NERACA ENERGI
-
-
-
Nilai data ∆Hf dapat diperoleh dari Perry’s Chemical Engineers’ Ed. 8th hal 2-185 dan David M.
Himmelblau Ed.5th hal 1049. :
Tabel B.1 Nilai Kapasitas Panas Komponen.
BM Cp
komponen sumber
kmol kkal/kg K
Pati perrys 40500 0.3067
Air superpro 18 1.0000
serat Food Eng 162.14 -
Abu superpro 200 0.0899
enzim perrys 24.21 0.3448
sukrosa superpro 342.00 0.2997
glukosa superpro 180.157 0.4747
KH2PO4 perrys 87 0.3409
MgSO4. 7 H2O perrys 246.469 0.2795
NH4Cl perrys 53.4 0.4132
aspergillus niger perrys 24.6 0.3409
asam sitrat superpro 192.125 0.3887
CO2 superpro 44.01 1.1369
O2 superpro 31.999 0.7245
N2 superpro 28.013 0.7576
amoniak superpro 17.03 1.1227
karbon aktif superpro 100.087 0.2388
C6H8O7.H2O perrys 210 0.2824
FeSO4.7H2O perrys 277.86 0.2434
CuSO4.5H2O perrys 249.54 0.2255
ZnCl2 perrys 136.1 0.1334
Ca(OH)2 Superpro 74.095 0.2848
Ca3(C6H5O7).4H2O Superpro 570.49 0.0315
Ca3(C6H5O7)2 Superpro 498.44 0.0361
H2SO4 Superpro 98.073 0.3387
CaSO4 Superpro 136.142 0.3195
Biomassa Superpro 24.602 1.0006
Aliran 2 (Q2)
T= 30 0C Aliran 3 (Q3)
air T= 30 0C
Enzim Steam
Qin T= 152 °C
Aliran 1(Q1) Aliran 40 (Q4)
T= 90 C
Karbohidr C12H22O11
at
R-261
Air
Air Abu
Abu Serat
Serat kondensat
Kondisi operasi :
- Tekanan : 1 atm
- Temperatur : 95˚C
- Tin : 35˚C = 303,15 K
- Tout : 95˚C = 368,15 K
Input
Q1
Tin = 35˚C = 303,15 K
Tref = 25°C = 298,15 K
Tabel B.1.3 Energi pada Q1 Reaktor Liquifikasi
Massa Cp ∆T Q
Komponen (kg/jam) (kkal/kg K) (K) (kkal/jam)
Pati 19,075.67 0.306666 5 62099.94
Air 2,588.84 1 5 12,944.20
Abu 4905.17 0.089912 5 2,205.16
serat 681.27 0.03239 5 22.07
Total 77,271.37
Q2
Tin = 35˚C = 303,15 K
Tref = 25°C (298,15 K)
Tabel B.1.4 Energi pada Q2 Reaktor Liquifikasi
Massa Cp ∆T Q
Komponen
(kg/jam) (kkal/kg K) (K) (kkal/jam)
Air 13,352.97 1 5 66,764.83
Total 66,764.83
Q3
Tin = 35˚C = 303,15 K
Tref = 25°C (298,15 K)
Tabel B.1.5 Energi pada Q3 Reaktor Liquifikasi
Massa Cp ∆T
Q
Komponen (kkal/kg
(kg/jam) (K) (kkal/jam)
K)
5.54E-
enzim 0.344795 5 9.56E-23
23
Total 9.56E-23
Output
Q4
Tout = 95˚C = 368,15 K
Tref = 25°C (298,15 K)
Tabel B.1.6 Energi pada Q4 Reaktor Liquifikasi
Massa Cp ∆T Q
Komponen
(kg/jam) (kkal/kg K) (K) (kkal/jam)
Pati 9,379.50 0.306666 70 201,346.51
sukrosa 10,234.84 0.299725 70 214,734.30
enzim 5.54E-23 0.344795 70 1.34E-21
serat 681.27 0.03239 70 22.07
air 15403.13 1 70 1,078,219.17
abu 4,905.17 0.089912 70 30,872.29
Total 1,525,194.35
Reaksi:
Konversi 50,83 %
(C6H10O5)250 + 125H2O 125C12H22O11
mula 0,47 885,66
berx 0,2394 29,9264 29,92642
sisa 0,23 855,73 29,92642 kmol
a. Menghitung entalpi pada keadaan standar (∆Hr° 25°C)
Data entalpi masing komponen dalam keadaan standar ( ∆Hf° 25C)
∆Hf° n
