Anda di halaman 1dari 8

CONTOH CERPEN BALI ANYAR

Majogjag
Wayan Sentana alon-alon nytandar motorné di samping balé dauhé apang tusing pirenga tekén
reramanné ané sedeng iteha ngorta padaduanan di ampiké sambil ngopi.
“Om Swastyastu,” sapanné Wayan Sentana alon sada masalin munyi.
“Om Swastyastu,” pasaut bapannē matolihan. “Béh, cai Yan, kadén bapa nyén ané teka, tumbén
nganjali? Biasanné jeg nylonong,” pasaut bapanné matadah tengkejut.
“Nggih Pa, Mé. Gumanti ja tiang meled nyugjugin, napi salam krama Baliné nyak nyambung
marakyat nganti teked ka désa-désa. Ané biasanné koh ngomong?”
“Nah, ajanian suba sayan ada perubahan. Nanging mara di sangkepan, di upacara lan acara adat
né matadah resmi. Cara mapepadikan, nrima tamiu dines muah ané lénan.”
“Sing kénkén Pa, mula sukil ngawitin ngaé ané melah. Tiang masih jani malajah ngomong basa
Bali ané madan beneh, sawiréh jani basa Baliné suba sayan nglimbak.”
“Nah mungpung Wayan ngoraang basa Baliné sayan limbak, mémé masih ajak bapan ceningé
mara sedeng ngortaang basa Bali ané dadi pajogjag dané Gusti Mangku Ngurah ngajak okan-
okanné di jeronné ibi sanja,” raos méménné nyelag maketur.
“To kénkén ané dadi bantang pajogjagé? Kadén Gusti Mangku dané mula wikan?”
“Baané saking wikanné, dané marasa tusing ngerti tekén tata caran anaké ngajahin anak cerik
ngomong cara janiné. Cara cening uli cerik mara ngedat suba urukang mémé ngomong mabasa
Bali. Apa jani cening marasa kéweh mabasa Bali?” patakon méménné.
“Yén tiang tusing kéweh ngomongang basa padidi.Yén basa Inggris, basa Jerman mara kéweh.
Patuh cara anak cerik Amérika, Australi ngomong Inggris sing marasa kéweh. Yén ia ajak
mabasa Indonésia, Bali, mara kéweh. I raga masih yén malajah mawirama mara kéweh, sawiréh i
raga mara majumu malajahin sasubané i raga gedé,” pianakné negesang.
“Ento suba ané nikaanga tekén Gusti Mangku i tuni semengan. Raganné masadu marasa nyelsel
ngelah oka dadua pada wikan nyastra lan mabasa Bali, Kawi, nanging tusing nyidang ngurukang
oka padidi mabasa Bali. Taén putunné ané di Dēnpasar mantuk ngiring ajinné. Pekakné nakonin
baan basa Bali, nanging sautina baan basa Indonésia. Mara takonina okanné, Gusti Putu Raka
pasaurné ngandang, ngampar. ”Béh aji bas kuna, pénter mabasa Bali ten nekaang napi. Samaliha
ngomong basa Bali sulitan tekén basa Inggris. Misi anggah-uingguh, ten ja abesik cara basa
Indonésia lan basa Inggris utawi Jerman. Nika mawinan tiang ngurukang basa Indonésia lan basa
Inggris dumun mangda nénten kuciwa ring timpal-timpalné di sekolahan. Malah sampun
kurukang basa Jepang.”
I poan okanné ané dadi pegawé bank di Jawa, Gusti Madé Rai mantuk, masih ngajak putunné
ané maanjar ajak putunné ané di Dénpasar. Masih takonina baan basa Bali alus utawi sagét kasar.
Makejang sautina baan basa Bali alus tekén putunné. Lantas okanné takonina kénkén dadi bisa
mabinaan piuningné mabasa Bali. Pasaur okanné lan mantunné tuah yén di jero raganné setata
ngurukang okanné ngraos baan basa ibu, mabasa Bali.
Kocap yadiapin raganné malinggih di Lombok, ané wewidanganné ngomong Sasak, di Jawa ané
ngomong Jawa lan basa Indonésia, nanging di jeronné raganné tetep mabasa Bali. Dadi patuh
cara prisip bapané, ngurukang raré patut nganggon basa ibu, basa Bali. Basa ané lénan pastika
lakar kabakatang di sekolahan utawi makursus. Yén basa Bali dija ngalih kursus, yén sing di
asrama utawi di umahé padidi? Yén kanti i pianak tusing bisa mabasa Bali, ané pelih boya ja i
pianak, nanging i rerama ané ngutang basa ibuné padidi, sok géngsi nguber bukité ejohin.
Kadirasa anaké uli Belanda nguber malajah basa Bali.
“Saja ento Bapa, Mé, tiang masih dugasé tundéna survey tekén doséné di Buléléng ané tepukin di
masyarakaté mula tuah buka kéto. Liunan para janané ngurukang pianakné baan basa Indonésia,
