1 = setunggal
2 = kalih
3 = tigo
4 = sekawan
5 = gangsal
6 = nem
7 = pitu
8 = wolu
9 = songo
10 = sedhoso
11 = setunggal welas
12 = kalih welas
13 = tigo welas
14= sekawan welas
15 = gangsal welas
20 = kalih dhoso
21 = selikur
22 = kalih likur
25 = selangkung
30 = tigang dhoso
50 = seket
100 = satus
1.000 = setunggal ewu
10.000 = sedhoso ewu
1.000.000 = setunggal yuta
1/2 = sepalih
1/4 = seprasekawan
Wong Jowo tapi gak bisa bahasa jawa. Itulah saya. Bukan berarti tidak bisa sama
sekali. Bisa, tapi terbatas hanya pada bahasa sehari-hari. Itupun bukan murni
bahasa jawa, karena orang banyak menyebutnya bahasa Suroboyo. Meski ada kemiripan
tapi sebenarnya pembedanya sangat jelas ! Bahasa jawa itu halus, bahasa Suroboyo
itu kasar ! Seperti kebanyakan sifat penggunanya. Tapi jangan juga dikira mereka
yang tinggal di luar Surabaya selalu bisa berbahasa jawa. Belum tentu ! Kalaupun
mereka berbahasa jawa, bahasanya mayoritas di level ngoko. Sedangkan kromo sudah
agak langka, apalagi kromo inggil.
Saat ini bahasa jawa yang digunakan di tanah jawa sudah tidak murni jawa lagi.
Sudah banyak bahasa diluar bahasa jawa dipaksakan masuk dalam kalimat-kalimat
bahasa jawa. Termasuk bahasa sinetron yang banyak mempublikasikan bahasa gaul.
Sebuah bahasa yang enak bagi orang muda tapi membuat gatal telinga orang tua.
Karena tidak lebih baik dari bahasa jawa yang sudah ada. Padahal bahasa jawa itu
mempunyai dua level lagi diatas level ngoko yakni, kromo dan kromo inggil. Dua
level yang kadang bisa berbeda jauh dalam tiap-tiap kata-nya. Mungkin hanya mereka
yang sudah tua dan mereka yang serius mempelajarinya yang bisa mengaplikasikannya
dalam komunikasi sehari-hari.
Meski terasa sangat subyektif saya sangat mengagumi bahasa jawa kromo, apalagi
kromo inggil. Tapi sayang saya tidak mempunyai kemampuan untuk keduanya, karena
bahasa saya di jiwai oleh dua bahasa, jawa dan madura. Ibu jawa bapak madura. Meski
maduranya bapak berada di tepian pulau Jawa sisi timur dan relatif lebih halus
penyampaian kalimatnya, tetap saja kasarnya lidah Suroboyo membuat sulit berbahasa
dengan cengkok asli Jawa leluhur. Itulah kenapa saya selalu senang ketika mendengar
rangkaian bahasa kromo dalam untaian do`a yang diungkapkan para pakarnya.
Meski juga terbilang bodho, saya juga selalu berusaha untuk menterjemahkan ngoko
kasarnya bahasa saya agar terkesan lebih halus meski cuma sedikit sekali bedanya.
Jika selama ini saya berdo`a menggunakan teks bahasa Arab seperti umumnya, kali ini
saya mencoba untuk juga membiasakan lidah dan bibir berdo`a dalam kalimat bahasa
Jawa agar lisan juga sadar bahwa dalam dirinya mengalir darah jawa. Juga agar hati
selalu ikut hanyut dalam aliran kata dan kalimat yang terungkap dalam setiap kali
kita memanjatkannya. Berikut adalah teks do`a yang saya coba sajikan meski masih
terasa benar permukaan kasarnya.
Ya Allah ya Rab, kulo sedhoyo nyuwun dumatheng panjenengan petunjuk ingkang leres
ya Allah, nggih petunjuk supadoso kulo sedhoyo sageto istiqomah wonten margi
ketakwaan dumatheng panjenengan. Ya Allah ingkang kagungan sedhoyo kamulyaning
jagad, panjenengan paringi kulo lan sedhoyo jama`ah kesehatan jasmani lan kesehatan
rohani, ugi panjenengan paringi kulo lan sedhoyo jama`ah sugihipun manah lan Iman
dumatheng panjenengan ya Allah.
Ya Allah ya Rab, panjenengan limpahaken wonten manah kulo raos ajrih dumatheng
panjenengan, raos manah ingkang saged ndadosaken benteng saking lelampah maksiat
dumatheng panjenengan. Ya Allah, limpahaken datheng manah kulo sedhoyo raos tansah
kepengin taat, nunduk lan pasrah maring panjenengan, Ugi Raos ingkang saged
ndadosaken kulo lan sederek kulo sedhoyo kalebet wonten suwargo panjenengan ya
Allah, Ya Allah ya Rab, panjenengan gesangaken keyakinan ingkang saged ndadosaken
ringan saking sedhoyo beban penderitaan, raos kepengin mbales dendam lan sedhoyo
musibah ingkang nyoto utawi ingkang taksih samar.