Komponen BM (kg/kmol) m (kg/jam)
(kkal/kmol) (kmol/jam)
pati -189.5523 40500 21,940.00 0.5417285
air -68.2562 18 1,218.89 67.716057
sukrosa -531.5927 342 23,158.89 67.716057
Total 46317.78294 135.97384
= 43918043,04 Kkal/jam
QR = -ΔHR
QR = - 43918043,04 kkal/jam
Kebutuhan Steam
Qsteam = Qkeluar – (Qmasuk + Qreaksi)
ΔQ = 45299,201 kkal/jam
Proses liquifikasi pada suhu 95°C, karena reaksi berlangsung secara endotermis sehingga
membutuhkan steam sebagai pemanas dari Table F.I Saturated Steam Smith Van Ness, Steam
pada T = 152 °C, diperoleh data sebagai berikut:
Hliq = 419,10 kJ/kg = 100,10 kkal/kg
Hvap = 2676,00 kJ/kg = 639,15 kkal/kg
λs = 539,05 kkal/kg
ΔQ = ms x λs
ΔQ 45299,201 kkal/jam
ms = = = 84035,05 kg/jam
λs 539,05 kkal/kg
Panas steam masuk
Qs in = ms x Hvap
Qs in = 84035,05 kg x 639,15 kkal/kg = 5.371.1135,76 kkal
Aliran 5 (Q5)
T= 30 0C
Air pendingin
Enzim T= 25 0C
Aliran 4 (Q4) Aliran 60 (Q6)
T= 50 0C T= 60 C
C12H22O11 C6H12O12
Air
R-262 C12H22O11
Abu Air
Serat Abu
Enzim alfaamilase Serat
kondensat
T= 30 0C
Kondisi operasi:
- Tekanan : 1 atm
- Temperatur : 60°C
Tin : 95 °C = 368,25 °K
Tout : 60 °C = 333,15 °K
Tair pendingin : 25 °C = 298,15 °K
Input
Q4
Tin : 95 °C = 368,25 °K
Tref : 25 °C = 298,15 °K
Tabel B.2.1 Energi pada Q4 Reaktor Sakarifikasi
Massa Cp ∆T
Komponen Q (kkal/jam)
(kg/jam) (kkal/kg K) (K)
ENZIM α
5.54328E-23 0.344795242 70 1.33791E-21
AMYLASE
SUKROSA 10234.84 0.299724659 70 214734.3048
AIR 15403.13 1 70 1078219.17
ABU 4905.17 0.0899118 70 30872.29445
SERAT 681.27 0.03239004 70 22.07
PATI 9379.50 0.30666637 70 201346.5126
total 1525194.349
Q5
Tin : 30 °C = 303,15 °K
Tref : 25 °C = 298,15 °K
Tabel B.2.2 Energi pada Q5 Reaktor Sakarifikasi
Massa Cp ∆T Q
Komponen
(kg/jam) (kkal/kg K) (K) (kkal/jam)
ENZIM GLUCOAMYLASE 4.67E-24 0.344795 5 8.06E-24
total 8.06E-24
Output
Q6
Tout : 60 °C = 333,15 °K
Tref : 25 °C = 298,15 °K
Tabel B.2.4 Energi pada Q6 Reaktor Sakarifikasi
Komponen Massa Cp ∆T Q (kkal/jam)
(kg/jam) (kkal/kg K) (K)
ENZIM
5.54328E-23 0.344795242 35 6.68954E-22
GLUCOAMYLASE
ENZIM α AMYLASE 4.67251E-24 0.344795242 35 5.63871E-23
AIR 14869.90 1 35 520446.3605
ABU 4905.17 0.0899118 35 15436.14723
SERAT 681.27 0.03239004 35 22.06648507
GLUKOSA 10664.6998 0.474731207 35 177200.3032
SUKROSA 103.37 0.299724659 35 1084.408239
pati 9379.50 0.30666637 35 100673.2563
total 814862.5419
Reksi :
Konversi = 97%
30 C12H22O11(l)+ 30H2O (l) 60 C6H12O6(I)
Mula2 29,9264 855,72
Berx 29,6241 29,6241 59,2483
Sisa 0,3022 826,1053 59,2483
Panas Reaksi
a. Menghitung Entalpi Pada Keadaan Standar (ΔHr° 25°C)
Berikut data entalpi komponen dalam keadaan standar (ΔHf° 25°C)
∆Hf° BM M n
Komponen
(kkal/kmol) (kg/kmol) (kg/jam) (kmol/jam)
