Tim Penulis
Petunjuk Penggunaan
..
kata dalam bahasa
(..)
adalah kata atau kalimat
e
vocal e pada kata;
Kampung Nelayan
Kampung nelayan teng kabupaten Cirebon niku katah , diantawise
yaiku Bondet . template kinten-kinten 2 km teng arah ngaler gunung jati.
Disebat kampong nelayan amargi sebagian ageng kasabe ngilari ulam
teng laut. Wonten ingkang dados juragan , atanapi kalah ngi ing kang
dados bidak.
Biasae para nelayan kesah teng laut jam gangsal, enjing. Wangsule jam
tiga sonten. Sengiyen para nelayan ndayung ngge nggerak aken baitae
lan keasang layar supados baitae kesurung angin saingga saged
ngenlengaken tenaga. Saniki meh sedayae sampun nggunakaken mesin
atanapi
sanes hak ngge para neneman ingkang siweg kas maran
dumateng lare perawan. Tembung layar saged didamel wangsalan ngge
ngrayu utawi nyatakaken katresnae, yaiku lawon putih teng baita, mung
sira siji kang sum layan. Artose kados meketen , lawon putih teng baita
maksade niku layar, tujuane mengsira siji kang sun layan lajeng lare gadis
ingkang di tresnai njawab ngi nggunakaken wangsalan, yaiku iwak dawa
ning leleran, mung sampeyan kang sumpiluluti. Artose kados meketen ,
iwak dawa ning leleran maksade welut, tujuane mung sampeyan kang
sum piluluti.
Pekasilan ulame disade teng TPI. Para pedagang ulam lan sinten
mawon angsal tumbas carae nglelang ulam niku. Baiasae ulam ingkang
kraose eca di bakta wangsul seperlue ngge lawuhan sekeluarga teng
griya.
Yatra saking lelangan dibagi sesuai sareng kerjaan lan ingkang sampun
disepakati antawis juragan lan bidak.
Para pedagang ulam nyade teng kios-kios ulam ingkang sampun
disediakaken. Wonten ngik kang disade teng peken lan di awetaken carae
direndem kaliyan toya saem lajeng digaringkaken. Bilih pekasilan mbludak
, dikintun teng daerah-daerah ingkang merlu aken.
Unggal naun diwonten aken acara adat nadraan. Istilah nadran
saking tembung nazar, ingkang tujuane ngungkap aken rasa syukur
dumateng Allah swt Tuhan yang Maha Esa, sebab sampun nyukani rejeki
saking laut.
Prosesi nadran, yaiku diawali donga sesarengan, dilajengaken nglarung
sirah mahesa teng laut. Larungan nika diiringi baita-baita nelayan sareng
mbakta sanak sedereke. Teng tepung wates toya ijem, larungan dipun
lepas.
Kampung Nelayan
Kampung Nelayan di KAbupaten itu banyak, diantaranya adalah
Bondet. Letaknya Kira-kira 2 Km kea rah Utara Gunung Jati. Disebut
kampong nelayan karena sebagian besar mata pencarian wargannya
mencari ikan dilaut. Ada yang menjadi Juragan Ku, tetgapi banyak pula
yang menjadi bidah Ku. Biasanya para nelayan berangkat kelaut jam
lima pagi pulang jam empat sore.
Dahulu para nelayan mendayung untuk menggerakan perahunya dan
memasang layar agar perahunnya terdorong angin sehingga dapat
meringankan tenaga. Sekarang hampir semuannya sudah menggunakan
mesin akan tetapi lain halnya bagi para pemuda yang sedang jatuh hati
kepada anak gadis. Kata layar bisa dibuat wongsalanku untuk merayu
dan menyatakan cintanya yaitu Lawon putih teng baita, mema sira siji
kang sumlayariku, artinya sebagai berikut lawon putih teng baita
maksudnya adalah layar, tujuannya merung sira siji kang lun lauari,
hanya kau seorang yang aku tuju atau cintai.
Kemudian anak gadis yang dicintai menjawab juga menggunakan
wangselanku yaitu iwak dawa ning leleran, mung sampean kang
sumpililitiku artinya sebagai berikut iwak dawa ning leleran ku, ikan
panjang diatas hamparan lumpur, maksudnya welutku belut, tujuannya
mung sampean kang sun pilucuti ku hanyedingkan yang akan ikuti.
