MACAPAT

Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Kelas : XI

Metode : Latihan, tanya jawab, ceramah, diskusi Waktu : 2 x 40 Menit

I. PITUDUH PIWULANG
1. Supaya mudheng bab Macapat lan bisa nggarap tugas, mula luwih dhisik macaa babagan
tembang Jawa, mligine tembang Macapat.
2. Kanggo nambah wawasan, diprayogakake supaya maca buku referensi liyane.
3. Saben langkah digarap jumbuh karo tugas sing diwenehake.
4. Tugas ditumpuk jumbuh karo jadwal sing disarujuki/disetujoni bebarengan.
5. Diskusekna lan konsultasekna karo guru menawa nemoni reribet /kangelan.

II. KOMPETENSI SING AREP DIGAYUH

Kompetensi Inti :
Kompetensi Dasar :
Indikator :

III. INFORMASI MATERI

TEMBANG MACAPAT
Manut serat Mardawalagu, anggitanipun R.Ng. Ranggawarsita, macapat punika wujudipun saking
tembung maca pat lagu, ingkang tegesipun maos. tembang ingkang kaping pat. Sanesipun maca pat
lagu, taksih wonten malih maca sa lagu, maca ro lagu lan maca tri lagu. Jlentrehipun makaten
a. Maca sa lagu, punika kalebet tembang ingkang kina (Jaman Kediri I), kasebat tembang Kawi
b. Maca ro lagu, punika ugi kalebet kina (Jaman Kediri II) kasebat tembang gedhe (Sekar Ageng)
c. Maca tri lagu, punika ugi kalebet kina nanging sampun sakwetawis radi enggal (Jaman
Majapait) kasebat tembang tengahan (Sekar Tengahan).
d. Maca pat lagu, punika kalebet enggal (Demak-Mataram), ugi kasebat tembang cilik (Sekar Alit).
Rikala Jaman Demak, saksurutipun karaton Hindu-Wilwatikta (Majapahit), tanah Jawa wiwit salin
agama Islam, para Wali ingkang gungungipun wonten 8 lan ratu Demak lajeng ngawontenaken
parepatan ingkang dipunwastani Walisanga, ancasipun inggih punika minangka sarana ngislamaken
tanah Jawa, para wali lajeng sumebar ngislamaken tanah Jawa, anggenipun ngislamaken mawi
sarana dakwah ngginakaken budaya Jawa, salah satunggalipun tembang macapat. Mila
saklajengipun tembang macapat ingkang estunipun sampun wonten rikala jaman Hindu-Wilwatikta
kareka lan kagelar kanthi urutan ingkang ngemu suraosing ngelmu, gegambaran lampahing
manungsa wiwit ing jaman roh ngantos surud ing kasidan jati, wangsul wonten ngarsaning Gusti.
Wondene urutaning tembang mengku teges bilih gesang manungsa punika wonten urutan
lampahipun.
Urutaning tembang Macapat lan Piwulangipun
1. Maskumambang
 Nggambaraken sangkan paran dumadining manungsa, rikala taksih wonten ing alam ruh,
saklajengipun katanem salebeting guwa garbaning ibu. Ing alam ruh, bakal bayi katanting lan
tinakenan dening Gusti Makaten “Ingsun iki Gusti Pangeranira”. Lajeng ruh sami wangsulan
“Inggih leres Panjenegan Gusti Pangeran Kula”.
2. Mijil
Nggambaraken kawontenan nalika mijiling bayi saking guwa garbaning ibu. Gegambaran
mijiling manungsa punika mangke kajumbuhaken kaliyan piwucal ing aksara Jawa.
3. Sinom
Nggambaraken kawontenan manusia wiwit alit ngantos dumugi diwasanipun. Bab punika ugi
kajlentrehaken langkung kathah ing piwucal ingkang wonten salebeting aksara Jawa.
4. Kinanthi
Nggambaraken olah kridhaning manungsa ingkang madosi sejatining gesang kinanthen sangu
agunan
ngelmu dunya lan agama. Bab punika ugi kajlentrehaken langkung kathah ing piwucal ingkang
wonten salebeting aksara Jawa.
5. Asmaradana
Nggambaraken kawontenan manungsa rikala wiwit ketaman asmara. Bab punika kajumbuhaken
kaliyan suraosing kalam QS. Ar Rum 21 3 (Lan Ingsun ciptakake ing antarane sira kabeh tresna
lan rasa asih, saktemene sajrone ana tandha-tandha kuasaningsun tumrap wong sing padha
mikir).
6. Gambuh
Nggambaraken kawontenan manungsa bab punika kajumbuhaken ingkang sampun sami
mangun balegriya, gesang bebrayan minangka kaluwarga enggal kedah jumbuh. kaliyan
suraosing kalam QS. Al Baqarah 187 4 (Bojo-bojonira (wadon) kuwi minangka klambi
tumrapira, lan sira minangka klambi tumrap dheweke).
7. Dhandhanggula
Nggambaraken manungsa ingkang sampun temata gesangipun.
8. Durma
Nggambaraken kawontenan manungsa ingkang sampun mapan lan sageda asung derma
dumateng sesamining gesang. Bab punika kajumbuhaken kaliyan suraosing Hadist Riwayat
Muslim, No.2699 ; Sing sapa wonge gelem ngentheng-entheng sengsarane sedulure nalika ing
ngalam donya, mula Gusti (Allah) bakale ngentheng-entheng dheweke besuk nalikane ing
akherat.
9. Pangkur
Nggambaraken kawontenan manungsa ingkang sampun sepuh kedah saged mungkur saking
sedaya kanikmatan dunya. Reresik lair tuwin batin kanthi nyaketaken wonten ngarsa Dalem
Gusti (Allah).

