ِ م ا َل ْ َ
س ُ
و اِ ْه َ ن ُ كا ِم َف ا َل ْ َ
وظَْر ُ َ
َ ذاَء ,وَت ِل ْ َ م ,وَوََراَء ,وَفَوْ َ
ه ما أ ْ
شنب َ َ م ,وَهَُنا ,وَ َقاَء ,وَث َ ّ ح َ ع ,وَإ َِزاَء ,وَ ِ م َ عن ْد َ ,وَ َ ت ,وَ ِ
ح َق ,وَت َ ْ دا َ وَقُ ّ
ك.ذ َل ِ َ
ل ب ا َل ْ َ
حا ِ َبا ُ
ب َالت ّ ْ
مِييزِ َبا ُ
ب
صب ّ َ
ك "ت َ َحوَ قَوْل ِ َ
ت ,ن َ ْ ن َالذ َّوا ِ م ْ
م ِما ا ِن ْب َهَ َ
سُر ل ِ َ
ف ّ ب ,ا َل ْ ُ
م َ صو ُ
من ْ ُم ا َل ْ َ و ا َِل ْ
س ُ ه َ مِييُز َُالت ّ ْ
منا"ن غَُل ًري َ شن ِع ْت ِ سنا" َو"ا ِ ْ
شنت ََري ْ ُ ف ً مند ٌ ن َ ْ ح ّ م َ
ب ُما" َو"ط َننا َ ح ًشن ْ قأ َ ب َك ٌْر َ َزي ْد ٌ عََرًقا"َ ,و"ت َ َ
ف ّ
َ ة" و"زيد أ َك ْرم من َ َ
جًها" من ْ َ
ك وَ ْ م ُ
ل ِ ج َ
ك أًبا" َو"أ ْ ج ً َ َ ْ ٌ َ ُ ِ ْ ن ن َعْ َ
سِعي َ مل َك ْ ُ
ت تِ ْ َو" َ
ء ب ا َِل ْ
ست ِث َْنا ِ َبا ُ
خَل,
واٌء ,وَ َ
سن َ
وى ,وَ َ
سن َ
وى ,وَ ُ ي إ ِّل ,وَغَي ْنُر ,وَ ِ
سن َ ة وَهِ ن َ ء ثَ َ
مان ِي َث ٌ ف ا َِل ْ
ست ِث َْنا ِ حُرو ُ و ُ
َ
حا َ
شا دا ,وَ َوَعَ َ
م إ ِّل َزي ْن ً
دا" م ا َل ْ َ
قنوْ ُ حنوَ "قَننا َ جب ًننا ,ن َ ْ
مو َمننا ُ م َتا ّ ن ا َل ْك ََل ُ
كنا َ ذا َ ب إِ َ صن ُ سنت َث َْنى ِبنإ ِّل ي ُن ْ َ َفال ْ ُ
م ْ
ب عَل َننى صن ُ ل َوالن ّ ْ جنناَز ِفي نهِ ا َل ْب َند َ ُ مننا َفي ّننا َتا ّ
من ْ ِم َ ن ا َل ْك ََل ُ ن َ
كا َ مًرا" وَإ ِ ْ س إ ِّل عَ ْ
ج َالّنا ُ خَر َ َو" َ
ن عَل َننىصننا ك َننا َ م َناقِ ًن ا َل ْك ََل ُ
ن ك َننا َدا" وَإ ِ ْم إ ِّل َزي ْد ٌ" َو"إ ِّل َزي ْن ً م ا َل ْ َ
قوْ ُ ما َقا َ حوَ " َ ا َِل ْ
ست ِث َْناِء ,ن َ ْ
ت إ ِّل ب َِزي ْدٍ"مَرْر ُما َ دا" َو" َ ت إ ِّل َزي ْ ًضَرب ْ ُ
ما َ م إ ِّل َزي ْد ٌ" َو" َ ما َقا َ حوَ " َل ,ن َ ْم ِوا ِ ب ا َل ْعَ َ
س ِ ح َ
َ
خَل َزي ْن ً
دا, م َ م ا َل ْ َ
ق نوْ ُ ح نوَ "قَننا َ
ج نّرهُ ,ن َ ْ
ه وَ َ
ص نب ُ ُجننوُز ن َ ْ حا َ
شا ,ي َ ُ خَل ,وَعَ َ
دا ,وَ َ ست َث َْنى ب ِ َ َوال ْ ُ
م ْ
ر". شا ب َك ًْرا وَب َك ْ ٍ حا َ
رو" َو" َ م ٍ
مًرا وَعَ ْ دا عَ ْ
