Anda di halaman 1dari 22

Buku Ajar Anatomi FKUIN Syarif Hidayatullah Jakarta

Learn Anatomy - Book 1

CHECKLIST

LEVEL OF COSTA
( Competency of Organ Structure and
Terminology of Anatomy )

Ahmad Azwar Habibi

Departement of Anatomy
Faculty of Medicine of UIN Syarif Hidayatullah Jakarta
August 2020
2

Table of Contents

Book Cover 1
Table of Contents 2
Preface 3
About Level of COSTA 4
Criteria of Level Of COSTA 5
Level of COSTA in Number 6

1. General Anatomy 7
2. Musculoskeletal (1) : Skeletal System 11
Musculoskeletal (2) : Muscular System 20
3. Digestive System 24
4. Respiratory System 29
5. Urinary System 33
6. Genetalia System 35
7. Endocrine System 38
8. Cardiovascular System 41
9. Lymphatic System 45
10. Nervous System 48
11. Senses System 57
12. Integument System 62

References 63
Copyright Certificate (HKI) 64
3

PREFACE
(Kata Pengantar)

Alhamdulillah, seri pertama dari buku ajar anatomi telah selesai


disusun. Buku ini merupakan salah satu rangkaian dari seri “Learn
Anatomy” yang dapat dijadikan referensi mahasiswa saat belajar (study)
dan mempelajari (learn) ilmu anatomi tubuh manusia. Bagi mahasiswa FK
UIN Syarif Hidayatullah Jakarta, buku ini tidak hanya wajib untuk dipakai
sebagai bahan belajar namun juga menjadi bagian dari portofolio dalam
upaya menjadi dokter yang baik.
Kompetensi anatomi sebagai bagian ilmu kedokteran mengacu
pada SKDI maupun Buku Standar Kurikulum Anatomi yang telah disusun
oleh PAAI (Perhimpunan Ahli Anatomi Indonesia). Namun demikian
aplikasi pada pembelajaran dan hasil penilaian terhadap proses belajar
saat kuliah maupun praktikum masih dirasakan kurang optimal. Kendala
utama mahasiswa diantaranya adalah struktur anatomi yang cukup
banyak dipelajari sedangkan waktu yang ada cukup terbatas. Mahasiswa
menjadi bingung struktur mana yang harus dipelajari dari sekian banyak
struktur yang ada. Buku Checklist Level of COSTA (Competency of
Organ, Structure and Terminology Anatomy) diharapkan dapat membantu
mahasiswa dengan adanya penentuan tingkat/level kompetensi tiap
struktur anatomi. Mahasiswa diharapkan dapat lebih fokus belajar dan
menguasai struktur anatomi yang sangat penting diantara struktur
anatomi penting lainnya.
Kami sampaikan terima kasih kepada teman sejawat pendidik
anatomi (dr. Lucky dan dr.Nurmila), mahasiswa yang tergabung dalam
Olympiade Club (OLC) Anatomi, dan juga pihak Prodi Kedokteran
maupun Pimpinan Dekanat FK UIN Jakarta sehingga buku ini dapat
selesai disusun dan diterbitkan. Buku ini juga merupakan wujud syukur
pengabdian 10 tahun sebagai abdi negara di institusi yang menjadi pioner
adanya FK di bawah Kementerian Agama.
Penulis menyadari masih terdapat kekurangan dalam buku ini. Kritik
dan saran demi penyempurnaan buku sangat diharapkan. Semoga buku
ini dapat memberikan manfaat bagi mahasiswa dan menjadi bagian dari
upaya pencapaian visi misi FK UIN Syarif Hidayatullah Jakarta.

Ciputat, Agustus 2020

Ahmad Azwar Habibi


4

ABOUT LEVEL OF COSTA

What : Apa itu Checklist Level of Costa ?


Checklist Level of Costa adalah buku pertama dari seri Learn Anatomy. E-book checklist Level of
Costa ini merupakan daftar tilik mengenai organ, struktur dan terminologi anatomi yang disusun
secara sistematis untuk memudahkan belajar. Klasifikasi level ditetapkan dari beberapa kriteria agar
mahasiswa dapat lebih fokus dalam belajar anatomi. Level 4 menunjukkan bahwa struktur tersebut
sangat penting sehingga wajib dikuasai terlebih dulu, sedangkan level 1 bisa menjadi nice to know.
Penetapan level dapat diupdate dan disesuaikan dengan SKDI terbaru.

Why : Mengapa perlu ada checklist level of costa ?


