FAKULTAS FARMASI
UNIVERSITAS PADJADJARAN
2019
I. Tujuan
1.1 Menentukan kadar natrium dan kalium dalam urin dengan menggunakan
Flame Atomic Emission Spectroscopy (AES).
II. Prinsip
2.1 Spektroskopi Emisi Atom
Sampel yang diencerkan dengan cairan pengencer yang berisi litium
atau cesium, kemudian dihisap dan dibakar pada nyala gas propan. Ion
natrium, kalium, litium, atau sesium bila mengalami pemanasan akan
memancarkan cahaya dengan panjang gelombang tertentu (Klutts and
Scott, 2006).
2.2 Eksitasi Elektron
Proses penyerahan energi radiasi ke suatu atom atau molekul tanpa
mengakibatkan ionisasi. Energi radiasi mungkin diserap oleh inti atau
elektron, dan mungkin pula dibebaskan dalam bentuk radiasi (BATAN,
2015).
III. Reaksi
-
4.2 Bahan
a. Air suling
b. Air deionisasi
c. Kalium klorida baku
d. Natrium klorida baku
e. Sampel darah
VII. Perhitungan
7.1. Pembuatan Larutan Baku Natrium 100 ppm
1000𝜇𝑔
100 𝑝𝑝𝑚 =
10 𝑚𝑙
1𝑚𝑔
100 𝑝𝑝𝑚 =
10 𝑚𝑙
𝐵𝑀 𝑁𝑎𝐶𝑙
1 mg Na dalam NaCl = ×1
𝐵𝑀 𝑁𝑎
58,5
= ×1
23
1 mg Na dalam 10 ml NaCl = 2,54 𝑚𝑔
Na dalam 50 ml NaCl = 2,54 × 5
= 12,7 𝑚𝑔
7.2. Pembuatan Larutan Baku Kalium 100 ppm
1000𝜇𝑔
100 𝑝𝑝𝑚 =
10 𝑚𝑙
1𝑚𝑔
100 𝑝𝑝𝑚 =
10 𝑚𝑙
𝐵𝑀 𝐾𝐶𝑙
1 mg K dalam KCl =
𝐵𝑀 𝐾
74,5
= ×1
39
1 mg K dalam 10 ml KCl = 1,91 𝑚𝑔
K dalam 50 ml KCl = 1,91 × 5
= 9,55 𝑚𝑔
Konsentrasi Emisi
0.5 2
1 11
2.5 21
5 57
60
40
20
0
0 5 10 15 20 25 30 35
Konsentrasi
Kurva Baku Kalium
60
y = 11.816x - 3.8367
50 R² = 0.9803
40
Emisi
30
20
10
0
0 1 2 3 4 5 6
Konsentrasi
Natrium Kalium
No. NPM
Emisi Kadar (ppm) mEq/L Emisi Kadar (ppm) mEq/L
1 85 46.5 14,88 5903 256.65 45,5 4,13 1.635 41.92
2 86 6 14,71 5836 253.74 86 7,60 3.017 77.36
3 92 34 10,64 4222 183.57 65 5,82 2.310 59.2
4 93 72 23,52 9332 405.74 75 6,67 2.647 67.87
5 98 7 1,49 592 25.96 18 1,84 730 18.72
6 99 9 2,17 861 37.43 65,5 5,80 2.302 59.03
7 102 53 17,08 6777 294.65 46 4,12 1.635 41.92
8 109 35 10,98 43571 1894.3 4 0,66 2621 60.72
9 113 58 18,77 7449 323.87 56,5 5,10 2.024 51.90
10 117 34 10,64 42221 1835.7 7 0,91 3611 90.26
Nilai 40 - 220 mEq/L 25-125 mEq/L
Normal (U.S. National Library of Medicine, 2019) (Lerma, 2014)
b. Perhitungan kadar natrium dalam urin
Persamaan: y= 2,9513x + 2,5945
85
= 2,9513x + 2,5945
X = 14,88 ppm
14,88 ppm x FP 14,88 ppm x 396,83
mEq/L = =
Mr Na 23
= 256,73 mEq/L
86
6 = 2,9513x + 2,5945
X = 1,15 ppm
1,15 ppm x FP 1,15 ppm x 396,83
mEq/L = =
Mr Na 23
= 19,84 mEq/L
92
34 = 2,9513x + 2,5945
X = 10,64 ppm
10,64 ppm x FP 10,64 ppm x 396,83
mEq/L = =
Mr Na 23
= 183,577 mEq/L
93
72 = 2,9513x + 2,5945
X = 23,52 ppm
