Appendix PDF
Appendix PDF
NERACA MASSA
= 2.525,2525 kg/jam
Massa impuritis
SiO2 (4,93%) = 124,5406 kg/jam
C (3,21%) = 81,0298 kg/jam
Na2O (2,60%) = 65,6683 kg/jam
FePO4 (2,26%) = 57,0910 kg/jam
= 30 x Mr SiO2
x massa10 Na2O.30SiO2 .60 H 2O
Mr 10 Na2O.30SiO2 .60 H 2O
= 0,0592 x kg/jam
Jumlah bahan baku SiO2 total = 3.416,7525 kg/jam
x kg/jam + 0,0592x kg/jam = 3.416,7525 kg/jam
x = 3.225,6404 kg/jam
Jumlah bahan baku :
SiO2 murni = 3.225,6404 kg/jam
36
C = 3.225,6404 kg jam 2.055,2753 kg jam
56,5
6,5
10Na2O.30SiO2.60H2O = 3.225,6404 kg
jam 371,0914 kg jam
56,5
1
FePO4 = 3.225,6404 kg
jam 57,0910 kg jam
56,5
10Na2O.30SiO2.60H2O
(17)
SiO2
SiO2 (18) (19) C
C
FePO4
FePO4
10Na2O.30SiO2.60H2O
Alur 18
F(18) SiO2 = 3.225,6404 kg/jam
F(18) FePO4 = 57,0910 kg/jam
F(18) C = 2.055,2753 kg/jam
Alur 19
F(19) FePO4 = 57,0910 kg/jam
F(19) C = 2.055,2753 kg/jam
F(19) SiO2 = 30 Mr SiO2
F (18) SiO2 F (18)10 Na2O.30SiO2 .30 H 2O
Mr 10 Na2O.30SiO2 .30 H 2O
=
3.416,7525 kg/jam
F(19) Na2O = 10 Mr Na2O
F (18) 10 Na2O.30SiO2 .30 H 2O
Mr 10 Na2O.30SiO2 .30 H 2O
= 57,0910 kg/jam
F(19) H2O = 60 Mr H 2O
F (18) 10 Na2O.30SiO2 .30 H 2O
Mr 10 Na2O.30SiO2 .30 H 2O
= 114,3110 kg/jam
Alur 20
F(20) SiO2 = 3.416,7525 kg/jam
F(20) FePO4 = 57,0910 kg/jam
F(20) C = 2.055,2753 kg/jam
(20)
F Na2O = 65,6683 kg/jam
F(20) H2O = 903,2235 kg/jam
O2
N2
CO2
24 H2O
E-139
B-101
FC
Gas Alam
Udara
Dimana :
- Komposisi gas alam (alur 22) :
X(22)CH4 = 90 %
X(22)C2H6 = 7,5 %
X(22)C3H8 = 1,25 %
(22)
X C4H10 = 1,25 %
(Speight, dkk., 2006)
- Komposisi Udara :
X(23) O2 = 21 %
X(23)N2 = 79 %
- Reaksi :
1. CH4 + 2O2 → CO2 + 2H2O
Konversi CH4 ≈ 100%
σ CH4 = -1
= 17,9712 kg/kmol
Alur 22
F(22) = 400 kg/jam
N(22) = F 22 = 400 kg jam = 22,2578 kg/jam
kg
Mr gas alam 17,9712 kmol
Alur 23
F(23) = 11.305,6092 kg/jam
(23)
N = F 23 = 11.305,6902 kg jam = 391,8710 kg/jam
Mr gas alam 28,8503 kg kmol
N(24) C2H6 = N(22) C2H6 – r C2H6 = N(22) C2H6 – (konversi x N(22) C2H6)
= 1,6693 – (1 x 1,6693)
= 0
N(24) C3H8 = N(22) C3H8 – r C3H8 = N(22) C3H8 – (konversi x N(22) C3H8)
= 0,2782 – (1 x 0,2782)
= 0
N(24) C4H10 = N(22) C4H10 – r C4H10 = N(22) C4H10 – (konversi x N(22) C4H10)
= 0,2782 – (1 x 0,2782)
= 0
O2
N2
CO2
H2O
SiO2
C 21
FePO4
H2O
10Na2O.30SiO2.60H2O
25 SiO2
C
FePO4
Na2O
O2
N2
CO2
H2O
Dimana :
Asumsi oksigen (O2) tidak bereaksi dengan pasir silika (SiO2) dan Karbon (C).
Alur 25 :
F(25) FePO4 = 57,0911 kg/jam
F(25) C = 2.055,2733 kg/jam
F(25) SiO2 = 3.416,7525 kg/jam
F(25) Na2O = 65,6683 kg/jam
Alur 26 :
F(26)CO2 = F(24)CO2 = 1.114,1914 kg/jam
F(26)N2 = F(24)N2 = 8.672,3349 kg/jam
F(26)O2 = F(24)O2 = 1.061,9920 kg/jam
F(26)H2O = F(21)H2O + F(24) H2O
= (903,2235 + 857,0910) kg/jam
= 1760,3144 kg/jam
N2
CO2
27
28 Udara
29
25
SiO2 SiC
C SiO2
FePO4 C
Na2O FePO4
Na2O
Reaksi :
- SiO2 + 3 C → SiC + 2 CO
Konversi SiO2 sebesar 96 %
σ SiO2 = -1
σC = -3
σ SiC =1
σ CO =2
- CO + 1
2 O2 → CO2
Konversi CO ≈ 100%
σ CO = -1
σ O2 = - 12
σ CO2 =1
Alur 29
N(29)SiO2 = N(25)SiO2 – r SiO2
= 56,8640 – (0,96 x 56,8640)
= 2,0727 kmol/jam
F(29)SiO2 = N(29)SiO2 x Mr SiO2 = 2,0727 x 60,0864
= 124,5406 kg/jam
N(29)C = N(25)C – 3 x r SiO2
= 171,1204 – 3 x (0,96 x 56,8640)
= 6,7465 kmol/jam
F(29)C = N(29)C x Ar C = 6,7465 x 12,0107
= 81,0298 kg/jam
N(29)SiC = r SiO2
= 0,96 x 56,8640
= 54,7913 kmol/jam
(29) (29)
F SiC = N SiC x Mr SiC = 54,7913 x 40,0962
= 2.196,9228 kg/jam
Alur 27
N(27)O2 = 1
2 x r CO + r S = 1
2 x (1x(2 x r SiO2))
= 1
2 x (1x(2 x 0,96 x 56,8640))
= 54,7913 kmol/jam
F(29)O2 = N(27)O2 x Mr O2 = 54,7913 x 31,9988
Alur 28
F(28)N2 = F(27)N2 = 5774,1120 kg/jam
N(28)CO2 = r CO = 1x(2 x r SiO2)
= 1x(2 x 0,96 x 56,8640)
= 109,5826 kmol/jam
(28) (28)
F CO2 = N CO2 x Mr CO2
= 109,582 x 44,0962
= 4.822,7903 kg/jam
O2 M-102 43
40
N2 O2
CO2 N2
H2O CO2
H2O
41
O2
N2
Alur 41
F(41)N2 = 5.774,1120 kg/jam
F(41)CO2 = 4.822,7903 kg/jam
Alur 43
F(43)CO2 = F(40) CO2 + F(41) CO2
= 5.936,9817 kg/jam
(43)
F N2 = F(40)N2 + F(41)N2
= 14.447,7903 kg/jam
F(43)O2 = 1.061,9920 kg/jam
F(43)H2O = 1.760,3144 kg/jam
47
H2O
46
44
O2 O2
N2 N2
CO2 CO2
H2O H2O
45 -
H2O
CpdT (a bT CT dT 3 )dT
2
T1 T1
T2
b c 3 d
CpdT a (T2 T1 ) (T2 T1 ) (T2 T1 ) (T2 T1 )
2 2 3 4 4
T1
2 3 4
Untuk sistem yang melibatkan perubahan fasa persamaan yang digunakan adalah :
T2 Tb T2
CpdT Cp dT
T1 T1
l H Vl Cp v dT
Tb
(Perry, 2007)
H2