1. to identify student’s learning needs
Organ, struktur dan terminologi anatomi sangat banyak, waktu terbatas, banyak ilmu yang
harus dipelajari; mahasiswa perlu lebih efektif dalam belajar sehingga perlu disupport dengan
adanya panduan mana yang wajib dikuasai lebih dulu dan mana yang nice to know
2. for better learning process with active learning and self assessment
Mahasiswa perlu belajar aktif, tidak hanya mengejar nilai tinggi namun untuk menggapai
pemahaman yang kuat juga perlu menjalani proses belajar yang lebih baik dengan menilai
kemampuan secara mandiri
3. aid students in developing metacognitive awareness
Membantu mahasiswa dalam mengembangkan kesadaran metakognisi (pemahaman tentang
proses belajar dan bagaimana mengoptimalkan pembelajaran)
4. establishing objectives and criteria
Sebagai panduan dosen preklinik dan juga dosen klinik sehingga dapat menilai lebih objektif
tentang penguasaan ilmu anatomi mahasiswa
5. to communicate students’s learning with systematically recording
Dengan adanya buku ini, pencapaian ilmu anatomi mahasiswa dapat terekam dan akan
memudahkan komunikasi antara mahasiswa dengan dosennya

Who : Siapa saja yang dapat menggunakan ?


Mahasiswa kedokteran maupun non-kedokteran yang belajar anatomi tubuh manusia seperti prodi
keperawatan, farmasi, kebidanan, biologi, psikologi atau PAUD

How : Bagaimana cara menggunakannya ?


Niatkan belajar untuk ibadah, berdoa agar dipermudah dan diberi ilmu yang berkah. Klik salah satu
tema materi pada halaman daftar isi untuk pintasan menuju halaman materi yang dimaksud. Klik
halaman di pojok kanan atas untuk kembali ke daftar isi. Pada tiap halaman awal tema terdapat
tanggal penyusunan tabel dan prosentase tiap level. Kuasai struktur sesuai level dengan melihat
atlas, buku referensi, website, praktikum di lab dan juga berdikusi. Lihat makna terminologi anatomi
pada website http://anlage.fk.uinjkt.ac.id. Jangan semua dihafal, namun pahami arti bahasa latin
tersebut, lihat struktur dan topografinya serta pelajari fungsi/makna klinisnya. Struktur yang dipelajari
terlihat cukup banyak, namun tidak semua struktur anatomi tubuh manusia ada dalam buku ini.

Where : Dimana mencari referensi yang lebih lengkap ?


Nama latin dari organ, struktur dan terminologi anatomi dalam buku ini berjumlah 2.390 istilah.
Referensi yang lengkap (lebih dari 9.500 istilah) dapat dilihat pada buku Terminologia Anatomica
yang disusun oleh FIPAT IFAA tahun 2019.

When : Kapan waktu yang tepat untuk menggunakan buku ini ?


Buku ini dapat digunakan sejak awal belajar anatomi. Sebaiknya mahasiswa sudah belajar (study)
minimal 80% dari level kompetensi 3-4 sebelum jadwal praktikum. Sehingga saat kegiatan praktikum,
diskusi kelompok PBL atau praktik keterampilan klinis dasar, diharapkan mahasiswa lebih mudah
mempelajari (learn) anatomi. Let’s learn anatomy together ☺
5

CRITERIA OF LEVEL OF COSTA


*COSTA = Competency of Organ-Structure & Terminology of Anatomy
ver.060620
Level of COSTA
Kriteria
4 3 2 1

Keterkaitan dengan ilmu


banyak sedang sedikit sangat jarang
klinis dan KKD

Identifikasi pada sumber


mudah/jelas mudah-sedang mudah-sulit sulit-mudah
ilmu (kadaver/model/atlas)

Prioritas penguasaan utk


wajib wajib baik bila tahu boleh
mhsw FK

Proporsi soal utk ujian


30%-80% 20%-70% 0-30% 0-20%
praktikum FK*

Prioritas penguasaan utk


wajib baik bila tahu boleh boleh
mhsw Non FK

Proporsi soal utk ujian


70%-100% 0-20% 0-10% -
praktikum NonFK

Level of COSTA
*Proporsi soal yg dimaksud : 4 3 2 1
Bila jumlah soal praktikum 8 2 0 0
(ujian integrasi FK) adalah 10, 7 2 1 0
maka jumlah soal berdasar level 7 2 0 1
kosta adalah sbb: 6 4 0 0
6 2 2 0
6 2 0 2
5 2 3 0
5 5 0 0
4 2 2 2
3 2 3 2
3 7 0 0
dll..
6

Level of COSTA in Number


Table 1. The Total Number of Anatomical Structures/Terminology
No System Total 4 3 2 1
1 General Anatomy 175 118 38 19 0
2 Musculo 163 22 83 31 27
Skeletal 382 51 64 96 171
3 Digestive System 201 50 76 57 18
4 Respiratory System 179 51 42 49 37
5 Urinary System 83 12 23 29 19
6 Genetalia System 194 29 56 53 56
7 Endocrine System 39 6 1 18 14
8 Cardiovascular System 175 57 42 48 28
9 Lymphatic System 127 15 20 40 52
10 Nervous System 449 64 59 130 196
11 Senses System 182 18 35 49 80
12 Integument System 41 4 5 10 22
TOTAL 2390 497 544 629 720