sukrosa -532050.6692 342 10131.46 29.62
air -68315.00956 18 533.23 29.62
glukosa -304326.0038 180.157 10674.00 59.25
Total 21338.70 118.50
= -955807,39 Kkal/jam
QR = -ΔHR
QR = 955807,39 kkal/jam
Beban Pendingin
Proses Hidrolisis pada temperatur 60°C, karena reaksi hidrolisis berlangsung secara
eksotermis sehingga dibutuhkan isolator, beban pendingin adalah:
Qpendingin = Qkeluar – (Qmasuk + Qreaksi)
Qpendingin = 1666139,20 kkal/jam
1666139,20 8 kkal
= = 166613,92 kg
1 kkal/kg.K 313,15 K 303,15 K)
panas air pendingin masuk
= 83.3069,5982 kkal
= 2499208.795 kkal
Tabel B.2.5 Neraca Energi Reaktor Sakarafikasi
Panas Input Output
Q4 1,525,194.35
Q5 8.0553E-24
Q6 814,862.54
Qr 955,807.39
Qw in 833,069.60
Qw out 2,499,208.79
Total 3,314,071.34 3,314,071.34
B.3 Sterillizer
Fungsi: untuk mensterilkan glukosa sebelum dialirkan ke proses Fementasi pembentukan
Asam Sitrat.
Qsteam
T=152°C
ENZIM
GLUCOAMYLASE ENZIM
Q2
ENZIM α AMYLASE GLUCOAMYLASE
Q1 T= 121°C
AIR T=60°C ENZIM α AMYLASE
ABU
Sterillizer AIR
SERAT ABU
SUKROSA GLUKOSA
PATI SUKROSA
PATI
Kondisi operasi:
- Tekanan : 1 atm
- Temperatur : 121 °C
Tin : 60 °C = 333,15 °K
Tout : 121 °C = 394 °K
Tsteam : 130 °C = 403 °K
Input
Aliran (Q7)
Tin : 60 °C = 333,15 °K
Tref : 25 °C = 298,15 °K
Tabel B.3.1 Energi pada Q7 Steriliizer
Komponen Massa Cp ∆T Q (kkal/jam)
(kg/jam) (kkal/kg K) (K)
ENZIM GLUCOAMYLASE 5.54328E-23 0.344795242 35 6.68954E-22
ENZIM α AMYLASE 4.67251E-24 0.344795242 35 5.63871E-23
AIR 14869.90 1 35 520446.3605
ABU 4905.17 0.0899118 35 15436.14723
SERAT 681.27 0.03239004 35 22.06648507
GLUKOSA 10664.6998 0.474731207 35 177200.3032
SUKROSA 103.37 0.299724659 35 1084.408239
pati 9379.50 0.30666637 35 100673.2563
total 814862.5419
Output
Aliran (Q8)
Tout : 121 °C = 394 °K
Tref : 25 °C = 298,15 °K
Tabel B.3.1 Energi pada Q8 Steriliizer
Komponen Massa Cp ∆T Q (kkal/jam)
(kg/jam) (kkal/kgK) (K)
ENZIM
5.54328E-23 0.344 96 1.83484E-21
GLUCOAMYLASE
ENZIM α AMYLASE 4.67251E-24 0.3447 96 1.54662E-22
AIR 14869.90 1 96 1427510.017
ABU 4905.17 0.089 96 42339.14668
SERAT 681.27 0.0323 96 22.06648507
GLUKOSA 10664.6998 0.4747 96 486035.1173
SUKROSA 103.37 0.299 96 2974.376885
pati 9379.50 0.3067 96 276132.3601
total 2235013.085
Panas yang Dibutuhkan
Panas Steam
Medium pemanas adalah saturated steam pada T = 152°C (Superpro)
Sehingga:
Hf = 640.80 kJ/kg = 153,155 kkal/kg
Hv = 2,747.70 kJ/kg = 656,717 kkal/kg
λs = 503,562 kkal /kg
(Smith van Ness, Appendix F.1 Saturated Steam, Hal. 669)
Jumlah steam yang dibutuhkan (ms):
𝑘𝑘𝑎𝑙
∆𝑄 1,420,150.54 , 𝑘𝑔
𝑗𝑎𝑚
𝑚𝑠 = = 𝑘𝑘𝑎𝑙 = 2822,10 𝑗𝑎𝑚
𝜆𝑠 503,562
𝑘𝑔
B.4 Cooling I
Fungsi: Untuk mendinginkan bahan baku sebelum di alirkan ke proses fermentasi.
