Anda di halaman 1dari 50

Objektif:

◦ Dapat menganalisis gangguan


keseimbangan asam-basa.
◦ Dapat menentukan prioritas tatalaksana
keseimbangan asam-basa

2
ASAM BASA..

+
[H ]

pH
Normal = 7.40 (7.35-7.45)
Viable range = 6.80 - 7.80
Mengapa Pengaturan pH
Sangat Penting ?
Akibat Dari Asidosis Berat
Kardiovaskular Respirasi
Gangguan kontraksi otot jantung Hiperventilasi
Penurunan kekuatan otot nafas dan
Dilatasi Arteri,konstriksi vena, dan menyebabkan kelelahan otot
sentralisasi volume darah Sesak
Metabolik
Peningkatan tahanan vaskular paru Peningkatan kebutuhan metabolisme
Resistensi insulin
Penurunan curah jantung, tekanan darah Menghambat glikolisis anaerob
arteri, dan aliran darah hati dan ginjal Penurunan sintesis ATP
Hiperkalemia
Sensitif thd reentrant arrhythmia dan Peningkatan degradasi protein
penurunan ambang fibrilasi ventrikel
Otak
Penghambatan metabolisme dan regulasi
Menghambat respon kardiovaskular volume sel otak
terhadap katekolamin
Koma
Akibat Dari Alkalosis Berat
Kardiovaskular
Konstriksi arteri
Penurunan aliran darah koroner
Penurunan ambang angina
Predisposisi terjadinya supraventrikel dan ventrikel aritmia yg
refrakter
Respirasi
Hipoventilasi yang akan menjadi hiperkarbi dan hipoksemia
Metabolic
Stimulasi glikolisis anaerob dan produksi asam organik
Hipokalemia
Penurunan konsentrasi Ca terionisasi plasma
Hipomagnesemia and hipophosphatemia
Otak
Penurunan aliran darah otak
Tetani, kejang, lemah delirium dan stupor
Analisis Gas Darah
◦ Ventilasi
◦ Oksigenasi
◦ Keseimbangan Asam-basa

7
Ventilasi

VCO2 0,863
Pa CO2 
VA

8
Ventilasi
◦ PaCO2 = normal : eukapnia.
◦ PaCO2 > normal : hiperkapnia (hipoventilasi).
◦ PaCO2 < normal : hipokapnia (hiperventilasi).

9
Oksigenasi
◦ PaO2 kurang dari normal: hipoksemia.
◦ P(A-a)O2 > 25: Gangguan difusi (kecuali dengan oksigen
100%).

10
Penilaian Status Asam
Basa
HCO
Normal
[HCO
BASA3-]
GINJAL HCO3
3

pH = 6.1 + log Kompensasi

Normal pCO2
αPARU
ASAM CO
CO22
Analisa gas darah
Arteri Mixed vein Vena perifer
pH 7,36-7,44 7,32-7,36 7,32-7,38
PCO2 (mmHg) 36-44 44-46 42-50
PO2 (mmHg) 95-100 38-42 40
SaO2 (%) >95 >70 66-75
HCO3 22-26 24-30 23-27
(mmHg)
Analisis Gas darah
◦ Ventilasi.
◦ Oksigenisasi.
◦ Keseimbangan asam-basa
Ventilasi
Intepretasi hasil PaCO2 terhadap status ventilasi

PaCO2 Darah Status Ventilasi

>45 mmHg Hiperkapnia Hipoventilasi

35-45 mmHg Eukapnia Normal

< 35 mmHg Hipokapnia Hiperventilasi


Oksigenasi
◦ PaO2 kurang dari normal : hipoksemia.
◦ P(A-a)O2 > 25 : Gangguan difusi (kecuali dengan
oksigen 100%).

15
Oksigenisasi
Tabel 2. Daftar kemungkinan penyebab hipoksemia.
Penyebab P a O2 P(A-a)O2 S a O2 CaO2
Respiratorik:
Pirau kanan Š kiri. Turun Naik Turun Turun
Imbalans ventilasi-perfusi. Turun Naik Turun Turun
Ganggua n difusi. Turun Naik Turun Turun
Hipoventilasi Turun Normal Turun Turun

Nonrespiratorik:
Pirau kanan-kiri. Turun Naik Turun Turun
Dataran tinggi Turun Normal Turun Turun
Ruang hampa udara Turun Normal Turun Turun
Anemia. Normal Normal Turun Turun
Keracunan CO. Normal Normal Turun Turun
M ethemoglobinemia Normal Normal Turun Turun
Keseimbangan Asam Basa
◦pH < 7.35 : asidosis.
◦pH > 7.45 : alkalosis
◦PaCO2 : respiratorik.
◦ > Normal: asidosis.
◦ < Normal: alkalosis
◦BE/SBE/(HCO3- ): metabolik.
◦ Negatif (< normal): asidosis.
◦ Positif (> normal): alkalosis.
Rangkuman Gangguan
Keseimbangan Asam Basa Tradisionil
DISORDER pH PRIMER RESPON
KOMPENSASI