SiO2
O2
SiO
19 20
C
C
FePO4
FePO4
10Na2O.30SiO2.60H2
10Na2O.30SiO2.60H2
O
O o 40oC, 1 atm
30 C, 1 atm
dQ
N CpdT N sin
313 303
out
s CpdT
dT 298 298
Cp
19
FePO4 : Qi FePO4 =N FePO4. FePO 4 dT
298
Cp
20
C : Qo C =N C. C dT
298
Cp
20
Na2O : Qo Na2O =N Na2O. Na2O dT
298
H2
H 2O 35oC, 1 atm
SiO2 OSiO2
C 40oC, 1 atm 20 21
C
FePO4 FePO4
10Na2O.30SiO2.60H2 10Na2O.30SiO2.60H2
O O
Cp
21
Na2O : Qo Na2O =N Na2O. SiO2 dT
298
O2
N2
863oC, CO2
1 atm 24 H2O
E-139
B-101
30oC, 2 atm FC
Gas Alam
Udara
30oC, 2 atm
dQ
dT
r.H r 30 0 C N sout
1135
298
CpdT N sin CpdT
303
298
Cpg
303
o
∆Hr(1) (30 C) = ∆Hro(1) + CO2 2Cpl H 2O Cpg CH4 2Cpg O2 dT
298
2Cpg
303
∆Hr(2) (30oC) = ∆Hro(2) + CO2 3Cpl H 2O Cpg C2 H 6 7 2 Cpg O2 dT
298
2Cpg
303
o
∆Hr(2) (30 C) = ∆Hro(2) + CO2 3Cpl H 2O Cpg C2 H 6 7 2 Cpg O2 dT
298
3Cpg
303
o
∆Hr(3) (30 C) = ∆Hro(3) + CO2 4Cpl H 2O Cpg C3 H 8 5Cpg O2 dT
298
3Cpg
303
o
∆Hr(3) (30 C) = ∆Hro(3) + CO2 4Cpl H 2O Cpg C3 H 8 5Cpg O2 dT
298
4Cpg
303
∆Hr(4) (30oC) = ∆Hro(2) + CO2 5Cpl H 2O Cpg C4 H10 132 Cpg O2 dT
298
4Cpg
303
∆Hr(4) (30oC) = ∆Hro(2) + CO2 5Cpl H 2O Cpg C4 H10 132 Cpg O2 dT
298
r Hr 30 C
4 4
r Hr T
i 4
i i =
i 4
i i
0
Cpg
22
CH4 : QiCH4 =N CH4. CH 4 dT
298
Cpg
22
C3H8 : QiC3H8 =N C3H8. C3 H 8 dT
298
303
Cpg
22
C4H10 : QiC4H10 =N C4H10. C4 H10 dT
298
2) Panas Alur 23
303
O2 : QiO2 = N23 O2.
298
Cpg O2 dT
Cpg
24
O2 : QoO2 =N O2. O2 dT
298
TO
TO
Cpg
24
N2 : QoN2 =N N2. N2 dT
298
TO
TO
Cpg
24
CO2 : QoCO2 =N CO2. CO2 dT
298
TO
Cp
24
QoH2O =N H2O. H 2O dT
298
373 TO
= 47,5760 x Cpl H 2O dT H VL Cpv H 2O dT
298 373
Asumsi tidak ada panas yang hilang selama pembakaran, sehingga dQ/dt = 0
r Hr 30 C + Qo – Qi
4
0
dQ/dt = i i
i 4
TO TO TO
373 TO
+ 47,5760. Cpl H 2O dT H VL Cpv H 2O dT
298 373
Dengan menggunakan Metode Newton-Rapshon pada program Matlab
diperoleh suhu To = 1135,6570 = 1136 K = 863 0C
1136
N2 : QiN2 = N24 N2. Cpg
298
N2 dT
1136
CO2 : QiCO2 = N24 CO2. Cpg
298
CO2 dT
Cp
24
H2O : QiH2O = N H2O. H 2O dT
298
373 1136
= 47,5760 kmol/jam x Cpl H 2O dT H VL Cpv H 2O dT
298
373
= 47,5760 x 52.141,7527 J/mol
= 2.480.695,4730 kJ/jam
O2
N2
CO2
H2O
FePO4
H2O
10Na2O.30SiO2.60H2O
35oC, 1 atm
25 SiO2
C
FePO4
Na2O
B-102
617oC, 1 atm
O2
N2 863oC, 1 atm
CO2
H2O
Cp
25
SiO2 : Qo SiO2 =N SiO2. SiO2 dT
298
Cp
25
FePO4: Qo FePO4 =N FePO4. FePO 4 dT
298
2) Panas Alur 26
Panas keluar pada alur 26, pada suhu 6250C (898 K)
898
Cpg
26
O2 : QoO2 =N O2. O2 dT
298
Cpg
26
CO2 : QoCO2 =N CO2. CO2 dT
298
373 898
= N H2O x Cpl H 2O dT H VL Cpv H 2O dT
26
298 373
= 97,7127 kmol/jam x 50.498,3858
= 4.934.335,2931 kJ/jam
N2
CO2
1400oC, 1 atm 27
28 Udara
30oC, 1.2 atm
29 1600oC, 1 atm
617oC, 1 atm 25
SiO2 SiC
C SiO2
FePO4 C
Na2O FePO4
Na2O
dQ
dT
r.H r 30 0 C N sout
1135
298
CpdT N sin CpdT
303
298
Cps
1873
∆Hr(1) (1600oC) = ∆Hro(1) + SiC 2Cpg CO Cps SiO2 3CpsC dT
298
Cps
1873
∆Hr(1) (1600 C)o
= ∆Hro(1) + SiC 2Cpg CO Cps SiO2 3CpsC dT
298
= 513.073,0640 + (-43.900,5072)
= 469.172,5568 J/mol
= -282.963,6076 + 19.721,2229
= -263.242,3847 J/mol
Cpg
27
O2 : QiO2 =N O2. O2 dT
298
= 8.070,0748 kJ/jam
303
Cpg
27
N2 : QiN2 =N N2 N2 dT
298
= 38.384,7444 kJ/jam
= 7.849.714,6188 kJ/jam
1673
Cpg
28
N2 : QiN2 = N N2 N2 dT
298
= 24.705.031,1608 kJ/jam
Cp
29
SiO2 : Qo SiO2 =N SiO2. SiO2 dT
298
= 255.595,3521 kJ/jam
1873
C : Qo C = N29 C.
298
Cp C dT
= 237.645,8671 kJ/jam
1873
Cp
29
FePO4: Qo FePO4 =N FePO4. FePO 4 dT
298
= 143.242,0035 kJ/jam
1873
Na2O: Qo Na = N29 Na2O. Cp
298
Na2O dT
= 219.255,9652 kJ/jam
= 4.198.999,2511 kJ/jam
∑ Qo = Q28 + Q29
= 37.609.484,2186 kJ/jam
2
dQ/dt = r Hr T + Qo – Qi
i 2
i i
FC
FC
O2 M-102 43
40
N2 O2
CO2 N2
H2O CO2
625oC, 5 atm 1031oC, 5 atm H2O
41 FC
O2
N2
1400oC, 5 atm
a. Panas Masuk
1) Panas Masuk Alur 40 :
Panas keluar pada alur 40, pada suhu 6250C (898 K), 5 atm.
898
Cpg
40
O2 : QoO2 =N O2. O2 dT
298
902
= 33,1867 kmol/jam x
298
Cpg O2 dT
= kJ/jam
898
N2: QoN2 = N40 N2. Cpg
298
N2 dT
898
= 309,5781 kmol/jam x Cpg
298
N2 dT
= 9.142.371,2023 kJ/jam
898
Cpg
40
CO2 : QoCO2 =N CO2. CO2 dT
298
898
= 25,3182 kmol/jam x Cpg
298
CO2 dT
= 820.748,5786 kJ/jam
424,86 898
= 97,7127 kmol/jam x Cpl H 2O dT H VL Cpv H 2O dT
298 424,86
= 4.951.462,6314 kJ/jam
b. Panas Keluar
1) Panas Keluar Alur 43 :
Asumsi sistem bersifat adiabatis, maka panas keluar pada Mixing Point (M-102)
sama dengan panas masuknya.