Penghasilan ikannya di jual di TPI, para pedagang ikan dan siapa
saja boleh membeli dengan cara melelang ikan itu. Biasannya ikan
rasannya enak dibawa pulang seperlunya untuk lauk pauk sekeluarga
dirumah. Uang dari lelangan dibagi sesuai dengan perjanjian yang telah
disepakati antara juraganku dan bidak ku.
Para pedagang ikan menjualnya di kios-kios ikan yang telah disediakan.
Adapula yang dijual dipasar dan diawetkan dengan cara direndam dengan
airgaram kemudian dikeringkan. Jika penghasilan nelayan membludak,
dikirim kedaerah-daerah yang memerlukan.
Tiap tahun diadakan acara adat nadran, Istilah nadran dan kata
nazar yang tujuannya mengungkapkan rasa syukur kepada Allah Tuhan
Yang Maha Esa , sebab telah memberi rizki dari dari laut. Prosesi nadran
yaitu diawali doa bersama, dilanjutkan melarung kepala kerbau ke laut .
larungan itu di iringi perahu perahu nelayan dengan membawa sanak
keluarga . Di perbatasan air hijau, larungan di lepas adapun perahuperahu nelayan pasang jangkar berhenti . mereka makan bersama denga
kerabatnya masing-masing.
TENG GRIYA
Mang Jaya gesang sareng sema lan pecil-pecile. sema pak jaya
namie sakinah, sedang pecil pentami niku jaler namie taman lan rayine
estri namie siti. Pecil-pecile nyebat dumateng bapake niku mamang lan
dumaten ibue niku mimi. Sebatan mamang lan mimi niku ciri khas teng
Cirebon, sebatan kasebat ngandung utawi nggadahi falsafah.
Ke gesangane keluar mang jaya saking pekasilan tetanen.
Nggangge nambih pekasilane disambi ternak minda. Minda ing kang
digadahi wonten gangsal, setunggal bandot lan sekawan estri. Sedintendintene mang jaya ten sabin, wonten mawon ingkang dikerjakaken.
Diantawise yaiku ndangdosi galeng bari mbabad suket ingkang wonten
teng galeng nggunakaken pedang, mantun , nglebetaken toya teng sabin
lan sanese. Sesampune kerja teng sabin, mang jaya ngarit nggangge
nyukani dahar mindae. Kadang kadang kerjaan niku direwangi dening,
pecile lan semae.
Sewangsule saking sabin, mang jaya tangled dumateng pecile, cung
taman sira siweg punapa? Kula siweg ngerjakaken PR Bahasa Cirebon,
ngentos ngoko sareng bebasan, angel pinda pak! Jawab Taman , ah niku
sih gampil cung, mulane yen wiraos sareng mamang, mimi lan tiyang ing
kang langkung sepuh biasakaken ngangge bebasan, supados saged lan
lancer. Niku artose njagi kesopanan ugi ngormati tiyang sepuh utawi
tiyang ingkang langkung sepuh. Ugi supados mboten dianggep bahasa
Cirebon niku bahasa kasar lan ingkang langkung penting malih supados
tiyang ceribon nggadahi jati diri.
Sementawis niku mimi sakinah direwangi siti siweg nyediakaken
dahar sareng lawuhan sewontene lan jangan sambel godog bari mbakta
jangan teng mangkok , siti wiraos piyambekan, suantene alon samarsamar. Wiraose Siti kados meketen,
Naboh dodog,
Sing semanget
Sambel godog
Eca sanget.
Atanapi suantene siti niku samar-samar, namung kepireng dening mimi
sakinah. Nonten mimi sakinah wiraos teng siti, nok sira pinter gawe
parikan!
Siti namung mesem mesem mawaon, miring ucapan mimie. Lajeng mimi
nerasaken wiraose, mimi ugi saged damel parikan pan mimi sengiyene
wektos nenemen milet grup genjring acrobat putri. Asring dikengken
nembang, bentuk saire parikan, atanapi nok awas sampun salah . parikan
niku benten sareng wangsalan, mboten kenging dicampur adukaken
mawaon kados mbanyu rawa. Hal niku saged nyesataken .