ENZIM Qw in Air
ENZIM
GLUCOAMYLASE T=25°C Pendingin
GLUCOAMYLASE
ENZIM α AMYLASE Q9
Q8 T= 35°C ENZIM α AMYLASE
AIR T=121°C AIR
ABU Cooling I ABU
SERAT SERAT
GLUKOSA Qw Out Sisa Pendingin GLUKOSA
SUKROSA T=30 °C
SUKROSA
PATI PATI
Kondisi operasi:
- Tekanan : 1 atm
- Temperatur : 35 °C
Tin : 121 °C = 394,15 °K
Tout : 35 °C = 308,15 °K
Tair pendingin : 152 °C = 425,15 K
Input (Q8)
Tin : 121 °C = 394,15 °K
Tref : 25 °C = 298,15 °K
Tabel B.4.1Energi pada Q8 Cooler I
Q
Komponen Massa Cp ∆T
(kkal/jam)
(kg/jam) (kkal/kg K) (K)
ENZIM
5.54328E-23 0.34479524 96 1.83484E-21
GLUCOAMYLASE
ENZIM α
4.67251E-24 0.34479524 96 1.54662E-22
AMYLASE
AIR 14869.90 1 96 1427510.017
ABU 4905.17 0.0899118 96 42339.14668
SERAT 681.27 0.03239004 96 22.06648507
GLUKOSA 10664.6998 0.47473121 96 486035.1173
SUKROSA 103.37 0.29972466 96 2974.376885
pati 9379.50 0.30666637 96 276132.3601
total 2235013.085
Output (Q9)
Tin : 35 °C = 308,15 °K
Tref : 25 °C = 298,15 °K
Tabel B.4.2 Energi pada Q8 Cooler I
Q
Komponen Massa Cp ∆T
(kkal/jam)
(kg/jam) (kkal/kg K) (K)
ENZIM 5.54328E-
0.344795 10 1.9113E-22
GLUCOAMYLASE 23
ENZIM α 4.67251E-
0.344795 10 1.6111E-23
AMYLASE 24
AIR 14869.90 1 10 148698.96
ABU 4905.17 0.089912 10 4410.32778
SERAT 681.27 0.03239 10 22.0664851
GLUKOSA 10664.6998 0.474731 10 50628.6581
SUKROSA 103.37 0.299725 10 309.830926
pati 9379.50 0.306666 10 28763.7875
total 232833.631
Beban Pendingin
Qw = Q9 – Q8
Qw = 2,002,179.45 kkal/jam
= 16017435.63 kkal
B.5 Fementor
Fungsi: tempat pembentukan asam sitrat dari glukosa dengan bantuan enzim Aspergilus
Niger.