وََزي ْدٍ" َو"عَ َ
ب َل
َبا ُ
ا ِعْل َ َ
و م ت َت َك َنّرْر "َل" ن َ ْ
حن َ ت َالن ّك َِرةَ وَل َن ْ ذا َبا َ
شَر ْ ن إِ َ
وي ٍ ب َالن ّك َِرا ِ
ت ب ِغَي ْرِ ت َن ْ ِ ن "َل" ت َن ْ ِ
ص ُ مأ ّ ْ
دارِ" ل ِفي َال ّ "َل َر ُ
ج َ
مَرأ َةٌ"
ل وََل ا ِ ْ
ج ٌ حوَ َل ِفي َال ّ
دارِ َر ُ ب ت َك َْراُر "َل" ن َ ْ ب َالّرفْعُ وَوَ َ
ج َ ج َ
ها وَ َ
شْر َ ن لَ ْ
م ت َُبا ِ فَإ ِ ْ
دارِ وََل
ل ِفني َالن ّ ت "َل َر ُ
جن َ ت قُل ْن ُ
شنئ ْ َن ِ هاَ ,فنإ ِ ْمال َُها وَإ ِل َْغاؤُ َ
جاَز إ ِعْ َت "َل" َ ن ت َك َّرَر ْ
فَإ ِ ْ
مَرأ َةٌ".
دارِ وََل ا ِ ْل ِفي َال ّ ج ٌت "َل َر ُ ت قُل ْ ُ
شئ ْ َ
ن ِ مَرأةَ" .فَإ ِ ْ
اِ َ
ْ
دى ب ا َل ْ ُ
مَنا َ َبا ُ
خمسث ُ َ
صننود َةَُ ,والن ّك ِنَرةُ غَي ْنُر
ق ُ مَ ,والن ّك ِنَرةُ ا َل ْ َ
م ْ ع :المفننرد ا َل ْعَل َن ُ وا ٍة أن ْث َ دى َ ْ َ مَنا َ ا َل ْ ُ
ف
ضا ِ
م َه ِبال ْ ُ فَ ,وال ّ
شِبي ُ ضا ُ ةَ ,وال ْ ُ
م َ صود َ ِق ُ ا َل ْ َ
م ْ
َ
حنوَ "ي َننا
ن ,ن َ ْ ن غَي ْرِ ت َن ْ ِ
وي ٍ م ْ
م ِ ن عََلى َال ّ
ض ّ صود َةُ فَي ُب ْن ََيا ِ
ق ُ م َوالن ّك َِرةُ ا َل ْ َ
م ْ فَرد ُ ا َل ْعَل َ ُ
م ْما ا َل ْ ُ
فَأ ّ
ل" ج َُزي ْد ُ" َو"َيا َر ُ
ة َل غَي ُْر.
صوب َ ٌ
من ْ ُ ة ا َل َْباقِي َ ُ
ة َ َوالث َّلث َ ُ
ل ِل َ ْ
جل ِهِ فُعو ِ ب ا َل ْ َ
م ْ َبا ُ
حوَ قَوْل ِ َ
ك "َقا َ
م َزْينند ٌ ل ,ن َ ْ ب وُُقوِع ا َل ْ ِ
فعْ ِ ذي ي ُذ ْك َُر ب ََياًنا ل ِ َ
سب َ ِ ب ,ا َل ّ ِ صو ُ م ا َل ْ َ
من ْ ُ و ا َِل ْ
س ُ ه َ و ُ
َ
ك". معُْروفِ َ صد ْت ُ َ
ك ا ِب ْت َِغاَء َ رو" َو"قَ َ م ٍ جَلًل ل ِعَ ْ
إِ ْ
ه
مع َ ُ
ل َ
فُعو ِ ب ا َل ْ َ
م ْ َبا ُ
م ذِك ُْرهُ َ
مننا ِفنني قنند ّ َ وات َِهننا ,فَ َ
قنند ْ ت َ َ ن" وَأ َ َ
خ َ م "إ ِ ّ
سنن ُ
وات َِهنناَ ,وا ْ خ َن" وَأ َ َ خَبننُر " َ
كننا َ وأمننا َ
ت هَُنا َ
ك. م ْقد ّ َ ع ; فَ َ
قد ْ ت َ َ واب ِ ُك َالت ّ َت ,وَك َذ َل ِ َعا ِ ا َل ْ َ
مْرُفو َ
َ
ماِء ن ا َْل ْ
س َ م ْ
ت ِ
ضا ِ
فو َ
خ ُ ب ا َل ْ َ
م ْ َبا ُ
ضثات ث ََلث َث ُ َ
ة ,وَت َنناب ِعٌ ض ِباْل ِ َ
