Modul Sains STK Ting 5 2018

BAB 1 : MIKROORGANISMA DAN KESANNYA

TERHADAP MANUSIA

Objektif pembelajaran :
 Memahami pengelasan mikroorganisma
 Mensintesis idea tentang factor-faktor
yang mempengaruhi pertumbuhan
mikroorganisma
 Mengaplikasikan pengetahuan tentang
mikroorganisma yang berfaedah
 Menganalisis kesan berbahaya
mikroorganisma
 Menganalisis cara-cara untuk mencegah
jangkitan penyakit yang disebabkan
oleh mikroorganisma
 Memahami cara-cara merawat penyakit
yang disebabkan oleh mikroorganisma
dapat dirawat

0
 Modul Sains STK Ting 5 2018

BAB 1 : MIKROORGANISMA DAN KESANNYA KE ATAS HIDUPAN

1.1 Pengelasan Mikroorganisma

Mikroorganisma Rupa Bentuk Saiz Nutrisi Habitat Cara

Pembiakan
Virus
Pelbagai bentuk 0.02 µm – parasitik Hidup dalam Replikasi dalam
seperti pilin, 0.4 µm dalam sel sel perumah
sfera, rod dan Paling kecil perumah
Bakteriofaj, Influenza vibrio

Bakteria
Kokus, basilus, 0.5 – 1.0 Autotrof, Hidup dalam belahan dedua
vibrio, spirilum µm sapropfitik, air, udara,
Basilus Spirilum unisel parasitik tanah,
tumbuhan
dan haiwan

Kokus vibrio
Protozoa
Berbeza-beza 5 - 250µm sapropfitik, Hidup dalam Aseks :- belahan
dan mempunyai unisel parasitik air tawar dedua dan
silium untuk seks :-
Paramecium bergerak pengkonjugatan

Ameba
Alga
Mempunyai 1 – 10000 Mempunyai Hidup dalam Aseks :- belahan
struktur sel µm klorofil. air, tanah dedua dan
Klamidomonas tumbuhan. Unisel atau Menjalankan lembap, atas seks :-
Tidak multisel fotosintesis - batu dan di pengkonjugatan
mempunyai autotrof kulit pokok.
batang, akar,
Spirogira
atau daun.
Kulat Mempunyai
pelbagai rupa 10 -100 µm sapropfitik, Tempat Aseks –
bentuk Unisel atau parasitik gelap dan pembentukan
- filamen multisel lembap spora dan
Mukor Yis
- sfera pertunasan

Cara pembiakan mikroorganisma

Belahan dedua Replikasi Pengkonjugatan Pertunasan Penghasilan spora

1
 Modul Sains STK Ting 5 2018

Latihan:

1. Rajah di bawah menunjukkan beberapa jenis mikroorganisma. Kelaskan mikroorganisma di bawah

mengikut jenisnya.

B C D E
A

F G H I J

Lengkapkan jadual di bawah untuk menunjukkan jawapan anda.

Virus Bakteria Protozoa Alga Kulat

2 . Terangkan cara pembiakan virus dengan menggunakan rajah yang sesuai.

[4 markah]

2
 Modul Sains STK Ting 5 2018

3 . Terangkan cara pembiakan bakteria dengan menggunakan rajah yang sesuai.

[4 markah]

1.2 Faktor-faktor yang mempengaruhi pertumbuhan mikroorganisma

3
 Modul Sains STK Ting 5 2018

1.3 Peranan mikroorganisma berfaedah dalam kehidupan seharian

Pernyataan dibawah menunjukkan kegunaan dan fungsi mikoorganisma dalam kehidupan seharian

