Anda di halaman 1dari 16

KELAS XII

OLEH :
YUYUN SRI NURANI, S.P.
PAUGERAN TEMBANG MACAPAT
Tembang macapat kadhapuk kanthi paugeran
guru gatra, guru wilangan lan guru lagu.

 a. Guru gatra : cacahing gatra/larik ing


saben pada
 b. Guru wilangan : cacahing wanda ing saben
sagatra
 d. Guru lagu : tibaning swara ing
pungkasaning gatra
Guru gatra, guru wilangan lan
guru lagune tembang macapat:
 1. Mijil : Kedadeyan saka 6 gatra : 10i, 6o, 10e, 10i, 6i, 6u
 2. Kinanthi : Kedadeyan saka 6 gatra : 8u, 8i, 8a, 8i, 8a, 8i
 3. Sinom : Kedadeyan saka 9 gatra : 8a, 8i, 8a, 8i, 7i, 8u, 7a,
8i, 12a
 4. Asmaradana :Kedadeyan saka 7 gatra:8a,8a, 8e, 8a, 7a, 8u, 8a
 5. Dhandhanggula : Kedadeyan saka 10 gatra : 10i, 10a, 8e, 7u, 9i,
7a, 6u, 8a, 12e, 7a
 6. Gambuh : Kedadeyan saka 4 gatra : 7u, 10u, 12i, 8o
 7. Maskumambang: Kedadeyan saka 4 gatra : 12i, 6a, 8i, 8a
 8. Durma : Kedadeyan saka 7 gatra :12a,7i,6a, 7a, 8i, 5a, 7a
 9. Pangkur :Kedadeyan saka 7 gatra :8a,11i,8u,7a,12u, 8a, 8i
 10. Megatruh : Kedadeyan saka 5 gatra : 12u, 8i, 8u, 8i, 8o
 11. Pocung : Kedadeyan saka 4 gatra : 12u, 6a, 8i, 12a
Watak Tembang Macapat

1. Maskumambang (dalam kandungan)


Dalam bahasa jawa "kumambang" yang
berarti mengambang. Menggambarkan bayi
manusia yang masih mengambang di perut
ibunya. Watak lagu ini nelangsa lan keranta-
ranta.
Sasmitane : maskumambang, kampul,
maskentir, kambang, kentir
2. Mijil (lahir)
Dalam bahasa jawa "mijil, mbrojol, mencolot" yang
berarti muncul atau keluar. Menggambarkan
kelahiran bayi. Watak lagu ini asih lan tresna.
Sasmitane : mijil, pamijil, wijil, wiyos, raras, medal,
sulastri.
3. Sinom (muda)
Dalam bahasa jawa "kanoman" yang berarti muda
atau usia muda. Menggambarkan cerita masa
muda yang indah, penuh dengan harapan dan
angan-angan dan mencari ilmu untuk
mewujudkannya. Watak lagu ini grapyak lan
renyah.
Sasmitane : sinom, taruna, anom, weni, nom,
srinata pamase, logondang, rema, pangrawit,
mudha
 4. Kinanthi (tuntunan)
Dalam bahasa jawa "kanthi" yang berarti tuntunan
atau dituntun untuk menggapai masa depan.
Menggambarkan masa di mana manusia membentuk
jatidiri dan meniti jalan menuju cita-cita.
Sasmitane : kinanthi, kanthi, gandeng, kanthil

5. Asmarandana (asmara)
Dalam bahasa jawa "tresna" yang berarti cinta atau
kasmaran. Menggambarkan masa di mana manusia
dirundung asmara, dimabuk cinta, ditenggelamkan
dalam lautan kasih. Watak lagu ini sengsem.
Sasmitane : asmaradan, asmara, brangta,kingkin,
yungyun
6. Gambuh (kecocokan)
Dalam bahasa jawa "jumbuh atau sarujuk" yang
berarti cocok. Menggambarkan komitmen manusia
yang sudah menyatakan cinta dan siap untuk
berumah tangga. Watak lagu ini kulina lan nepung-
nepungke.
Sasmitane : gambuh, buh, jumbuh, tambuh

7. Dhandhanggula (senang)
Dalam bahasa jawa "kasembadan" yang berarti
kesenangan. Menggambarkan keberhasilan
membina rumah tagga dan cita-cita yang tercapai.
Watak lagu ini luwe lan ngresepake.
Sasmitane : dhandang gula, sarkara, hartati,
dhandang, madu, manis, sari bremana, gula drawa
gagak, kaga tresna
8. Durma (dermawan)
Dalam bahasa jawa "darma aatau weweh" yang
berarti dermawan dan senang bersedekah.
Menggambarkan wujud dari rasa syukur kepada
Allah yang telah memberikan semua yang terbaik.
Watak lagu ini nesu lan muntab.
Sasmitane : durma, dur, undur, sirna, galak

9. Pangkur (menjauhi hawa nafsu)


Dalam bahasa jawa "mungkur" berarti menjauhi.
Menggambarkan manusia yang menyingkirkan
hawa nafsu angkara murka, nafsu negatif yang
menggerogoti jiwanya. Watak lagu ini sereng lan
tegas.
Sasmitane : pangkur, wuntat, pungkur, ungkur,
yudakenaka
10. Megatruh (kematian)
Dalam bahasa jawa "megat roh" yang berarti
keluarnya roh. Menggambarkan terlepasnya roh
atau kematian manusia. Watak lagu ini nglara lan
sedih.
Sasmitane : duduk wuluhtruh, megatruh, pegat,
duduk, wuluh, luh
11. Pocung (dibungkus mori putih)
Dalam bahasa jawa "pocong" yang berarti
sudah dibungkus. Menggambarkan kematian
manusia lalu dimandikan, dishalatkan, dan
siap dikuburkan. Watak lagu ini sembrana,
gecul, ora ana greget saut.
Sasmitane : pucung, kaluwak, wanda cung
TEMBANG KINANTHI

 PANGERTENE LAN MAKNANE TEMBANG


KINANTHI

Miturut maknane, tembang kinanthi iku


nggambarake mangsa nalika manungsa iku wus
mangun bale wisma (rabi), urip rukun tentrem ayem
karo keluwargane.
Kinanthi iku saemper karo tembung kanthi,
kekanthen, gandheng. Pangerten liyani iku nuntun
utawa nganthi tegese minangka kuwajibane wong
tuwa kudu bisa nuntun/nganthi para putrane supaya
sakabehe tumindake ora nalisir saka bebener.
 Pathokan Tembang Kinanthi

Guru Wilangan Guru Lagu Guru Gatra


8 u
8 i
8 a 6
8 i
8 a
8 i
 Watak Tembang Kinanthi

Watake sarwa seneng, bungah, asih,


gumolong, atut runtut renteng-renteng
reruntungan
 WOS KANG KAMOT ING TEMBANG
KINANTHI

1. ngajarake tuntutan moral minangka


perangan saka pendidikan karakter kang bisa
sinebut etika pribadi, amarga dadi sawijining
tuntunan etis marang dhiri pribadhine dhewe
2. ngajarake lamon manungsa iku kudu
tansah eling lan waspada.
3. ngajarake supaya ora kulina tumindak
nistha, ati-ati marang pepalanging urip
 WOS KANG KAMOT ING TEMBANG
KINANTHI

4. ngajarake supaya aja nganti gela gela ing


tembe mburine.
5. wong becik bebudene iku biyasane
gampang bisa srawung karo wong liya, lan
bisa mangun sesrawungan ing papan ngendi
wae
16

Anda mungkin juga menyukai