Table 1. The Total Percentage of Anatomical Structures/Terminology


No System Total 4 3 2 1
1 General Anatomy 100% 67% 22% 11% 0%
2 Musculo 100% 13% 51% 19% 17%
Skeletal 100% 13% 17% 25% 45%
3 Digestive System 100% 25% 38% 28% 9%
4 Respiratory System 100% 28% 23% 27% 21%
5 Urinary System 100% 14% 28% 35% 23%
6 Genetalia System 100% 15% 29% 27% 29%
7 Endocrine System 100% 15% 3% 46% 36%
8 Cardiovascular System 100% 33% 24% 27% 16%
9 Lymphatic System 100% 12% 16% 31% 41%
10 Nervous System 100% 14% 13% 29% 44%
11 Senses System 100% 10% 19% 27% 44%
12 Integument System 100% 10% 12% 24% 54%
TOTAL 100% 21% 23% 26% 30%
‫ك ْم َواله ِذينَ أُوتُوا ا ْل ِع ْل َم َد َر َج ات‬
ُ ‫َّللا اله ِذينَ آ َمنُوا ِمن‬
ُ‫ع ه‬ ِ َ‫ف‬
‫ي ْر‬
َ
‫بير‬ِ ‫ع َملُونَ َخ‬ ْ َ‫ب َم ات‬ ُ ‫َو ه‬
ِ ‫َّللا‬
“Allah meninggikan orang yang beriman di antaramu dan orang yang diberi ilmu
beberapa derajat. Dan Allah Maha Mengetahui apa yang kamu kerjakan.“
(Al Mujadilah : 11).

ُ‫ي‬
‫ك ْم‬ َ ‫يلَ ْوا ِل ُم‬
ْ ‫ع ِلِّ ِم‬ َ َ‫ك ْم َول‬ْ ‫ع ِلِّ ِم‬
ُ‫ي‬ َ ‫عله ُم ْو َاو‬
َ ‫ع ِلِّ ُم ْو َاوت ََوا‬
َ ‫ضعُ ْوا ِل ُم‬ َ َ‫ت‬
"Belajarlah kamu semua, dan mengajarlah kamu semua, dan hormatilah guru-
gurumu, serta berlaku baiklah terhadap orang yang mengajarkanmu."
(HR Tabrani)

‫ب‬
‫ف َر ه‬ َ ‫س هُفَقَ ْد‬
َ ‫ع َر‬ ْ‫ن‬
َ ‫ف‬َ ‫ف‬ َ ‫َم ْن‬
َ ‫ع َر‬
Barang siapa yang mengenal dirinya, sungguh ia telah mengenal Tuhannya
(Yahya bin Muadz Ar-Razi)

Sine Anatomia Nihil Medici


Tanpa ilmu anatomi, tidak ada ilmu kedokteran.
Tanpa pengetahuan anatomi yang baik, tidak ada dokter yang baik

Mortui vivos docent


Yang hidup belajar dari yang mati

"Aliquam sed vivens mortuus vivos docent


magister est optimus"
Mungkin orang mati bisa mengajar yang hidup,
tetapi tubuh yang hidup adalah guru terbaik.
11