A Yis menguraikan kabohidrat dan menghasilkan karbon dioksida yang menyebabkan roti dan
kek naik
B Bakteria pengurai dan kulat pengurai menguraikan tisu organisma mati kepada sebatian
ammonium dalam proses penguraian organisma yang mati
C Antibiotik penisilin diekstrak daripada kulat untuk merawat penyakit sifilis dan gonorea
D Mikroorganisma seperti bacteria dan virus memainkan peranan dalam penyediaan vaksin
E Alga tertentu menghasilkan beta keratin untuk mengelakan kanser
F Yis bertindak balas dengan kacang soya untuk menghasilkan kicap soya
G Bakteria tinggal didalam system pencenaan haiwan herbivor merembeskan enzim selulase
yang membantu mencernakan selulos
H Bakteria pengikat nitrogen dalam nodul akar tumbuhan kekacang menukarkan gas
nitrogen dalam atmosfera kepada nitrat
I Yis ditambah pada jus buah-buahan dan dieram dalam tempoh tertentu dalam penghasilan
minuman beralkohol
J Bakteria digunakan untuk mengoksidakan alcohol dalam pembuatan cuka
K Vaksin yang mengandungi patogen yang mati atau dilemahkan
disuntik ke dalam badan seseorang untuk mencegah jangkitan penyakit
L Mikroorganisma juga digunakan dalam kawalan biologi untuk menghapuskan perosak
tanaman
M Anai-anai mempunyai protozoa dalam ususnya untuk pencernaan selulos
N Insulin yang digunakan untuk merawat penyakit kencing manis
Kini dihasilkan oleh bakteria yang dimodifikasikan secara genetic
O Bakteria Lactobacillus bertindak ke atas susu mentah dalam pembuatan Yogurt
P Bakteria pengurai mereputkan tisu-tisu antara gentian dalam batang jut dan rami untuk
dijadikan tali dan kain

Kelaskan pernyataan di atas kepada lima kategori

Kategori
Kenyataan
(a) Food digestion
Pencernaan makanan
(b) Decaying process
Proses pereputan
(c) Medicine
perubatan
(d) Agriculture
Pertanian
(e) Industry
Industri

4
 Modul Sains STK Ting 5 2018
1.4 Kesan Mikroorganisma Berbahaya

Patogen Penyakit Cara Jangkitan Tempat Gejala Cara pencegahan

jangkitan
Taun  Air tercemar Usus besar  Vaksinasi
akibat tinja  Mendidihkan air
pesakit minuman
 Makanan
B dicemari oleh
A vektor lalat
K Tibi Udara -batuk berdarah  Vaksinasi
T -Hilang berat badan BCG
E Sifilis Hubungan seks Organ -Kudis pd organ
R pembiakan pembiakan
I -Demam
A Gonorea Organ -sakit pada organ  Elak hubungan
pembiakan pembiakan seks rambang
-Keluarkan nanah dr
zakar
Demam Vektor nyamuk Salur darah -Hapuskan tempat
denggi aedes air bertakung
-penyemburan
insektisid
-bela ikan gapi dalam
kolam
-sembur minyak atas
permukaan air
V Hepatitis B -Hubungan seks -Hilang berat -Vaksinasi
I -Pemindahan badan -Elak hubungan
R darah -kulit menjadi seks dgn pesakit
U kuning
S AIDS Sistem -Berat badan -Elak hubungan seks
pertahanan menurun rambang
badan -hilang keupayaan
ketahanan badan
K Panau Sentuhan kulit -tompok putih pd
U kulit
L Kurap -celah jari kaki Elak berkongsi
A menjadi merah barangan pesakit
T -rambut gugur
Malaria Vektor nyamuk Aliran -demam kuat
tiruk betina darah -gigil kesejukan
P -anemia
R
O
T
O
Z
O -Makanan usus -sakit perut -pengendalian
A -air tercemar -cirit-birit makanan bersih

5
 Modul Sains STK Ting 5 2018

1.5 Pencegahan Jangkitan Penyakit Yang Disebabkan Oleh Mikroorganisma

Lukis peta pokok untuk menjelaskan kaedah pencegahan jangkitan penyakit yang disebabkan
oleh mikroorganisma

(i) Kawalan Vektor

Nyamuk dewasa
 Kawalan Nyamuk

Telur

Pupa
Pupa dan Larva

Kaedah Pensterilan

Larva

Kitar Hidup Nyamuk dan Kawalannya

6
 Modul Sains STK Ting 5 2018

 Kawalan Lalat Rumah

Lalat Telur

KITAR HIDUP LALAT

Pupa Larva

LALAT RUMAH DEWASA TELUR, LARVA DAN PUPA

Kaedah
 kawalan




(ii) Pensterilan
 Definisi: Pensterilan ialah cara menghapuskan pathogen yang menyebabkan penyakit
 Tiga kaedah pensterilan iaitu penggunaan haba, penggunaan bahan kimia dan
penggunaan sinaran.