Mimi mboten ilok jambu alas sebab ngeraos isin jejaluk mawon.
Mengko bae nok nembange, saniki dahar mawon krihin sareng sareng
kaliyan mamang lan kang taman. Nggih mi! jawab siti
Dirumah
Pak jaya hidup bersama istri dan anak-anaknya, istri pak jaya
bernama Sakinah sedangkan anak pertama itu namanya Taman dan
adiknya perempuan bernama Siti.
Memanggil anak-anaknya kepada bapaknya itu mamang dan kepada
ibunya itu mimi. Mamang dan mimi itu ciri khas dicirebon sebutan
tersebut mengandung falsafah.
Kehidupan keluarga pak Jaya dari hasil pertanian untuk menambah
penghasilannya sambil berternak kambing, kambing yang dimiliki ada
lima satu jantan dan empat betina. Sehari hari pak jaya kesawah ada
saja yang dikerjakannya. Diantaranya adalah memperbaiki pematang
sambil memangkas rumput yang ada di pematang menggunakan pedang,
mencabuti tanaman liar yang tumbuh disekitar tanaman padinya,
memasukan air disawah dan sebagainya. Seusai bekerja disawah, pak
Jaya mencari rumput untuk member makan kambingnya, kadang-kadang
pekerjaan itu dibantu anak dan istrinya.
Sepulang dari awah, pak Jaya bertanya kepada anaknya, nak Taman
kamu sedang apa. Saya sedang mengerjakan PR bahasa Cirebon,
mengganti ngoko dengan bebasan sukar sekali pak, jawab taman, ah itu
sih gampang nak! Makanya kalau berbicara dengan bapak, ibu dan orang
yang lebih tua biasakan menggunakan bebasan, supaya bisa dan lancar.
Itu artinya menjaga kesopanan dan juga menghormati orang tua atau
orang yang lebih tua. Juga supaya jangan dianggap bahwa bahasa
Cirebon itu bahasa kasar dan yang lebih penting lagi supaya orang
Cirebon memiliki jati diri.
Sementara itu ibu sakinah dibantu siti menyediakan makan dengan
lauk pauk seadanya dan sayur lodeh. Sambil membawa sayur lodeh
dimangkok, siti bicara sendirian, suarannya pelan samar-samar bicaranya
siti begini :
Mukul dodog
Yang semangat
Sayur lodeh
Enak sekali
Walaupun suara siti samar-samar, namun masih terdengar mimi sakinah.
Kemudian mimi sakinah berbicara sama siti, nak kamu pinter membuat
parikan! Siti hanya senyum-senyum saja mendengar ucapan ibunya.
Kemudian ibu meneruskan ucapannya, ibu juga bisa membuat parikan,
ibu dulunya waktu remaja ikut grup genjring acrobat putrid, sering disuruh
nyanyi. Bentuk syairnya parikan tetapi nak awas jangan salah parikan itu
berbeda dengan wangsalan jangan dicampur adukkan saja seperti air
rawa. Hal itu bisa menyesatkan mimi tidak pernah jambu alas an sebab
merasa malu meminta-minta saja.
Nanti saja nak nyanyinya sekarang makan saja dulu bersama-sama
dengan bapak dan kak taman. Ya bu jawab Siti. Rasika sekeluargi dahar se
sarengan linggih sesila teng klasa.
Pitakenan (pertanyaan) lan jawaban!
1. - Sinten name pecil-pecile mang jaya?
(siapa nama anak-anak Pak jaya?)
+ Nami pecil-pecile mang jaya niku taman lan siti
(nama anak-anak pak jaya itu taman dan siti)
2. punapa pedamelane pak jaya?
( apa pekerjaan pak Jaya)
+ pedamelane pak jaya tetanen
( pekerjaannya pak jaya bertani)
3. - Pinten minda ingkang di gadahi Mang Jaya?
(Berapa kambing yang dipunyai pak jaya?
+ Minda ingkang di gadahi mang jaya wonten gangsal.
(kambing yang dipunyai mang jaya ada lima)
4. - Wiraos dumateng tiyang sepuh langkung sae kepripun?
(bicara kepada orang tua lebih bagaimana?)