10. Megatruh
 Nggambaraken wangsulipun janji, manungsa nemahi pejah wangsul dateng ingkang kagungan.
Bab punika kajumbuhaken kaliyan suraosing kalam QS. Ali ‘Imran 185 5 (saben manungsa
bakale ketekan pati)
11. Pocung
Nggambaraken menawi nyawa sampun oncat saking badan, mila manungsa lajeng kapocong.

Pathokaning Sekar
Tembang macapat utawi ugi winastan sekar alit punika kaiket pathokan ingkang sinebat, guru gatra,
guru wilangan lan guru lagu;
a. Guru gatra : cacahing gatra (suku kata) saben sakpada (satu bait).
b. Guru wilangan : cacahing wanda (suku kata) saben sakgatra (satu baris/larik).
c. Guru lagu : tibaning swara saben pungkasaning gatra (baris/larik).

Guru Gatra, Guru Wilangan, Guru Lagu

Guru Gatra

Gatra
Jeneng
No Paugeran
Tembang
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Guru wilangan 12 6 8 12
1 Pocung 4
Guru lagu u a i a

Guru wilangan 12 7 10 12
2 Maskumambang 4
Guru lagu i a i a

Guru wilangan 7 10 12 8 8
3 Gambuh 5
Guru lagu u u i u o
Guru wilangan 12 8 8 8 8
4 Megatruh 5
Guru lagu u i u i o

Guru wilangan 8 8 8 8 8 8
5 Kinanthi 6
Guru lagu a i u i a i

Guru wilangan 10 6 10 10 6 6
6 Mijil 6
Guru lagu i o e i i u

Guru wilangan 8 8 8 8 7 8 8
7 Asmaradana 7
Guru lagu a i e a a u a

Guru wilangan 8 11 8 7 12 8 8
8 Pangkur 7
Guru lagu a i u a u a i

Guru wilangan 12 8 6 7 8 5 7
9 Durma 7
Guru lagu a i a a i a i

Guru wilangan 9 8 8 8 8 7 8 7 12
10 Sinom 9
Guru lagu a i a i i u a i a

Guru wilangan 10 10 8 7 9 7 6 8 12 7
11 Dhandhanggula 10
Guru lagu i a e u i a u a i a

Wataking Tembang Macapat

 1. Mijil, wedharing rasa utawi manah, saenipun kangge cariyos ingkang mengku pitutur, utawi
gandrung.
2. Pocung, kendho tanpa greget, saenipun utawi cocogipun kangge medharaken piwulang
ingkang becik.
3. Megatruh, sedhih, kingkin utawi susah, kaworan punapadene nglokro ing galih.
4. Kinanthi, remen, asih utawi tresna, kangge mituturi, kanthi raos katresnan.
5. Maskumambang, sedhih, nalangsa utawi keranta – ranta.
6. Durma, galak, jengkel utawi muntap, kangge anyariyosaken kawontenan payudan (perang).
7. Pangkur, kangge anggambaraken kawontenan ingkang boten gampil kendho utawi nglokro.
8. Asmaradana, sengsem, seneng, sedhih, prihatos, kangge cariyos langen asmara.
9. Dhandhanggula, luwesan, resep, kangge piwulang lan kekidungan.
10. Sinom, grapyak, semanak.
11. Gambuh, rumaket, wanuh wantun, saenipun utawi cocog kangge medharaken pitutur ingkang
cumaket.