Total Qi = Qo = 48.104.680,1140 kJ/jam
To
Cpg
43
O2 : QoO2 =N O2. O2 dT
298
TO
TO
TO
Cpg
43
CO2 : QoCO2 =N CO2. CO2 dT
298
TO
= 97,7127 kmol/jam x
424,86 To
Cpl dT H Cpv dT
H 2O
298 VL H 2O
424,86
TO To
To
Cpg
43
N SO2. SO2 dT
298
TO TO
424,86 To
Cpl dT H Cpv dT
H 2O
298 VL H 2O
424,86
O2 600oC, 1 atm
N2
CO2
O2 H2 O
N2
CO2 Generator
H2O
1031oC, 5 atm
873
= 33,1867 kmol/jam . Cpg O2 dT
298
873
Cpg
43
N2: QoN2 =N N2. N2 dT
298
873
= 515,6977 kmol/jam . Cpg
298
N2 dT
= 14.343.054,2748 kJ/jam
TO
TO
= 3.587.528,9248 kJ/jam
873
QoH2O = N43 H2O. Cp
298
H 2O dT
373 873
= 97,7127 kmol/jam x Cpl H 2O dT H VL Cpv H 2O dT
298 373
= 4,802,377.0773 kJ/jam
H2O
47
O2 O2
N2 N2
CO2 100oC, 1 atm CO2
H2O o H2O
600 C, 1atm
45 -
a. Panas Masuk
1) Panas Masuk Alur 44
Panas masuk pada alur 44 sama dengan panas keluar pada alur 44, turbin gas
(JJ-101), yaitu 23.340.501,8063 kJ/jam, dengan suhu gas masuk 873 K =
6000C.
Cp
45
QiH2O =N H2O. H 2O dT
298
838
Cp
47
QoH2O = N H2O. H 2O dT
298
587,78 838
= N47 H2O x Cpl H 2O dT H VL Cpv H 2O dT
298 587, 78
= 18.838.730,1913 kJ/jam
Cpg Cpg
46 46
6.491.104,3066 kJ/jam = N O2. O2 dT + N N2. N2 dT +
298 298
To To
Cpg Cp
46 46
N CO2. CO2 dT + N H2O. H 2O dT
298 298
47 48
H 2O
o
46oC, 0.1 atm H2O
565 C, 148 atm
Pada alur 48
P = 10 kPa
6,567 = x.sf + (1-x) sg
\hf = 191,83 kJ/kg sf = 0,649
hg = 2584,7 kJ/kg sg = 8,150
6,567 = x. 0,6493 + (1-x) . 8,150
6,567 =0,6493x + 8,150 – 8,150x
7,503x =8,150-6,567
x =0,211 = 21,1 %
Kualitas uap = (100-21,1) % =78,9 %
hf = 191,83 kJ/kg dan hfg = 2.392,8 kJ/kg
h48 = x.hf + (1-x). hg
= 0,211x 191,83 + (1-0,211)x 2584,7 Kj/kg
= 2.079,83 kJ/kg
h47 hs
ηT = (Cengel dan Michael, 2005)
h47 h48
hs = h47 - [ηT(h47-h48)]
= 3.488,71 - [0.85(3488,71 -2.079,83)]
= 2.291,169 kJ/kg
dQ dW
= ∑Qo - ∑Qi (Cengel dan Michael, 2005)
dt dt
dQ
– 7.430.741,905 = Q48 – Q47
dt
dQ
– 7.430.741,905 = (15.182.759 – 18.838.730,1913) kJ/jam
dt
dQ
= 3.774.770,7137 kJ/kg
dt
FFePO 4 50 kg
Volume FePO4 = 0,01742 m 3
FePO 4
2.870 kg / m 3
FSiO2 2.322.461,0880 kg
Volume SiO2 = 877,0623 m 3
SiO
2
2.648 kg / cm 3
Faktor kosong ruangan = 20% dan area jalan dalam gudang = 20% sehingga:
Volume ruang yang dibutuhkan = (1,4) 1921,8159 m3
= 2.690,5422 m3
Bangunan diperkirakan dibangun dengan panjang 34 m, dengan tinggi tumpukan
coke 2 m, sehingga :
V =pxlxt
2.690,5422 m3 = (34) .(l).(2)
l = 39,5668 m
Tinggi bangunan direncanakan 2½ x tinggi tumpukan bahan baku = 5 m
Jadi ukuran bangunan gedung yang digunakan adalah :
Panjang = 34 m
Lebar = 40 m
Tinggi = 5m
Perhitungan:
a. Volume tangki
371,0914 kg
jam 30 hari 24 hari
jam
Volume larutan = kg
= 186,9884 m3
1.428,8899 m3
Hs
½D
Vs =
Ve = (Perry, 2007)
224,3860 m3 = 1,1775 D3
D = 5,7546 m = 302,0763 in
Hs= (4/3) x D = 7,6727 m = 302,0763 in
r = ½D = 2,8773 m = 113,2786 in
Diameter dan tinggi tutup tangki
Diameter tutup = diameter tangki = 5,7546 m
1 5,7546 m
Tinggi tutup = D
4 4
= 1,4386 m
Tinggi Total (H) = 7,6727 m + 1,4386 m
= 9,1114 m
c. Tebal tangki
Untuk cylindrical shell:
P.r
ts = Cc (Timmerhaus, 2004)
S .Ej 0,6 P
dimana :
P = maximum allowable internal pressure
r = jari-jari tangki
S = maximum allowable working stress
Ej = joint efficiency
Cc= allowance for corrosion
Tinggi cairan :
Hc = (1 – 0,2) Hs
= 0,8 (7,6727 m)
= 6,1382 m
Phid = x g x Hc
Daya Empty
Horsepower conveyor dengan panjang 100 ft dan tebal belt conveyor 18 inci dapat
dilihat dari grafik 5.5c Wallas yaitu = 0,3 hp
Pempty = 0,0993 x 0,3
= 0,0298 hp
Daya Horizontal
Phorizontal = (0,4 + L/300)(w/100) (Wallas,1988)
Daya Vertikal
Pvertikal = 0,001 H.w (Wallas,1988)
H = 100 tg 50 = 8,7488 ft
Pvertikal = 0,001 x 8,7488 x 0,0685
= 0,0006 hp
Dengan demikian daya conveyor seluruhnya adalah :
P = 0,0298 hp + 0,0005 hp + 0,0006 hp
= 0,0309 hp
Efisiensi motor = 80%
Daya yang dibutuhkan = 0,039 hp
Maka dipakai daya 1 hp
Daya Empty
Horsepower conveyor dengan panjang 50 ft dan tebal belt conveyor 18 inci dapat
dilihat dari grafik 5.5c Wallas yaitu = 0,15 hp
Pempty = 4,3744 x 0,15
= 0,8415 hp
Daya Horizontal
Phorizontal = (0,4 + L/300)(w/100) (Wallas,1988)
50
L = = 50,1912 ft
cos 5 0
Phorizontal = (0,4 + 50,1912/ 300)( 3,8708/ 100)
= 0,0220 hp
Daya Vertikal
Pvertikal = 0,001 H.w (Wallas,1988)
H = 50 tg 50 = 4,3744 ft
Pvertikal = 0,001 x 4,3744 x 3,8708
= 0,0169 hp
Daya Empty
Horsepower conveyor dengan panjang 30 ft dan tebal belt conveyor 18 inci dapat
dilihat dari grafik 5.5c Wallas yaitu = 0,1 hp
Pempty = 5,6098 x 0,1
= 0,5610 hp
Daya Horizontal
Phorizontal = (0,4 + L/300)(w/100) (Wallas,1988)