+ Wiraos dumateng tiyang sepuh langkung sae kaen bebasan
(bicara kepada orang tua lebih baik menggunakan babasan)
5. - Jangan punapa ingkang di damel mimi sakinah?
(Sayur apa yang dibuat ibu sakinah?)
Kosakata:
1 = setunggal
2 = kalih
3 = tiga
4 = sekawan
kawanlikur
5 = gangsal
selangkung
6 = nem
7 = pitu
8 = wolu
9 = sanga
10 = sedasa
tigangdasa
11 = sewelas
12 = kaliwelas
13 = tiga welas
14 = kawan welas
21 = selikur
22 = kalilikur
23 = tigalikur
24
15 = gansal welas
25
16
17
18
19
=
=
=
=
nem belas
pitu las
wolu las
sangalas
20 = kalidasa
26 = nemlikur
27 = pitulikur
28 = wolulikur
29 = sangalikur
30
=
40 = kawandasa 50 = seket
( hidung )
60 = sewidak
tengkureb ( tengkurap)
mripat
( Mata)
Rema
( Rambut )
Sirah
(Kepala )
Driji
( jari )
Bobotan ( kandungan )
seni
( kencing )
Tetoya
Rasukan (pakaian )
sawer
( ular )
Pendaharan (perut )
paksi
( burung )
Siti ( Tanah )
sarem
(garam )
Wiyar (luas)
krambil
(kelapa)
Banon ( bata )
1. Gadah (punya)
.
2. Pantun (padi)
.
3. Gampil (mudah)
..
4. Tilem (tidur)
..
5. Rasukan (pakaian)
Bacaan
DI KANTOR
Pagi itu cuaca tampak cerah. Lalu lalang di jalanan belum begitu
ramai. Orang-orang
masih sibuk dengan aktivitas di rumahnya
masing-masing. Sementara itu Mang Toyib yang telah berumur lebih
dari lima puluh tahunan tampak menaiki sepedanya yang sudah tua .
Dengan naik sepeda ia bergegas menuju kantor tempatnya bekerja.
Sudah dua puluh tahun ia bekerja sebagai penjaga kantor. Setiap hari
Mang Toyib datang pagi-pagi sebelum karyawan lainnya datang.
Sesampainya di kantor Mang Toyib meletakkan sepeda di dalam
bangunan yang terletak di samping belakang kantor. Bangunan itu
sebagian dijadikan untuk gudang, sebagian untuk dapur, dan sebagian
lagi dijadikan ruang tempat melepaskan lelah. Ia berganti baju
dengan baju khusus untuk bekerja. Baju yang bersih disimpan dalam
ruang itu.
Kemudian Mang Toyib membuka pintu kantor. Dibukanyalah jendela
satu persatu. Udara segar masuk ke dalam ruang kantor. Ia
mengambil sapu ijuk. Ruang-demi ruang di sapunya. Selesai menyapu
ia mengepel lantai. Semua ruang dipel sehingga lantai tampak
mengkilat.Kemudia ia masuk ke gudang perlu mengambil lap. Meja,
kursi, lemari dan yang lainnya dilap sampai benar-benar kelihatan
bersih. Tiada lagi debu yang menempel pada perabotan kantor.
Semua pekerjaan dikerjakannya dengan rasa senang hati.
B. Pitakonan Wacan
Jawaben pitakenan ing andap niki kaliyan ngangge basa
bebasan !
1. Punapa mawon tugas kepala kantor niku?
( Apa saja tugas kepala kantor itu? )
Tugas kepala kantor niku ngatur lan ngrampungaken pedamelan lan
masalah kang wonten kaitane kalian kantor ).
( Tugas kepala kantor itu mengatur dan menyelesaikan pekerjaan
dan masalah yang berkaitan dengan kantor ).
2. Sanese dinten Senen kapan malih kantor ngawontenaken upacara?
( Selain hari Senin kapan lagi kantor mengadakan upacara?
yaiku memperingati hari-hari besar, kados dene Dinten Ulang Tahun
Kemerdakaan lan sapanunggale.
..
.
2. sadean peken teng macem-macem katah barang
(jualan-pasar - di - macam-macam - banyak - barang)
...
..
.
4. ditebihi lare rencang-rencange nakal niku ingkang
dateng bade
(dijauhi, anak, teman-temanya, nakal, itu, yang, oleh, akan)
..