23,52 ppm x FP 23,52 ppm x 396,83
mEq/L = =
Mr Na 23
= 405,8 mEq/L
98
7 = 2,9513x + 2,5945
X = 1,49 ppm
1,49 ppm x FP 1,49 ppm x 396,83
mEq/L = =
Mr Na 23
= 25,707 mEq/L
99
9 = 2,9513x + 2,5945
X = 2,17 ppm
2,17 ppm x FP 2,17 ppm x 396,83
mEq/L = =
Mr Na 23
= 37,44 mEq/L
102
53 = 2,9513x + 2,5945
X = 17,08 ppm
17,08 ppm x FP 17,08 ppm x 396,83
mEq/L = =
Mr Na 23
= 294,69 mEq/L
109
35 = 2,9513x + 2,5945
X = 10,98 ppm
10,98 ppm x FP 10,98 ppm x 396,83
mEq/L = =
Mr Na 23
= 189,44 mEq/L
113
58 = 2,9513x + 2,5945
X = 18,77 ppm
18,77 ppm x FP 18,77 ppm x 396,83
mEq/L = =
Mr Na 23
= 323,85 mEq/L
117
34 = 2,9513x + 2,5945
X = 10,64 ppm
10,64 ppm x FP 10,64 ppm x 396,83
mEq/L = =
Mr Na 23
= 183,58 mEq/L
= 42,43 mEq/L
86
86 = 11,816x - 3,8367
X = 7,60 ppm
7,60 ppm x FP 7,60 ppm x 396,83
mEq/L = =
Mr Na 39
= 77,33 mEq/L
92
65 = 11,816x - 3,8367
X = 5,82 ppm
5,82 ppm x FP 5,82 ppm x 396,83
mEq/L = =
Mr Na 39
= 59,22 mEq/L
93
75 = 11,816x - 3,8367
X = 6,67 ppm
6,67 ppm x FP 6,67 ppm x 396,83
mEq/L = =
Mr Na 39
= 67,87 mEq/L
98
18 = 11,816x - 3,8367
X = 1,85 ppm
1,85 ppm x FP 1,85 ppm x 396,83
mEq/L = =
Mr Na 39
= 18,82 mEq/L
99
65,5 = 11,816x - 3,8367
X = 5,87 ppm
5,87 ppm x FP 5,87 ppm x 396,83
mEq/L = =
Mr Na 39
= 59,73 mEq/L
102
46 = 11,816x - 3,8367
X = 4,22 ppm
4,22 ppm x FP 4,22 ppm x 396,83
mEq/L = =
Mr Na 39
= 42,94 mEq/L
109
4 = 11,816x - 3,8367
X = 0,66 ppm
0,66 ppm x FP 0,66 ppm x 3968,3
mEq/L = =
Mr Na 39
= 67,16 mEq/L
113
56,5 = 11,816x - 3,8367
X = 5,11 ppm
5,11 ppm x FP 5,11 ppm x 396,83
mEq/L = =
Mr Na 39
= 51,99 mEq/L
117
7 = 11,816x - 3,8367
X = 0,92 ppm
0,92 ppm x FP 0,92 ppm x 3968,3
mEq/L = =
Mr Na 39
= 93,61 mEq/L
VIII. Kesimpulan
Penetapan kadar Natrium dan Kalium dalam urin dapat ditentukan dengan
metode AES, dimana dari data yang didapat hanya 3 sampel urin yang
memenuhi batas normal natrium yaitu 135-145 mEq/L, dan 9 sampel urin
yang memenuhi batas normal kalium yaitu sebesar 25-125 mEq/L, namun
terdapat 4 sampel yang memiliki hasil emisi lebih besar daripada
kalibratornya.
DAFTAR PUSTAKA
Priest, G., Smith., B and Heitz. 1996. Electrolyte Analyzer Operator’s Manual 1 st
Ed. USA : AVL Scientifi Corporation. Yaswir, R and Ferawati, I. 2012.
Fisiologi dan Gangguan Keseimbangan Natrium, Kalium dan Klorida serta
Pemeriksaan Laboratorium. Jurnal Kesehatan Andalas, 1(2) : 80-85
Yaswir, Rismawati, dan Ira Ferawati. 2012. Fisiologi dan Gangguan Keseimbangan
Natrium, Kalium, dan Klorida serta Pemeriksaan Fisik Laboratorium.
Jurnal Kesehatan Andalas, 1(2) : 80-85.