ضننافَ ِ فننو ٌ
خ ُ
م ْ
ف ,وَ َ ض ب ِننال ْ َ
حْر ِ فننو ٌ
خ ُ
م ْ
ع َ
وا ٍ
ة أْنث َ ُ خ ُ
فو َ ا َل ْ َ
م ْ
ض
فو ِ خ ُ ل ِل ْ َ
م ْ
َ
ن ,وَعََلنى ,وَِفني ,وَُر ّ
ب, عن ْ ن ,وَإ َِلنى ,وَ َ من ْص بِ ِ
خَتن ّ
ما ي َ ْ ف فَهُوَ َحْر ِ ض ِبال ْ َ
فو ُخ ُ
م ْما ا َل ْ َفَأ ّ
ب, واُوَ ,وال ْب َنناُءَ ,والت ّنناُء ,وَب ِن َ
واوِ ُر ّ ي ا َل ْن َ
سنم ِ ,وَهِن َ
ق َ ف ا َل ْ َحنُرو ِفَ ,والّلم ِ ,وَب ِ َُوال َْباِءَ ,وال ْك َننا ِ
من ْذ ُ.مذ ْ ,وَ ُوَب ِ ُ
َ
قند ُّر
مننا ي ُ َ
ن َ
مي ْ ِ م َزي ْندٍ" وَهُنوَ عَل َننى قِ ْ
سن َ ك "غَُل ُ
حنوُ قَوْل ِن َ
ة ,فَن َ ْ ض ِباْل ِ َ
ضافَ ِ ف ُ
خ َ
ما ي ُ ْ
ما َ
وَأ ّ
و
ُ حن
ْ َ ن,ن
ْ من
ِ ِ قند ُّر ب ِ م َزي ْندٍ" وَا َل ّن
َ ُ ذي ي ُ حنوُ "غَُل
ْ َ قند ُّر ب ِننالّلم ِ ن
َ ُ ذي ي ِ ّ ن; فَا َل
ْ مِ ِ قد ُّر ب َ َ و,ِ ِبالّلم
َ ُ ما ي
. ٍديد ِ ح
َ م ُ َ خاتَ "ساٍج" َو َ ب ُ خّز" َو"َبا َ ب ُ ْ"ث َو
Muqaddimah
ِ ن َالّر
ِ حيم ِ م ْ ه َالّر
َ ح ِ ّ سم ِ َالل
ْ ِب
: Telah berkata pengarang kitab ini (As Syaikh As Shonhajy) rahimahullah
Macam-macam Kalam
Al kalam adalah Lafadz yang tersusun yang berfaedah dengan bahasa arab. Kalam itu ada
.tiga bagian : Isim, fi’il, dan huruf yang memiliki arti
Isim itu dikenal dengan khafadh, tanwin, dan kemasukan alif dan lam. Dan huruf khafadh itu
: adalah
َوالّلم,ف َ ْ َوال, َوال َْباُء,ب
ُ كا ّ وَُر, وَِفي, وَعََلى,ن
ْ َ وَع, وَإ َِلى,ن
ْ م
ِ
.dan huruf qasam (sumpah) yaitu waw, ba dan ta
Fiil itu dikenal dengan huruf
ْ
ّ ث َال
ِ (ta ta’nits yang mati)ساك َِنة ِ ف وََتاِء َالت ّأِني
َ ْسو
َ َن و ّ َوال,ْ ِقَد
ِ سي
Huruf itu adalah sesuatu yang tidak sah bersamanya petunjuk isim dan petunjuk fi’il.
Bab Al I’rab
I’rab itu adalah berubahnya akhir-akhir kalimat karena perbedaan amil-amil yang masuk atasnya
baik secara lafadz atau taqdir. Bagian i’rab itu ada empat, yaitu rafa’, nashab, khofadh atau jar,
dan jazm.