.
5. guru kedah tiyang sepah kita saged ngormati kaliyan
(GURU, HARUS, ORANG TUA, KITA, BISA, MENGHORMATI, DAN
.
a. Kosakata
umur
= yuswa
- umur
dugi
enjing
wingking
sedaya
= rawuh
= enjang = pengker = sedantenndodok
teka
esuk
buri
kabeh
ajeng
= bade
- arep
wangsul
kula
mripat
linggih
=
=
=
=
- balik
- isun
- mata
-
kondur
dalem
sotya
pinarak
D. Pranata Basa :
a. Damela ukara ngangge bebasan ngangge tembung teng
andap niki !
-
Suwantene (suaranya) :
.
Gemujeng (tertawa) :
.
Lintang (lewat)
.
Sampun (sudah) :
.
Sampun (jangan) :
.
.
2. Upami diundang kedah ( mlajeng mirengaken dugi ).
( Jika dipanggil harus ( lari mendengarkan datang ).
.
3. Topi niku dienggee dateng ( mestaka grana talingan ).
Topi itu dipakainya di ( kepala hidung telinga ).
.
4. Biasane tiyang ( sakit - sare nyambut damel ) niku teng
waktos dalu.
( Biasanya orang ( sakit tidur Bekerja ) itu di waktu malam.
.
5. Tiyang dedonga ( nyambut nyukani nyuwun ) diparingi
slamet.
( Orang berdoa ( meminjam member meminta ) diberi
selamat.
.
E.
Wicara / Ngarang
- Coba critakaken : Upacara Nadran
A.
Wacan
TENG SEKOLAH
Sengiene teng dusun Bumi Segandhu mung wonten satunggal
sekolah mawon. Karenten penduduke sanget katah maka gedong
sekolah niku boten cekap nampung lare-lare kang sekolah. Nunten
pemerentah mbangun malih. Saniki sampun wonten kalih sekolah
dasar negri.
Nami kula Syifa. Kula saniki kelas sekawan. Rencang-rencang
kula sanget katah. Wonten sing name Yusrin, Ledy, Habibah, Dilah lan
maksi katah malih.
Saben dinten kula kesah sekolah sareng-sareng. Keranten sekolahe
caket dados mungan lumampah mawon. Teng salebete perjalanan
sekolah kula sering cogreg-guyon. Upami dinten piket kula sarencang
dugi langkung enjing. Kaleresan kula tiyang gangsal saregu piket.
Jam pertami niku jam pelajaran olah raga. Atanapi lare-lare
mlebet teng kelas riyin. kangge maos donga sesarengan. Sesampune
maos donga nunten kaliyan ngangge rasukan olah raga lare-lare
dibakta Ibu Guru kesah teng lapangan. Ibu Guru ugi ngangge rasukan
olah raga. Teng rika resika nglakokaken olah raga senam. Salah
setunggal lare dikengken ngadeg teng ajeng iring-iringan kaliyan Ibu
Guru. Piyambeke didadosaken contoh kangge rencang-rencange.
Saben gerakane kedah sami kaliyan niru lare kang teng ajeng. Larelare suka pelajaran olah raga.
Rasika nyumerapi yen kaliyan
nglampai olah raga dados aken badan sehat.
Sesampune pesta senam, lare-lare wangsul malih teng sekolah. Rasika
disukani waktos kangge ngaso.
Dinten niku wonten pelajaran Ilmu Pengetahuan Alam. Ibu Guru
Ayuningsih nerangaken masalah tetaneman. Nami-nami bagian saking
tetaneman, cara yebarakene, gunane lan sanes-sanese.
Ibu Guru criyos : Anak-anak, teng umume saben wiwitan nggadahi
uwit, oyod, ron, ugi sekar lan woh. Tapi niku gan boten sedaya
taneman nggadani kados makaten niku, keranten katah ugi taneman
kang boten nggadahi sekar lan woh
Sementawis Ibu Guru nerangaken, lare-lare memperatiaken
kaliyan lrese-leres. Ibu Guru nerangaken panjang-lebar masalah
taneman. Nunten diwontenaken Tanya-jawab. Lare-lare nakekaken
masalah-masalah kang dereng dipahami.
teng akir pengajaran, Ibu Guru nyukani tugas kerja kelompok.Saben
kelompok disukani tugas sing benten-benten. Wonten kelompok sing
disukani tugas ngilari wijil-wijilan sing berkeping tunggal. Wonten ugi
Bacaan
DI SEKOLAH
Dulunya di desa Bumi Segandu hanya ada satu sekolah dasar
saja. Karena penduduknya sangat banyak maka gedung sekolah itu
tidak cukup untuk menampung anak-anak yang bersekolah. Kemudian
pemerintah membangun lagi. Sekarang sudah ada dua sekolah dasar
negeri.