ver.280520
384 Level of COSTA : Skeletal System 384
level 1 181 112%
level 2 102 63%
level 3 62 38%
level 4 39 24%
No Struktur / Terminologi Level Cek
1 Systemata musculoskeletalia 4
2 Systema skeletale 4
3 SKELETON AXIALE 4
4 Neurocranium 4
5 Viscerocranium 4
6 Ossa faciei 3
7 Chondrocranium 1
8 Desmocranium 1
9 SKELETON APPENDICULARE 4
10 Skeleton membrorum superiorum 4
11 Cingulum pectorale (Pectoral girdle) 3
12 Skeleton partis liberae membri superioris 2
13 Skeleton membrorum inferiorum 4
14 Cingulum pelvicum (Pelvic girdle) 3
15 Skeleton partis liberae membri inferioris 2
16 OSSA 4
17 Os 4
18 Pars ossea ossis 2
19 Substantia compacta 1
20 Substantia spongiosa 1
21 Pars cartilaginea ossis 2
22 Cartilago articularis 1
23 Pars membranacea ossis 2
24 Periosteum 2
25 Perichondrium 2
26 Cavitas medullaris ossis 2
27 Endosteum 2
28 Medulla ossis (Bone marrow) 2
29 Medulla flava ossis (Yellow bone marrow) 1
30 Medulla rubra ossis (Red bone marrow) 2
31 Diaphysis 2
32 Metaphysis 2
33 Epiphysis 2
34 Cartilago epiphysialis 1
35 Lamina epiphysialis (Epiphysial plate) 2
36 Linea epiphysialis 2
37 Apophysis 1
38 Facies articularis 1
39 Fossa articularis 2
40 Foramen nutricium 1
41 Canalis nutricius 1
12
42 Centra ossificationum 1
43 Centrum primarium ossificationis 1
44 Centrum secundarium ossificationis 1
45 COLUMNA VERTEBRALIS 4
46 Curvaturae primariae 4
47 Kyphosis thoracica 4
48 Kyphosis sacralis 4
49 Curvaturae secundariae 4
50 Lordosis cervicalis 4
51 Lordosis lumbalis 4
52 (Scoliosis) 3
53 Canalis vertebralis 3
54 Ossa columnae vertebrae 4
55 Vertebra 4
56 Corpus vertebrae 3
57 Facies intervertebralis 2
58 Arcus vertebrae 2
59 Pediculus arcus vertebrae 2
60 Foramen intervertebrale 2
61 Incisura superior vertebrae 1
62 Incisura inferior vertebrae 1
63 Foramen vertebrale 2
64 Processus spinosus 3
65 Processus transversus 2
66 Vertebra cervicalis 4
67 Processus uncinatus vertebrae 1
68 Foramen transversarium 1
69 Sulcus nervi spinalis 1
70 Atlas 3
71 Facies articularis superior atlantis 1
72 Facies articularis inferior atlantis 1
73 Arcus anterior atlantis 1
74 Fovea dentis 1
75 Arcus posterior atlantis 1
76 (Canalis arteriae vertebralis) 1
77 Axis 3
78 Dens axis 2
79 Apex dentis axis 1
80 Facies articularis anterior dentis axis 1
81 Facies articularis posterior dentis axis 1
82 Vertebra cervicalis VI 3
83 Tuberculum caroticum 1
84 Vertebra prominens / Vertebra C7 3
85 Vertebra thoracica 4
86 Fovea costalis superior 1
87 Fovea costalis inferior 1
88 Fovea costalis processus transversi 1
89 Vertebra thoracica prima 1
13

90 Vertebra thoracica inferior 1


91 Vertebra lumbalis 4
92 Processus accessorius 1
93 Processus mamillaris 1
94 OS SACRUM 4
95 Basis ossis sacri 2
96 Promontorium 3
97 Ala ossis sacri 1
98 Processus articularis superior ossis sacri 1
99 Tuberositas ossis sacri 1
100 Lineae transversae 1
101 Canalis sacralis 1
102 Hiatus sacralis 1
103 Apex ossis sacri 2
104 OS COCCYGIS 3
105 Basis ossis coccygis 1
106 Cornu coccygeum 1
107 Apex ossis coccygis 1
108 OSSA MEMBRI SUPERIORIS 4
109 Ossa cinguli pectoralis 3
110 SCAPULA 4
111 Facies costalis scapulae 1
112 Fossa subscapularis 1
113 Facies posterior scapulae 1
114 Spina scapulae 2
115 Tuberculum deltoideum 2
116 Incisura spinoglenoidea / Incisura inferior scapulae 1
117 Fossa supraspinata 2
118 Fossa infraspinata 2
119 Acromion 3
120 Facies articularis clavicularis 1
121 Angulus acromii 1
122 Margo medialis scapulae 3
123 Angulus superior scapulae / Angulus medialis scapulae 1
124 Margo superior scapulae 3
125 Incisura scapulae 2
126 Processus coracoideus 3
127 Angulus lateralis scapulae 1
128 Processus glenoideus scapulae 1
129 Fossa glenoidea 2
130 Tuberculum supraglenoideum 1
131 Tuberculum infraglenoideum 1
132 Collum scapulae 1
133 Margo lateralis scapulae 3
134 Angulus inferior scapulae 1
135 CLAVICULA 4
136 Extremitas sternalis 2
137 Facies articularis sternalis 1
14

138 Impressio ligamenti costoclavicularis 1


139 Corpus claviculae 2
140 Sulcus musculi subclavii 1
141 Extremitas acromialis 2
142 Facies articularis acromialis 1
143 Tuberositas ligamenti coracoclavicularis 1
144 Tuberculum conoideum 1
145 Linea trapezoidea 1
146 Ossa partis liberae membri superioris 4
147 HUMERUS 4
148 Caput humeri 3
149 Collum anatomicum humeri 3
150 Collum chirurgicum humeri 3
151 Tuberculum majus 2
152 Tuberculum minus 2
153 Sulcus intertubercularis 1
154 Crista tuberculi majoris 1
155 Crista tuberculi minoris 1
156 Corpus humeri 3
157 Facies anteromedialis humeri 1
158 Margo anterior humeri 1
159 Facies anterolateralis humeri 1
160 Tuberositas deltoidea 2
161 Margo lateralis humeri 1
162 Crista supracondylaris lateralis 1
163 Facies posterior humeri 1
164 Sulcus nervi radialis (Sulcus spiralis) 2
165 Margo medialis humeri 1
166 Crista supracondylaris medialis 1
167 (Processus supracondylaris) 1
168 Condylus humeri 1
169 Capitulum humeri 2
170 Trochlea humeri 1
171 Fossa olecrani 1
172 Fossa coronoidea 1
173 Fossa radialis 1
174 Epicondylus medialis humeri 2
175 Sulcus nervi ulnaris 2
176 Epicondylus lateralis humeri 2
177 RADIUS 4
178 Caput radii 3
179 Fovea articularis capitis radii 2
180 Circumferentia articularis capitis radii 3
181 Collum radii 3
182 Corpus radii 3
183 Tuberositas radii 3
184 Facies anterior radii 1
185 Margo interosseus radii 2
15