Air pendinginT=25 °C
Q12 T= 30 °C
Aspergillus. N
Q9
T= 35 °C
Glukosa Q2
Sukrosa T= 30 °C
Air Asam
Fementor sitrat
Udara
Glukosa
Sukrosa
Qw Out Biomassa
T=30 °C
Air
CO2
Kondisi operasi:
- Tekanan : 1 atm
- Temperatur : 30°C
Tin : 35 °C = 308,15 °K
Tout : 30 °C = 303,15 °K
Tair pendingin : 25 °C = 298,15 °K
Input
Aliran 9 (Q9)
Tin : 35 °C = 308,15 °K
Tref : 25 °C = 298,15 °K
Tabel B.5.1 Energi pada Q1 Fementor
Komponen Massa Cp ∆T
Q (kkal/jam)
(kg/jam) (kkal/kg K) (K)
H2O 14869.90 1 10 148698.9601
Sukrosa 103.37 0.299724659 10 309.8309255
Enzim α
5.54328E-23 0.344795242 10 1.9113E-22
Amylase
Enzim
4.67251E-24 0.344795242 10 1.61106E-23
Glucoamylase
glukosa 10664.70 0.474731207 10 50628.65805
Serat 681.27 0.03239004 10 22.06648507
abu 4905.17 0.0899118 10 4410.327779
Pati 9379.50 0.30666637 10 28763.78751
total 232833.6309
Aliran 12 (Q12)
Tin : 30 °C = 303,15 °K
Tref : 25 °C = 298,15 °K
Tabel B.5.2 Energi pada Q12 Fementor
Komponen Massa Cp ∆T
Q (kkal/jam)
(kg/jam) (kkal/kg K) (K)
C H1,8 O0,5 N0,2 14.67 0.344795242 5 25.29097042
total 25.29097042
Aliran 13 (Q3)
Tin : 35 °C = 308,15 °K
Tref : 25 °C = 298,15 °K
Tabel B.5.3 Energi pada Q13 Fementor
Komponen Massa Cp ∆T
Q (kkal/jam)
(kg/jam) (kkal/kg K) (K)
O2 4286.38 0.72449139 10 31054.48034
N2 16124.97 0.757619677 10 122165.9227
total 153220.403
Output
Aliran 14 (Q14)
Tin : 30 °C = 303,15 °K
Tref : 25 °C = 298,15 °K
Tabel B.5.4 Energi pada Q14Fementor
Massa Cp ∆T
Komponen Q (kkal/jam)
(kg/jam) (kkal/kg K) (K)
O2 714.40 0.72449139 5 2587.873362
N2 16124.97 0.757619677 5 61082.96134
CO2 1965.10 1.136892752 5 11170.54203
total 74841.37673
Aliran 15 (Q15)
Tin : 30 °C = 303,15 °K
Tref : 25 °C = 298,15 °K
Tabel B.5.5 Energi pada Q15Fementor
Massa Cp ∆T
Komponen (kkal/kg Q (kkal/jam)
(kg/jam) (K)
K)
H2O 17283.07 1 5 86415.35729
Sukrosa 103.37 0.29972466 5 154.9154628
glukosa 1279.76 0.47473121 5 3037.719483
Serat 681.27 0.03239004 5 22.06648507
abu 4905.17 0.0899118 5 2205.16389
Pati 9379.50 0.30666637 5 14381.89376
Biomassa 14.67 1.00060971 5 73.39541684
C6H8O7 8578.62 0.38866457 5 16671.0215
total 122961.5333
Reksi :
Konversi = 88%
Reaksi :
7
/6 C6H12O6 + 5
/2 O2 (l) C H1,8 O0,5N0,2 + C6H8O7 + 3H2O + CO2
Mula2 59,197 133,95
Berx 52,93 111,59 0,061 44,638 133,91 44,63
Sisa 7,103 22,357 0,061 44,638 133,91 44,63
Panas Reaksi
b. Menghitung Entalpi Pada Keadaan Standar (ΔHr° 25°C)
Berikut data entalpi komponen dalam keadaan standar (ΔHf° 25°C)
∆Hf° BM m n
Komponen
(kkal/kmol) (kg/kmol) (kg/jam) (kmol/jam)
glukosa -304326.0038 180.157 1279.76 7.103603946
O2 0 31.999 715.42 22.35749702
