Anda di halaman 1dari 8

MATERI ILMU TAJWID

Ilmu Tаjwіd
Ilmu tаjwіd аdаlаh іlmu уаng mempelajari tata саrа mеmbаса Al-Qur’an dеngаn bаіk dаn bеnаr.

Tajwid
Tаjwіd adalah tаtа cara (реngаturаn) mеmbаса Al-Qur’аn beserta hukum-hukumnуа dеngаn
mеnggunаkаn 26 huruf hіjаіууаh.

Khos untuk TPQ

TANDA-TANDA WAQAF DAN WASHAL


Waqaf artinya: sebaiknya berhenti.
( ‫ م ) وقف ل زم‬: harus berhenti
( ‫؞ ؞ ) معا نقه‬ : berhenti di salah satu titik

( ‫ ط ) وقف مطلق‬: sebaiknya berhenti


( ‫ قلى ) الوقف اولى‬: sebaiknya berhenti
( ‫) الوقف‬ ‫ قف‬: sebaiknya berhenti
( ‫ ج ) وقف جا ئز‬: boleh berhenti, juga boleh terus
Washol artinya: sebaiknya terus.
( ‫) الوقف ممنوع‬ ‫ل‬ : sebaiknya terus
( ‫صلى ) الوصل اولى‬ : sebaiknya terus
( ‫) مجوز الوقف‬ ‫ز‬ : sebaiknya terus
( ‫ص ) مر خص الوقف‬ : sebaiknya terus
( ‫) قيل هو وقف‬ ‫ق‬ : sebaiknya terus

1. GHUNNAH

Ghunnah artinya mendengung. Hal ini berarti bahwa setiap ada huruf Nun atau Mim
yang bertasydid maka hukum bacaannya dinamakan Ghunnah.
Contoh:
‫فمل م ن‬
‫ما‬ ‫ما‬
‫اانن م‬ ‫ثث ن‬
‫م‬ ‫ن‬
‫اا ن‬
HUKUM NUN SUKUN/TANWIN
Perbedaan Nun sukun atau Tanwin adalah sama dalam lafadz tetapi lain dalam tulisan.
Adapun hukum Nun sukun atau Tanwin dibagi menjadi 6 macam, antara lain:

2. Idghom Bighunnah
Idghom : memasukkan
Bighunnah : dengan mendengung
Artinya: apabila ada Nun sukun atau Tanwin bertemu dengan salah satu huruf hijaiyyah
yang berjumlah 4 huruf, antara lain:‫ ي ن م و‬atau biasa di singkat dengan bunyi ‫موو‬
‫ي من و ث‬
Contoh:
( ‫ ن‬-‫ن‬ ‫م) و‬ ‫فمل م و‬
‫ن اننزي ود م ك ث و‬ ( ‫ ي‬-‫ن‬
‫ل) و‬ ‫قو و ث‬‫ن يم ث‬‫م و‬
‫م‬
( ‫ْ و‬-‫همنن وورراَهئههنم ) نن‬ _ ) ‫مب اي وننا‬
(‫_ – م‬ ‫فمت و ن‬
‫حا ث‬

3. Idghom Bilaghunnah
Idghom : memasukkan
Bilaghunnah : dengan tanpa mendengung
Artinya: apabila ada Nun sukun atau Tanwin bertemu dengan salah satu huruf hijaiyyah
yang berjumlah 2 huruf, antara lain: ‫ ل‬dan ‫ر‬
Contoh:
(‫_ – ر‬
_ )‫م‬
‫حي و م‬ ‫غم ث‬
‫فوومرمر ا‬ ( ‫ ل‬-‫ن‬ ‫ن ل مد ث ن و م‬
‫ك) و‬ ‫م و‬
‫ا‬