ASIDOSIS  HCO3-  pCO2 


METABOLIK

ALKALOSIS  HCO3-  pCO2 


METABOLIK

ASIDOSIS  pCO2  HCO3- 


RESPIRATORI

ALKALOSIS  pCO2  HCO3- 


RESPIRATORI
Cara Menganalisa Hasil AGD
1. Perhatikan pH dan PCO2
DISORDER pH PRIMER RESPON
KOMPENSASI

ASIDOSIS  HCO3-  pCO2 


METABOLIK

ALKALOSIS  HCO3-  pCO2 


METABOLIK

ASIDOSIS  pCO2  HCO3- 


RESPIRATORI

ALKALOSIS  pCO2  HCO3- 


RESPIRATORI
Perhatikan pH dan PCO2 (cont…)
◦ Perhatikan pH atau PCO2  campuran…

Metabolik Respiratorik

◦ Contoh: pH 7,38 dan PCO2 55 mmHg  mixed type  asidosis


respiratorik dengan alkalosis metabolik
2. Hitung besar kompensasi
Asidosis Metabolik
◦ Mencari penyebab (Unmeasured Anion)
◦ Hitung Anion Gap (corrected),
◦ Strong Ion Gap (SIG)
◦ Base Excess Gap (BEG)

23
Anion gap

AG = Na –(Cl + HCO3)
Normal value = 12 + 4 meq/L (8-16 meq/L)
40
Alkalosis metabolik
35
Asidosis respiratorik
A
30 Isopleth PCO2 40 mmHg
C
HCO3-
Plasma 25
mEq/L Garis buffer
D
20
B
15 Alkalosis respiratorik
Asidosis metabolik
10
7.0 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6 7.7 7.8
pH

Grafik Davenport
Pendekatan Steward
Dimanakah peran bikarbonat dalam
tatalaksana gangguan asam basa???

 Jawab: TIDAK ADA


Prinsip umum Steward
◦Definisi asam, basa : Arrhenius (1880)
◦Semua cairan dalam tubuh manusia mengandung air, dan
air merupakan sumber [H+] yang tidak pernah habis
◦Hukum kekekalan massa (Law of Mass Conservation):
◦ Jumlah dari suatu zat akan selalu konstan kecuali ditambahkan,
dikurangi dari luar, atau dibuat,dihancurkan oleh suatu reaksi kimia.
◦Netralitas elektrik (Electroneutrality):
◦ Semua larutan sejati mempunyai muatan listrik yang netral, dimana
konsentrasi total kation harus sama dengan konsentrasi anion
Σ ion (+) = Σ ion (-)
Stewart PA. Modern quantitative acid-base chemistry. Can J Physiol Pharmacol 61:1444-1461, 1983.
29
SISTEM ASAM BASA

DUA VARIABEL

VARIABEL VARIABEL
INDEPENDEN DEPENDEN

pCO2 H+,OH-, HCO3-,CO3--,A-,HA,


Strong Ion Difference (SID)
Asam lemah (non volatil weak acids,ATot)

Stewart PA. Can J Physiol Pharmacol 61:1444-1461, 1983. 30


Elekrolit = ion - ion

Ion-ion kuat (Strong Ion-ion lemah (Weak


ions) : ions) :

Substansi yang terdisosiasi sempurna Substansi yang hanya sebagian


di dalam suatu larutan : terdisosiasi dalam suatu larutan :
Kation; Na+,K+,Mg+,Ca++
 Albumin-, Posfat-, H2CO3
Anion; Cl-,SO4-,PO4=,
laktat-, keto-.

31
Strong Ion Difference (SID)
Definisi: selisis muatan dari ion-ion kuat.
SID  jumlah konsentrasi kation kuat dikurangi
jumlah dari konsentrasi anion kuat.
WEAK ACID

[Protein H] [Protein-] + [H+]


disosiasi

Kombinasi protein dan posfat disebut asam


lemah total (total weak acid)  [Atot]. Reaksi
disosiasinya adalah:

[Atot] (KA) = [A-].[H+]