Setiap isim itu bisa rafa’, nashab, khafad dan tidak bisa jazm
Setiap fi’il itu bisa rafa’, nashab, jazm, dan tidak bisa khofadh.
Adapun waw, maka ia menjadi tanda bagi rafa’ pada dua tempat :
1. Pada jama’ mudzakkar salim, dan
2. Isim-isim yang lima yaitu
ل
ٍ ما َ وَُفو,ك
ُ َ و,ك
َ ذو َ مو
ُ ح
َ َ و, ك ُ َ وَأ,ك
َ خو َ أ َُبو
Adapun alif, maka ia menjadi tanda bagi rafa’ pada isim-isim tatsniyyah yang tertentu
Adapun Nun maka ia menjadi tanda bagi rafa’ pada fi’il mudhari yang bersambung dengan
dhamir tatsniyah, dhamir jama’, dan dhamir muannats mukhatabah.
2. Bagi Nashab itu ada lima tanda, yaitu Fathah, alif, kasrah, ya, dan hadzfunnuun (membuang
nun).
Adapun fathah maka ia menjadi tanda bagi nashab pada tiga tempat :
1. Pada Isim Mufrad
2. Jama’ taksir, dan
3. fi’il Mudhari apabila masuk atasnya amil yang menashobkan dan tidak bersambung di
akhirnya dengan sesuatupun
adapun alif, maka ia menjadi tanda bagi nashab pada isim-isim yang lima contohnya :
َ َ ك وَأ
َ خا
ك َ ت أ ََبا َ
ُ ْ ( َرأيaku melihat bapakmu dan saudaramu)dan apa-apa yang menyerupai contoh
ini.
Adapun kasrah, maka ia menjadi tanda bagi nashab pada jama’ muannats salim
Adapun ya, maka ia menjadi tanda bagi nashab pada tatsniyah dan jama’
Adapun Hadzfunnuun, maka ia menjadi tanda bagi nashab pada fi’il-fi’il yang lima yang ketika
rafa’nya dengan tetap nun.
3. Bagi Khafadh atau jar itu ada 3 tanda, yaitu kasrah, ya, dan fathah.
Adapun kasrah, maka ia menjadi tanda bagi khafadh pada tiga tempat:
1. Isim Mufrad yang menerima tanwin
2. jama’ taksir yang menerima tanwin, dan
3. jama’ muannats salim
adapun ya, maka ia menjadi tanda bagi khafadh pada tiga tempat:
1. Pada isim-isim yang lima
2. Isim Tatsniyah, dan
3. jama’
adapun fathah, maka ia menjadi tanda bagi khafadh pada isim-isim yang tidak menerima
tanwin.
4. Bagi jazm itu ada 2 tanda, yaitu sukun dan al hadzfu (membuang).
Adapun sukun, maka ia menjadi tanda bagi jazm pada fi’il yang shahih akhirnya
Adapun al hadzfu, maka ia menjadi tanda bagi jazm pada fi’il mudhari yang mu’tal akhirnya
dan pada fi’il-fi’il yang ketika rafa’nya dengan tetap nun.
Fashl (pasal)
Yang di i'rab itu ada dua bagian : ada yang di i’rab dengan harkat (baris) dan ada yang di i’rab
dengan huruf.
Maka yang di i’rab dengan baris itu ada empat macam :
1. Isim Mufrad
2. Jama’ taktsir
3. Jama’ muannats salim, dan
4. Fi’il Mudhari’ yang tidak bersambung dengan akhirnya sesuatupun
Dan semuanya itu (yang di i’rab dengan baris) di rafa’kan dengan dhammah, dinashabkan dengan
fathah, dan dijazmkan dengan sukun. Dan keluar dari itu tiga hal; jama’ muannats salim
dinashabkan dengan kasrah, isim yang tidak menerima tanwin dijarkan (dikhafadhkan) dengan
fathah dan fi’il mudhari’ yang mu’tal akhirnya dijazmkan dengan membuang akhirnya
Contohnya ب
َ ضَر
َ (madhi), (mudhari’) , ب
ُ ِضر
ْ َ ( وَيamr’), ب
ْ ِضر
ْ َوا
Maka Fiil Madhi itu difathahkan selamanya dan fiil amar dijazamkan selamanya dan fiil
mudhari’ itu fiil yang di awalnya terdapat salah satu dari huruf tambahan yang empat yang
terkumpul dalam perkataan anaytu (alif, nun, ya, dan ta). Fiil mudhari’ itu dirafa’kan selamanya
kecuali adaa amil nashab atau jazm yang masuk padanya.