Sasmita Tembang Macapat

Sasmita tembang punika minangka sarana pralambang utawi tetenger tembang salebeting pada
sepisan utawi pungkasan saben pupuh tembang macapat ;
1. Mijil : sasmita tembangipun ; mijil, metu, miyos, wijil, medal.
2. Pocung : sasmita tembangipun ; pucung, kaluwak, mancung.
3. Megatruh : sasmitane tembang megat, pegat, ruh, yitma, nyawa.
4. Kinanthi : sasmita tembangipun kanthi, kinanthen, bareng, binareng.
5. Maskumambang : sasmita tembangipun mas, kambang,
6. Asmaradana : sasmita tembangipun Asmara, brangta, kingkin, kasmaran.
7. Pangkur : sasmita tembangipun pangkur, mungkur, pungkur.
8. Durma : sasmita tembangipun dur, durma, mundur.
9. Dhandhanggula : sasmita tembangipun sarkara, manis, dhandhang gendhis
10. Sinom : sasmita tembangipun anom, sinom, taruna, roning kamal, muda.
11. Gambuh : sasmita tembangipun gambuh, tambuh.

Kados ingkang sampun dipun mangertosi bilih sasmita tembang punika minangka sarana tetenger
pupuh tembang salebeting serat-serat Jawa, wondene wujuding sasmita saged mapan ing:
 Purwaning pupuh utawi mapan ing pada sepisan pupuh tembang, sasmita punika paring sasmita
utawi tetenger bilih pada-pada tembang kasebut kalebet pupuh tembang kados ingkang
dipunkajengaken, tuladha sasmita tembang ing purwaning pupuh.
Pupuh I tembang Sinom pada 1 Babad Wanasowan

Roning kamal kang den arsa

binabar lampahing nagri
rinumpaka jroning Puspa
puspa sekar wus ngarani
elinga sira kaki
marang carita ngaluhur
tri dasa surya kala
 dite manis kang masehi
desember lumampahing windu kuntara.
(babad wanasowan, I.1)
Pada tembang nginggil punika wonten sasmita tembangipun roning kamal ingkang dipun
pikajengaken godhong asem inggih punika sinom mila pada nginggil punika kalebet pupuh
tembang Sinom .

 Purnaning pupuh utawi mapan ing pada pungkasan pupuh tembang, sasmita punika paring
tetenger bilih pada saklajengipun sampun salin tembang kados ingkang dipunsasmitakaken.
Tuladha sasmita tembang ing pungkasaning pupuh. Pupuh I tembang Sinom pada 8 lan Pupuh
II tembang Kinanthi pada 1 Babad Wanasowan ;
Rena galihnya jeng pangran,
arsa tedhak Selamanik,
kinanthi sakwadyabala,
pinacak baris sinandi,
lampahnya ngati ati,
tan pedhot rina lan dalu,
ki tumenggung tan pirsa,
katungka lampahnya sandi,
gantya kinanthi kang nedya lumaksana. (babad Wanasowan, I 8)
Kinanthen rina lan dalu,
wadyabala kang lumaris,
bala ageng Tegalreja,
arsa tedhak Bendasari,
ngupaya sakehing bala
rinekseng Asmarasupi. (Babad Wanasowan, II – 1)

Pada 8 pupuh tembang punika taksih Sinom nanging badhe salin pupuh kinanthi mila wonten
tetembunganipun Kinanthi , lan pupuh saklajengipun sampun wujud tembang Kinanthi kados
sasmita ingkang wonten pada sepisanipun Kinanthen .

Sandi Asma ing Macapat

Tuladha Sekar Macapat

1. Asmaradana Dhadhapan, Pelog Lima
1 2 3 1 2 z3x c2 3 5
de – ne ting – kah – ing du – ma – di
5 6 6 6 5 3 2 3
kang a – kar - ya ga – ra – ga – ra
2 1 y 3 2 z1x c2 y 1
ka – gi – ri – gi – ri go – ra reh
3 5 5 5 5 5 z5x c6 5
ye – ka ing ja – man Sa – nga – ra
3 2 2 1 3 z2x c1 1
du – du ting – kah – ing ja – gad
y 1 1 1 1 2 3 3
yek – ti – ne mung pa – trap – i – ra
3 3 2 2 1 3 z2x c1 1
ma – nung – sa kang nga – ku gu – na
Cakepan kapethik saking Serat Nitisruti; pupuh Asmaradana; pada 2.