4. Idzhar
Idzhar berarti: jelas atau terang
Artinya: apabila ada Nun sukun atau Tanwin bertemu dengan salah satu huruf hijaiyyah
yang berjumlah 6 huruf, antara lain: ‫ه أ ح خ ع غ‬
Contoh:
‫رمنن رخوف ن‬
( ‫ت ) نن – خ‬ ( ‫ث ) نن – ح‬ ‫همنن رحني ث‬ ‫وا ا م م‬
_ ) ‫حد م‬
(َ‫_ – ا‬ ‫كث ث‬
‫ف ن‬
( ‫لرثكثم ناَلر ننرهاً رر ) نن – ﻫ‬ _ ) ‫رق نو _ماً رغنيرر ثكنم‬ ( ‫ق ع مظ اي وم م ) – ع‬ ‫ث ث‬
(‫ْغ‬- _ ‫خل م‬

5. Iqlab
Iqlab berarti:
Artinya: apabila ada Nun sukun atau Tanwin bertemu dengan satu huruf dari huruf hijaiyyah
yaitu: ‫ب‬
Contoh:
(‫_ – ب‬
_ ) ‫رعرواَ _ن ربنيرن‬ ‫خ م‬
‫ل) و‬
(‫ن–ب‬ ‫ن بم ا‬
‫م و‬
‫م‬

6. Ikhfa’
Ikhfa’ berarti: samar-samar
Artinya: apabila ada Nun sukun atau Tanwin bertemu dengan salah satu huruf hijaiyyah yang
berjumlah 15 huruf, antara lain:
‫تثجدذزسشصضطظفقك‬
Contoh:
( ‫اَرننرجنيرناً ثكنم ) نن – ج‬ (‫_ – ث‬_ ) ً‫رماً_ء رثرجاً _جا‬ (‫ن–ت‬ ‫حت امها ) و‬‫ن تم و‬
‫م و‬‫ا‬
( ‫ري نورمهئذ ثزنر_قاً ) – ز‬ (‫رمنن رذاَلوهذ ني ) نن – ذ‬ _ ) ‫دان اي مةم‬
(‫_ – د‬ ‫ن م‬‫وا م‬
‫قان و م‬

(‫_ – ص‬ _ ) ‫حنيرن‬ ‫رق نو _ماً ر‬


‫صاً له ه‬ (‫_ – ش‬_ ) ‫ب رشهد ني_د‬ _ َ‫رعرذا‬ (‫ن–س‬ ‫ن) و‬ ‫سا م‬ ‫ن ا ول ا ن و م‬
‫اا ن‬
‫رعنن ث‬
(‫ظثه نوهرهﻫنم ) نن – ظ‬ (‫رورماً ريننهطثق ) نن – ط‬ _ )‫ة‬
(‫_ – ض‬ ‫حك م م‬
‫ضا ا‬‫فمر ة م م‬ ‫س ا‬‫م و‬
‫ث‬
(‫رمنن ركاً رن رينرثج نواَ ) نن – ك‬ _ ) َ‫هرنز_قاً رقاً ل ث نوا‬
(‫_ – ق‬ (‫_ – ف‬ ‫ي فمهث و‬
_ )‫م‬ ‫م م‬
‫عث و‬

HUKUM MIM SUKUN


Hukum Mim sukun dibagi menjadi 3 macam, antara lain:

1. Idghom Mitsli (Idghom Mimi)


Artinya: apabila ada Mim sukun bertemu dengan Mim
Contoh:
(‫م– م‬
‫ن) و‬
‫مي و م‬
‫سل ا ا‬
‫م و‬ ‫ك ثن وت ث و‬
‫م ث‬

2. Ikhfa’ Syafawi
Artinya: apabila ada Mim sukun bertemu dengan Ba’
Contoh:
(‫م– ب‬
‫جامرةم ) و‬
‫ح م‬
‫م با ا‬
‫مي وها و‬
‫ت مور ا‬

3. Idzhar Syafawi
Artinya: apabila ada Mim sukun bertemu dengan salah satu huruf hijaiyyah selain Mim
dan Ba’
Contoh:
( ‫اَرنم لرنم ثتننهد نر ثﻫنم ) نم – ت‬ ‫ن) و‬
(‫م–ن‬ ‫مو و م‬
‫م منا ئ ا ث‬
‫هث و‬
‫…… الخ‬..

