Anda di halaman 1dari 19

Tembang Macapat

Dening : Andi Putra Prasetiya, S.Pd


Kompetensi Dasar dan Indikator

3.6 Mengidentifikasi, memahami, dan menganalisis puisi


tradisional atau modern sesuai dengan karakteristik.
3.6.1 Menjelaskan jenis tembang macapat
3.6.2 Menjelaskan ciri-ciri tembang macapat
3.6.3 Menjelaskan isi tembang macapat .

4.6 Membaca, mencipta, dan mempublikasikan puisi


tradisional atau modern.
4.6.1 Mengarang tembang macapat .
4.6.2 Mempublikasikan tembang macapat hasil karya
sendiri.
4.6.3 Melagukan tembang macapat karya sendiri di
depan kelas.
4.6.4 Menceritakan isi tembang macapat karya sendiri
Tembang Macapat
Menurut Padmosoekotjo (1960: 25) tembang inggih menika reriptan
utawi dhapukaning basa mawa paugeran tartamtu (gumathok)
ingkang pamaosipun kedah dipunsekaraken ngangge kagunan
swanten. Artinya, tembang Macapat adalah karangan atau rangkaian
bahasa menggunakan patokan tertentu yang cara membacanya harus
dilagukan dengan seni suara. Paugeran dalam tembang macapat
yaitu guru gatra, guru lagu, dan guru wilangan.
Pocung

Tembang Macapat
Pangkur
Megatruh

Durma

Asmaradhana

Sinom
Maskumambang Gambuh

Kinanthi
Mijil
Tembang macapat mempunyai tiga aturan yang harus
diperhatikan, yaitu:
1. Guru gatra : Jumlah larik setiap bait.
2. Guru wilangan : Jumlah suku kata setiap kalimat/baris.
3. Guru lagu : Suara vokal di akhir baris.

No Nama Tembang Paugeran

1. Maskumambang 12-i, 6-a, 8-i, 8-a

2. Mijil 10-i, 6-o, 10-e, 10-i, 8-i, 6-u

3. Sinom 8-a, 8-i, 8-a, 8-i, 7-i, 8-u, 7-a, 8-i, 12-a

4. Kinanthi 8-u, 8-i, 8-a, 8-i, 8-a, 8-i

5. Asmarandhana 8-1, 8-a, 8-e/o, 8-a, 7-a, 8-u, 8-a

6. Gambuh 7-u, 10-u, 12-i, 8-u, 8-o

7. Dhandhangula 10-i, 10-a, 8-e, 7-u, 9-i, 7-a, 6-u, 8a, 12-i, 7a

8. Durma 12-a, 7-i, 6-a, 7-a, 8-i, 5-a, 7-i

9. Pangkur 8-a, 11-i, 8-u, 7-a, 12-u, 8-a, 8-i

10. Megatruh 12-u, 8-i, 8-u, 8-i, 8-o

11 Pocung 12-u, 6-a, 8-i, 12-a


TEMBANG
MACAPAT
WATAK TEMBANG MACAPAT
No Nama Tembang Watak Kegunaan

1. Maskumambang Nelangsa,ngeres-eresi, sedih Mahyaaken raos panalangsa,sedih

2. Mijil Asih, prihatin, pangajab Mulang tiyang ingkang nembe prihatin

3. Sinom Ethes, kenes, susah, trenyuh, luruh Mulang,nggambaraken kalimpatan

4. Kinanthi Seneng asih, kasmaran, rasa menanti Mituturi,pratelan tresna,gandrung

5. Asmarandhana Trena,sedhih, sengsem, ingat kekasih Mahyaaken tresna, kasmaran

6. Gambuh Sumanak,sumedulur Mulang,mituturi

7. Dhandhangula Luwes, gembira, endah Kangge menapa kemawon cocok

8. Durma Keras, nepsu, semangat, tegang Tiyang nesu, perang

9. Pangkur Sereng,nepsu,sereng Pitutur radi srengen

10. Megatruh Prihatin,getun,keduwung, sedih Cariyos sedih,prihatin,nelangsa

11 Pocung Sembrana,parikena Cangkriman,lelucon,guyon


Maskumambang

Maskumambang nggambarake jabang bayi


kang isih kumambangan ana ing
kandhutane Ibu. Tembang Maskumambang
iku yasane Sunan Maja Agung. Sasmitaning
tembung kumambang, ketimpul, kambang,
kencana, timbul.
Mijil

Mijil; Mijil = lair. Tembang Mijil iku


nggambarake laire si jabang bayi. Tembang
Mijil diripta dening Sunan Gunung Jati..
Sinom

Sinom tegese anom, enom, timur;


nggambarake kahanan sing isih enom
nalika si bocah kudu ngangsu kawruh, golek
ngelmu saakeh-akehe kanggo keslametane.
Tembang Sinom karipta dening Sunan
Gunung Jati.
Kinanthi

Kinanthi tegese digandheng, dikanthi.