2. Asmaradana Gadhung-Mlathi, Pelog 5

5 6 ! ! ! ! z@x c# z@x c!
sa – mya ma – wa a – ta – ta – wing
5 6 6 6 6 6 z5x c6 z4x x5x c6
a – wa – ra – na ne – ka – ne – ka
5 6 ! 5 6 ! z6x c5 4
am – ba – ba – rung ing wa – war – nen
6 ! ! ! ! ! 5 z6x c5
mi – ca – ra ka – duk gu – mu – na
5 5 5 4 4 z6x x5x c3 z2x c1
ku – min – ter ku – ma – su – ra
3 5 5 5 5 5 z6x c5 3
a – me – dhar – a – ken wu – wu – ruk
y 1 1 1 2 3 z2x c1 1
nga – ku wa – sis wi – cak – sa – na
Cakepan kapethik saking Serat Nitisruti; pupuh Asmaradana; pada 3.

3. Dhandhanggula Banjet, Pelog Barang

3 567 7 7 7 7 7 7
po – ma ka – ki a – ja na ngla – kon – i
7 67 5 5 5 5 5 5 5
 ing sa ba rang po lah ing kang sa lah
5 6 6 6 7 5 z6x c5 z3x c2
tan wu – rung we – leh po – lah – e
5 6 7 7 z6x c5 6 7
ka – su – luh so – lah – i – pun
6 2 z3x c2 u u u u u zyx cu
tan ku – wa – wa so – lah kang be – cik
u 2 3 3 3 3 3
se – mu – ne i – nge – sem – an
2 2 u y 2 z3x x2x cu
ing sa – sa – mi – ni – pun
u 2 3 3 3 3 3 3
mu – la – ne ta we – kas – ing – wang
2 1 z2x c3 2 u 2 2 2 2 3 3 3
po ma ka ki a ja na po lah kang sisip
7 7 7 z6x c5 z6x c7 z6x c5 z3x c2
sa – mya brang – ta ing lam – pah
Cakepan kapethik saking Serat Wulangsunu; pupuh Dhandhanggula; pada 10.

4. Dhandhanggula Banjet, Pelog Barang

3 5 67 7777 z7xc6 z7x x@x x#x x@x x7x x6x c5
la wan ma lih we kas ing sun ka ki
3 5 6 7 6 5 7 6 z5x x6x c5 z3x c2
ka la mun si ra an dar – be kar sa
2 3 5 2 3 5 z6x c7 z6x x7x x6x c5
a – ja si – ra ting – gal bot – e
7 @ @ @ @ z@x c# 5
mur – wat – en lan ra – ga – mu
76 z5xx6xc5 z3xc2 23 z5xx6xc7 z2x cu z2x x3x x2x cu
la – mun de – ra – jat – i – ra a – lit
u u u u u zux cy zux x2x x3x x2x xux xyx ct
a – ja am – bek ku – wa – wa
2 2 3 z5x x6x c7 z2x cu z2x x3x x2x cu
la – mun si – ra lu – hur
2 3 5 2 3 5 z6x c7 5
den – pra – wi – ra ang – gep – i – ra
3 2 1 2 2 2 2 2 3 4 z3x c2 3
di pun sa bar jat mi ka a lus ing bu di
 u 2 2 z2x c3 z2x cu zux xyx cu u
i – ku lam – pah u– ta – ma
Cakepan kapethik saking Serat Wulangsunu; pupuh Dhandhanggula; pada 11.

5. Durma Gagatan, Pelog Barang

6 6 z6x c5 3 2 2 2 3 2 2 u y
war – na – ni – ra kang sa – ja – ti ka – sat – ma – ta
3 5 6 z6x c7 5 z6x c5 z3x c2
ba – lik wa – di – ning jan – mi
2 u y u 2 2
ing – kang si – nim – pen – an
2 2 u y u 2 2
ing ma – nah tan ka – wur – yan
2 3 5 5 5 6 6 6
da – tan ke – na den – ja – jag – i
2 2 3 z2x cu y
sa – king jro – ni – ra
5 5 5 6 7 z6x c5 z3x c2
wu – jud – e tan ka – ek – si
Cakepan kapethik saking Serat Nitisruti; pupuh Durma; pada 2.