Maka amil nashab (huruf yang menashabkan) itu ada sepuluh, yaitu:
. وَأ َْو,واِو
َ ْ َوال,فاِء
َ ْ ب ِبال
ُ وا َ ْ َوال,حّتى
َ ج َ َ و,ِحود ُ ْ م ا َل
ُ ج ُ وََل,ي ُ وََل,ي
ْ َم ك ْ َ وَك,ن ْ َ وَل,ن
ْ َ وَإ ِذ,ن
َ
ْ أ
Dan amil jazm itu ada delapan belas, yaitu :
َ َ َ
ما
َ َن و
ْ ِ وَإ,عاِءَ ّ ي َوالد ِ ْ َ وَ "َل" ِفي َالن ّه,عاِء َ ّ مرِ َوالد
َ
ْ م ا َْل
َ
ُ وََل,ما ّ َ وَأل,م
ْ َ وَأل,ما ّ َ وَل,م ْ َل
ر
ِ ْشعّ ذا ِفي َال ً ِ وَإ,ما َ ْ وَك َي,ما
َ ف َ ُ حي ْث
َ َ و, وَأّنى,نَ ن وَأّيا
َ ْ وَأي,مَتى َ َ وأي و، ما َ ْ وَإ ِذ,ما َ ْمه
َ َن و ْ م
َ َو
(dan idzan pada syair tertentu) .خاصة
Bab Faa’il
Faa’il adalah isim yang dirafa’kan yang disebut sebelum faa’il itu fi’ilnya. Dan faa’il itu ada dua
bagian, yaitu faa’il isim dzhahir dan faa’il isim dhamir.
Maka faa’il isim dzhahir itu seperti contoh
,ن
َ دوُ ْ م الّزي ُ قوُ َ وَي,ن َ دو ُ ْ م الّزي َ وََقا,ن ِ داَ ْ م الّزيُ قو ُ َ وَي,ن ِ دا َ ْ م الّزي َ وََقا,ٌ م َزي ْد ُ قو ُ َ وَي,ٌ م َزي ْد َ َقا
م
ُ قوُ َ وَت,ن ِ دا ْ
َ ْ ت الهِن ْ م ْ
َ وََقا,ُ ت الهِن ْد َ ْ م َ وََقا,ٌ ت هِن ْد ْ م َ وََقا,ل ُ جا َ
َ م الّر ُ قو ُ َ وَي,لُ جا َ
َ م الّر َ وََقا
َ ْ َ ْ َ ْ ْ
َ خو
,ك ُ مأ َ وََقا,ُ م الهُُنود ُ قو ُ َ وَت,ُ ت الهُُنود ْ م َ وََقا,ت ُ دا َ ْ م الهِن ُ قو ُ َ وَت,ت ُ دا َ ْ ت الهِن ْ م َ وََقا,ن ِ داَ ْ ال ْهِن
مي ِ م غَُل ُ قو ُ َ وَي,مي ِ م غَُلَ وََقا,ك َ خو ُ َم أ ُ قو ُ َ وَي,
Mubtada adalah isim yang dirafa’kan yang terbebas dari amil-amil lafadzh.
Khabar adalah isim yang dirafa’akan yang disandarkan kepada mubtada’. Contohnya :
"ن ُ ِ ن َقائ
َ مو َ دو
ُ ْ ن" َو"الّزي َ ِ ن َقائ
ِ ما ِ دا ٌ ِ " َزي ْد ٌ َقائ
َ ْ م" َو"الّزي
Mubtada itu ada dua bagian, yaitu mubtada isim dzahir dan mubtada isim dhamir
Maka Mubtada isim dzahir itu adalah sebagaimana yang telah dijelaskan sebelumnya (seperti
contoh di atas)
Mubtada isim dhamir itu ada dua belas :
ت و وأنتما وأُنتم وأنتن وهو وهى وهما وهم وهن ِ ت وأن
َ أنا ونحن وأن
: contohnya()أنا قائم( و)نحن قائمونDan apa-apa yang menyerupai contoh ini
Khabar itu ada dua bagian, yaitu khabar mufrad dan khabar ghair (bukan) mufrad.