186 Facies posterior radii 1


187 Margo posterior radii 1
188 Facies lateralis radii 1
189 Tuberositas pronatoria 1
190 Margo anterior radii 1
191 Crista suprastyloidea 1
192 Processus styloideus radii 3
193 Tuberculum dorsale radii 1
194 Sulci tendinum extensorum 2
195 Incisura ulnaris 2
196 Facies articularis carpea 1
197 ULNA 4
198 Olecranon 3
199 Processus coronoideus ulnae 3
200 Tuberositas ulnae 3
201 Incisura radialis 2
202 Incisura trochlearis 1
203 Tuberculum sublime 1
204 Corpus ulnae 3
205 Crista supinatoria 2
206 Facies anterior ulnae 1
207 Margo interosseus ulnae 2
208 Facies posterior ulnae 1
209 Margo posterior ulnae 1
210 Facies medialis ulnae 1
211 Margo anterior ulnae 1
212 Caput ulnae 3
213 Circumferentia articularis capitis ulnae 3
214 Processus styloideus ulnae 3
215 OSSA MANUS 4
216 Ossa carpi 4
217 Os scaphoideum / Os naviculare manus 3
218 Tuberculum ossis scaphoidei 1
219 Os lunatum 1
220 Os triquetrum 1
221 Os pisiforme 2
222 Os trapezium 1
223 Tuberculum ossis trapezii 1
224 Os trapezoideum 1
225 Os capitatum 1
226 Os hamatum 1
227 Hamulus ossis hamati 1
228 Sulcus carpi 2
229 Os metacarpi 3
230 Basis ossis metacarpi 2
231 Corpus ossis metacarpi 2
232 Caput ossis metacarpi 2
233 Phalanx manus 3
16

234 Basis phalangis manus 2


235 Corpus phalangis manus 2
236 Caput phalangis manus 2
237 Trochlea phalangis manus 2
238 Phalanx proximalis manus 1
239 Phalanx media manus 1
240 Phalanx distalis manus 1
241 Ossa sesamoidea manus 1
242 Ossa partis liberae membri inferioris 4
243 OS FEMORIS 4
244 Caput ossis femoris 3
245 Fovea capitis ossis femoris 2
246 Collum ossis femoris 3
247 Trochanter major 3
248 Fossa trochanterica 2
249 Trochanter minor 3
250 (Trochanter tertius) 1
251 Linea intertrochanterica 2
252 Crista intertrochanterica 2
253 Tuberculum quadratum 1
254 Corpus ossis femoris 3
255 Linea aspera 3
256 Labium laterale lineae asperae 2
257 Labium mediale lineae asperae 2
258 Linea pectinea 3
259 Tuberositas glutea 3
260 Facies poplitea ossis femoris 1
261 Linea supracondylaris medialis 1
262 Linea supracondylaris lateralis 1
263 Condylus medialis ossis femoris 2
264 Epicondylus medialis ossis femoris 2
265 Tuberculum adductorium 1
266 Condylus lateralis ossis femoris 2
267 Epicondylus lateralis ossis femoris 2
268 Sulcus popliteus 2
269 Facies patellaris ossis femoris 1
270 Fossa intercondylaris 1
271 Linea intercondylaris 1
272 Patella 4
273 Basis patellae 2
274 Apex patellae 2
275 Facies articularis patellae 1
276 Facies anterior patellae 1
277 TIBIA 4
278 Planum tibiae 2
279 Facies articulares superiores tibiae 1
280 Facies articularis condyli medialis 1
281 Facies articularis superior condyli lateralis 1
17