6. Durma Gagatan, Pelog Lima

5 5 z6x c5 z3x c2 2 2 2 3 1 1 y t
e – wa – de – ne kang wus was – pa – da ing ti – ngal
5 6 6 6 z5x c6 z2x c3 z2x c1
pu – tus ing sam – bang li – ring
1 y t y 1 1
bang – kit ang – gi – gi – ra
1 1 y t y 1 1
sa – king du – ga pra – yo – ga
1 2 2 2 2 3 5 5
ji – na – ga pan – duk – ing li – ring
1 1 1 z2x c1 zyx ct
ywa ngan – ti gi – ta
5 6 6 z6x c! z5x c6 z2x c3 z2x c1
wi – na – was kang sa – yek – ti
Cakepan kapethik saking Serat Nitisruti; pupuh Durma; pada 3.
7. Kinanthi Among Lulut, Pelog Nem
@ # # # # # # #
mang – ka kan – thi – ning tu – mu – wuh
# @ @ @ # # ! z@x c!
sa – la – mi mung a – was e – ling
6 ! @ @ @ @ # z!x c@
e – ling lu – ki – ta – ning a – lam
6 5 5 5 5 z6x c5 3 2
we – di we – rya – ning du – ma – di
2 3 5 6 6 6 6 6
su – pa – di nir ing sang – sa – ya
! @ @ @ # z!x c@ 5 6
ye – ku pa – ngrek – sa – ning u – rip
Cakepan kapethik saking Serat Wedhatama; pupuh Kinanthi; pada 1.

8. Kinanthi Dhadhapan, Pelog Barang

6 7 7 7 7 5 6 7
mar – ma den – ta – be – ri ku – lup
5 6 6 6 6 z6x c7 5 6
a – ngu – lah lan – tip – ing a – ti
5 6 7 7 7 6 7 @
ri – na we – ngi den – a ne – dya
6 3 3 3 2 3 u 2
pan – dak – pan – duk – ing pam – bu – di
2 3 5 6 6 6 6 6
(m)beng – kas ka – har – da – ning dri – ya
5 5 3 2 3 5 z5x c6 6
su – pa – dya da – dya u – ta – mi
Cakepan kapethik saking Serat Wedhatama; pupuh Kinanthi; pada 2.

9. Maskumambang Dhadhapan, Pelog Lima

5 5 5 z6x c! ! ! @ @ # ! z@x c! z6x c5
la – wan ma – ning su – mu – rup – a pu – tra – ma – mi
# @ ! 6 6 z4x c5
la – ku – ning a – ge – sang
5 5 5 6 5 3 z2x c3 z2x c1
i – ku sa – tu – hu – ne mes – thi
1 2 3 5 5 4 5 z6x c5
 ka – ta – man su – ka – sung – ka – wa
Cakepan kapethik saking Serat Wasita Dyah Utama; pupuh Maskumambang; pada 7.

10. Maskumambang Kembang Tiba, Pelog Lima

5 6 ! ! ! @ @ @ # ! z@x c! z6x c5
a – pa de – ne beg – ja – ci – la – ka wus mes – thi
# # # # z@x c! z@x c!
mar – ma – nya ing mang – kya
5 5 z5x c! z6x c5 3 2 z3x c2 1
sun – ge – lar ing ngi – sor i – ki
1 2 3 5 6 4 5 z6x c5
ye – ka ing – kang i – nga – ran – an
Cakepan kapethik saking Serat Wasita Dyah Utama; pupuh Maskumambang; pada 8.

11. Mijil Dhadhapan, Pelog Barang

3 3 5 6 6 6 6 6 z6x c7 5
a – rang ing – kang ne – dya ma – les ing sih
3 2 2 z3x c2 u y
ing gus – ti sang Ka – tong
u 2 2 2 2 2 2 2 z3x c2 u
la – wan ma – neh i – ku ing ba – tin – e
y u 2 3 2 u u u u u
no – ra ne – dya na – ri – meng Hyang Wi – dhi
2 3 3 3 3 3
i – ku wong kang tan wrin
2 u 2 2 z3x c2 zux cy
ing nik – mat ran – i – pun
Cakepan kapethik saking Serat Wulangreh; pupuh Mijil; pada 11.