Kaedah Pensterilan

7
 Modul Sains STK Ting 5 2018

Penggunaan Haba

Penggunaan Bahan Kimia

Penggunaan Sinaran Radioktif

1 SINARAN GAMA
 Digunakan untuk mensterilkan alat-alat pembedahan yang
tidak dapat disterilkan oleh kaedah lain
 Memusnahkan mikroorganisma dan sporanya
2 SINARAN UV (Ultraungu)

 Sumber utama ultraungu adalah cahaya matahari

 Boleh membunuh bakteria dan virus
 Sesuai igunakan ke atas peralatan yang tidak memerlukan suhu yang tinggi
 Boleh merawat penyakit riket
 Digunakan untuk untuk mensteril peralatan pembedahan dan bilik pembedahan

8
 Modul Sains STK Ting 5 2018

(Iii) Pengimunan

 Pengimunan ialah proses yang meningkatkan keupayaan badan untuk menentang penyakit
 Keimunan ialah keupayaan badan manusia untuk melawan serangan patogen dengan
penghasilan antibodi
 Antibodi ialah bahan kimia yang dihasilkan oleh sel darah putih dalam badan untuk
menghapuskan antigen-antigen yang menyebabkan penyakit
 Antigen ialah jasad asing seperti toksin atau mikrob yang dapat merangsang penghasilan
antibodi oleh sel darah putih supaya antigen itu dapat disingkirkan dari sistem peredaran
darah seseorang

Badan menghasilkan sendiri antibodi untuk Badan menerima antibodi atau

melawan serangan patogen antiserum yang diperoleh daripada

Lengkapkan jenis Pengimunan berikut :

Jenis Keimunan Penerangan

 Diperolehi apabila antibodi daripada ibu dipindahkan kepada
fetus melalui plasenta dan semasa penyusuan bayi.
 Vaksin disuntik ke dalam badan seseorang untuk merangsang
penghasilkan antibodi.
 Contohnya vaksin BCG untuk tibi,vaksin anti-hepatitis A dan
B,dan vaksin anti- rubella.
 Serum yang mengandungi antibodi disuntik ke dalam badan
pesakit. Keimunan ini adalah serta merta tetapi tidak kekal
 Seseorang yang sembuh daripada jangkitan penyakit akan
menghasilkan antibodi untuk menyerang penyakit.
 Contohnya : demam campak dan cacar memberi keimunan
seumur hidup kepada pengidapnya.
9
 Modul Sains STK Ting 5 2018

 Keimunan aktif (Badan menghasilkan antibodi sendiri)

Kepekatan antibodi dalam darah

Kepekatan antibodi dalam darah

Aras keimunan

Masa ( Tahun )
Suntikan pertama Suntikan kedua

 Keimunan pasif (Badan menerima antibodi dari luar)

Perbezaan Keimunan Aktif Buatan dan Keimunan Pasif buatan

Keimunan aktif buatan Keimunan pasif buatan

Suntikan yang mengandungi .................. atau Suntikan yang mengandungi antibodi daripada plasma
virus yang lemah atau dimatikan darah haiwan

Gerak balas ................. Gerak balas serta merta

Keimunan kekal Keimunan ...................

Bahan suntikan merangsang badan menghasilkan Bahan suntikan mengandungi ............... haiwan untuk
antibodi untuk melawan .............. melawan patogen dalam badan

Kepentingan keimunan kepada manusia

 Keimunan membantu manusia mencegah diri daripada jangkitan penyakit.
 Pemvaksinan dapat membantu mengelakkan penyakit daripada merebak.
 Pemvaksinan dapat mengurangkan kadar kematian di kalangan kanak-kanak.

10
 Modul Sains STK Ting 5 2018

BAB 1 : MIKROORGANISMA DAN KESANNYA KE ATAS HIDUPAN

Bahagian A

1 The diagram below shows four types of microorganisms

Rajah di bawah menunjukkan empat jenis mikroorganisma.

Bacteria Protozoa
P Q
Bakteria Protozoa

(a) Name P and Q.

Namakan P dan Q.