30
L = = 30,1147 ft
cos 50
Phorizontal = (0,4 + 30,1147/ 300)( 3,8708/ 100)
= 0,0194 hp
Daya Empty
Horsepower conveyor dengan panjang 50 ft dan tebal belt conveyor 18 inci dapat
dilihat dari grafik 5.5c Wallas yaitu = 0,15 hp
Pempty = 5,6098 x 0,15
= 0,8415 hp
Daya Horizontal
Phorizontal = (0,4 + L/300)(w/100) (Wallas,1988)
50
L = = 50,1912 ft
cos 5 0
Phorizontal = (0,4 + 50,1912/ 300)( 3,8708/ 100)
= 0,0220 hp
Daya Vertikal
Pvertikal = 0,001 H.w (Wallas,1988)
H = 50 tg 50 = 4,3744 ft
Pvertikal = 0,001 x 4,3744 x 3,8708
= 0,0169 hp
Daya Empty
Horsepower conveyor dengan panjang 50 ft dan tebal belt conveyor 18 inci dapat
dilihat dari grafik 5.5c Wallas yaitu = 0,15 hp
Pempty = 3,5744 x 0,15
= 0,5362 hp
Daya Horizontal
Phorizontal = (0,4 + L/300)(w/100) (Wallas,1988)
50
L = = 50,1912 ft
cos 5 0
Phorizontal = (0,4 + 50,1912/ 300)( 2,4663/ 100)
= 0,0140 hp
Daya Vertikal
Pvertikal = 0,001 H.w (Wallas,1988)
H = 50 tg 50 = 4,3744 ft
Pvertikal = 0,001 x 4,3744 x 2,4663
= 0,0108 hp
Daya Empty
Horsepower conveyor dengan panjang 50 ft dan tebal belt conveyor 18 inci dapat
dilihat dari grafik 5.5c Wallas yaitu = 0,15 hp
Daya Horizontal
Phorizontal = (0,4 + L/300)(w/100) (Wallas,1988)
50
L = = 50,1912 ft
cos 5 0
Phorizontal = (0,4 + 50,1912/ 300)( 2,4663/ 100)
= 0,0140 hp
Daya Vertikal
Pvertikal = 0,001 H.w (Wallas,1988)
H = 50 tg 50 = 4,3744 ft
Pvertikal = 0,001 x 4,3744 x 2,4663
= 0,0108 hp
3.225,6404 kg / jam
Kapasitas screen = 3
= 1,2181 m3/jam
2.648 kg / m
Diasumsikan : diameter maksimum pasir silika masuk = 0,05 cm = 500 μm
Standar Screen Scale untuk pasir silika dengan diameter 0,05 cm = 500 μm
digunakan 32 mesh ( Tabel 12.1 Perry,1997)
Screen Size = 30” x 60 “ ( Wallas,1988)
Sieve Clear Opening = 0,0195 in = 0,495 mm ( Geankoplis,1977)
Nominal Wire Diameter = 0,3 mm = 0,0118 in ( Geankoplis,1977)
Daya motor = 2 Hp ( Perry, 2007 )
Kecepatan = 1800 rpm ( Perry,2007 )
Sesuai dengan Tabel 12.7 a, Wallas,1998 maka ukuran grinder yang digunakan :
Daya motor = 10 Hp
Diameter Ring = 24 in
Diameter Roll = 14 in
Kecepatan Roll = 125 rpm
1 1
W = 10 (73,80)
96 7500
W = 66,8 Hp
Kondisi operasi:
Tekanan = 1 atm
Temperatur = 30 oC = 303,15 K
Laju alir massa (F) = 371,0914 kg/jam
Data komposisi komponen:
Natrium Silikat = 69 %
Air = 31 %
Data densitas komponen:
Natrium Silikat = 2.400 kg/m3
Air = 995,647 kg/m3 (Perry, 2007)
Densitas campuran:
ρ campuran = 0,69 (2400 kg/m3) + 0,31(995,647 kg/m3)
= 1.428,8899 kg/m3 = 89,2027 lbm/ft3
Data viskositas komponen:
Natrium Silikat = 0,96 kg/m.s
Air = 0,00084 kg/m.s
Perencanaan pompa:
Untuk aliran turbulen (Nre >2100), dan De > 1 in
De = 3,9 x Q0,45 X ρ0,13 (Walas, 1988)
Untuk aliran laminar , (Nre <2100), dan De < 1 in
De = 3,0 x Q0,36 X µ 0,18 (Walas, 1988)
dengan : D = diameter optimum (in) ρ = densitas (lbm/ft3)
Q = laju volumetrik (ft3/s) µ = viskositas (cP)
Q 2,55 10 3 ft 3 / s
Kecepatan linear, ѵ = = 1,9155 ft/s = 0,5838 m/s
A 0,00133 ft 2
v D
Bilangan Reynold, NRe =
(89,2027 lbm / ft 3 )(1,9155 ft / s)(0,0411 ft )
=
0,1994 lbm/ft.s
16 16
Pada aliran laminar, f = = = 0,4545 ; α = 0,5
N Re 35,2047
Friction Loss
1. Contraction loss pada keluaran tangki
A
Kc 0,55 1 2 ; A1 = Luas Penampang Tangki, A2 = Luas Penampang
A1
Pipa/keluaran tangki, karena A1 sangat luas dibandinkan A2, maka A2/A1 = 0
(Geankoplis, 1997)
A
Kc 0,55 1 1 (Geankoplis, 1997)
A2
= 0,55 (1-0)
= 0,55
v2
hc k c (Geankoplis, 1997)
2
= 0,55
0,58382
2.0,5
= 2,1422 J/kg
Ff = 4f (Geankoplis, 1997)
600,5838
2
= 4 (0,4545)
2 0,0125
= 1.484,6248 J/kg
3. Friction pada 2 buah elbow 90o
= 2.(16)
0,58382
2 0,0125
= 435,5475 J/kg
4. Friction pada 1 buah gate valve
= 1.(24)
0,58382
2 0,0125
= 326,6606 J/kg
Dimana:
diameter pipa konstan, v1 = v2
selisih tinggi pipa, z2 – z1 = 4 m
selisih tekanan, p2 - p1
P1 = 101.325 N/m2
P2 = Poperasi + ρ. g. h ; hcairan = 6,1382
= 101.325 + 1.428,8899 . 9,806 . 6,1382
= 187.278,8245 N/m2
Sehingga,
1 187.278,8245 - 101.325
-Ws = (0) 9,806 (4) 2.248,9751
2 1.428,8899
Ws = - 2.348,3534
Daya Empty
Daya Horizontal
Phorizontal = (0,4 + L/300)(w/100) (Wallas,1988)
20
L = = 20,0765 ft
cos 5 0
Phorizontal = (0,4 + 20,0765/ 300)( 3,8708/ 100)
= 0,0181 hp
Daya Vertikal
Pvertikal = 0,001 H.w (Wallas,1988)
0
H = 20 tg 5 = 1,7498 ft
Pvertikal = 0,001 x 1,7498 x 3,8708
= 0,0068 hp
Dengan demikian daya conveyor seluruhnya adalah :
P = 0,5610 hp + 0,0181 hp + 0,0068 hp
= 0,5858 hp
Efisiensi motor = 80%
Daya yang dibutuhkan = 0,5858 hp / 0,8 = 0,7323 hp
Maka dipakai daya 1 hp.