biomassa 0 24.602 14.67 0.59629863
asam sitrat -368977.0554 192.125 8576.17 44.63847095
air -68315.00956 18 2410.48 133.9154129
CO2 -94051.14723 44.01 1964.54 44.63847095
= -23662865,60 Kkal/jam
QR = -ΔHR
QR = 23662865,60 kkal/jam
Beban Pendingin
Proses Hidrolisis pada temperatur 60°C, karena reaksi hidrolisis berlangsung secara
eksotermis sehingga dibutuhkan isolator, beban pendingin adalah:
Qpendingin = Qkeluar – (Qmasuk + Qreaksi)
Qpendingin = 23774531,82 kkal/jam
Temperatur Cooling Water, :
T ref = 25 °C = 298,15 °K
T air pendingin = 30 °C = 303,15 °K
T sisa pendingin = 40 °C = 313,15 °K
Jumlah air pendingin yang dibutuhkan,
Q = m x CP x ΔT
23774531,82 kkal
= = 237745,18 kg
1 kkal/kg.K 313,15 K 303,15 K)
panas air pendingin masuk
= 11887265,91 kkal
= 35661779,72 kkal
Aliran 18 (Q18)
T= 30 ˚C
Ca(OH)2
Q in steam
Aliran 19 (Q19)
Aliran 17 (Q17) T= 70 ˚C
T= 30 ˚C
Tanki Koagulasi Air
Air As. Sitrat
As. Sitrat Ca3(C6H5O7)2 .4H2O
Ca(OH)2
Q out
Kondisi operasi :
- Tekanan : 1 atm
- Temperatur : 70˚C
- Tin : 30˚C = 303,15 K
- Tout : 70˚C = 343,15 K
Input
Q17
Tin = 30˚C = 303,15 K
Tref = 25°C = 298,15 K
Tabel B.6.1 Energi pada Q17 Tangki Koagulasi
Massa Cp ∆T
Komponen Q (kkal/jam)
(kg/jam) (kkal/kg K) (K)
Air 17,283.06 1
5.00 86,415.32
C6H8O7 8,578.61 0.388664568
5.00 16,671.01
Total 25,861.68 103,086.33
Q18
Tin = 30˚C = 303,15 K
Tref = 25°C (298,15 K)
Tabel B.6.2 Energi pada Q18 Tangki Koagulasi
Massa Cp ∆T
Komponen Q (kkal/jam)
(kg/jam) (kkal/kg K) (K)
Ca(OH)2 10.34 0.284754977 14.73
5.00
Total 14.73
Output
Q19
Tout = 70˚C = 343,15 K
Tref = 25°C (298,15 K)
Tabel B.6.3 Energi pada Q19 Tangki Koagulasi
Massa Cp ∆T
Komponen Q (kkal/jam)
(kg/jam) (kkal/kg C) (C)
Air 17,282.23 1 777,700.15
45.00
C6H8O7 8,563.23 0.388664568 149,770.13
45.00
Ca3(C6H5O7).4H2O 26.55 0.031520903 37.65
45.00
Ca(OH)2 0.001034467 0.284754977 45.00 0.013255634
Total 25,872.01 927,507.95
Reaksi:
Konversi 99,99 %
2 C6H8O7 + H2 O + 3 Ca(OH)2 Ca3(C6H5O7)2.4H2O
= 82853087,08 Kkal/jam
QR = -ΔHR
QR = - 82853087,08 kkal/jam
Kebutuhan Steam
Qsteam = Qkeluar – (Qmasuk + Qreaksi)
ΔQ = 83677493,96 kkal/jam
Proses liquifikasi pada suhu 95°C, karena reaksi berlangsung secara endotermis sehingga
membutuhkan steam sebagai pemanas dari Table F.I Saturated Steam Smith Van Ness, Steam
pada T = 152 °C, diperoleh data sebagai berikut:
Hliq = 419,10 kJ/kg = 100,10 kkal/kg
Hvap = 2676,00 kJ/kg = 639,15 kkal/kg
λs = 539,05 kkal/kg
ΔQ = ms x λs
ΔQ 83677493,96 kkal/jam
ms = = = 166282,66 kg/jam
λs 539,05 kkal/kg
Panas steam masuk
Qs in = ms x Hvap
Qs in = 84035,05 kg x 639,15 kkal/kg = 109127462,23 kkal