HUKUM IDGHOM
Hukum Idghom dibagi menjadi 3 macam, antara lain:

1. Idghom Mutamatsilain
Artinya: jika ada huruf yang sama, yang pertama sukun dan yang kedua hidup.
Contoh:
(‫ب‬
‫ب– ه‬ ‫صا م‬
‫ك) و‬ ‫ب ب اعم م‬
‫ضرا و‬
‫اا و‬

2. Idghom Mutajanisain
Dinamakan Idghom Mutajanisain jika TA sukun bertemu THA, THA sukun bertemu TA,
TA sukun bertemu DAL, DAL sukun bertemu TA, LAM sukun bertemu RA, DZAL sukun
bertemu ZHA.
Contoh:
( ‫ ط‬-‫ت‬
‫وا ) و‬ ‫قل م و‬
‫ت د م عم م‬ ‫ د ( ا مث و م‬-‫ت‬
‫) و‬ ‫سط و م‬
‫ت‬ ‫ ت ( ل مئ ا و‬-‫ط‬
‫ن بم م‬ ‫) و‬ ‫فة‬ ‫ت م‬
‫طا ئ ا م‬ ‫مقال م و‬
( ‫ ت‬-‫وا ) د و‬ ‫ ظ ( ا اذ و ظ مل م ث‬-‫) ذ و‬
‫م و‬ ‫ب‬ ‫ ر ( قث و‬-‫ل‬
‫ل مر ب‬ ‫) و‬ ‫قمد و ت مب مي ن م‬
‫ن‬

3. Idghom Mutaqorribain
Dinamakan Idghom Mutaqorribain jika TSA sukun bertemu DZAL, QAF sukun bertemu
KAF, BA sukun bertemu MIM.
Contoh:
( ‫ ذ‬-‫ث‬
‫معممنا ) و‬ ‫ي اور ك م و‬
‫ب م‬ ‫ م ( يب ثن م ن‬-‫ب‬
‫) و‬ ‫م‬ ‫خل ث و‬
‫قك ث و‬ ‫ ك ( ا مل م و‬-‫) قو‬
‫م نم و‬ ‫ك‬ ‫ي مل وهم و‬
‫ث ذ لا م‬

QALQALAH
Qalqalah artinya memantul. Huruf Qalqalah ada lima, antara lain:
‫ ق ط ب ج د‬biasa disingkat dengan bunyi ‫جد د‬ ‫قمط و ث‬
‫ب م‬
Contoh:
‫خ ث‬
‫ ي مد و ث‬-‫د‬ ‫جع م ث‬ ‫خ ث‬ ‫ ي مط وهمثر‬-‫ط‬ ‫قر أ ث‬
‫ل‬ ‫ل‬ ‫ ي م و‬-‫ج‬ ‫ل‬ ‫ ي مب و م‬-‫ب‬ ‫ ي م و م‬-‫ق‬

Qalqalah dibagi dua:


1. Qalqalah Sughra
Adalah: huruf Qalqalah yang matinya asli, sebagaimana contoh diatas.

2. Qalqalah Kubra
Adalah: huruf Qalqalah yang matinya disebabkan waqaf.
Contoh:
‫خل مقم‬ ‫ام م‬
‫ م‬dibaca ‫حد م‬ ‫خل مقو‬ ‫ام م‬
‫ م‬dibaca ‫حد و‬

LAFADZ ALLAH
Hukum lafadz Allah dibagi dua, yaitu:

1. Dibaca tafkhim, jika lafadz Allah didahului harakat fathah atau dhummah.
Contoh:
‫صثر اللها‬
‫نم و‬ ‫ه‬
‫موالل ث‬

2. Dibaca tarqiq, jika lafadz Allah didahului harakat kasroh.


Contoh:
‫حي وم ا‬
‫ن ا لنر ا‬
‫حم ا‬
‫سم ا اللها النر و‬
‫با و‬

HURUF SYAMSIYAH DAN QAMARIYAH


Huruf Syamsiyah dan huruf Qamariyah jumlahnya sama yaitu masingْ-masing ada 14
huruf.

