LEMBAR PENGESAHAN

JUDUL : GAMBARAN PENGETAHUAN, SIKAP DAN PERILAKU

MASYARAKAT TENTANG PENGGUNAAN JAMBAN SEHAT DI

JOROK TIRAM DESA BATU PUTIH KECAMATAN TALIWANG

KABUPATEN SUMBAWA BARAT 2017

PENYUSUN : dr. Bernas Arion Napitupulu

MENYETUJUI DAN MENGESAHKAN

Taliwang, 17 Maret 2017

Pendamping

dr. Hj. Dwidia Mertasari, MPH

NIP 196904182002122009

Mini Project Puskesmas Taliwang Page i

 KATA PENGANTAR

Puji syukur kehadirat Allah Yang Maha Kuasa atas segala berkah dan karunia-Nya
sehingga penulis dapat menyelesaikan mini project ini tepat pada waktunya. Laporan hasil
penelitian mini project ini disusun sebagai rangkaian tugas dalam menyelesaikan program
dokter internsip periode 2016/2017.
Selama pelaksanaan dan penyusunan karya tulis yang berjudul Gambaran
Pengetahuan, Sikap dan Perilaku Masyarakat Tentang Penggunaan Jamban Sehat Di Jorok
Tiram Desa Batu Putih Kecamatan Taliwang Tahun 2017 ini, penulis banyak mendapat
bantuan dari berbagai pihak. Dengan segala kerendahan hati, penulis ingin menyampaikan
ucapan terima kasih dan rasa hormat kepada :
1. Bapak Ns. Aguslan Effendi, S.Kep selaku Kepala Puskesmas yang telah membantu
terlaksananya mini project ini
2. dr. Hj. Dwidia Mertasari MPH selaku pendamping dokter internsip di Puskesmas
Taliwang
3. drg. Ni Nyoman Wulan Sari sebagai Penangggung Jawab UKM Puskesmas Taliwang
4. Ibu Yuharti, S.Kep sebagai penanggung jawab Program Promosi Kesahatan
5. Ibu Enny Novianty, A.Md.Kep sebagai koordinator pelaksana program P2M dan Ibu
Neni Hartati, SKM sebagai koordinator pelaksana program Kesling yang telah
membantu terlaksananya mini project ini
6. Bapak Kepala Desa Batu Putih
7. Bapak Kepala Dusun Jorok Tiram
8. Masyarakat Desa Jorok Tiram
9. Seluruh staf dan karyawan Puskesmas Taliwang
10. Pihak lain yang tidak dapat penulis sebutkan satu per satu
Semoga tulisan ini dapat memberikan sumbangan ilmiah dalam bidang kesehatan
dan dapat bermanfaat bagi masyarakat.
Taliwang, 17 Maret 2017

Penulis

Mini Project Puskesmas Taliwang Page ii

 DAFTAR ISI

Hal.
LEMBAR PENGESAHAN ................................................................................................. i
KATA PENGANTAR .......................................................................................................... ii
DAFTAR ISI......................................................................................................................... iii

BAB 1 PENDAHULUAN .................................................................................................. 1

1.1 Latar Belakang .................................................................................................. 1
1.2 Rumusan Masalah ............................................................................................. 2
1.3 Tujuan Penelitian .............................................................................................. 2
1.4 Manfaat Penelitian ............................................................................................ 2

BAB 2 TINJAUAN PUSTAKA......................................................................................... 3

2.1 Pengertian Jamban ............................................................................................ 3
2.2 Jenis-Jenis Jamban Sehat .................................................................................. 4
2.3 Persyaratan Jamban Sehat................................................................................. 5
2.4 Manfaat dan Fungsi Jamban Sehat ................................................................... 6
2.5 Pemeliharaan Jamban ....................................................................................... 7
2.6 Faktor-Faktor yang Memengaruhi Penggunaan Jamban .................................. 7
2.6.1 Pengetahuan ............................................................................................ 7
2.6.2 Sikap ....................................................................................................... 8
2.6.3 Perilaku ................................................................................................... 8
2.6.4 Dukungan Tokoh Masyarakat ................................................................. 9

BAB 3 KERANGKA KONSEP DAN DEFINISI OPERASIONAL.............................. 10

3.1 Kerangka Konsep Penelitian ............................................................................10
3.2 Definisi Operasional ......................................................................................... 10
3.3 Aspek Pengukuran ............................................................................................ 10

BAB 4 METODE PENELITIAN........................................................................................ 12

4.1 Desain Penelitian .............................................................................................. 12
4.2 Waktu dan Tempat Penelitian...........................................................................12
4.3 Populasi dan Sampel Penelitian ........................................................................12

Mini Project Puskesmas Taliwang Page iii

 4.3.1 Populasi ..................................................................................................12
4.3.2 Sampel ....................................................................................................12
4.4 Kriteria Inklusi dan Eksklusi ............................................................................12
4.5 Instrumen Penelitian ......................................................................................... 13
4.6 Teknik Pengambilan Data ................................................................................13
4.6.1 Jenis Data ................................................................................................ 13
4.6.2 Cara Pengumpulan Data .........................................................................13
4.7 Pengolahan dan Analisis Data ..........................................................................13
4.7.1 Pengolahan Data .....................................................................................13
4.7.2 Analisis Data........................................................................................... 14

BAB 5 HASIL PENELITIAN ........................................................................................... 15

5.1 Deskripsi Lokasi Penelitian ..............................................................................15
5.2 Deskripsi Responden Penelitian .......................................................................15
5.3 Hasil Penelitian .................................................................................................17
5.3.1 Deskripsi Pengetahuan Responden ......................................................... 17
5.3.2 Deskripsi Sikap Responden ....................................................................18
5.3.3 Deskripsi Perilaku Responden ................................................................ 19
5.4 Pembahasan ......................................................................................................20
5.4.1 Pengetahuan Masyarakat Terhadap Penggunaan Jamban Sehat ............20
5.4.2 Sikap Masyarakat Terhadap Penggunaan Jamban Sehat ........................ 21
5.4.3 Perilaku Masyarakat Terhadap Penggunaan Jamban Sehat ...................22

BAB 6 KESIMPULAN DAN SARAN ..............................................................................25

6.1 Kesimpulan .......................................................................................................25
6.2 Saran .................................................................................................................25

DAFTAR PUSTAKA ...........................................................................................................27

LAMPIRAN

Mini Project Puskesmas Taliwang Page iv