SiO2
= 2,648 gr/ml = 2,648 kg/dm3 = 2.648 kg/m3
FSiO2 3.225,6404 kg
Volume SiO2 = 1,4618 m 3
SiO 2
2.648 kg / m 3
Daya Horizontal
Phorizontal = (0,4 + L/300)(w/100) (Wallas,1988)
20
L = = 20,0765 ft
cos 5 0
Phorizontal = (0,4 + 20,0765/ 300)(2,4663/ 100)
= 0,0115 hp
Daya Vertikal
Pvertikal = 0,001 H.w (Wallas,1988)
H = 20 tg 50 = 1,7498 ft
Pvertikal = 0,001 x 1,7498 x 2,4663
= 0,0043 hp
Daya Horizontal
Phorizontal = (0,4 + L/300)(w/100) (Wallas,1988)
20
L = = 20,0765 ft
cos 5 0
Phorizontal = (0,4 + 20,0765/ 300)(0,0685/ 100)
= 0,0003 hp
Daya Vertikal
Pvertikal = 0,001 H.w (Wallas,1988)
0
H = 20 tg 5 = 1,7498 ft
Pvertikal = 0,001 x 1,7498 x 0,0685
= 0,0001 hp
Dengan demikian daya conveyor seluruhnya adalah :
P = 0,0099 hp + 0,0003 hp + 0,0001 hp
= 0,0104 hp
θ
bentuk bawah valley
Valley
B
Storage bins
= 650.289,1046 kg (7 hari)
SiO
2
= 2.648 kg/m3 = 165,3092 lb/ft3
FSiO2 650.289,1046 kg
Volume SiO2 = 245,5775 m 3
SiO 2
2.648 kg / cm 3
= 11.509,5417 kg (7 hari)
FePO = 2,87 gr/ml = 2,87 kg/dm3 = 2.870 kg/m3
4
FFePO 4 11.509,5417 kg
Volume FePO4 = 4,0103 m 3
FePO 4
2.870 kg / m 3
SiO
2
= 2.648 kg/m3
FePO 4
= 2,87 gr/ml = 2,87 kg/dm3 = 2.870 kg/m3
Direncanakan dalam 1 proses cukup menempuh 1/6 jam kerja (10 menit)
Laju alir volumetrik :
F 57,0910 kg/jam
Q 0,0199 m 3 / jam 5,5.10 6 m 3 / s
2.870 kg/m 3
P = 0,07. (0,0159)0,82 . 10
= 0,0234 kW = 0,0314 hp
Kondisi operasi :
Temperatur = 30°C
Tekanan = 1 atm
Faktor kelonggaran = 20 %
Perhitungan Dimensi Pencampur :
Tabel C.1 Komposisi bahan yang masuk ke mixer (M-101)
Laju alir Vcampuran
Komponen ρ (kg/m3)
(kg/jam) (m3/jam)
SiO2 3225,6404 2648 1,2181
C 2055,2753 770 2,6692
FePO4 57,0910 2870 0,0199
Natrium
371,0914 1428,8899 0,2597
Silikat
Total 5709,0981 1370,0972 4,1669
Dt3 = 10,9197 m3
P.r
ts = Cc (Timmerhaus, 2004)
S .Ej 0,6 P
dimana :
P = maximum allowable internal pressure
r = jari-jari tangki
Faktor keamanan = 20 %
Maka, Pdesign = (1,2) (117,687 kPa)
= 141,225 kPa = 20,4829 psi
Untuk bahan konstruksi Carbon steel, SA – 285, Grade C :
S = 13.750 psi
Ej = 0,85
C = 0,02 in/tahun
n = 10 tahun
Cc = 0,02 in/tahun x 10 tahun = 0,2 in
P.r
ts = Cc
S .Ej 0,6 P
20,4892 psi 43,67235 in
= 0,2 in
13750 psi 0,85 0,6 20,4892 psi
= 0,2769 in
Tangki granulator
Slurry menduduki 30% dari penampang dalam, residence time ½ jam.
F
Volume tangki, V =
slurry
x residence time
0,2
6498,0105 kg / jam
3
Dengan perhitungan:
Laju alir udara masuk = 11.305,6092 kg/jam
Laju alir udara masuk per unit = 2.826,4023 kg/jam
ρudara (300C) = 1,168 kg/m3
F 2826,4023 kg / jam
\V = =
udara 1,168 kg / m 3
= 2.419,865 m3/jam
=0,6722 m3/detik
k 1 / k
k P2
= 2,78 x 10 . mvl. P1. 1
-4
P (Perry, 2007)
k 1 P1
= 52,2507 kW = 70,0693 hp
Efisiensi motor 80 %
11.705,5625 lb / jam
Rotary cross section area = 7,8037 ft 2
1500 lb / ft 2 . jam
4 7,8037
D = 9,936 ft
= 3,0285 m
R = 1,51 m = 59,616 in
6498,0105 kg
Volume campuran 3
4,9593 m 3
1310,2701 kg / m
P.r
ts = Cc
S .Ej 0,6 P
24,4033 psi 59,616 in
= 0,2 in
13750 psi 0,85 0,6 24,4033 psi
= 0,3246 in
Tebal shell standard yang digunakan = 3/8 in (Brownell & Young,1959)
Dengan perhitungan:
Laju alir udara masuk = 7.527,3678 kg/jam
= 33,9751 kW
= 45,5613 hp
P
P nyata =
45,5613
= = 56,9512 hp
0,8
Digunakan kompressor dengan daya motor standar 57 hp
5594,7871 kg / jam
3
= 2 jam 16,0333 m3
1395,7921 kg / m
0,5
Rasio tinggi (T) terhadap diameter (D) adalah L:D = 1:1
Volume tangki, V = 1/4πD2L
T0
magnesite
T1 fire brick
T2
T3
Magnesite:
Tebal, ∆x = ∆x1
T0 = 1600 0C = 1873 K, k = 1,46 Btu/(hr.ft2)(°F/ft) = 2,53 W/m.K
T1 = 1000 0C = 1273 K, k = 0,92 Btu/(hr.ft2)(°F/ft)= 1,6 W/m. K (Perry, 2007)
k k1
x1 x0 0 T0 T1 1 q (Bird, dkk., 2001)
2 0
2,53 1,6
= 1873 1273 110.000
2
= 0,028 m
Kaolin insulating firebrick
Tebal, ∆x = ∆x2
T1 = 1000 0C = 1273 K, k1 = 0,23 Btu/(hr.ft2)(°F/ft) = 0,4 W/m.K
T2 = 60 0C = 333 K, k2 = 0,08 Btu/(hr.ft2)(°F/ft)= 0,134 W/m.K (Perry, 2007)
k k1
x 2 x1 2 T1 T2 1 q (Bird, dkk., 2001)
2 0
k k1
∆x2 = x 2 x1 2 T1 T2 1 q
2 0
0,4 0,134
= 1273 333 115.769,53
2
= 0,008 m
k k1
∆x3 = x 2 x1 2 T1 T2 1 q
2 0
Daya Empty
Horsepower conveyor dengan panjang 30 ft dan tebal belt conveyor 24 inci dapat
dilihat dari grafik 5.5c Wallas yaitu = 0,1 hp
Pempty = 3,4474 x 0,1
= 0,3474 hp
Daya Horizontal
Phorizontal = (0,4 + L/300)(w/100) (Wallas,1988)
30
L = = 30,1147 ft
cos 5 0
Phorizontal = (0,4 + 30,1147/ 300)( 3,0303/ 100)
= 0,0152 hp
Daya Vertikal
Pvertikal = 0,001 H.w (Wallas,1988)
H = 30 tg 50 = 2,6246 ft
Pvertikal = 0,001 x 2,6246 x 3,0303
= 0,0080 hp
Dengan demikian daya conveyor seluruhnya adalah :
P = 0,4392 hp + 0,0152 hp + 0,0080 hp
= 0,4624 hp
Efisiensi motor 80 %
Daya yang diperlukan untuk menggerakkan motor 0,4624/0,8 = 0,578 hp
Maka digunakan motor standar dengan daya 1 hp.