Khabar mufrad contohnya زيد قائم
Khabar ghair mufrad itu ada empat :
1. Jar dan majrur
2. dzharaf
3. fi’il beserta faa’ilnya
4. Mubtada beserta khabarnya.
Contohnya: ()زيد فى الدار وزيد عندك وزيد قام ابوه وزيد جاريته ذاهبة
Adapun inna dan saudara-saudaranya maka sesungguhnya mereka itu menashabkan mubtada
: dan merafa’kan khabar. inna dan saudara-saudaranya adalah
ّ َ وَل َع،ت َ َ
،ل َ ْ وَل َي،نّ وَك َأ،ن ّ ِ وَل َك،ن
ّ وَأ،ن
ّ ِإ
: contohnyaص
ٌ خ َ مًرا
ِ شا ْ َت ع َ ٌ ِ دا َقائ
َ ْ وَلي،م ً ْ ن َزيّ ِإ
Makna inna dan anna adalah untuk taukid (penekanan), laakinna untuk istidraak
(mempertentangkan), kaanna untuk tasybih (penyerupaan), laita untuk tamanniy (pengandaian),
.(la’alla untuk tarajiy (pengharapan kebaikan) dan tawaqqu’ (ketakutan dari nasib buruk
Na’at itu mengikuti yang disifati pada keadaan rafa’nya, nashabnya, khafadhnya, ma’rifatnya,
:dan nakirahnya. Contohnya
َ
ِ ِت ب َِزي ْدٍ ا َل َْعاق
.ل ُ مَرْر َ ِدا ا َل َْعاق
َ َ و, ل ً ْ ت َزي ُ ِم َزي ْد ٌ ا َل َْعاق
ُ ْ وََرأي,ل َ َقا
:Ma’rifat (kata khusus) itu ada lima
: Isim Dhamir (kata ganti), contohnya .1ت
َ َ
َ ْ أَنا وَأن
َ ّ مك
:Isim Alam (nama), contohnya .2ة َ ََزي ْدٍ و
ِ وَهَؤَُل,ه
: Isim Mubham (kata tunjuk), contohnya .3ء َ َه
ِ ِ وَهَذ,ذا
ُ ل َوال ْغَُل
: Isim yang terdapat alif lam (al), contohnya.4م ُ َالّر
ُ ج
.apa-apa yang diidhafahkan kepada salah satu dari ini yang empat .5
Nakirah (kata umum) adalah setiap isim yang tersebar (beraneka ragam) pada jenisnya ,tidak
tertentu pada sesuatupun. Dan untuk memudahkannya, nakirah itu adalah setiap yang dapat
menerima alif lam, contohnyaمُ ل َوال ْغَُل ُ َالّر
ُ ج
Bab ‘Athaf
: Huruf ‘athaf ada sepuluh, yaitu
َ َ
ضِع
ِ وا َ ْ ض ا َل
َ م ِ ْحّتى ِفي ب َع ْ ِ وَل َك, وََل,ل
َ َ و,ن ْ َ وَب,ما
ّ ِ وَإ,م
ْ وَأ, وَأْو,م َ ْ َوال,واُو
ّ ُ وَث,فاُء َ ْ ا َل
.Waw, fa, tsumma, aw, am, imma, bal, la, laakin, dan hatta pada sebagian tempat
Jika kamu athafkan dalam keadaan rafa’ maka rafa’akan, dalam keadan nashab maka
nashabkan, dalam keadaan khafad maka khafadhkan, dalam keadaan jazm maka jazmkan.