malah mabading mara malajah basa Bali di sekolahan. Sinah sukil tan bina cara malajahin basa
Inggris. Ento ngranayang basa Balin anaké jani kaku, sawiréh nyalin uli basa Indonesia ka basa
Bali. Conto: “Sapi saya akan saya sembelih”kabasabaliang dadi “Sampi tiang lakar tiang
gorok.” Patutné “Sampin tiangé lakar gorok tiang.”
“Sajaba ento yén titénin basa Baliné gumanti ngelah anggah ungguh basa, sawiréh ngelah basa
kasar, madia lan alus. Ada masih alus sor, alus mider, satmaka ngurukang para janané apang bisa
ngalap asor ané numbuhang budi suci adiluhung mawit ulian basa. Hormat tekén sang catur guru.
Tekén rerama, guru pangajian, guru wisésa, muang guru swadyaya saking mabasa alus. Apang
tusing alpaka guru. Bani nyagur rerama, guru, misuh pemimpin. Ulian basa, bani ma-
kamu, macai, maicang tekén sang guru cara basa Inggris lan Indonésiané pragat you…, kamu,
engkau, aku yadian tekén Hyang Widi Wasa.”
“Saja Pa, anaké uli dura negara masih ngomongang kéto. Basa Baliné sujatinné ba sarasa, basa
budaya ané numbuhang sopan santun. Kruna-krunanné masih komplit. Cuma yén di Buléléng,
tiang kayang jani kari majogjag indik kaja lan kelodé. Cara Buléléng kaja artinné arah ke
gunung dadinné ka selatan. Kelod artinné arah ke laut dadinné ka utara. Yén cara i raga ané
ketah kaja, kelod, kangin, kauh ento tuah mata angin, utawi pangider buana, patuh tekén bahasa
Indonésiané: utara, selatan, timur, dan barat. Boya ja arah kaja lan kelodé ané maarti ka gunung
lan ka laut ané dadi gentinin aji kruna ka ulu lan ka tebén.
Kayang kamus Bali-Indonésiané masih rancu, basa Baliné ten ngelah mata angin,padahal
nawang pangider buana komplit kayang déwa nawasanga, warna, lan uripnné yén macaru.
Miribang saking mula salah kaprah,” raosné Wayan Sentana ngacuh, mimbuh bingung.
“Dadi masih orahang kéto. Yén selehin miribang uli pangawit malajah ngomong raréné di
Buléléng orahina gunungé kaja lan pasihé kelod, pinaka basa ibu. Tuara ngitung mata angin cara
janiné. Apa buin ada kompas, ada kar utawi peta anggon uger mata angin. Éééh, nguda dadi
mingungang kaja kelod suba nawang ulu tebén?” raos bapanné teges.
“Saja Pa, Mémé. Tekan tiangé mulih sujatinné lakar morahan yén kayang lulusé ené tiang payu
ngantén ajak gélan tiangé Setyowati. Nanging ia sing nyak magama Hindu. Yén dadi cara Jawa,
tiang ajakina milu gaman raganné. Yén sing kéto melahan pada tetep ngaba agamané soang-
soang. Ibu lan bapakné setuju kéto. Cara janiné beneh masih kéto. Nanging tiang kari ngantiang
pituduh lan papineh mémé lan bapané. Kénkén Bapa, Mé
“Badah…, né ja cai sajaan tusing nawang kaja kelod. Tusing ada wét buka kéto. Cai jumah
muani padidi, yadiapin pada tetep tekén agamané padidi. Lantas kénkén tata upacara
pawiwahané? Kénkén nerapang bebanten ardanaréswari ngajak anak ané tusing magama Hindu?
Undang-undang RI No. 1 Tahun 1974 masih tusing matutang buka kéto. Apa buin yén kanti cai
paid bangkung. Yén dadi melahan kelidin,” pasaut bapanné sengit.
“Nguda kéto Pa, tiang tusing lakar ngalahin sentanané jumah dini. Yadin kurenan tiangé malénan
agama, kadén Tuhané ané kasembah masih patuh?” raosné Yan Sentana.
“Ooh, yén saja ia nganggap Tuhané patuh, nguda ia tusing nyak milu tekén cai? Yén cara
i raga mara kéto. Ékam Évam Adwityam Brahman. Mawinan anaké luh ngantén nutug anaké
muani, nganutin adat ka purusa. Apang sajaan masaanggama sekala lan niskala. Yén cara anaké
malayar apang dadi aperahu nuju pulo harapan,” pitutur bapannē
“Mimiiih Wayan… Yan. Precuma cai masekolah tegeh-tegeh. Kadén mémé ja lakar sayan ngerti.
Nyatané cai mula tusing nawang kaja kelod, apa buin kangin kauh,” kénten raos méménné
nyelag. Wayan Sentana bengong, tumbén majogjag ngajak reramanné.