P : ……………………………………………………………………………………......

Q : …………………………………………………………………………………………
[2 marks]

(b) (i) Name one disease caused by microorganism P.

Namakan satu penyakit yang disebabkan oleh mikroorganisma P

………………………………………………………………………………………………..
[1 mark]

(ii) State the method of infection of the disease in 1(b)(i)

Nyatakan cara jangkitan penyakit dalam 1(b)(i)

………………………………………………………………………………………………..
[1 mark]

(c) State the method of reproduction of bacteria and protozoa

Nyatakan cara pembiakan bakteria dan protozoa.

………………………………………………………………………………………………………
[1 mark]
(d) In the table below, tick (√) the way microorganism Q live to obtain nutrition.
Dalam jadual di bawah, tandakan (√) bagi cara microorganism Q hidup untuk
mendapatkan makanan

Autotroph Parasite Saprophyte

Autotrof Parasit Saprofit

[1 mark]
11
 Modul Sains STK Ting 5 2018

2 The diagram below shows an experiment to study the effect of light on the growth of bacteria,
Bacillus subtilis.
Rajah di bawah menunjukkan satu eksperimen untuk mengkaji kesan cahaya terhadap
pertumbuhan bakteria, Bacillus subtilis.

After two days, the condition of the nutrient broth in each test tube is observed. The table
below shows the result of this experiment.
Selepas dua hari, keadaan bubur nutrien dalam setiap tabung uji diperhatikan. Jadual di
bawah menunjukkan keputusan eksperimen ini.

Test tube Light intensity Appearance of nutrient broth

Tabung uji Keamatan cahaya Keadaan bubur nutrien
Very cloudy
A Dark
Sangat keruh
Slightly cloudy
B Dim light (in the laboratory)
Sedikit keruh
Not cloudy
C Bright
Tidak keruh

(a) State the variables in this experiment

Nyatakan pembolehubah dalam eksperimen ini.

(i) Manipulated variable

Pembolehubah dimanipulasikan

…………………………………………………………………………………………………
[1 mark]
(ii) Responding variable
Pembolehubah bergerakbalas

…………………………………………………………………………………………………
[1 mark]
(b) State one hypothesis for this experiment
Nyatakan satu hipotesis untuk eksperimen ini.

………………………………………………………………………………………………………
[1 mark]

12
 Modul Sains STK Ting 5 2018

(c) State the inference that can be made based on this experiment
Nyatakan inferens yang boleh dibuat berdasarkan eksperimen ini.

………………………………………………………………………………………………………
[1 mark]
(d) Based on the experiment, state the operational definition for the growth of bacteria.
Berdasarkan eksperimen ini, nyatakan definisi secara operasi bagi pertumbuhan
bakteria

………………………………………………………………………………………………………
[1 mark]
3 Diagram 1.1 and 1.2 shows the apparatus set-up of an experiment to study the effects of
humidity on the growth of microorganisms
Rajah 1.1 dan 1.2 menunjukkan susunan radas bagi suatu eksperimen untuk mengkaji kesan
kelembapan terhadap pertumbuhan mikroorganisma

Under hot Sun In a plastic bag

Di bawah sinaran Dalam beg plastic
Matahari

Plastic bag
Beg plastik

After a few hours

Selepas beberapa jam

Yellow spots
Tompok kuning

Rajah 1.2
Rajah 1.1
(a) State one observation that can be made from Diagram 1.2
Nyatakan satu pemerhatian berdasarkan Rajah 1.2

………………………………………………………………………………………………………
[1 mark]
(b) State one inference based on the observation in 4(a)
Nyatakan satu inferens berdasarkan pemerhatian pada 4(a)

………………………………………………………………………………………………………
[1 mark]
(c) State the variables in this experiment
Nyatakan pembolehubah dalam eksperimen ini.

13
 Modul Sains STK Ting 5 2018

(i) Manipulated variable

Pembolehubah dimanipulasikan

…………………………………………………………………………………………………
(ii) Responding variable
Pembolehubah bergerak balas

…………………………………………………………………………………………………
[2 marks]
(d) State the hypothesis for this experiment
Nyatakan hipotesis bagi eksperimen ini.

