REFERAT

GAMBARAN RADIOLOGI AKALASIA ESOFAGUS

Disusun Oleh :

Yulia Nurchalifah, S.Ked (19360162)

Zulfahmi Boerchan Adly, S.Ked (19360165)
Novia Aisyah, S.Ked (19360205)
Yadha Mega Lucyta, S.Ked (19360161)
Ni Nyoman Pipit Trivitha, S.Ked (19360127)

Perseptor :

dr. Silman Hadori, Sp.Rad., MH.Kes

KEPANITERAAN KLINIK ILMU RADIOLOGI

RUMAH SAKIT PERTAMINA BINTANG AMIN
UNIVERSITAS MALAHAYATI
BANDAR LAMPUNG
2020
 REFERAT
GAMBARAN RADIOLOGI AKALASIA ESOFAGUS

Yang diajukan oleh :

Yulia Nurchalifah, S.Ked (19360162)

Zulfahmi Boerchan Adly, S.Ked (19360165)

Novia Aisyah, S.Ked (19360205)
Yadha Mega Lucyta, S.Ked (19360161)
Ni Nyoman Pipit Trivitha, S.Ked (19360127)

Telah disetujui dan disahkan oleh bagian Program Studi Pendidikan Profesi
Dokter Fakultas Kedokteran Universitas Malahayati Bandar Lampung.

Mengetahui :

dr. Silman Hadori, Sp.Rad., MH.Kes

KEPANITERAAN KLINIK ILMU RADIOLOGI

RUMAH SAKIT PERTAMINA BINTANG AMIN
UNIVERSITAS MALAHAYATI
BANDAR LAMPUNG
2020
 KATA PENGANTAR

Puji syukur kehadirat Allah SWT atas segala limpahan Rahmat dan
Hidayah-Nya sehingga kami dapat menyelesaikan tugas referat ini dalam
rangka memenuhi salah satu persyaratan Kepaniteraan Klinik ilmu
Radiologi berjudul “GAMBARAN RADIOLOGI AKALASIA
ESOFAGUS”
Kami menyadari bahwa penulisan referat ini tidak akan selesai
tanpa adanya bantuan dan dukungan dari berbagai pihak baik secara
langsung maupun tidak langsung. Oleh karena itu, dengan segala
kerendahan hati kami menyampaikan ucapan terima kasih dan penghargaan
kepada:
1. dr. Silman Hadori, Sp.Rad., MH.Kes. selaku pembimbing referat kami
yang telah bersedia memberikan bimbingan, arahan, kritik dan saran
yang sangat berharga kepada kami selama menyusun referat ini.
2. Teman-teman bagian Radiologi yang telah banyak membantu dan
mendukung kami hingga akhirnya tersusunlah referat ini.
3. Semua pihak yang terlibat dalam penyusunan referat ini baik secara
langsung maupun tidak langsung.
Kami menyadari bahwa dalam referat ini masih banyak terdapat
kekurangan dan masih jauh dari kesempurnaan. Oleh karena itu kritik dan
saran yang membangun tentunya sangat kami harapkan. Semoga segala
bantuan berupa nasehat, motivasi, masukan dan budi baik semua pihak
akan mendapat rahmat, karunia dan pahala yang diridhoi oleh Allah SWT.
Dan semoga referat ini dapat bermanfaat untuk semua pihak, khususnya di
bagian Ilmu Radiologi.

Bandar Lampung, September 2020

Penyusun
 DAFTAR ISI

Halaman Judul .................................................................................................i

Lembar Pengesahan ....................................................................................... ii
Kata Pengantar .............................................................................................. iii
Daftar Isi ........................................................................................................iv
Daftar Gambar ...............................................................................................vi

BAB 1 PENDAHULUAN ............................................................................. 1

1.1 Latar Belakang Masalah ........................................................................ 1
1.2 Tujuan Penulisan ................................................................................... 5
1.3 Manfaat Penulisan ................................................................................. 5
BAB II TINJAUAN PUSTAKA .................................................................. 6
2.1 Definisi Akalasia Esofagus ................................................................... 6
2.2 Anatomi Akalasia Esofagus .................................................................. 7
2.3 Epidemiologi Akalasia Esofagus ........................................................ 10
2.4 Etiologi Akalasia Esofagus ................................................................. 11
2.5 Patofisiologi ........................................................................................ 13
2.6 Tanda dan Gejala ................................................................................. 15
2.7 Pemeriksaan Penunjang....................................................................... 16
2.8 Penatalaksanaan Akalasia Esofagus .................................................... 21
2.9 Komplikasi Akalasia Esofagus............................................................ 27
2.10 Prognosis. ............................................................................................ 27
BAB III GAMBARAN RADIOLOGI....................................................... 28
3.1 Radioposisi .......................................................................................... 28
3.1.1 Foto Polos Thorax ...................................................................... 28
3.1.2 Esofagografi ............................................................................... 31
3.1.3 Manometri Esofagus .................................................................. 37
3.1.4 Endoskopi Esofagoskopi ............................................................ 39
3.1.5 CT SCAN ................................................................................... 41
3.1.6 MRI ............................................................................................ 43
3.2 Radioanatomi ...................................................................................... 44
3.2.1 Foto Polos Thorax ...................................................................... 44
3.2.2 Esofagografi ............................................................................... 47
3.2.3 Manometri Esofagus .................................................................. 47
3.2.4 Esofagoskopi .............................................................................. 48
3.2.5 CT SCAN ................................................................................... 49
3.2.6 MRI ............................................................................................ 50
3.3 Radiopatologi ...................................................................................... 50
3.3.1 Foto Polos Thorax ...................................................................... 50
3.3.2 Esofagografi ............................................................................... 52
3.3.3 Manometri Esofagus .................................................................. 56
 3.3.4 Esofagoskopi .............................................................................. 58
3.3.5 CT SCAN ................................................................................... 60
3.3.6 MRI ............................................................................................ 63
BAB IV KESIMPULAN............................................................................. 65