Input
Q22
Tin : 70 °C = 343,15 °K
Tref : 25 °C = 298,15 °K
Tabel B.7.1 Energi pada Q22 Tanki Pengenceran
Massa Cp ∆T
Komponen Q (kkal/jam)
(kg/jam) (kkal/kg K) (K)
Air 17282.20 1 45 777698.7877
C6H8O7 8563.23 0.388664568 45 149770.1266
Ca3(C6H5O7)2 26.55 0.036077281 45 43.09795561
total 927512.0123
Q23
Tin : 30 °C = 303,15 °K
Tref : 25 °C = 298,15 °K
Tabel B.7.2 Energi pada Q23 Tanki Pengenceran
Massa Cp ∆T
Q
Komponen (kkal/kg
(kg/jam) (K) (kkal/jam)
K)
H2SO4 15.68519 0.3387375 5 26.5658105
total 26.5658105
Output
Q23
Tout : 60 °C = 333,15 °K
Tref : 25 °C = 298,15 °K
Tabel B.7.3 Energi pada Q23 Tanki Pengenceran
Massa Cp ∆T Q (kkal/jam)
Komponen
(kg/jam) (kkal/kg K) (K)
Air 17282.20 1 35 604876.835
C6H8O7 8583.70 0.388664568 35 116766.239
CaSO4 21.72772217 0.319504635 35 242.974
H2SO4 0.015669522 0.338737471 35 0.186
total 721886.233
Reksi :
Konversi = 99%
2 Ca3(C6H5O7)2.4H2O + 3H2SO4 3CaSO4 + 2 C6H8O7
Panas Reaksi
c. Menghitung Entalpi Pada Keadaan Standar (ΔHr° 25°C)
Berikut data entalpi komponen dalam keadaan standar (ΔHf° 25°C)
∆Hf° m n
Komponen BM (kg/kmol)
(kkal/kmol) (kg/jam) (kmol/jam)
Ca3(C6H5O7)2 -68315.00956 498.44 0 1.06852E-06
H2SO4 -194548.0402 98.073 1.72E-01 1.75E-03
CaSO4 -342760.5163 136.142 21.535 0.158180854
C6H8O7 -368977.0554 192.125 20.260 0.105453903
Total 41.967842 0.265388812
= -298439,45 Kkal/jam
QR = -ΔHR
QR = 298439,45 kkal/jam
Beban Pendingin
Proses Pengenceran pada temperatur 60°C, karena reaksi berlangsung secara eksotermis
sehingga dibutuhkan isolator, beban pendingin adalah:
Qpendingin = Qkeluar – (Qmasuk + Qreaksi)
Qpendingin = 504091,80 kkal/jam
504091,80 kkal
= = 50409,18 kg
1 kkal/kg.K 313,15 K 303,15 K)
panas air pendingin masuk
= 252045,89 kkal
= 756137,69 kkal
B.8 Evaporator
Fungsi : untuk memekatkan larutan asam sitrat dari kadar air.
Aliran 28 (Q28)
T= 100 0C
C6H8O7 Qsteam
T=152°C
H2O
kondesat
Kondisi operasi:
- Tekanan : 1 atm
- Temperatur : 120 °C
Tin : 32 °C = 305,15 °K
Tout : 100 °C = 393 °K
Tsteam : 152 °C = 403 °K
Input
Aliran (Q27)
Tin : 32 °C = 305,15 °K
Tref : 25 °C = 298,15 °K
Tabel B.8.1 Energi pada Q27
Cp
Komponen Massa (kg) ∆T (K) Q (kkal/jam)
(kkal/kg K)
C6H8O7 8583.69 0.388664568 7 23353.24395
Air 17282.19 1 7 120975.3472
Total 25865.89 144328.5911
Output
Aliran (Q28)
Tout : 100 °C = 393 °K
Tref : 25 °C = 298,15 °K
Tabel B.3.1 Energi pada Q28 Evaporator
Massa Cp (kkal/kg Q
Komponen ∆T (K)
(kg) K) (kkal/jam)
Air 13825.75 1 75 1036931.547
C6H8O7 1716.73879 0.388664568 75 50042.66561
Total 1086974.213
Aliran (Q29)
Tout : 120 °C = 373 °K
Tref : 25 °C = 298,15 °K