………………………………………………………………………………………………………
[1 mark]
4 In an experiment, a bacteria Basillus subtilis is cultured in a petri dish containing nutrient agar
for five days at 37 0C.
Dalam suatu eksperimen, bacteria Basillus subtilis dikulturkan dalam piring petri yang
mengandungi agar nutrien selama lima hari pada suhu 37°C.
The result of the experiment is shown in table below
Keputusan eksperimen ditunjukkan dalam jadual di bawah

Day Number of bacterial colonies

Hari Bilangan koloni bakteria
1 8
2 15
3 19
4 21
5 22
(a) Using the data in the table, draw a graph of the number of bacterial colonies against
time. Dengan menggunakan data dalam jadual, lukis graf bilangan koloni bakteria
melawan masa.

[2 marks]
14
 Modul Sains STK Ting 5 2018

(b) What is the relationship between the number of bacterial colonies and time?
Apakah hubungan antara bilangan koloni bakteria dengan masa

………………………………………………………………………………………………………
[1 mark]

(c) Predict the number of bacterial colonies produced on the 6th day.
Ramalkan bilangan koloni bakteria yang terhasil pada hari ke-6

………………………………………………………………………………………………………
1 mark]
(d) State the constant variable in this experiment.
Nyatakan pemboleh ubah yang dimalarkan bagi eksperimen ini.

………………………………………………………………………………………………………
[1 mark]
5 The diagram below shows an experiment to study the effect of pH on the growth of bacteria.
Rajah di bawah menunjukkan satu eksperimen untuk mengkaji kesan pH ke atas
pertumbuhan bakteria.

After two days, the appearance of the mixture in each test tube is observed. The table below
shows the result of this experiment.
Selepas dua hari, keadaan campuran dalam setiap tabung uji diperhatikan. Jadual di bawah
menunjukkan keputusan eksperimen ini.

Test tube pH value Cloudiness of mixture

Tabung uji Nilai pH Kekeruhan campuran
Acid (pH less than 7) Slightly cloudy
P
Asid (pH kurang daripada 7) Sedikit keruh
Alkali (pH more than 7) Slightly cloudy
Q
Alkali (pH lebih daripada 7) Sedikit keruh
Neutral (pH 7) Very cloudy
R
Neutral (pH 7) Sangat keruh

15
 Modul Sains STK Ting 5 2018

(a) State the variables in this experiment

Nyatakan pembolehubah dalam eksperimen ini.

(i) Manipulated variable

Pembolehubah dimanipulasikan

…………………………………………………………………………………………………
[1 mark]
(ii) Constant variable
Pembolehubah dimalarkan

…………………………………………………………………………………………………
[1 mark]
(b) Based on the result in the table,
Berdasarkan keputusan dalam jadual,

(i) what is the best condition for the growth of bacteria?

apakah keadaan yang paling sesuai untuk pertumbuhan bakteria?

…………………………………………………………………………………………………
[1 mark]
(ii) state the inference that you can make
nyatakan inferens yang dapat anda buat

…………………………………………………………………………………………………
[1 mark]

(c) Based on the experiment, state the operational definition for the growth of bacteria.
Berdasarkan eksperimen ini, nyatakan definisi secara operasi bagi pertumbuhan
bakteria

………………………………………………………………………………………………………
[1 mark]

6 The diagram below shows an experiment to study the effect of temperature on the growth of
bacteria, Bacillus subtilis.
Rajah di bawah menunjukkan satu eksperimen untuk mengkaji kesan suhu terhadap
pertumbuhan bakteria, Bacillus subtilis.

16
 Modul Sains STK Ting 5 2018

After two days, the appearance of the nutrient broth in each test tube is observed. The table
below shows the result of this experiment.
Selepas dua hari, keadaan bubur nutrien dalam setiap tabung uji diperhatikan. Jadual di
bawah menunjukkan keputusan eksperimen ini.

Test tube Temperature Appearance of nutrient broth

Tabung uji Suhu Keadaan bubur nutrien
Slightly cloudy
K 5°C
Sedikit keruh
Cloudy
L 37°C
Keruh
Slightly cloudy
M 70°C
Sedikit keruh

(a) State the variables in this experiment

Nyatakan pembolehubah dalam eksperimen ini.