: Contohnya
َ
م ْ َ م وَل ْ ق ْ َ وََزي ْد ٌ ل,رو
ُ َم ي ٍ م
ْ َت ب َِزي ْدٍ وَع
ُ مَرْر
َ َ و,مًرا
ْ َدا وَع
ً ْ ت َزي
ُ ْ وََرأي,مٌرو َ "َقا
ْ َم َزي ْد ٌ وَع
ْ قعُد ْ َي
:Contohnya
َ ْ دا ا َل َ َ ُ َ م َزي ْد ٌ أ
س
َ فَر ً ْ ت َزي
ُ ْ وََرأي,ه ُ ْ عل
ُ م ِ ٌ فعَِني َزي ْد ُ َ ف ث ُل ُث
َ َ وَن,ه َ ت َالّرِغي
ُ ْ وَأك َل,ك
َ خو َ "َقا
,Kamu ingin berkata al farasa (kuda) akan tetapi kamu ternyata salah
maka kamu ganti dengan zaidan menjadiس َ ْ دا ا َل َ
َ فَر ً ْ ت َزي
ُ ْ َرأي
(Munfashil (terpisah .2
:Maf’ul bih dhamir munfashil ada dua belas, yaitu
,م
ْ ُ وَإ ِّينناه,ما
َ ُ وَإ ِّياه,ها ّ ُ وَإ ِّياك,م
َ وَإ ِّيا,ُ وَإ ِّياه,ن ْ ُ وَإ ِّياك,ما
َ ُ وَإ ِّياك,ك َ وَإ ِّيا, وَإ ِّياَنا,ي
ِ وَإ ِّيا,ك َ إ ِّيا
.ن
ّ ُوَإ ِّياه
Bab Mashdar
Mashdar adalah isim yang dinashabkan yang datang menempati tempat ketiga dalam tashrif fi’il.
: Contohnya
ضْرًبا
َ ب
ُ ِضر
ْ َب ي
َ ضَر
َ
: Mashdar terbagi dua
Lafdzhy .1
Ma’nawy .2
Jika lafazdh mashdarnya bersesuaian dengan lafadzh fi’ilnya maka itu trmasuk mashdar lafdzhy
: contohnya
ه قَت ًْل
ُ ُ قَت َل ْت
Dan jika mashdarnya bersesuaian dengan makna fi’ilnya bukan lafadhznya maka itu adalah
: mashdar ma’nawy. Contohnya
وقمت وُُقوًفا، ,دا
ً ت قُُعو ْ َ جل
ُ س َ
Bab Haal
.Haal adalah isim yang dinashabkan yang menjelaskan tata cara yang sebelumnya samar
: Contohnya
"ت عَب ْد َ َالل ّهِ َراك ًِبا ِ َ جا" َو"ل
ُ قي ً سَر
ْ م
ُ س َ ْ ت ا َل
َ فَر ُ ْ جاءَ َزي ْد ٌ َراك ًِبا" َو"َرك ِب
َ
Haal itu pasti nakirah dan haal itu hanya terjadi setelah kalamnya sempurna dan shahibul haal itu
.pasti ma’rifat
Bab Tamyiz
Tamyiz itu adalah isim yang dinashabkan yang menjelaskan dzat yang sebelumnya samar.
: Contohnya
ن
َ ري ْ ع
ِ ش ِ ت ُ ْ شت ََريْ ِ سا" َو"ا ً فْ َ مد ٌ نّ ح َ م
ُ بَ طا َ "ما" َو ً ح َ قأ َ ب َك ٌْر
ْ ش َ َ َو"ت,"ب َزي ْد ٌ عََرًقا
ّ ف َ ّ صب
َ َ "ت
َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ
"جًها
ْ َمن ْك و ِ ل ُ م َ ج
ْ من ْك أًبا" َو"أ ِ مُ ة" َو"َزي ْد ٌ أكَر ً ج
َ ْن ن َع
َ سِعي ْ ِت ت ُ ملك َ "ما" َو ً غُل
Tamyiz itu pasti nakirah dan tamyiz hanya terjadi setelah kalamnya sempurna
Bab Istitsna
: Huruf istitsna itu ada delapan, yiatu
َ حا
شا َ َ وَع,خَل
َ َ و,دا َ َ و,واٌء
َ س
َ َ و,وى
َ س
ُ َ و,وى ِ َ و, وَغَي ُْر,إ ِّل
َ س
Maka mustatsna (kalimat yang di istitsnakan) dengan huruf illaa dinashabkan jika
: kalamnya taam mujab contohnya را ْ َس إ ِّل ع
ً م ُ ج َالّنا
َ خَر ً ْ م إ ِّل َزي
َ "دا" َو َ ْ م ا َل
ُ ْقو َ َقا
Jika kalamnya manfiy taam, maka boleh menjadikannya badal atau menashabkannya
ً ْ م إ ِّل َزي ْد ٌ" َو"إ ِّل َزي
: karena istitsna contohnya دا َ ْ م ا َل
ُ ْقو َ ما َقا
َ
:Jika kalamnya naaqish (kurang), maka i’rabnya sesuai dengan amil-amilnya,. Contohnya
ٍت إ ِّل ب َِزي ْد
ُ مَرْر
َ ما ً ْ ت إ ِّل َزي
َ "دا" َو ُ ْ ضَرب َ "م إ ِّل َزي ْد ٌ" َو
َ ما َ ما َقا
َ "
Dan Mustatsna dengan khalaa, ‘adaa, dan haasyaa maka boleh kita menashabkannya atau
: menjarkannya. Contohnya
Bab Laa
Ketahuilah! Bahwa apabila laa bertemu langsung dengan isim nakirah maka laa menashabkan
isim nakirah dengan tanpa tanwin dan tidak mengulang-ulang laa. Contohnya : في
ِ ل ُ َل َر
َ ج
ّ َال
داِر
Jika laa tidak bertemu langsung dengan nakirah maka wajib mengulang-ulang laa.