33
Gamblegram
Mg++
Ca++
K+ 4 HCO3-
24 SID
Weak acid
(Alb-,P-)

Na+
140
Cl-
102

KATION ANION
34
DILUTIONAL ACIDOSIS
NaCl + H2O  Na+ + Cl- + H+ + OH- + H2O

H2O

2 liter
1 liter Na+ = 70 mEq/L
Na+ = 140 mEq/L Cl- = 55 mEq/L
Cl- = 110 mEq/L SID = 15 mEq/L
SID = 30 mEq/L OH- = 15 mEq/L
OH- = 30 mEq/L
PLASMA PLUS NORMAL SALINE

2 liter
Na+ = 154 mEq/L
Na+ = 140 mEq/L Cl- = 154 mEq/L
Cl- = 110 mEq/L SID = 0 mEq/L
SID = 30 mEq/L OH- = 0 mEq/L
1 liter
OH- = 30 mEq/L
HYPERCHLOREMIC ACIDOSIS RESULTING FROM NORMAL SALINE

= Na+ = (140+154)/2 mEq/L= 147 mEq/L


Cl- = (110+ 154)/2 mEq/L= 132 mEq/L 2 liter
SID = 15 mEq/L
OH- = 15 mEq/L
PLASMA PLUS RINGER’S LACTATE SOLUTION

Cation+ = 137 mEq/L 2 liter


Cl- = 109 mEq/L
Na+ = 140 mEq/L Lactate = 28 mEq/L
Cl- = 110 mEq/L SID = 0 mEq/L
SID = 30 mEq/L 1 liter OH- = 0 mEq/L
OH- = 30 mEq/L
NORMAL ACID-BASE STATE FOLLOWING RINGER’S
LACTATE

= Na+
Cl-
= (140+137)/2 mEq/L= 139 mEq/L
= (110+ 109)/2 mEq/L= 110 mEq/L
2 liter

SID = 29 mEq/L
OH- = 29 mEq/L
CONTRACTION ALKALOSIS

Na+ = 140 mEq/L


Cl- = 110 mEq/L 1 liter ½ liter
Na+ = 280 mEq/L
SID = 30 mEq/L Cl- = 220 mEq/L
OH- = 30 mEq/L SID = 60 mEq/L
OH- = 60 mEq/L
HYPOCHLOREMIC ALKALOSIS

Na+ = 140 mEq/L 2 liter


Cl- = 95 mEq/L
SID = 45 mEq/L
OH- = 45 mEq/L
HYPERCHLOREMIC ACIDOSIS

Na+ = 140 mEq/L 2 liter


Cl- = 120 mEq/L
SID = 20 mEq/L
OH- = 20 mEq/L
RESPIRATORIK METABOLIK

Abnormal Abnormal Abnormal


pCO2 SID Weak acid

Alb PO4-
AIR  Anion kuat

Cl- UA-

Alkalosis turun kekurangan Hipo turun

Asidosis meningkat kelebihan Hiper Positif meningkat

43
BLOOD PLASMA

H+

HCO3- SID
Na+ OH- CO32-
ATot
Alb -
Unmeasured Anion
Posfat -
XA -
K+
Mg++
Ca++

Cl-

CATION ANION
UNMEASURED ANION (UA)
PADA ASIDOSIS METABOLIK

UA = BE – [(efek Na + efek Cl) + efek Alb]

45
Clinical Investigations
Strong ions, weak acids and base excess:
a simplified Fencl–Stewart approach to
clinical acid–base disorders
D. A. Story, H. Morimatsu and R. Bellomo . British Journal of Anaesthesia, 2004, Vol. 92,

• SBE(mmol/l=meq/l);
– from a blood gas machine
• Na–Cl effect (meq/l)=
– [Na+]–[Cl–]–38
• Albumin effect (meq/l)=
– 0.25x[42–alb(g/l)]
• Unmeasured ion effect (meq/l)=
– SBE–(Na–Cl) effect–alb effect

46
CONTOH KASUS

pH 7.42 / PCO2 35 / PO2 81 / BE -2 /HCO3 21 ;


Na 140; Cl 102; Alb 1.8; laktat 8
Tidak ada pengaruh SID
(a) BE = - 2
(b) SID efect = (140-102) – 38 = 38 – 38 = 0
(c) Albumin effect
 0.25 (42 – 18) = 6 Efek alkalinisasi dari
hipoalbumin masking UA

UA laktat
 UA = - 2 – [(0) + (6)] = - 8
Steward: asidosis laktat dengan efek masking hipoalbumin

47
CONTOH KASUS

pH 7.48 / PCO2 50 / BE +9 /HCO3 34 ;


Na 140; Cl 93; Alb 4,2 Alkalosis metabolik
karena hipokloremia

(a) BE = +9
(b) SID efect = (140-93) – 38 = 9
(c) Albumin effect
Tidak ada efek albumin
 0.25 (42 – 42) = 0

Tidak ada UA

 UA = 9 – 9 = 0

48

Anda mungkin juga menyukai