282 Area intercondylaris 1


283 Area intercondylaris anterior 1
284 Area intercondylaris posterior 1
285 Eminentia intercondylaris 2
286 Tuberculum intercondylare mediale 2
287 Tuberculum intercondylare laterale 2
288 Condylus medialis tibiae 3
289 Condylus lateralis tibiae 3
290 Facies articularis fibularis 2
291 Tuberculum tractus iliotibialis 2
292 Corpus tibiae 3
293 Tuberositas tibiae 3
294 Facies medialis tibiae 1
295 Margo medialis tibiae 1
296 Facies posterior tibiae 1
297 Linea musculi solei 2
298 Margo interosseus tibiae 1
299 Facies lateralis tibiae 1
300 Margo anterior tibiae 1
301 Malleolus medialis 3
302 Sulcus malleolaris tibiae 1
303 Facies articularis malleoli medialis 1
304 Malleolus posterior 3
305 Incisura fibularis 1
306 Facies articularis inferior tibiae 1
307 FIBULA 4
308 Caput fibulae 3
309 Facies articularis capitis fibulae 1
310 Apex capitis fibulae 1
311 Collum fibulae 3
312 Corpus fibulae 3
313 Facies lateralis fibulae 1
314 Margo anterior fibulae 1
315 Facies medialis fibulae 1
316 Facies anteromedialis fibulae 1
317 Crista interossea fibulae 1
318 Facies posteromedialis fibulae 1
319 Margo medialis fibulae 1
320 Facies posterior fibulae 1
321 Margo posterior fibulae 1
322 Malleolus lateralis 3
323 Facies articularis malleoli lateralis 1
324 Fossa malleoli lateralis 1
325 Sulcus malleolaris fibulae 1
326 OSSA PEDIS 4
327 Ossa tarsi 4
328 Os tali 3
329 Caput ossis tali 2
18

330 Facies articularis navicularis 1


331 Facies articularis ligamenti calcaneonavicularis plantaris 1
332 Facies articularis partis calcaneonavicularis ligamenti bifurcati 1
333 Facies articularis calcanea anterior 1
334 Collum ossis tali 2
335 Facies articularis calcanea media 1
336 Sulcus ossis tali 1
337 Corpus ossis tali 2
338 Trochlea ossis tali 1
339 Facies superior ossis tali 1
340 Facies malleolaris lateralis 1
341 Processus lateralis ossis tali 1
342 Facies malleolaris medialis 1
343 Processus posterior ossis tali 1
344 Sulcus tendinis flexoris longi hallucis ossis tali 2
345 Tuberculum laterale 1
346 Tuberculum mediale 1
347 Facies articularis calcanea posterior 1
348 Calcaneus 3
349 Tuber calcanei 2
350 Processus medialis tuberis calcanei 1
351 Processus lateralis tuberis calcanei 1
352 Tuberculum calcanei 2
353 Sustentaculum tali 2
354 Sulcus tendinis flexoris longi hallucis calcanei 2
355 Sulcus calcanei 1
356 Sinus tarsi 1
357 Facies articularis talaris anterior 1
358 Facies articularis talaris media 1
359 Facies articularis talaris posterior 1
360 Sulcus tendinis musculi fibularis longi calcanei 2
361 Trochlea fibularis 1
362 Facies articularis cuboidea 1
363 Processus anterior calcanei 1
364 Os naviculare 3
365 Os cuneiforme mediale 2
366 Os cuneiforme intermedium 2
367 Os cuneiforme laterale 2
368 Os cuboideum 2
369 Sulcus tendinis musculi fibularis longi ossis cuboidei 1
370 Tuberositas ossis cuboidei 1
371 Processus calcaneus 1
372 Os metatarsi 3
373 Basis ossis metatarsi 2
374 Corpus ossis metatarsi 2
375 Caput ossis metatarsi 2
376 Phalanx pedis 3
377 Basis phalangis pedis 2
19

378 Corpus phalangis pedis 2


379 Caput phalangis pedis 2
380 Trochlea phalangis pedis 2
381 Phalanx proximalis pedis 2
382 Phalanx media pedis 2
383 Phalanx distalis pedis 2
384 Tuberositas phalangis distalis pedis 1
20