Nama saya Syifa. Saya sekarang kelas empat. Teman-teman
saya sangat banyak. Ada yang bernama Yusrin, Ledy, Habibah, Dilah
dan masih banyak lagi.
Setiap hari saya berangkat sekolah bersama-sama. Karena letak
sekolahnya dekat maka hanya berjalan kaki saja. Dalam perjalanan ke
sekolah kami sering bersenda-gurau. Jika bagian hari piket saya
beserta teman datang lebih pagi. Kebetulan kami berlima satu regu
piket.
Jam pertama adalah jam pelajaran olah-raga. Tetapi anak-anak
masuk ke dalam kelas dulu untuk membaca doa bersama. Selesai
membaca doa kemudian dengan berpakaian olah raga anak-anak
dibawa oleh Ibu Guru ke tanah lapang. Ibu Guru pun memakai pakaian
olah raga. Di sana mereka melakukan olah raga senam. Salah satu
anak disuruh berdiri di depan berdampingan dengan Ibu Guru. Ia
dijadikan contoh bagi teman-temannya. Setiap gerakannya harus
sama dengan meniru anak yang di depan. Anak-anak senang dengan
pelajaran olah raga. Mereka mengetahui bahwa dengan berolah raga
maka badan akan menjadi sehat.
Seusai senam, anak-anak kembali ke sekolah. Mereka diberi waktu
sebentar untuk melepaskan lelah.
Hari itu ada pelajaran Ilmu Pengetahuan Alam.
Ibu Guru
Ayuningsih menerangkan masalah tumbuh-tumbuhan. Nama-nama
bagian dari tumbuh-tumbuhan, cara berkembang biaknya, faedah
dan sebagainya.
Ibu Guru berkata : Anak-anak, pada umumnya setiap pepohonan
mempunyai batang, akar, daun, juga bunga dan buah. Tapi itu juga
tidak semua tetumbuhan memiliki yang seperti itu, karena banyak
juga tumbuh-tumbuhan yang tidak mempunyai bunga dan buah.
B.
Pitakonan Wacan
( Pertanyaan Bacaan )
1. Wonten pinten saniki sekolah sing wonten dateng desa Bumi
Segandu?
( Ada berapa sekarang sekolah yang ada di desa Bumi Segandhu? )
C.
- nami
= asma
- sengien = rumiyin
criyos
=
- miring = midanget
Pranata Basa
a. Damela ukara kaliyan tembung-tembung teng andap niki !
( Buatlah kalimat dengan kata-kata di bawah ini ! }
1.
2.
3.
4.
5.
mirengaken
nyerios
mbakta
kesah
lumampah
:
:
:
:
:
sepen
sengit
andap
sekedik
padem
Wicara ( Ngarang )
Carita lucon :
Negari Mestakanira
Dateng negari Mestakanira wonten satunggaling wana kang
kasebat Alas Remaraya, kang kawontenane ruwed ngampred boten
A. Wacan
MASJID
Masjid niku tempat ibadah lan pusat kegiatan Umat Islam. Mila
saking niku masjid nggadahi posisi ingkang strategis salebete usaha
ningkataken ketaqwaan dumateng Gusti Allah Subhanahu wa Taala.
Ing salebete mujudaken aktipitas masjid kodia wahana mbina
umat Islam kedah wonten aktipitas kang tertib, teratur, berdayaguna
lan berhasilguna, mila saking niku kedah dibentuk Dewan
Kemakmuran Masjid ( DKM ).
Dewan Kemakmuran Masjid nggadani tugas ngatur, nata,
ngelola lan nyejahterakaken masjis saengga masjid leres-leres
nggadani fungsi kang kados mestine.