Perhitungan Daya
P = 0,3 ms R* ( Timmerhaus,2004)
Dimana : ms = kapasitas umpan ( kg/s)
R* = maksimum electric ratio
( R* = 16 untuk smooth roll crusher) ( Timmerhaus,2004)
P = 0,3 ms R*
= 0,3 (0,7015 kg/s)(16)
= 3,367 kW = 4,5152 hp
Digunakan motor dengan daya 5 hp
Sesuai dengan tabel 12.8 b, Wallas,1998 maka ukuran crusher yang digunakan :
Diamete Roll = 24 in
θ
bentuk bawah valley
Valley
B
Storage bins
F 509.090,9139 kg
Volume = 174,1162 m 3
2.923,8574 kg / cm 3
Daya Horizontal
Phorizontal = (0,4 + L/300)(w/100) (Wallas,1988)
100
L = = 100,3825 ft
cos 5 0
Phorizontal = (0,4 + 100,3825/ 300)( 3,0303/ 100)
= 0,0223 hp
F 30 kg
Volume Produk SiC = 0,01026 m 3
2923,8574 kg / cm 3
Volume Total Produk SiC = 1,2 x 0,01026 m3
= 0,01231m3
Kebutuhan Produk SiC = 2.525,2525 kg/jam
Lama Penyimpanan = 30 hari
Banyak sak yang dibutuhkan dalam 30 hari
Jumlah sak (@ 30 kg) :
Dengan perhitungan:
Tabel C. 6 Komposisi bahan yang masuk ke Kompresor Gas Buang (C-103)
Komponen Laju Alir (kg/jam) ρ (kg/m3) Vcampuran (m3/jam)
CO2 1.114,1914 0,5970 1866,3173
k 1 / k
k P2
= 2,78 x 10 . mvl. P1. 1
-4
P (Perry, 2007)
k 1 P1
k 1 / k
k P2
= 2,78 x 10 . mvl. P1. 1
-4
P
k 1 P1
= 493,97 kW
= 662,4245 hp
P
P nyata =
Dengan perhitungan:
Tabel C.7 Komposisi bahan yang masuk ke Kompresor Gas Buang (C-104)
Komponen Laju Alir (kg/jam) ρ (kg/m3) Vcampuran (m3/jam)
CO2 4.822,4561 0,3205 15.046,6648
N2 5.774,1120 0,204 28.304,4707
Total 10.596,5681 0,2444 43.351,1355
= 613,005 kW
= 822,0533 hp
P
P aktual =
822,0533
= = 1027,567 hp
0,8
Digunakan kompressor dengan daya motor standar 1028 hp
Daya yang dibutuhkan generator adalah daya semu (NG), dan daya yang
dihasilkan generator, P (daya nyata):
P = NG. ηt
NG = Pt. ηG.ηtr. ηt
Faktor kosong ruangan = 20% dan area jalan dalam gudang = 20% ; sehingga:
Volume ruang yang dibutuhkan = (1,4) 62,1839 m3
= 87,0575 m3
D. 1 Screening (SC-01)
Fungsi : Menyaring partikel-partikel padat yang besar.
Jenis : Bar screen
Jumlah : 1 unit
Bahan konstruksi : Stainless steel
2m
20 mm
2m
20 mm
2 9,80,6 2,04
2 2 2 2
2 g Cd A 2
= 3,2697.10-7 m dari air
BP-01
SC-01 PU-01
Kondisi operasi :
P = 1 atm
T = 30 oC
Laju alir massa (F) = 11.104,7956 kg/jam = 6,8005 lbm/s
Densitas air () = 995,50 kg/m3 = 62,1470 lbm/ft3
Viskositas air () = 0,8007 cP = 0,0005 lbm/ft.s
Friction Loss
1. Contraction loss pada keluaran tangki
A
Kc 0,55 1 1 (Geankoplis, 1997)
A2
= 0,55 (1-0)
= 0,55
0,55
1,00402
2.1
= 0,2772 J/kg
2. Friction pada pipa lurus
Panjang pipa lurus = 40 m
Ff = 4f (Geankoplis, 1997)
40 1,0040
2
= 4 (0,0048)
2 0,0627
= 6,1724 J/kg
3. Friction pada 2 buah elbow 90o
= 2.(0,75)
1,00402
2 0,0627
= 12,0554 J/kg
4. Friction pada 1 buah gate valve
= 1.(0,17)
1,00402
2 0,0627
= 1,3663 J/kg
5. Expansion loss pada tank entrance
= (1-0)2
=1
(1,0040)2
=1
2
= 0,5040 J/kg
Dimana:
diameter pipa konstan, v1 = v2
selisih tinggi pipa, z2 – z1 = 10 m
tekanan konstan, p2 = p1
Sehingga,
1
-Ws = (0) 9,806 (10) 0 20,3752
2
Ws = -118.4352 J/kg
L1
P1
Kondisi operasi :
Temperatur = 30 oC
Densitas air () = 995,5 kg/m3 (Geankoplis, 1997)
Laju alir massa (F) = 11.104,7956 kg/jam
Lama penampungan = 24 jam
Faktor keamanan (fk) = 20%
Sehingga:
Jumlah air masuk (W) = 24 jam × 11.104,7965 kg/jam
= 266.515,0944 kg
Volume bak =
1 fk W =
1 0,2266.515,0944
995,5
= 321,2638 m3
Desain Perancangan :
Bak dibuat persegi panjang
Panjang bak (P) = 3 × tinggi bak (T)
Lebar bak (L) = 2 × tinggi bak (T)
Perhitungan ukuran bak :
Volume (V) = P×L×T
= (3T) × (2T) × (T)
V = 6 T2
T = (V/6)1/3
= (321,2638/6)1/3
T = 3,7691 m
Sehingga, dari ukuran tinggi bak (T) didapat dimensi lainnya sebagai berikut:
D. 4 Clarifier (CL-01)
Fungsi : Memisahkan endapan (flok-flok) yang terbentuk
karena penambahan alum dan soda abu
Jenis : External Solid Recirculation Clarifier
Jumlah : 1 unit
Bahan konstruksi : Carbon steel SA-212, Grade B
CL-01
LUMPUR
Hs
½D
½D
Hc
πD 2 H c
Vs = ................................................................................. (Perry, 2007)
12
Perbandingan tinggi kerucut dengan diameter kerucut (Hc : D) = 1:2
πD 3
Vc = ................................................................................. (Perry, 2007)
24
3D 3
V = Vs + Vc =
8
13,3865 m3 = 1,178097 D3
D = 2,2482 m = 7,3759 ft = 88,5105 in
Hs = (4/3) × D = 2,9976 m = 9,8345 ft
b. Diameter dan tinggi kerucut
Perbandingan tinggi kerucut dengan diameter clarifier (Hh : D) = 1: 2
Diameter tutup = diameter tangki = 2,2482 m
2,2482 m
Tinggi tutup = = 1,1241 m = 3,6879 ft
2
Kondisi operasi :
Temperatur = 30 oC
Tekanan = 1,01325 bar = 1,01325 kPa
Al2(SO4)3 yang digunakan = 50 ppm
Al2(SO4)3 yang digunakan berupa larutan 30 ( berat)
Laju massa Al2(SO4)3 (F) = 0,5552 kg/jam
Densitas Al2(SO4)3 30 (ρ) = 1363 kg/m3 = 85,090216 lbm/ft3 (Perry, 2007)
Viskositas Al2(SO4)3 30 (μ) = 6,72 10-4 lbm/ft s = 1 c (Kirk & Othmer, 1981)
Kebutuhan perancangan = 30 hari
Hs
½D
Da
Kondisi operasi :
Temperatur = 30 oC
Tekanan = 1,01325 bar = 1,01325 kPa
Na2CO3 yang digunakan = 27 ppm
Na2CO3 yang digunakan berupa larutan 30 ( berat)
Laju massa Na2CO3 (F) = 0,2998 kg/jam
Densitas Na2CO3 30 (ρ) = 1327 kg/m3 = 82,8419 lbm/ft3 (Perry, 2007)
Viskositas Na2CO3 30 (μ) = 3,69 10-4 lbm/ft s = 0,0005 cP
(Kirk & Othmer, 1981)
Kebutuhan perancangan = 30 hari
Faktor kelonggaran : 20 %
Volume tangki, Vt = 1,2 × 0,5423 m3 = 0,6507 m3
Hs
½D
Tekanan operasi :
Da
546
T B-702
L1
P1
Kondisi operasi :
Temperatur = 30 oC
Densitas air () = 995,50 kg/m3 (Geankoplis, 1997)
Laju alir massa (F) = 11.104,7956 kg/jam
Lama penampungan = 24 jam
Faktor keamanan (fk) = 20%
Sehingga:
Jumlah air masuk (W) = 24 jam × 11.104,7956 kg/jam = 266.515,0953 kg
Volume bak =
1 fk W = 1 0,2 266.515,0953
995,50
3
= 321,264 m
Desain Perancangan :
Bak dibuat persegi panjang
Panjang bak (P) = 3 × tinggi bak (T)
Lebar bak (L) = 2 × tinggi bak (T)
Perhitungan ukuran bak :
Volume (V) = P×L×T
= (3T) × (2T) × (T)
V = 6 T3
T = (V/6)1/3
= (321,264/6)1/3
T = 3,7691 m
Kondisi operasi :
Temperatur = 30 oC
Laju massa air (F) = 11.104,7956 kg/jam
Densitas air () = 995,50 kg/m3 = 62,147 lbm/ft3 (Geankoplis, 1997)
Faktor keamanan = 20
Tangki filtrasi dirancang untuk penampungan ¼ jam operasi.