Tembang macapat Kinanthi nggambarake si
bocah kang digandheng, dituntun supaya
bisa slamet uripe. Kinanthi iku yasane
Sunan Adi Erucakra.
Asmaradana

Asmaradana iku tegese rasa seneng, tresna


kang diparingake Gusti marang manungsa.
Urip ing alam donya mesthi nduweni rasa
seneng, tresna. Rasa iki kudu dijaga supaya
ora mbebayani tumrap jiwane manungsa.
Tembang Asmaradana iku yasane Sunan
Giri.
Gambuh

Tembung Gambuh maksude jumbuh utawa


sarujuk. Yaiku gegambarane wong ngancik
alam kulawarga. Sawise padha jumbuh
utawa cocok banjur dadi kulawarga.
Lumantar kulawarga manungsa bisa
memayu hayuning bawana, dalan kang
becik lan bener.
Dhandhanggula

Dhandhanggula nggambarake kahanan


kang nyenengake, kebak memanis sebab
kang digegadhang bisa kasembadan.
Dhandhanggula Slendro 9
2 5 .. . . . .
6 6 6 1 1 1 1 1
//Pa-me- dhar-e/ wa-si- ta- ning/a- ti, . .
. .
1 1 6 6 6 6 6 6 6 6
Cu-man-tha- ka/ a- ni- ru/ pu- jang-ga,
5 6 6 6 6 6 65 5
Da-hat mu-dha/ ing ba- tin- e, .
.
5 6 6 6 6 1 6
Na-nging ke- dah/ gi-nung- gung,
5 5 2 2 2 2 2 2 16..
Da-tan wruh yen/ a- keh/ nge-sem- i,
1 2 2 2 2 2 2
a- mek-sa/ a- ngrum-pa-ka,
1 1 6 6 16 5....
Ba-sa/ kang ka- lan-tur,
1 2 2 2 2 2 2 2
Tu-tur/ kang ka- tu-la-/ tu- la,
2 2 16 6 6 6 6 6 6 1 2 2.......
Ti- na- la- ten/ ri- nu- ruh/ ka- la- wan ri-rih,
5 6 1 6 2 1 61....
Mrih pa-dhang-ing/ sas- mi- ta//
Durma

Durma asal saka tembung “darma” utawa


“weweh”. Maksude sawise uripe manungsa
seneng, sarwa kecukupan banjur bisa
darma, weweh utawa tetulung. Tembang
Durma iki yasane Kanjeneg Sunan Bonang.
Tembang macapat Durma ngelingake yen
manungsa tansah mbutuhake bantuwane
wong liya, ora bisa urip dhewe mula kudu
rukun lan tansah nandur kabecikan.
Pangkur

Pangkur artine mundur utawa mungkur,


maksude wis mungkurake kabeh hawa
nepsune. Uripe manungsa ora selawase,
mula kudu tansah eling lan waspada. Kudu
sneng darma, ngedohi/ngungkuri angkara.
Megatruh

Megatruh “dhudhukwuluh” iku yen dipirid


asal saka megat roh, artine wis wektune
nyawa, yitma, atmane pisah lawan raga.
Bali marang sangkan parane dumadi,
sowan ing ngarsane Gusti. Mula kudu
tansah angati-ati, prasasat wong utang
bakale nyaur, sapa kang tumindak becik
oleh kebagusan, sapa kang dhemen
tumindak ala/cidra bakal ginanjar neraka.
Tembang Megatruh iku karipta dening
Sunan Giri Prapen.
Pucung

Wis tekan ing akhire lelakon, raga kang wis


koncatan nyawa mau diarani layon, mayit
utawa jisim. Si layon banjur binungkus mori
sarwa putih arane dipocong, yaiku werdine
tembang Pocung. Tembang Pucung karipta
dening Sunan Gunungjati.

Anda mungkin juga menyukai