Sanese masjid ngrupakaken tempat kangge sholat, ugi masjid saged
didadosaken panggenan kegiatan-kegiatan umat Islam, kados dene :
blajar ngaos, musyawarah keagamaan, mempringati hari-hari besar
Islam, lan sanes-sanese.
Sementawis niki boten sekedik masjid sing nglakukaken kegiatan
sedinten-dintene namung kangge digunakaken panggenan sholat
jamaah gangsal waktos, disamping kangge berjamaah sholat Jumat.
Malahan teng salebete sholat gangsal waktos namung dipileti pinten
tiyang mawon.
Sanaosa mekaten sampun katah masjid kang sampun nglakukaken
kegiatan-kegiatan sanese disamping sholat berjamaah gangsal waktos
kaliyan jumlah mamum ingkang katah.
Bacaan
MASJID
Masjid adalah tempat ibadah dan pusat kegiatan Umat Islam.
Oleh karena itu masjid memiliki posisi yang sangat strategis dalam
upaya peningkatan ketaqwaan terhadap Allah Subhanahu wa Taala.
Di dalam mewujudkan aktivitas masjid sebagai wahana pembinaan
umat Islam harus ada aktivitas yang tertib, teratur, berdayaguna dan
berhasil guna, maka dari itu harus dibentuk Dewan Kemakmuran
Masjid (DKM).
Dewan Kemakmuran Masjid bertugas mengatur, menata, mengelola
dan mensejahterakan masjid sehingga masjid benar-benar berfungsi
sebagaimana mestinya.
Selain masjid merupakan tempat mengerjakan sholat, juga masjid
dapat dijadikan tempat kegiatan-kegiatan umat Islam, seperti : belajar
mengaji, musyawarah keagamaan, peringatan hari-hari besar Islam,
dan lain sebagainya.
Sementara ini tidak sedikit masjid yang melakukan kegiatan routin
sehari-harinya hanya digunakan untuk tempat sholat berjamaah lima
waktu, disamping untuk berjamaah sholat Jumat. Bahkan dalam
sholat lima waktu hanya diikuti oleh beberapa orang saja.
B.
Pitakonan Wacan
T- Punapa artose tembung masjid niku?
J - Menurut bahasa tembung masjid artosipun panggenan sujud.
Sedeng minurut istilah masjid artosipun panggenan sholat.
T- Pada umume panggenan punapa masjid niku?
J - Pada umume masjid punika panggenan sholat.
T- Punapa masjid niku namung kangge digunakaken panggenan sholat
mawon?
J - Boten, masjid saged digunakaken kangge kegiatan sanese.
T- Kegiatan punapa mawon sing saged dikerjakaken dateng salebete
masjid?
J - Kegiatan sing wonten sangkut paute kaliyan keagamaan.
( panggenan
ibadah tiyang Tionghoa )
4- wihara
=
.. ( panggenan ibadah
umat Budha )
5- kuil
=
( panggenan ibadah umat
Hindu )
b. Isien titik-titik kelawan milih tembung kang tepat !
1. Saben enjing lan sonten kula .. supados tetep sehat. niti
2. Supados dados tiyang pinter kula kedah ..- ngilari
3. Kula kesah teng Jakarta sepur.
- siram
4. Nelayan .. ulam dateng seganten.
- sare
5. Upami wanci dalu tiyang-tiyang sami - sinau
c. Apa
1.
2.
3.
4.
5.
D. Pranata Basa
a. Gaweyen ukara nganggo tembung-tembung iki !
1. sareng-sareng :
2. kekesahan :
3. ningali
:
4. wedos
:
5. dalu
:
Cangkriman :
Pitakonan !
1. Wong apa sing nggal diundang mangan manek?
2. Barang apa, sing gawe ora ngenggo, sing ngenggo ora weruh, sing
weru ora gelem ngenggo?
3. Dicegot nyalat dawa, disambung nyalat cindek, apa ayo?
4. Tuwa endi Ki Riman bari Ki Rimen?
5. Bebek saatus nggebur ning sumur siji kari pira?
Jawaban.
1. Wong sing lagi menggawe ning jero sumur ( nguras sumur,
ngeduk sumur ).