12. Mijil Dhadhapan, Pelog Nem

6 6 ! @ @ @ @ @ z@x c# !
ye – ku wong ku – rang na – ri – ma u – gi
6 5 3 z2x c3 1 2
lu – wih sa – ka a – won
3 5 5 5 5 5 5 5 z6x c5 3
ba – rang ga – we a – ja a – ge – a – ge
2 3 5 6 5 3 3 1 2 3
a – ngang – go – a sa – bar re – reh ri – rih
 5 6 6 6 6 6
da – di ba – rang kar – di
5 3 5 5 z6x c5 z3x c2
re – sik tur ra – ha – yu
Cakepan kapethik saking Serat Wulangreh; pupuh Mijil; pada 12.

13. Pangkur Dhadhap-kasmaran, Pelog Lima

y 1 1 1 1 2 3 3
ming – kar – ming – kur – ing u – ka – ra
3 3 z2x c1 z2x c3 2 1 1 1 1 1 1
a – ka – ra – na ka – re – nan mar – di si – wi
5 6 ! ! ! ! z!x c@ @
si – na – wung res – mi – ning ki – dung
6 5 5 5 5 5 z4x c5
si – nu – ba si – nu – kar – ta
5 5 5 6 1 1 1 1 1 2 3 3
mrih kre – tar – ta pa – kar – ti – ning ngel – mu lu – hung
y 1 1 1 1 1 1 1
kang tu – mrap ing ta – nah Ja – wa
1 2 3 5 5 5 z6x x5x c3 z2x c1
a – ga – ma a – gem – ing a– ji
Cakepan kapethik saking Serat Wedhatama; pupuh Pangkur; pada 1.

14. Pangkur Kasmaran, Pelog Lima

y 1 1 1 1 2 3 3
u – rip – a sa – pi – san ru – sak
3 3 2 3 2 1 y 1 2 3 z2x c1
no – ra mu – lur na – lar – e ting sa – lu – wir
5 6 ! ! ! @ @ @
ka – di ta gu – wa kang si – rung
6 5 5 5 5 z6x c5 3
si – ne – rang ing ma – ru – ta
3 3 2 3 2 1 1 1 y 1 2 3
gu – ma – reng – geng ang – ge – reng ang – gung gu – mrung – gung
2 1 1 1 1 1 1 1
pin – dha pa – dha – ne si Mu – dha
1 2 3 3 2 2 z3x c2 1
pran – de – ne pak – sa ku – ma – ki
 Cakepan kapethik saking Serat Wedhatama; pupuh Pangkur; pada 6.

15. Pocung Dhengklung, Pelog Barang

y u 2 3 3 5 6 6 5 3 2 3
ngel – mu i – ku ka – la – kon – e kan – thi la – ku
5 6 5 3 2 u
le – kas – e la – wan kas
3 3 3 3 2 2 u y
te – ges – e kas nyan – to – sa – ni
y u u u u u 2 y u 2 z3x c2 2
se – tya bu – dya pa – nge – kes – e dur ang – ka – ra
Cakepan kapethik saking Serat Wedhatama; pupuh Pocung; pada 1.

16. Pocung Dhuplak, Pelog Barang

7 6 5 6 6 7 6 5 3 6 5 3
ye – ku pa – tut ti – nu – lad – tu – lad ti – nu – rut
5 6 6 z6x c5 6 7
sa – pi – tu – duh – i – ra
7 7 5 6 5 3 5 6
a – ja ka – ya ja – man mang – kin
6 6 6 6 5 6 7 5 3 z2x cu 2 3
keh pra mu – dha mun – dhi dhi – ri ra – pal mak – na
Cakepan kapethik saking Serat Wedhatama; pupuh Pocung; pada 5.

17. Sinom Gadhung-mlathi, Pelog Nem

5 6 6 6 6 6 6 6
nu – la – dha la – ku u – ta – ma
2 3 5 6 ! @ # z@x c!
tu – mrap – e wong ta – nah Ja – wi
! ! ! @ ! 6 4 z5x c6
Wong A – gung ing Ngek – si – gan – da
5 6 ! 5 6 ! 6 z5x c4
Pa – nem – bah – an Se – na – pa – ti
6 ! ! ! ! 5 z6x c5
ke – pa – ti a – mar – su – di
5 5 6 5 3 2 z3x c2 1
su – da – ne ha – wa lan nep – su
 y 1 2 1 1 z2x c1 zyx ct
pi – ne – su ta – pa bra – ta
t y 1 1 2 3 1 z2x c1
ta – na – pi ing si – yang ra – tri
1 2 3 5 5 6 4 2 4 z5x c6 4 5
a – ma – ma – ngun kar – ye – nak tyas – ing sa – sa – ma
Cakepan kapethik saking Serat Wedhatama; pupuh Sinom; pada 1.