Tangki filtrasi dirancang untuk volume bahan penyaring 1/3 volume tangki
Perhitungan:
a. Volume tangki
11.104,7956 kg/jam 0,25 jam
Volume air, Va = 3
= 2,7887 m3
995,50 kg/m
b. Diameter tangki
Volume silinder tangki (Vs)
½D
Vs =
He
½D
V = Vs + 2Ve =
3,3465 m3 = 1,309 D3
1
12V 3
D = = 1,3674 m = 53,833 in
5
Hs = (4/3) × D = 1,8232 m = 71,777 in
c. Diameter ellipsoidal = diameter tangki = 1,3674 m
1,3674 m
Tinggi tutup = = 0,342 m
4
Faktor keamanan : 20 %
Pdesign = (1,2) (119,667 kPa) = 143,6008 kPa
Kondisi operasi :
M-01
Kondisi operasi :
Temperatur = 30 oC
Laju massa air (F) = 5552,398 kg/jam
kg/jam (untuk 1 tangki)
Faktor kelonggaran : 20 %
Volume tangki, Vt = 1,2 × 24,045 m3 = 20,079 m3
2. Diameter dan tinggi tangki
Direncanakan : Tinggi tangki : diameter tangki Hs : D = 5 : 4
Volume tangki (Vt)
Vt = ¼ π D2 Hs
5
Vt = π D3
16
5
20,079 = π D3
16
Maka, diameter tangki D = 2,772 m
5
tinggi tangki Ht = Hs = D = 3,326 m
4
Total tinggi menara air Htotal = 7 + 3,326 = 10,326 m
Kondisi operasi :
Temperatur = 30 oC
Tekanan = 1,01325 bar = 1,01325 kPa
H2SO4 yang digunakan berupa larutan 5 ( berat)
Laju massa H2SO4 (F) = 0,0654 kg/jam
Densitas H2SO4 5 (ρ) = 1.028,86 kg/m3 = 64,230 lbm/ft3 (Perry, 1997)
Viskositas H2SO4 5 (μ) = 0,00235 lbm/ft s = 0,0035 cP (Othmer, 1968)
Kebutuhan perancangan = 30 hari
Faktor kelonggaran : 20 %
Volume tangki, Vt = 1,2 × 0,9154 m3 = 1,0985 m3
Hs
½D
Tekanan hidrostatik :
P = × g × h = 1.028,86 kg/m3 × 9,8 m/det2 × 1,2212 m
= 12,313 kPa
Tekanan operasi :
Poperasi = 101,325 kPa
Da
Kondisi operasi :
Temperatur = 30 oC
Laju massa air (F) = 7.300 kg/jam
Densitas air () = 995,5 kg/m3 (Geankoplis, 1997)
Kebutuhan perancangan = 1 jam
Kondisi operasi :
Temperatur = 30 oC
Tekanan = 1,01325 bar = 1,01325 kPa
NaOH yang digunakan berupa larutan 4 ( berat)
Laju massa NaOH (F) = 0,0487 kg/jam
Densitas NaOH 4 (ρ) = 1039,76 kg/m3 = 64,91 lbm/ft3 (Perry, 1997)
Viskositas NaOH 4 (μ) = 0,00043 lbm/ft s = 0,64 cP (Othmer, 1968)
Kebutuhan perancangan = 30 hari
Hs
½D
Da
Kondisi operasi :
Temperatur = 30 oC
Laju massa air (F) = 7.300 kg/jam
Densitas air () = 995,5 kg/m3 (Geankoplis, 1997)
Kebutuhan perancangan = 1 jam
Faktor keamanan : 20 %
Tinggi resin = 2,5460 ft = 0,7760 m
Tinggi silinder = 1,2 0,7760 = 0,9312 m
Diameter tutup = diameter tangki = 3 ft = 0,9144
Direncanakan rasio Tinggi tutup : Diameter tangki = 1 : 4
Tinggi tutup = ¼ 0,9144 ft = 0,2286 m
Tinggi anion exchanger = 0,9144 + 2 (0,2286) = 1,3884 m
Tebal dinding tangki
Tekanan hidrostatik :
P = × g × h = 995,5 kg/m3 × 9,8 m/det2 × 1,3884 = 13,5428 kPa
Tekanan operasi :
Poperasi = 101,325 kPa
Ptotal = 101,325 kPa + 13,5453 kPa = 114,870 kPa
Faktor keamanan : 20 %
Hs
½D
He
½D
10D 3
V = Vs + 2Ve =
12
1
12V 3
D = = 1,4984 m = 58,9743 in
10
Hs = (4/3) × D = 1,9973 m = 71,777 in
e. Diameter ellipsoidal = diameter tangki = 1,3674 m
1,3674 m
Tinggi tutup dan alas = = 0,3745 m
4
PD
t nC
2SE 1,2P
(148,3821kPa) (58,9743 in)
10 ( 180 in )
2(120658,248 kPa)(0,8) 1,2(148,3821kPa)
0,1704 in
Hs
½D
Perhitungan
a. Ukuran Tangki
0,004kg / jam 24 jam / hari 270 hari
Volume larutan, Vl = 0,0291 m3
0,7 1272 kg / m 3
Da
c. Daya Pengaduk
Jenis pengaduk : flat 6 blade turbin impeller
Jumlah baffle : 4 buah
Untuk turbin standar (McCabe, 1993), diperoleh:
Da/Dt = 1/3 ; Da = 1/3 x 0,3094 m = 0,1031 m
E/Da = 1 ; E = 0,1031 m
N Re
79,408810,10312 13.567,274
6,7194 104
Pada tangki bersekat dengan NRe > 10.000, angka daya tidak bergantung pada
angka Reynolds, dan viskositas tidak merupakan faktor. Dalam daerah ini aliran
sudah turbulen penuh, maka perhitungan dengan pengadukan menggunakan rumus:
5
K T .n 3 .D a ρ
P (McCabe & Smith,1983)
gc
Untuk flat 6 blade turbin impeller, KT = 6,3 (McCabe & Smith,1983)
Kondisi operasi :
Temperatur = 30C
Tekanan = 1 atm
Laju massa air = 1398,1007 kg/jam
Densitas air = 995,5 kg/m3 (Perry, 2007)
Kebutuhan perancangan = 24 jam
Faktor keamanan = 20
Perhitungan:
a. Volume tangki
1398,1007 kg/jam 24 jam
Volume air, Va 3
= 33,706 1m3
995,68 kg/m
b. Diameter tangki
Direncanakan perbandingan diameter dengan tinggi silinder, D : H =2 : 3
1 2
V πD H
4
1 3
40,4473 m3 πD 2 D
4 2
3
40,4473 m3 πD3
8
Maka, D = 3,2501 m
c. Tebal tangki
Tekanan hidrostatik
P = xgxl
= 995,68 kg/m3 x 9,8 m/det2 x 4,0627 m
= 39,6351 kPa
Tekanan operasi = 1 atm = 101,325 kPa
P = 39,6351 kPa + 101,325 kPa = 140,960 kPa
Faktor kelonggaran = 20 %
Maka, Pdesign = (1,2) (140,960 kPa) = 169,152 kPa
Joint efficiency = 0,8
Allowable stress = 12,650 psia = 87.218,714 kP
Ix
m
X
Cx Cy 2 (Peter, dkk., 2004)
X1 I y
dimana: Cx = harga alat pada tahun 2012
Cy = harga alat pada tahun dan kapasitas yang tersedia
X1 = kapasitas alat yang tersedia
X2 = kapasitas alat yang diinginkan
Ix = indeks harga pada tahun 2012
Iy = indeks harga pada tahun yang tersedia
m = faktor eksponensial untuk kapasitas (tergantung jenis alat)
Untuk menentukan indeks harga pada tahun 2012 digunakan metode regresi
koefisien korelasi :
r
n ΣX i Yi ΣX i ΣYi
n ΣX i 2 ΣX i 2 n ΣYi 2 ΣYi 2
(Montgomery, 1992)
b
n ΣX i Yi ΣX i ΣYi
n ΣX i 2 ΣX i 2
Yi. Xi 2 Xi. Xi.Yi
a (Montgomery, 1992)
n.Xi 2 (Xi) 2
Maka :
b
819785830,9 160369869,6 52,8024
832144204 160362
105
Jan,2002
P-82
103 2
10-1 1 10 10 103
Capacity, m3
Untuk harga alat non impor sampai di lokasi pabrik ditambahkan biaya
sebagai berikut:
- PPn = 10
- PPh = 10
- Transportasi lokal = 0,5
- Biaya tak terduga = 0,5
Total = 21
Maka, total harga peralatan adalah:
Harga impor = 1,43 × (Rp 93.639.147.954 + Rp 9.133.996.994) = Rp 146.965.597.275,-
Harga non impor = 1,21 x (Rp 6.758.468.941 + Rp 662.334.046) = Rp 8.797.171.615,-
Rp.155.944.768.889,-
Biaya pemasangan diperkirakan 39 dari total harga peralatan (Timmerhaus, 2004).