Ya Allah ya Rab, panjenengan dadosaken sae rerungon lan netro kulo ya Allah, lan
sedhoyo kekarepan sarto kekuatan ingkang kalebet wonten manah lan dhohir kulo, ugi
panjenengan dadosaken sedhoyo meniko wau warisan kangge anak keturunan kulo sedhoyo
ya Allah. Ya Allah ya Karim, Panjenengan paringi dalem doyo utawi kekuatan manah
saking sedhoyo tiyang ingkang dzolim dumatheng kulo lan sedhoyo sederek muslim, ugi
panjenengan paringi kulo lan sederek kulo sedhoyo pitulungan saking jahatipun
tiyang-tiyang ingkang musuhi agami Islam
Ya Allah ya Rob, sampun panjenengan timpahaken musibah dumatheng agami kulo, ugi
sampun panjenengan dadosaken sedhoyo gebyaring ndunyo minongko tujuan gesang kulo,
Ya Allah. Sampun panjenengan paringaken dumatheng kulo sedhoyo pemimpin ingkang
mbalelo dumatheng printah panjenengan, pemimpin ingkang mboten kagungan raos ajrih
dumatheng panjenengan, lan pemimpin ingkang mboten kagungan welas asih dumatheng
sa`kathahe umat Islam.
Ya Allah ya Rab, kanthi sa`leresipun Fatihah lan kanthi rahasia ingkang ke kandung
wonten serat Fatihah, kulo nyuwun dumatheng panjenengan supadoso saged sirno
sedhoyo kesedihan lan penderitaan wonten gesang kulo sedhoyo, Ya Allah ingkang
kinasih dumatheng sedhoyo umat, gusti Allah ingkang saguh nebihaken sedhoyo bala`,
panjenengan tebihaken sedhoyo bala` bencana ya Allah, kekejian lan kemungkaran
wonten sa`lebete negari. Ugi panjenengan tebihaken sengketa, kekejaman lan
peperangan ingkang kasunyatan wonten netro ugi ingkang taksih samar, ingkang
kawontenan sa`jeroning negeri kang kulo panggeni ugi ingkang dipun panggeni sedhoyo
umat muslim. Panjenengan tebihaken ya Allah 3x.
Ya Allah ya Rab, kulo sedhoyo nyuwun dumatheng panjenengan petunjuk supadoso kulo
sedhoyo saged nglampahi tobat kanthi terus-terusan saking sedhoyo dosa lan
kesalahan-kesalahan, ugi panjenengan lindungi kulo lan sedhoyo derek kulo saking
kathahing perbuatan maksiat lan sedhoyo ingkang dados panyebabipun. Panjenengan
dadosaken kulo sedhoyo tiyang ingkang tansah eling dumatheng panjenengan ya Allah
sa`derenge dumugi hasrat nglampahi karep maksiat.
Ya Allah ya Rab, panjenengan ngapunten sedhoyo doso lan kesalahan kulo, sedhoyo
doso lan kesalahan tiyang sepuh kulo ya Allah. Panjenengan paringi welas asih
datheng kekalihipun kados kekalihe taksih gesang lan ngrawat kulo ing wekdal alit.
Ugi panjenengan paringi ampunan doso lan sedhoyo kesalahan dumatheng tiyang Islam
ya Allah, tiyang Islam ingkang jaler utawi ingkang istri, ingkang taksih gesang
utawi ingkang sampun suwargi.
Panjenengan paringi panjang umur kulo sedhoyo ya Allah, panjenengan paringi sehat
lahir lan bathin kulo, panjenengan paringi cahyo wonten manah kulo lan panjenengan
tetepaken Iman kulo ya Allah, panjenengan dadosaken sae sedhoyo amalan kulo ugi
panjenengan jembaraken rejeki kulo sedhoyo. Ya Allah ya Rab, panjenengan cela`aken
kulo sedhoyo wonten tindak kebecikan, lan panjenengan tebihaken kulo sedhoyo saking
tindak kejahatan.
Ya Allah, Panjenengan ijabahi sedhoyo hajat kulo, panjenengan suceni manah kulo
saking sedhoyo bentuk tindak kejahatan, lan panjenengan unggahaken derajat gesang
lan mati kulo sarto sedhoyo sederek muslim ingkang kagungan Iman ya Allah.
Ya Allah ya Rab, panjenengan kabulaken sedhoyo tujuan gesang kulo ingkang sae,
semanten ugi tujuan sak sampunipun pejah kulo. Ya Allah ya karim, namung
panjenengan ingkang saged angabulaken sedhoyo panyuwunan abdi-abdi panjenengan ya
Allah,.. panjenengan ijabahi sedhoyo hajat kulo, nggih hajat wonten agami, hajat
ndunyo, lan hajat akhirat, ya Allah sa`leresipun panjenengan maha kuwaos dumatheng
sedhoyo ingkang dumunung ing sa`jembaring jagad, dalem nyuwun dumatheng panjenengan
ya Allah 3x.
Subhaana rabbika rabbil `izzati `amma yashifuun, wasalamun `alal mursaliina wal
hamdulillahi rabbil `aalamiin.