Olih : Djelantik santha

Paid Tiang

Paid tiang tindakan batisé

Ngalahin ukudan sasihé

Ngipekin kalah

Sisan-sisan kenehé suba kacamputang

Pakpak katelahang

Apanga tusing taén buin

Ngurimik ipit ngumbar kita

Paid tiang makejang

Ngejohin sasih
Ané tusing taén bakatang

Paid tiang makejang

Nguberin sasih

Ané tusing taén gelahang

Camput mapaid

Telah-telahang kauluh.

olih : I Wayan Paing


CONTOH NOVEL BALI ANYAR

MLANCARAN KA SASAK

Kacarita sareng tiga I Dayu Priya, I Made Serati, muwah I Sari sampun tiba ring Sasak,
marerepan ring pasanggrahan Suranadi).
Sampun setengah solas.
I Made negak ring natah kamare ring tikehe, ngambiar sareng I Sari. I Dayu ring ranjange,
sampun nganggen piyama. I Made tengkejut, tan nahanan pisan ngeton Ida yan pacing sirep;
“Bik, cara kadituane sajan-sajan Ida. Buin cara Janine saja-sajaan.
I Dayu ngeh ring pliat I Madene.
“Ngon Made, oho, ngon? Yan tuman suba kene, timpal Yange ane ajak akamar di Bandung
ngaenang Yang piyama di Bandung, jani nu masih titip-titipine.”
“Sira ? Corry Aldres?”
”Oho, ia suba. Aruh, Yang onyah orahange, tawang! Bani sing nganggon kamen pules…., Bee I
Made pantalonne silaanga, sing usak,oo?”
“Banggayang benjang titiang masalin.”
“Sing ngaba piyama, keto de?”
“Makta kalih setel, banggayang sampun ja titiang sapuniki..meh ten pules napi titiang…
jelmane nika usak pesan dabdabanne!”
“Tawange sing ada anak muani bareng dini, sangkal ia bagbag-begbeg uli tuni, tawang,
De. Buine ada sing buin tamu lenan!”
“aruh, gedege!” Madohosan I Made.
………… Malih ajahane I Dayu ica.
“Mara keto I Made alah panjak Yange masila tiding beten, mai ja dini bareng dini negak,
mai De!”
“Banggayang deriki Tu, aruh, pantes titiang nyanding ratu irika?”
“Jele asane timpal beten. Yang nyegir pedidi.”
“Tan pantes kenten Ratu nyegir? Ayu, malih mawang….”
“Makenken buin, dong, da ja Made ngitungan keto-keto! Kaden sing ada keneh mipitang
ane keto-keto! Kaden Made suba nawang Ajin Yange. Yang tahen mipit keto? Nang orahang!”
“Mangkin ratu, ten uning ngalap rawes guyu….naaa, maaan mulihang….”
“Nah De, utas suba utang Madene. Kereng pesane I Made muntil-muntil rawes.”
“Sapunika sampun ratu. Wenten sameton Ratu minang, Ratu ten kayun , jani anak suba
nagih ajak masanding deriki, pang tulah titiang,” I Dayu ica, I Sari sareng makebris.
“Panggus Beli Made… tulah!”
“Sing nulahin apa Yang. Betara keto Yang…. Aruh api nyama, lamun sing cumpu Yang!
Mangsikina jangklekang Ida, kaling Yang batak mingkalih, mamindon teken Ida…meh tuah
maketelun sing tolih ida suba.”
Dados Ida kadeange…..kemanten, sira sih paarab idane?”
“Ida Made Warmadewa…..”