Tabel B.3.1 Energi pada Q29 Evaporator
Massa Cp (kkal/kg
Komponen ∆T (K) Q
(kg) K)
C6H8O7 6866.96 0.388664568 75 200170.6624
Air 3456.44 1 75 259232.8868
Total 10323.39 459403.5492
Panas Steam
Medium pemanas adalah saturated steam pada T = 152 °C (Superpro)
Sehingga:
Hf = 640.80 kJ/kg = 153,155 kkal/kg
Hv = 2,747.70 kJ/kg = 656,717 kkal/kg
λs = 503,562 kkal /kg
(Smith van Ness, Appendix F.1 Saturated Steam, Hal. 669)
Jumlah steam yang dibutuhkan (ms):
𝑘𝑘𝑎𝑙
∆𝑄 1402049.171 , 𝑘𝑔
𝑗𝑎𝑚
𝑚𝑠 = = 𝑘𝑘𝑎𝑙 = 2766.13 𝑗𝑎𝑚
𝜆𝑠 503,562
𝑘𝑔
Water head
Qw out
Kondisi operasi:
- Tekanan : 1 atm
- Temperatur : 36 °C
Tin : 120 °C = 393 °K
Tout : 36 °C = 309,15 °K
Tsteam : 152 °C = 403 °K
Input
Aliran (Q29)
Tin : 120 °C = 393 °K
Tref : 25 °C = 298,15 °K
Tabel B.9.1 Energi pada Q29 Kristalizer
Massa Cp ∆T Q
Komponen
(kg) (kkal/kg K) (K) (kkal/jam)
C6H8O7 6866.96 0.388664568 95 253549.5058
Air 3456.44 1 95 328361.6566
Total 581911.1623
Output
Aliran (Q30)
Tout : 36 °C = 309,15 °K
Tref : 25 °C = 298,15 °K
Tabel B.9.1 Energi pada Q30 Kristalizer
Massa Cp ∆T
Komponen Q (kkal/jam)
(kg) (kkal/kg K) (K)
C6H8O7 137.34 0.388664568 11 587.1672765
Air 2684.71 1 11 29531.75968
C6H8O7.H2O 7501.35 0.282352571 11 23298.2774
Total 53417.20435
Beban Pendingin
Qw = Q30 – Q29
Qw = 528493,96 kkal/jam
= 528493,95 kkal
= 1056987,9 kkal
Aliran 33 (Q33)
T= 60 0C
Qs in
H2O
kondesat
Kondisi operasi:
- Tekanan : 1 atm
- Temperatur : 60 °C
Tin : 36 °C = 309,15 °K
Tout : 60 °C = 333,15 °K
Tsteam : 152 °C = 403 °K
Input
Aliran (Q32)
Tin : 36 °C = 309,15 °K
Tref : 25 °C = 298,15 °K
Tabel B.10.1 Energi pada Q32 Drayer
Cp (kkal/kg ∆T
Komponen Massa (kg) Q (kkal/jam)
K) (K)
C6H8O7.H2O 6901.24 0.282352571 11 21434.41521
C6H8O7 10.99 0.388664568 11 46.97338212
Air 214.78 1 11 2362.540774
Total 23843.92936
Output
Aliran (Q33)
Tout : 60 °C = 333,15 °K
Tref : 25 °C = 298,15 °K
Tabel B.10.2 Energi pada Q33 Drayer
Massa Cp (kkal/kg Q
Komponen ∆T (K)
(kg) K) (kkal/jam)
H2O 182.56 1 35 6389.598912
Total 6389.598912
Aliran (Q34)
Tout : 60 °C = 333,15 °K
Tref : 25 °C = 298,15 °K
Tabel B.10.3 Energi pada Q34 Drayer
Massa Cp (kkal/kg Q
Komponen ∆T (K)
(kg) K) (kkal/jam)
C6H8O7.H2O 6912.23 0.282352571 35 68308.99056
Air 32.22 1 35 1127.576279
Total 69436.56684
Panas Steam
Medium pemanas adalah saturated steam pada T = 152°C (Superpro)
Sehingga:
Hf = 640.80 kJ/kg = 153,155 kkal/kg
Hv = 2,747.70 kJ/kg = 656,717 kkal/kg
λs = 503,562 kkal /kg
(Smith van Ness, Appendix F.1 Saturated Steam, Hal. 669)
Jumlah steam yang dibutuhkan (ms):
𝑘𝑘𝑎𝑙
∆𝑄 51982,23 , 𝑘𝑔
𝑗𝑎𝑚
𝑚𝑠 = = 𝑘𝑘𝑎𝑙 = 103,30 𝑗𝑎𝑚
𝜆𝑠 503,562
𝑘𝑔