2. Katil atawa luwat.
3. Padasan atawa pancuran.
4. Tuwa Ki Rimen, sebab :
- Jare wong sing ning umah : Los Kirimen bapanira
ning sawah!
- Jare wong sing ning sawah: Lah sih Kiriman wis
teka .
( Sebab sing diucapakene ulu Kirimen, maka sing
tuwa ya Kirimen ).
5. Jawabane bisa 3 werna :
- Kari 99, sebab sing siji nggebur ning jero sumur.
- Kari 1, sebab sing 99 lunga ( ninggalaken sumur ).
A.
Wacan
a. ( Basa Bebasan )
BANJIR
Dusun Bumi Segandhu saben taune upami usum jawo niku
mesti kenging banjir. Banjire boten tanggel-tanggel enggih punika
sampe sainggile btise tiyang sepah. Teki teki griya katah kang
sami kelem. Punapa malih tiyang kang griyane teng panggenan
kang lebak. Tapi upami banjir dugi lare-lare sami seneng sebab
saged dolanan oyok-oyokan atanapi geburan dateng banjiran.
Punapa sebabe Dusun Bumi Segandhu saben naun kenging
banjir? Niki boten sanes ingkang dados penyebabipun enggih
punika :
Setunggal, sebab dusun Bumi Segandhu panggenane dateng
panggenan ingkang lebak dibandingaken kaliyan dusun-dusun
sanes.
Kaping kalih, sebab dusun Bumi Segandhu dilintangi satunggaling
lepen ingkang nami lepen Sigranala ingkang sumber toyae saking
pinten-pinten dusun sanes, sedeng sing kangge mbirat toyae
namung setunggale lepen ingkang ciut tur cethek.
Banjir wau saged asate sesampune kalih dinten. Niku gan upami
boten jawoh malih. Nanging upami jawohe teras-terasan banjire
nambih inggil lan asate sampe pinten-pinten dinten.
Kawontenan ingkang mekoten wau ndadosaken pemikiran
pemerentah. Milane pemerentah nunten ngeruk lepen Sigranala
sing milie dumugi dumateng seganten. Dateng sebelah wetan sing
waue wonten dam dibongkar. Tanggul lepene diinggili sampe
setengah meter.
Saniki dusun Bumi Segandhu sampun boten kenging banjir malih
karenten pembuangan toyae lancar. Punapa malih margi antawis
Gesik-Nangune sampun diinggili sampe setengah meter langkung.
lemah biyek
><
diduwuri
><
dikeruk
><
asat
>< ...
2.
3.
4.
5.
D. Pranata Basa
a. Gaweyen ukara nganggo tembung-tembung iki !
1.
dahar:
2.
nyuwun
:
...........
3. dugi
:
........
..................
4. mbakta :
.
..................
5. benter :
........
b. Ucapaken kelawan ucapan kang bener !
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
b. meri
c. blengur
b. kebo
c. gajah
b. kiyik-kiyik
c. ngeong
b. manggar
c. drenges
E. Wicara / Ngarang
- Coba critakaken : Peringatan Maulud Nabi .
F. Apresiasi Sastra
MASJID
Masjid enggih punika panggenan ibadah kaliyan pusat kegiatan Umat
Islam. Mila saking punika masjid anggadahi posisi ingkang pas ing
F. Apresiasi Sa
JENIS SOAL :
m.Ukara ingisor iki Bener ta Salah ?
(BS)
n. Jawaben pitakonan ingisor iki kelawan tepat !
( Pertanyaan bacaan )
o. Isien titik-titik kelawan milih tembung sajerone kurung !
( Memilih )
p. Apa kosok-baline (kebalikane) tembung kang digaris ?
( Lawan kata )
q. Tembung apa sing pada artine karo tembung-tembung iki
?
( Padan kata )
r. Isien titik-titik kelawan milih tembung iring tengen !
( Menjodohkan )
s. Gawea ukara kelawan nganggo tembung-tembung ingisor
iki !
( Membuat kalimat )
t. Apa artine tembung kang digaris ?
( Arti kata )
u. Isien titik-titik kelawan tembung kang tepat !
( Isian )
v. Gaweyen pantun sederhana.
w. Jawaben cangkriman (badekan) ingisor iki!
x. Susunen tembung-tembung ingisor iki dadi ukara !
( Menyusun Kata )