1. Huruf Syamsiyah: jika ada ‫ ال‬bertemu dengan salah satu huruf hijaiyyah yang
berjumlah 14, antara lain:
‫تثدذرزسشصضطظلن‬
Contoh:
‫مةا‬
‫الن بعو م‬ ‫س‬
‫م ا‬ ‫موال ن‬
‫ش و‬ ‫مالد د ن وميا‬ ‫ن‬
‫موالت بي و ا‬
‫……الخ‬

2. Huruf Qamariyah: jika ada ‫ ال‬bertemu dengan salah satu huruf hijaiyyah yang
berjumlah 14, antara lain:
‫بجحخعغفقكموﻫءي‬
Contoh:
‫ا مل وك مب اي وثر‬ ‫ل‬ ‫ا مل و ا‬
‫في و ث‬ ‫ا مل و م‬
‫خي وثر‬ ‫ة‬
‫مع م ث‬ ‫ا مل و ث‬
‫ج ث‬
‫……الخ‬

IDZHAR WAJIB
Dinamakan Idzhar Wajib, jika ada Nun sukun atau Tanwin bertemu huruf YA atau WAWU dalam
satu kalimat. Cara membacanya: terang atau jelas. Namun, didalam Al-Qur’an bacaan Idzhar
Wajib ini hanya ada 4, yaitu:
‫ن‬
‫وا م‬
‫قان و م‬ ‫ن‬
‫وا م‬
‫صن و م‬
‫ا‬ ‫ن‬
‫ب ثن وميا م‬ ‫مالد د ن وميا‬

HUKUM RA’
Hukum Ro’ ada dua:

1. Ro’ yang dibaca Tafkhim


Ciri-ciri:

Ro’ fathah, Ro’ fathah tanwin.

Ro’ dhummah, Ro’ dhummah tanwin.

Ro’ sukun didahului fathah atau dhummah.

Ro’ sukun didahului kasrah ada hamzah washal.

Ro’ sukun didahului kasrah bertemu huruf isti’la’.

Contoh:
a) ‫را‬‫خي و ن‬
‫م‬ ‫مرب نمنا‬ ‫ نرا‬-‫مر‬
b) ‫ك مب اي ومر‬ ‫دا‬
‫ثرومي و ن‬ ‫ مر‬-‫ثر‬

c) _‫و_ ث_ م‬ ‫قثور ا م‬
‫ن‬ ‫سل‬ ‫ا مور م‬
d) _‫جعثوو ا ا‬
‫ا ا ور ا‬ ‫وا‬ ‫ام ا‬
‫مور متا ب ث و‬ ‫ا ور‬
e) _‫س ا‬ ‫ر‬
_ ً‫هقنر طا‬ ‫صاً _د‬
‫ور – خ ص ض ط ظ غ ق همنر ر‬

2. Ro’ yang dibaca Tarqiq


Ciri-ciri:
a) Ro’ kasrah, Ro’ kasrah tanwin.
b) Ro’ sukun didahului kasrah.
c) Ro’ hidup didahului Ya’ dibaca waqaf.

Contoh:
a) ‫سرم‬
‫خ و‬
‫ث‬ ‫س‬
‫ج م‬
‫را و‬ ‫ رم‬-‫را‬
b) ‫فمك مب ب و‬
_‫ر ا‬ ‫ن‬
‫فاور ع موو م‬ ‫ور‬
c) _‫صي ورم ام‬
‫بم ا‬ ‫خي ومر‬
‫ي ار م م‬

HUKUM MAD
Hukum Mad dibagi dua:

A. Mad Thabii
Yang dinamakan dengan mad Thabi’i, adalah: jika fathah diikuti ALIF, kasrah diikuti YA,
dhummah diikuti WAWU. Panjang bacaannya: satu alif (dua harakat)
Contoh:
‫ثن نو ه‬
ً‫حنيرها‬ ‫دا – هدني – ثد نو‬
‫م‬

B. Mad Far’i
Mad Far’i dibagi menjadi 13, antara lain:

1. Mad wajib muttashil


ialah: Mad Thabii bertemu hamzah dalam satu kalimat. panjang bacaannya: 2,5 alif (5 harakat).
Contoh:
‫دانء‬
‫نا م‬ ‫قامء منا‬
‫لا م‬ ‫جامء‬
‫م‬

2. Mad jaiz munfashil


ialah: Mad Thabii bertemu hamzah (bentuknya huruf alif) di lain kalimat. Panjang
bacaannya: 2,5 alif (5 harakat).
Contoh:

‫ا اننا ا م ن ومزل ومنا‬ ‫ا اننا ا مع وط مي ومنا‬

3. Mad ‘aridh lissukun

ialah: Mad Thabii bertemu huruf hidup dibaca waqaf. Panjang bacaannya: 3 alif (6 harakat).