(i) Manipulated variable

Pembolehubah dimanipulasikan

…………………………………………………………………………………………………
[1 mark]
(ii) Constant variable
Pembolehubah dimalarkan

…………………………………………………………………………………………………
[1 mark]
(b) State the hypothesis for this experiment
Nyatakan hipotesis untuk eksperimen ini.

………………………………………………………………………………………………………
[1 mark]
(c) State the inference that can be made based on this experiment
Nyatakan inferens yang boleh dibuat berdasarkan eksperimen ini.

………………………………………………………………………………………………………
[1 mark]
(d) Based on the experiment, state the operational definition for bacteria.
Berdasarkan eksperimen ini, nyatakan definisi secara operasi bagi bakteria

………………………………………………………………………………………………………
[1 mark]

17
 Modul Sains STK Ting 5 2018

7. The diagram below shows the result of an experiment to study the effect of different
concentrations of an antibiotic on bacterial growth.
Rajah di bawah menunjukkan keputusan eksperimen untuk mengkaji kesan satu antibiotik
yang mempunyai kepekatan yang berbeza ke atas pertumbuhan bakteria.

(a) State the hypothesis for this experiment

Nyatakan hipotesis untuk eksperimen ini.

………………………………………………………………………………………………………
[1 mark]

(b) State the variables in this experiment

Nyatakan pembolehubah dalam eksperimen ini.

(i) Manipulated variable

Pembolehubah dimanipulasikan

…………………………………………………………………………………………………
[1 mark]
(ii) Responding variable
Pembolehubah dimalarkan

…………………………………………………………………………………………………
[1 mark]
(c) Write down one observation for this experiment
Tuliskan satu pemerhatian bagi eksperimen ini.

………………………………………………………………………………………………………
[1 mark]
(d) What is meant by antibiotic based on this experiment (operational definition)?
Apakah yang dimaksudkan dengan antibiotik berdasarkan eksperimen ini (definisi
secara operasi)

………………………………………………………………………………………………………
[1 mark]

18
 Modul Sains STK Ting 5 2018

Bahagian B

1. The diagram below shows a photo of a Tuberculosis (TB) patient.

Rajah di bawah menunjukkan gambar foto seorang pesakit Tuberculosis (TB)

(a) State the microorganism which causes the disease.

Nyatakan mikroorganisma yang menyebabkan penyakit tersebut.

………………………………………………………………………………………………………
[1 mark]
(b) State how a doctor confirms the presence of the microorganism mentioned in 1(a)
Nyatakan bagaimana seorang doktor mengesahkan kehadiran mikroorganisma yang
dinyatakan dalam 1(a)

………………………………………………………………………………………………………
[1 mark]
(c) State two symptoms related to the disease.
Nyatakan dua symptom berkaitan penyakit ini.

………………………………………………………………………………………………………
[2 marks]

(d) In the table below, mark (√) the way Tuberculosis (TB) is spread
Dalam jadual di bawah, tandakan (√) bagi cara Tuberculosis (TB) disebarkan

Through air Through touch Through a vector

Melalui udara Melalui sentuhan Melalui vektor

[1 mark]
(e) State another disease that is caused by the same microorganism
Nyatakan satu penyakit lain yang disebabkan oleh microorganism yang sama

………………………………………………………………………………………………………
[1 mark]

19
 Modul Sains STK Ting 5 2018

2. The diagram below shows the life cycle of two vectors

Rajah di bawah menunjukkan kitaran hidup bagi dua vector

Vektor A Vektor B

(a) Name the disease caused by vector A and vector B.

Namakan penyakit yang disebabkan oleh vektor A dan vektor B

Vector A
:
Vektor A ………………………………………………………………………………
Vector B
:
Vektor B ………………………………………………………………………………
[2 marks]
(b) State the method to control vector A
Nyatakan kaedah kawalan bagi vektor A

(i) In stage P/Dalam peringkat P

…………………………………………………………………………………………………
[1 mark]
(ii) In stage R and S/Dalam peringkat R dan S

…………………………………………………………………………………………………
[1 mark]
State two ways to control vector B
Nyatakan dua kaedah untuk mengawal vektor B

(i) ………………………………………………………………………………………………….
(ii) ………………………………………………………………………………………………….

20