َ ل وَل ا ِم
Contohnya : ٌرأةَ ْ َ ٌ ج ّ َل ِفي َال
ُ دارِ َر
Jika mengulang-ulang laa (berarti bertemu langsung dengan nakirah), maka boleh
mengamalkannya (menjadikan laa sebagai amil yang menashabkan) atau menyia-nyiakannya.
َ ل في َالدار وَل ا ِم
Maka jika kamu suka, kamu katakan : َرأة َ ْ َ ِ ّ ُ َل َر
ِ َ ج
Dan jika kamu suka, kamu katakan:
."ٌمَرأ َة
ْ ِ دارِ وََل ا
ّ ل ِفي َال ُ َل َر
ٌ ج
ُ َ المفرد ا َل ْعَل1.
(nama-nama),م
(nakirah yang termaksud),ُصود َة
ُ ق َ ْ َوالن ّك َِرةُ ا َل2.
ْ م
(nakirah yang tidak termaksud),ة
ِ َ صود
ُ ق َ ْ َوالن ّك َِرةُ غَي ُْر ا َل3.
ْ م
(yang diidhafahkan),ف ُ ضاَ م ُ ْ َوال4.
(yang menyerupai mudhaf) ف ِ ضا َ م ُ ْ ه ِبال
ُ شِبيّ َوال5.
Adapun mufrad ‘alam dan nakirah maqsudah maka ia dimabnikan atas dhammah
ُ ج
dengan tanpa tanwin contohnya ل ُ َيا َزي ْد ُ وََيا َر
Dan tiga munada sisanya itu tidak lain dinashabkan.
Adapun khabar kaana dan saudara-saudaranya dan ismu inna dan saudara-saudaranya maka
sungguh telah diberikan penjelasannya pada bab isim-isim yang dirafa’akan begitu juga dengan
yang mengikut dinashabkan (na’at, ‘athaf, taukid, badal) telah dijelaskan disana.
Bab Isim-isim yang Dikhafadhkan (dijarkan)
Isim-isim yang dikhafadhkan itu ada tiga bagian :
1. Dikhafadhkan dengan huruf khafadh
2. Dikhafadhkan dengan idhafah
3. Dikhafadhkan karena mengikuti yang sebelumnya
Adapun yang dijarkan dengan huruf yaitu apa-apa yang dijarkan dengan huruf
ّ َ ْ َوال, َوال َْباِء,ب
ّ وَُر, وَِفي, وَعََلى,ن
ْ َ وَع, وَإ َِلى,ن
ِ َواللم,ف
ِ كا ْ م
ِ , dan dengan huruf sumpah
yaitu
َوالّتاُِء, َوال َْباُء,واُو
َ ْ ا َلdan dengan ُ من ْذ
ُ َ و,ْ مذ
ُ .
ُ غَُلdan yang dijarkan dengan
Adapun yang dijarkan dengan idhafah maka contohnya: ٍم َزي ْد
idhafah itu ada dua, pertama yang ditaqdirkan dengan lam dan kedua yang ditakdirkan dengan
min.
ُ غَُل
Maka yang ditaqdirkan dengan lam contohnya: ٍم َزي ْد
Dan yang ditaqdirkan dengan min contohnya: ٍديد
ِ ح
َ م
ُ َ خات
َ َساٍج و
َ ب
ُ خّز وََبا ُ ْث َو
َ ب
-Allah Maha Mengetahui kebenaran-