Contoh:

‫ب‬
‫قا و‬ ‫ب= ا‬
‫ع م‬ ‫قا ا‬
‫ع م‬
‫ا‬ ‫ك = ا مب ثوو و‬
‫ك‬ ‫ا مب ثوو م‬

4. Mad ‘iwadh

ialah: jika ada fathah tanwin yang dibaca waqaf, selain TA’ marbuthah. Panjang bacaannya: 1 alif
(2 harakat).
Contoh:

‫ما = ع مل اي و م‬
‫ما‬ ‫ع مل اي و ن‬
5. Mad shilah
ialah: setiap dhomir HU dan HI apabila didahului huruf hidup. Mad shilah dibagi dua,
yaitu: Mad shilah qashirah dan Mad shilah thawilah. Yang dinamakan Mad shilah
thawilah, adalah Mad shilah qashirah bertemu huruf hamzah (bentuknya alif).
Panjang bacaan Mad shilah qashirah: 1 alif (2 harakat).
Contoh:
ِ‫ْ هبه‬-‘‫مله‬
Panjang bacaan Mad shilah thawilah: 2,5 alif (5 harakat).
Contoh:
‫خل م م‬
‫ده‬ ‫ما مله ا م و‬ ‫ام ن‬
‫ن م‬

6. Mad badal
ialah: setiap Aa, Ii, Uu yang dibaca panjang. Panjang bacaannya: 1 alif (2 harakat).
Contoh:

‫ا ثوو ت ا م‬
‫ي‬ ‫ي‬
‫ا اي وت ثوو ن ا و‬ ‫وا‬
‫من ث و‬
‫ا م‬
7. Mad tamkin

ialah: YA kasrah bertasydid bertemu YA sukun. Panjang bacaannya: 1 alif (2 harakat).


Contoh:

‫ن‬
‫ن مب اي ب م‬ ‫م‬
‫حي بي وت ث و‬
‫ث‬ ‫ن‬ ‫اث ب‬
‫مي بي و م‬
8. Mad lin

ialah: fathah diikuti WAWU atau YA sukun bertemu huruf hidup dibaca waqaf. Panjang
bacaannya: 3 alif (6 harakat).
Contoh:

‫ا ال مي وها = ا ال مي و و‬
‫ه‬ ‫ف‬ ‫ف= م‬
‫خو و و‬ ‫خو و م‬
‫م‬

9. Mad lazim mutsaqqal kalimi

ialah: Mad Thabii bertemu tasydid. Panjang bacaannya: 3 alif (6 harakat).


Contoh:

‫ضا ل بي و م‬
‫ن‬ ‫وم ل م ال م‬

10. Mad lazim mukhaffaf kalimi

ialah: Mad badal bertemu sukun. Panjang bacaannya: 3 alif (6 harakat).


Contoh:

‫الو م‬
‫ن‬

11. Mad lazim musyabba’ harfi

ialah: huruf hijaiyyah yang dibaca panjangnya 3 alif (6 harakat). Jumlah hurufnya ada 8, yaitu:
‫نقصعسلكم‬

Contoh:

‫مص‬
‫ال م‬ ‫م‬
‫ن ق ص ال م‬
12. Mad lazim mukhaffaf harfi

ialah: huruf hijaiyyah yang dibaca panjangnya 1 alif (2 harakat). Jumlah hurufnya ada 5,
yaitu:

‫حيطﻫر‬

Contoh:

‫مر‬
‫ال م‬ ‫كهيعص‬ ‫عسق‬ ‫يس‬ ‫طه‬

13. Mad farq

ialah: Mad badal bertemu tasydid. Panjang bacaannya: 3 alif (6 harakat).


Contoh:
‫ل وال لل ث‬
‫ه‬ ‫قث و‬

Anda mungkin juga menyukai