ver.280520
163 Level of COSTA : Muscular System 163
level 1 27 17%
level 2 31 19%
level 3 84 52%
level 4 21 13%
No Struktur / Terminologi Level Cek
1 Systema musculare 4
2 Musculus 4
3 Tendo 4
4 Aponeurosis 3
5 FASCIAE 3
6 BURSAE SYNOVIALES 3
7 musculi capitis 2
8 musculi colli 2
9 musculi thoracis 2
10 musculi abdominis 2
11 musculi pelvis 2
12 musculi hypaxiales dorsi musculi superficiales dorsi 1
13 musculi epaxiales / musculi dorsi propii (true back muscles) 2
14 MUSCULI MEMBRI SUPERIORIS 3
15 Musculi scapulohumerales / Musculi cinguli membri superioris 3
16 Musculus deltoideus 4
17 Musculus supraspinatus 3
18 Musculus infraspinatus 3
19 Musculus teres minor 3
20 Musculus subscapularis 3
21 Musculus teres major 3
22 Compartimentum anterius brachii / Flexores brachii 4
23 Musculus biceps brachii 4
24 Caput longum musculi bicipitis brachii 3
25 Caput breve musculi bicipitis brachii 3
26 Aponeurosis bicipitalis (Lacertus fibrosus; Pirogoff's aponeurosis) 2
27 Musculus coracobrachialis (Casserio's muscle) 3
28 Musculus brachialis 3
29 Compartimentum posterius brachii (Extensores brachii) 4
30 Musculus triceps brachii 4
31 Caput longum musculi tricipitis brachii 3
32 Caput laterale musculi tricipitis brachii 3
33 Caput mediale musculi tricipitis brachii 3
34 Compartimentum anterius antebrachii / flexores antebrachii 4
35 Pars superficialis compartimenti anterioris antebrachii 3
36 Musculus pronator teres 3
37 Musculus flexor carpi radialis 3
38 Musculus palmaris longus 3
39 Musculus flexor carpi ulnaris 3
40 Musculus flexor digitorum superficialis 3
41 Pars profunda compartimenti anterioris antebrachii (Parona's space) 3
21
42 Musculus flexor digitorum profundus 2
43 Musculus flexor pollicis longus 3
44 Musculus pronator quadratus 2
45 Compartimentum posterius antebrachii / extensores antebrachii 4
46 Pars superficialis compartimenti posterioris antebrachii 3
47 Musculus brachioradialis 3
48 Musculus extensor carpi radialis longus 3
49 Musculus extensor carpi radialis brevis 3
50 Musculus extensor digitorum 3
51 Musculus extensor digiti minimi 3
52 Musculus extensor carpi ulnaris 3
53 Musculus anconeus 3
54 Pars profunda compartimenti posterioris antebrachii 3
55 Musculus supinator 3
56 Caput humerale supinatoris 1
57 Caput ulnare supinatoris 1
58 Musculus extensor indicis 3
59 Musculus extensor pollicis longus 3
60 Musculus abductor pollicis longus 3
61 Musculus extensor pollicis brevis 3
62 Musculi manus 2
63 Musculus palmaris brevis 3
64 Musculus abductor pollicis brevis 3
65 Musculus flexor pollicis brevis 3
66 Musculus opponens pollicis 3
67 Musculus adductor pollicis 3
68 Musculus abductor digiti minimi manus 3
69 Musculus flexor digiti minimi brevis manus 3
70 Musculus opponens digiti minimi manus 3
71 Musculi lumbricales manus 1
72 Musculi interossei dorsales manus 1
73 Musculi interossei palmares 1
74 FASCIAE MEMBRI SUPERIORIS 1
75 Ligamentum palmare carpi 1
76 Ligamentum dorsale capri / Retinaculum extensorium carpi 1
77 Ligamentum metacarpale transversum superficiale 2
78 Ligamentum transversum carpi / Retinaculum flexorium carpi 1
79 Canalis carpi 1
80 Canalis ulnaris (Guyon's canal) 3
81 MUSCULI MEMBRI INFERIORIS 3
82 Musculus iliopsoas (Hyrtl's muscle) 3
83 Musculus iliacus 3
84 Musculus psoas major 3
85 Musculus psoas minor 3
86 Musculi glutei superficiales 2
87 Musculus gluteus maximus 4
88 Musculus gluteus medius 2
89 Musculus gluteus minimus 2
22