“Bih, luwung parabidane mangkin sampun akuda Ida madue rabi?”
“Beeee, Made…..ento suba pamucuk unduke keneh Yange tawang….akuda nah, tegarang
De akuda,?”
“…….Tawang, anake di Gria madue rabi……patpat?”
“Beee, lebihan teken patpat.”
“Meh Nyen. Saja Luh?”
“Lebihan sajaan ba, Beli Made!”
“Bik, lebihan teken patpat “
“Sing! Nah buin te, De bade buin !”
“Aruh, akuda madue rabi Ida? Akutus? Meh nyen!”
“Paak suba, de nah bin acepok nah!”
“ Adasa?”
“Sing! Lebihan jani baan Made,Made.”
“Asia, be!”
“Mimih bes asiane, ratuuu, kenkenang Ida kone?”Asapunika I Made ngon.
“Aruh, data takonang Made, paturu bajang data raosang.”
Ida kemad pisan tur karang ulune( galenge) sane abinida arasida, mangda ten sinah
kamadidane.
“To suba makrane Yang sing nyak ngiring kayun Ida…. Mimi, yen nyak Yang….”
“…..ten dados nomer daso ratu?” asapunika I Made nugtugang rawos I Dayune.
“Aruh Made nyak sing Yang dadi nomer. Bes dadi nomer. Sing cara ange jelma nyen
Yang dadi nomor dogen, nomer sepuluh. Api Yang luh masih je Yang apang cara ange jelma.
Ngengken Yang kanti ileh-ileh ka Jawa masekolah mara teked di Gria masih kantetin anak yang.
Len ojoge. Pin je Yang daa tua”
“Meh nyen anake marupa sekadi ratu ngantos daha tua!”
“ Nah keto umpama.”
“Yakti,pedalem masih ratu bes dadi nomer dasa nyen enggih; yening batak patpat, lelima
ida madue rabi, titiang tan pacing pariboya. Anak madue, pantes caro iragane iriki.”
“apa kaorang, de ibane ten pari boya…..”
“Bee, jabag pesane ida ngansan.”
“Men Made juari je ya nyabagin.”
“Titiang nyang jabag ring Ida, dados?”
“be, kadenaragane ngesai matata ngerawes. Dadi! Made dogen dadi nyabagin Yang. Bes
Yang meutang urip, to, yen sing Made nyaup Yang meh dadi jaje, pekas Yang lilig motor.”
“Inggiiiiih! Punika mekrane ratu dados jabagin titiang?”
“Men apa ? idepang yang mayah utang teken ma…..?”
“Sing nampi, !”
“Ica I Dayu. Imade taler kedek sami.
“Buin ja mekito ngelipetin raose ibusan Made adi buka anake cumpu, yen ada anak
ngelah rabi, kurenan, batak patpat, lelima, adi keto Made.
“ Nah tegarang ja! Yang sing nyak apa dadi noomeeer, dadi panunggun karang masih
sing nyak apang patuh-patuh.” Apang paturu malawar gerang anake peturu dadi cager dikenkene
ya satia yen ane luh luas da je mara, madamar langit,bulan, kadung kone bulanan” onol-ongol
cina malakar kedele”
Apang anake luh dogen” masare cara ratu”? anake muani apang dadi masok gedenan,
ngodag-ngodag.
I Made kedek miragi raris ida mapajar” to ja ratu ngamuk masuang basing”
mabladbladan .
Idayu ica nrikkik, I Sari ngelkel ipun kedek.
“ aRuh, kalahange dogen teken I made……”

Kaketus Saking Novel


“ Mlancaran Kasasak”
olih Gede Sarwana

Anda mungkin juga menyukai