Total MITL = A + B + C + D + E + F + G + H + I + J
= Rp 448.773.376.002,-
6. Gas Alam
Kebutuhan = 18,805 mmbtu/jam
Harga = US$ 5,5,-/mmbtu (PT. Arun NGL)
Harga total= (90 hari)(24 jam/hari)( 18,805 mmbtu/jam)( US$ 5,5,-/mmbtu)
(Rp 9.175 US$-1)
= Rp 2.049.726,195,-
Sehingga total biaya persediaan bahan baku proses dan bahan baku utilitas
selama 3 (tiga) bulan (90 hari) adalah Rp 12.930.676.254,-
Total biaya persediaan bahan baku proses dan bahan baku utilitas selama 1 bulan
adalah Rp 4.310.225.418,-
Tabel E.9 Aturan depresiasi sesuai UU Republik Indonesia No. 17 Tahun 2000
M T
Kelompok Harta asa arif
Berwujud (t ( Beberapa Jenis Harta
ahun) %)
I. Bukan Bangunan
2 Mesin kantor, perlengkapan, alat
1.Kelompok 1 4
5 perangkat/ tools industri
1
2. Kelompok 2 8 Mobil, truk kerja
2,5
1 6 Mesin industri kimia, mesin industri
3. Kelompok 3
7 ,25 mesin
II. Bangunan 2
5 Bangunan sarana dan penunjang
Permanen 0
E.3.2.1 Biaya Variabel Bahan Baku Proses dan Utilitas per tahun
Biaya persediaan bahan baku proses dan utilitas selama 90 hari adalah
Rp 12.930.676.254,-
Biaya persediaan bahan baku proses dan utilitas selama setahun adalah
= 12/3 x Rp 12.930.676.254,- = Rp. 51.722.705.016,-
Biaya Variabel Tambahan
255.610.573.218
PM = x 100 %
619.999.993.800
= 41,23 %
305.408.267.894
BEP = x 100 %
619.999.993.800 57.696.677.445
= 54,31 %
Kapasitas produksi pada titik BEP = 54,31 % 20.000 ton/tahun
= 10.862,7589 ton/tahun
Nilai penjualan pada titik BEP = 54,31 % x Rp 619.999.993.800,-
= Rp 336.745.522.734,-
184.039.612.717
ROI = x 100 %
832.949.969.624
= 22,09 %
1
POT = x 1 tahun
0,2209
POT = 4,53 tahun
P/F P/F
Laba sebelum Laba Sesudah Penyusutan Net Cash Flow
Thn Pajak (Rp) pada i PV pada i = 34% pada i PV pada i = 35%
pajak (Rp) pajak (Rp) (Rp) (Rp)
= 34% = 35%
0 - - - - -832.949.969.624 1 -832.949.969.624 1 -832.949.969.624
1 255.610.573.218 71.570.960.501 184.039.612.717 79.010.682.042 263.050.294.759 0,7463 196.306.190.119 0,7407 194.852.070.192
2 281.171.630.540 78.728.056.551 202.443.573.989 79.010.682.042 281.454.256.031 0,5569 156.746.634.011 0,5487 154.433.062.294
3 309.288.793.594 86.600.862.206 222.687.931.388 79.010.682.042 301.698.613.430 0,4156 125.388.849.954 0,4064 122.623.020.243
4 340.217.672.954 95.260.948.427 244.956.724.527 79.010.682.042 323.967.406.569 0,3102 100.480.578.279 0,3011 97.536.292.930
5 374.239.440.249 104.787.043.270 269.452.396.979 40.024.489.820 309.476.886.799 0,2315 71.631.530.014 0,2230 69.017.524.314
6 411.663.384.274 115.265.747.597 296.397.636.677 15.073.326.797 311.470.963.474 0,1727 53.800.805.272 0,1652 51.453.503.953
7 452.829.722.701 126.792.322.356 326.037.400.345 15.073.326.797 341.110.727.142 0,1289 43.970.538.929 0,1224 41.740.629.811
8 498.112.694.971 139.471.554.592 358.641.140.379 15.073.326.797 373.714.467.177 0,0962 35.950.217.614 0,0906 33.874.255.784
9 547.923.964.468 153.418.710.051 394.505.254.417 15.073.326.797 409.578.581.215 0,0718 29.403.163.034 0,0671 27.500.039.701
10 602.716.360.915 168.760.581.056 433.955.779.859 15.073.326.797 449.029.106.656 0,0536 24.056.171.420 0,0497 22.332.472.532
4.784.709.021 -17.587.097.869
Rp 4.784.709.021,-
IRR = 34 % + × (35 % - 34 %)
Rp 4.784.709.021,- (Rp - 17.587.097.869 ,-)
= 34,21%
biaya tetap
600,000,000,000
biaya variabel
biaya produksi
(Rp)
500,000,000,000 total penjualan
Penjualan
400,000,000,000
300,000,000,000
Hasil
200,000,000,000
100,000,000,000
0
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Kapasitas Produksi (%)
Gambar E.4 Kurva Break Even Point Pabrik Pembuatan Silikon Karbida
22 24
E - 201 JC-104 : Compressor
Generator
T-104 JC-102
JJ-201 : Gas Turbine
LI PC FC
JJ-202 : Steam Turbine
JJ-201 -
23 L-101 : Weigh Scale
L-101 JC-103 L-102 : Pelletizing Machine
PC
FC L-103 : Packaging Machine
5 4 17
16 Udara M-101 : Mixer
JC-104 M-102 : Mixing Point
P-101 14 P-101 : Pompa
S-101 : Screen
LC
SR-101 : Grinder
SR-102 : Grinder
M-101 9
TC SR-103 : Crusher
TT-101 : Gudang FePO4
6 FC FC
B-102
B-102 TT-102 : Gudang Pasir Silika
18 19 20
15 A-101
A-101 TT-103 : Gudang Karbon
B-103 C-111 C-112 C-114
SR-103 TT-104 : Tangki Natrium Silikat
C -110
8 TC
Air 7 TT-105 : Storage Bins
L-102
L-102
LC TT-106 : SiC Silo
13
TT-107 : Gudang Penyimpanan Produk
TT-106
FC
B-102
C-113
FC FC
PC
FC
TT-107
21
C-116
Udara 11 12
JC-101