90 Musculus tensor fasciae latae (Tensor of fascia lata) 1


91 Musculi glutei profundi (Lateral rotators of thigh) 2
92 Musculus piriformis 2
93 Musculus obturatorius internus 2
94 Musculus gemellus superior 2
95 Musculus gemellus inferior 2
96 Musculus quadratus femoris 2
97 Compartimentum anterius femoris / Extensores femoris 3
98 Musculus sartorius 3
99 Canalis adductorius / Canalis Hunteri 3
100 Pes anserinus 2
101 Musculus quadriceps femoris 4
102 Musculus rectus femoris 3
103 Musculus vastus lateralis 3
104 Musculus vastus intermedius 3
105 Musculus vastus medialis 3
106 Ligamentum patellae / Tendo patellae 3
107 Compartimentum mediale femoris / Adductores femoris 4
108 Musculus pectineus 3
109 Musculus adductor longus 3
110 Musculus adductor brevis 3
111 Musculus adductor magnus 3
112 Musculus adductor minimus 3
113 Hiatus adductorius / Hiatus tendineus 2
114 Musculus gracilis 3
115 Musculus obturatorius externus 3
116 Compartimentum posterius femoris / Flexores femoris (Harmstring muscles) 4
117 Musculus biceps femoris 4
118 Caput longum musculi bicipitis femoris 3
119 Caput breve musculi bicipitis femoris 3
120 Musculus semitendinosus 3
121 Musculus semimembranosus 3
122 Compartimentum anterius cruris / Extensores anteriores cruris 4
123 Musculus tibialis anterior 4
124 Musculus extensor digitorum longus 3
125 Musculus fibularis tertius 2
126 Musculus extensor hallucis longus 3
127 Compartimentum laterale cruris / Extensores laterales cruris 4
128 Musculus fibularis longus 3
129 Musculus fibularis brevis 3
130 Compartimentum posterius cruris / Flexores cruris 4
131 Pars superficialis compartimenti posterioris cruris 3
132 Musculus triceps surae 2
133 Musculus gastrocnemius 4
134 Caput laterale musculi gastrocnemii 3
135 Caput mediale musculi gastrocnemii 3
136 Musculus soleus 3
23
137 Arcus tendineus musculi solei 2
138 Tendo calcaneus (Achilles' tendon) 4
139 Musculus plantaris 2
140 Pars profunda compartimenti posterioris cruris 3
141 Musculus popliteus 3
142 Musculus tibialis posterior 3
143 Musculus flexor digitorum longus 2
144 Musculus flexor hallucis longus 2
145 Musculi pedis 2
146 Musculus extensor hallucis brevis 1
147 Musculus extensor digitorum brevis 1
148 Musculus abductor hallucis 1
149 Musculus flexor hallucis brevis 1
150 Musculus adductor hallucis 1
151 Musculus abductor digiti minimi pedis 1
152 Musculus abductor metatarsi quinti (Wood's muscle) 1
153 Musculus flexor digiti minimi brevis pedis 1
154 Musculus flexor digitorum brevis 1
155 Musculus quadratus plantae 1
156 Musculi lumbricales pedis 1
157 Musculi interossei dorsales pedis 1
158 Musculi interossei plantares 1
159 Fascia lata 2
160 Tractus iliotibialis (Bandelette of Maissiat) 1
161 Trigonum femorale (Scarpa's triangle) 3
162 Margo falciformis hiatus sapheni (Burns' ligament; Hey's ligament) 1
163 Fascia cribrosa / Lamina cribriformis fossae ovalis (Hesselbach's fascia) 2
63

References

FIPAT. Terminologia Anatomica. 2nd ed. FIPAT.library.dal.ca.


Federative International Programme for Anatomical
Terminology, 2019.

Habibi, Ahmad Azwar. Lucky B., dan Nurmilasari. Pengenalan


Anatomi Bagi Mahasiswa Kedokteran dan Kesehatan. Jakarta:
FKIK UIN Syarif Hidayatullah, 2013.

Habibi, Ahmad Azwar. Checklist Anatomi. Jakarta: PSPD FKIK


UIN Syarif Hidayatullah. 2011.

Perhimpunan Ahli Anatomi Indonesia (PAAI). Buku Standar


Kurikulum Anatomi 2019. Jakarta: PAAI, 2019.
64

REPUBLIK INDONESIA
KEMENTERIAN HUKUM DAN HAK ASASI MANUSIA

SURAT PENCATATAN
CIPTAAN
Dalam rangka pelindungan ciptaan di bidang ilmu pengetahuan, seni dan sastra berdasarkan Undang-Undang Nomor 28
Tahun 2014 tentang Hak Cipta, dengan ini menerangkan:

Nomor dan tanggal permohonan : EC00202019548, 24 Juni 2020

Pencipta
Nama : Ahmad Azwar Habibi
Alamat : Jl. Ciputat Molek IV/F7 RT 05 RW 07, Kel. Pisangan, Kec. CIputat
Timur, Tangerang Selatan, Banten, 15419
Kewarganegaraan : Indonesia

Pemegang Hak Cipta


Nama : Fakultas Kedokteran UIN Syarif Hidayatullah Jakarta
Alamat : Jl. Kertamukti No.5, Kec.Ciputat Timur, Tangerang Selatan, Banten,
15412
Kewarganegaraan : Indonesia
Jenis Ciptaan : e-Book
Judul Ciptaan : Checklist Level Of COSTA
Tanggal dan tempat diumumkan untuk pertama : 24 Juni 2020, di Tangerang Selatan
kali di wilayah Indonesia atau di luar wilayah
Indonesia
Jangka waktu pelindungan : Berlaku selama 50 (lima puluh) tahun sejak Ciptaan tersebut pertama
kali dilakukan Pengumuman.
Nomor pencatatan : 000195850

adalah benar berdasarkan keterangan yang diberikan oleh Pemohon.


Surat Pencatatan Hak Cipta atau produk Hak terkait ini sesuai dengan Pasal 72 Undang-Undang Nomor 28 Tahun 2014
tentang Hak Cipta.

a.n. MENTERI HUKUM DAN HAK ASASI MANUSIA


DIREKTUR JENDERAL KEKAYAAN INTELEKTUAL

Dr. Freddy Harris, S.H., LL.M., ACCS.


NIP. 196611181994031001

Next Book :
Learn Anatomy - Book 2

Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)

Anda mungkin juga menyukai