18. Sinom Gagatan, Pelog Nem

2 3 3 3 3 5 6 6
sa – mang – sa – ne pa – sa – mu – an
6 6 6 6 5 5 z6x c5 5
ma – ma – ngun mar – ta mar – ta – ni
3 5 6 6 6 6 6 6
si – nam – bi ing sa – ben mang – sa
6 6 6 5 3 2 z2x c1 y
ka – la ka – la – ning a – se – pi
1 2 3 3 3 3 3
le – la – na te – ki – te – ki
2 2 2 2 1 y z1x c2 2
(ng)ga – yuh ge – yong – an – ing ka – yun
1 2 3 3 3 3 3
ka – yung – yun e – ning – ing tyas
3 5 5 6 2 2 z2x c1 y
sa – ni – tya – sa pi – nri – ha – tin
3 5 5 5 5 5 6 5 3 2 z1x c2 2
pu – guh pang – gah ce – gah dha – har la – wan nen – dra

Cakepan kapethik saking Serat Wedhatama; pupuh Sinom; pada 2.

A. Wangsulana kanthi menehi tandha ping (X) ing aksara a, b, c, utawa d pratelan kang bener!
1. Tembang macapat sing nduweni watak merak ati, sedhih, karana asmara yaiku ...
a. Mijil c. Maskumambang
b. Asmaradana d. Durma
2. Ing ngisor iki kang ora kalebu paugerane yen nggawe tembang macapat yaiku .....
a. guru lagu c. guru tembang
b. guru gatra d. guru wilangan
3. Cacahing wanda saben sagatra diarani ....
a. guru gatra c. dhong dhing
 b. guru wilangan d. guru lagu
Setitekna tembang ing ngisor iki!
Jinejer ning wedhatama / Mrih tan kemba kembanganing pambudi / Mangka nadyan tuwa
pikun / Yen tan mikani rasa / Yekti sepa asepa lir sepah samun / Samangsana pakumpulan /
Gonyak ganyuk ngelingsemi//
4. Tembang macapat ing dhuwur kuwi tuladhane tembang ...
a. pangkur c. sinom
b. asmaradana d. maskumambang
5. Guru lagu lan guru wilangane tembang macapat ing dhuwur yaiku ...
a. 8a, 11i, 8a, 7a, 12a, 8a, 8i c. 7a, 12i, 7a, 7a, 12a, 8a, 8i
b. 7a, 11i, 8a, 8a, 11a, 8a, 8i d. 8a, 11i, 9a, 8a, 11a, 8a, 7i
6.
a. .
b. .
c. .
d. .
7. .
a. .
b. .
c. .
d. .
8.
a. .
b. .
c. .
d. .
9.
a. .
b. .
c. .
d. .
10.
a. .
b. .
c. .
d. .
11.
a. .
 b. .
c. .
d. .
12.
a. .
b. .
c. .
d. .
13.
a. .
b. .
c. .
d. .
14.
a. .
b. .
c. .
d. .
15.
a. .
b. .
c. .
d. .
16.
a. .
b. .
c. .
d. .
17.
a. .
b. .
c. .
d. .
18.
a. .
b. .
c. .
d. .
19.
a. .
b. .
c. .
d. .
20.
a. .
b. .
c. .
d. .
21.
a. .
b. .
c. .
d. .
22.
a. .
b. .
c. .
d. .
23.
a. .
b. .
c. .
d. .
24.
a. .
b. .
c. .
d. .
25.
a. .
b. .
c. .
d. .
26.
a. .
b. .
 c. .
d. .
27.
a. .
b. .
c. .
d. .
28.
a. .
b. .
c. .
d. .
29.
a. .
b. .
c. .
d. .
30.
a. .
b. .
c. .
d. .
31.
a. .
b. .
c. .
d. .
32.
a. .
b. .
c. .
d. .
33.
a. .
b. .
c. .
d. .
34.
 a. .
b. .
c. .
d. .
35.
a. .
b. .
c. .
d. .