KEKAS XI
MATERI AJAR
TEMBANG GAMBUH
Gambuh iku tambuh, embuh, kambuh, jumbuh lan tembung kang awanda mbuh. Tegese
Lanteh. Anggitane Natapraja. Kacarita mula bukane tembang iki lelagon gandarwa
(raseksa) ing jaman Mataram. Digunakake kanggo menehi ngelmu kang kukuh bakuh
(tegas/galak).
7 u
10 u
12 i 5
8 u
8 o
1. Serat wedhatama ngajarake supaya sakabehe tindak-tanduk becike mung apa anane, menehi
pangapura marang kaluputane wong liyan, ngedohi tindak nistha lan angkara murka.
2. Serat Wedhatama ngajarake supaya nindakake pitutur-pitutur luhur ing tembang iki, manungsa iku
kudu teguh lan santosa bebudene. semono uga, kudu sabar, tawakal, ikhlas, lila, lan nrima ing pandum,
kudu ajiwa pandhita, lan tanggap marang pungkasaning urip iki.
3. Saliyane iku, uga ngajarake nalika guneman iku kudu nganggo aturan, aja waton guneman nanging
guneman nganggo waton, sanajan kang guneman ikuwis tuwa yuswane supaya tansah kajen ing
sangarepe pawongan liya.
4. Serat wedhatama ngajarake yen agama minangka cagaking urip. Ngajarake manungsa manembah
maring Gusti kang kondhang sembah catur, yaiku sembah raga, cipta, jiwa, lan raga.
Sembah Raga yaiku menembah mring Gusti kang kawitan, yaiku kudu bisa nindakake prentah-prentah
ing agama kanthi kasad mata.
Sembah Cipta (kalbu) yaiku kanthi ngendhaleni hawa nepsu. Yen bisa nindakake kanthi temen bakal
rumangsa ayem sajeroning batin.
Sembah Sukma yaiku ngresiki batin kanthi waspada lan eling. bab iki bisa kaleksanan lamun ngulinakake
tansah syukur maring Gusti Kang Maha Agung kanthi njaga raga, rasa, lan batin supaya adoh saka batin
culika, lan nistha.
Sembah Rasa iku bisa dirasakake lamun awake dhewe wis ora mangu-mangu maneh marang
kekuwasaane Gusti Kang Akaryq Jagad.
6 5 3 2 2 3 5 5 3 56
sêm- Bah ca- Tur su- pa- ya lu- mun- tur
3 2 6 12 2 2 2 2 3 1 6 1
dhi- Ngin ra- Ga cip- ta ji- wa ra- sa ka- ki
1 2 2 2 3 1 2 3
Ing ko- no la- mun kê- tê- mu
3 5 6 5 3 23 1 2
tan- Dha nu- gra- ha- ning Ma- non
MEDIA AJAR
Serat Wedhatama adalah Sastra tembang atau kidungan jawa karya Mangkunegara IV
Wedhatama (berasal dalam bahasa Jawa; Wredhatama) yang berarti serat (tulisan/karya) wedha
(Ajaran) tama (keutamaan/utama). Serat Wedhatama terbagi menjadi 5 pupuh yaitu : pangkur,
sinom, pucung, gambuh dan kinanthi.
Pada 1
Samengko ingsun tutur,
sembah catur supaya lumuntur,
dihin raga, cipta jiwa, rasa, kaki,
ing kono lamun tinemu,
tandha nugrahaning Manon.
Kelak saya bertutur, Empat macam sembah supaya dilestarikan; Pertama; sembah raga, kedua;
sembah cipta, ketiga; sembah jiwa, dan keempat; sembah rasa, anakku ! Di situlah akan bertemu
dengan pertanda anugrah Tuhan.
Pada 2
Sembah raga adalah Perbuatan orang yang lagi magang olah batin Menyucikan diri dengan
sarana air,Yang sudah lumrah misalnya lima waktu Sebagai rasa menghormat waktu
Pada 3
Inguni-uni ersua,
sinarawung wulang kang sinerung,
lagi iki bangsa kas ngetok-ken anggit,
mintoken kawignyanipun,
sarengate elok-elok.
Zaman dahulu belumpernah dikenal ajaran yang penuh tabir,Baru kali ini ada orang
menunjukkan hasil rekaan,memamerkan ke-bisa-an nya amalannya aneh aneh
CERITA RAKYAT
Crita Rakyat yaiku crita kang ngrembaka ing sawijining dhaerah lan minangka asli kolektif
karo masyarakat.
Titikane crita rakyat kaya ing ngisor iki :
anonim
Kolektif
Dicritakake kanthi lesan
Sing nyritakake saka generasi ke generasi /turun temurun
Wujud crita rakyat
Mitos
Legenda
Dongeng
Babat
Unsur pambangun crita rakyat ana 2 yaiku
Unsur intrinsik
Unsur ekstrinsik
Unsur intrinsik yaiku unsur kang ana ing saklebeting crita kang mbangun crita. Unsur kasebut
yaiku :
Tema
Alur
Paraga lan watak wantu
Setting
Amanat
Sudut pandang
Unsur ekstrinsik yaiku unsur saka njaba kang mangaribawani crita kadosta nilai moral, budaya
lsp.
Matur Nuwun
Nana Diana