DAFTAR PUSTAKA
 DAFTAR GAMBAR

BAB II

Gambar 1 Anatomi Esofagus....................................................................... 11

Gambar 2 Patofisiologi ................................................................................ 15
Gambar 3 Subtipe Pemeriksaan Manometri ................................................ 21
Gambar 4 Metode Injeksi Botulinum Toxin (Botox) .................................. 23
Gambar 5 Pneumatic Dilatation................................................................... 25
Radioposisi
Gambar 6 Posisi PA Foto Thorax............................................................... 29
Gambar 7 Posisi AP Foto Thorax................................................................ 29
Gambar 8 Posisi Lateral Foto Thorax ......................................................... 30
Gambar 9 Esofagogram Normal.................................................................. 32
Gambar 10 Posisi AP dan Lateral ................................................................36
Gambar 11 Teknik Dan Hasil Pemeriksaan Manometri.............................. 39
Gambar 12 Pemeriksaan Esofagoskopi ........................................................40
Gambar 13 Pemeriksaan CT SCAN ............................................................ 42
Gambar 14 Pemeriksaan MRI ......................................................................44
Radioanatomi
Gambar 15 Thorax Normal Posisi PA Dan Lateral ..................................... 45
Gambar 16 Thorax Normal PA Dan AP ..................................................... 46
Gambar 17 Thorax Normal Oblik Dan Lateral dekubitus ........................... 47
Gambar 18 Esofagogram Normal................................................................ 47
Gambar 19 Manometri Esofagus ................................................................. 48
Gambar 20 Esofagus Normal Pada Endoskopi ............................................49
Gambar 21 CT SCAN Normal Esofagus Bagian Atas .................................49
Gambar 22 MRI Normal Esofagus ...............................................................50
Radiopatologi
Gambar 23 Foto Thorax Pada Akalasia Esofagus ........................................51
Gambar 24 Foto Thorax Pada Akalasia Esofagus ....................................... 51
Gambar 25 Akalasia Dengan Adanya Struktur Tubular ..............................51
Gambar 26 Daerah Paravertebral ................................................................ 52
Gambar 27 bird peak apperance ................................................................. 52
Gambar 28 Akalasia Esofagus .................................................................... 53
Gambar 29 Akalasia Primer ........................................................................ 54
Gambar 30 Akalasia pada esofagografi ....................................................... 55
Gambar 31 Barium swallow rat-tail apparance ......................................... 55
Gambar 32 Sclerodema dengan striktur peptikum ...................................... 55
Gambar 33 Karsinoma Esofagus ................................................................. 57
Gambar 34 Esofagram esofagus .................................................................. 56
Gambar 35 Manometri esofagus ................................................................. 57
Gambar 36 hasil pemeriksaan Manometri esofagus.................................... 57
Gambar 37 Pelacakan manometrik akalasia ................................................ 57
Gambar 38 Studi Manometrik ..................................................................... 58
Gambar 39 Skema Manometrik akalasia..................................................... 58
Gambar 40 Perbandingan Akalasia Esofagus ............................................. 59
Gambar 41 Statis makanan dan esofagus yang lembek .............................. 60
Gambar 42 Endoskopi esofagus .................................................................. 60
Gambar 43 CT-SCAN akalasia ................................................................... 61
Gambar 44 CT-SCAN akalasia primer ....................................................... 61
Gambar 45 CT-SCAN Dada esofagus melebar ........................................... 61
Gambar 46 CT-Scan Thorax Tumor Esofagus ............................................ 62
Gambar 47 CT-Scan Thorax Tumor Esofagus ............................................ 62
Gambar 48 CT-Scan akalasia esofagus ....................................................... 62
Gambar 49 CT-Scan akalasia pada koronal non kontras ............................ 62
Gambar 50 CT-Scan akalasia sagital non kontras ....................................... 63
Gambar 51 Akalasia Lanjutan ..................................................................... 63
Gambar 52 MRI potongan sagital tumor esofagus ...................................... 64
Gambar 52 MRI tumpukan massa yang besar dilumen esofagus ............... 64