KASUSASTRAAN BALI
XI
GENAP
Kasusastraan Bali
Teges
Kasusastraan
Periodisasi
Kasusastraan Bali
Soroh-Soroh
Kasusastraan Bali
2. Kasusastraan Bali
Purwa
1. Kasusastraan Bali
Anyar
BAHAN AJAR KELAS XI /SMT GENAP/KASUSASTRAAN BALI
KASUSASTRAAN BALI
6
KASUSASTRAAN BALI
1. Kasusastraan Bali Purwa 2. Kasusastraan Bali Anyar
a. Prosa Bali Purwa b. Puisi Bali Purwa a. Prosa Bali Anyar b. Puisi Bali Anyar
(Gancaran) (Tembang) (Prosa Bali) (Puisi Bali)
• Tatwa Cerita • Sekar Rare • Cerpen • Puisi-puisi
(Gegendingan) (satua candet) Bali duk
warsa 1959
ngantos
mangkin
• Pralambang • Sekar Alit • Novel
(Paribasa) (Pupuh) (satua panjang)
• Sekar Madya • Drama
(Kidung)
• Sekar Agung
(Kekawin)
1) Tattwa carita;
Tattwa carita saking sastra parajana sane kanggen ngalimurang manah inggih
punika satua sane sering kasatuayang ritatkala wengi majeng ring alit-alite
sadurung sirep. Imbanyane ; satua I Siap Selem, I Tuung Kuning, Tantri
kamandaka, babad, dll. Wenten malih Tattwa carita saking jawi inggih punika;
carita Pakang Raras, Bagus Umbara, Jajar Pikatan miwah sane lianan.
(a) Satua
Satua punika sastra gentian, sane penglimbaknyane saking tuturan,
kasatuayang.Satua puniki wenten ritatkala wengi, risedek alit-alite jagi mesare.
2) Pralambang (Paribasa)
Paribasa Bali pecaknyane gumanti ngranjing sajeroning kasusastraan Bali Tutur.
Pralambang punika wantah basa rinengga, sane dados rerasmen wiadin panglengut
basa rikala mabebaosan kalih magegonjakan, kanggen ngamedalang daging
pikayun manut ring pangrasa suang-suang, nganggen paimbangan kahanan
paripolah barang utawi buron, sane prasida ngwetuang pakayunane seneng, jengah
lane ling. Sane ngranjing posan pralambang luir ipun: Sesonggan, Sesenggakan,
Sesawangan, Sloka, Beblabadan, Cecimpedan, Cecangkitan, Sesimbing,
Cecangkriman, Raos ngempelin, Sipta, Sesemon, Peparikan, Wewangsalan,
Sesapan (doa).
3) Sekar Madia,
Sekar madia sering kasengguh tembang tengahan utawi kidung Kaiket olih uger-
uger padalingsa miwah nganggen wewiletan (alunan suara). Soroh kidiung inggi
punika: (a) Kidung Wargasari, kanggen ngiringin upacara Dewa Yadnya (b)
Kidung Bramara Sangupati kaanggen risajeroning upacara dewa yadnya (c)
Kidung Tantri, kaanggen ritatkala ngiringin upacara manusa yadnya (d) Kidung
Malat, kaanggen ngiringin upacara manusa yadnya.
2) Novel
Kesusastraan sane ngawentuk novel puniki sampun wenten duk warsa 1931,
novel punika mamurda “Nemu Karma” pakaryan I Wayan Gobiah. Pateh
3) Drama
Kawentenan drama ring Bali sampun becik pisan nanging Kantun mawentuk
drama Bali klasik lan drama gong. Drama gong puniki Kantun nganggen cerita
kesusastraan Bali Purwa minakadi satua Panji arang utawi nenten wenten
naskah drama sane jangkep, nanging nganggen sinopsis utawi ringkesan cerita
kemanten lan lelampahannyane karagragang saking para praginanyane. Yening
Drama Bali Anyar sampun nganggen naskah utawi lelampahan sane kasurat,
sampun nganggen juru arah (sutradara), nganggen music modern, bebaosan
sampun sakadi kawentenan sarahina-rahina, busananyane nganggen busana
sakadi busana serahina-rahina.
Seni teater sekadi drama punika para pragina sepatutne madue kaweruhan
indik seni sastra, seni tari utawi igel-igelan, seni music utawi gambelan, seni
rupa, lan seni vocal. Drama punika malianan sareng novel lan cerpen krana
kawentenannyane ajeg nenten wenten paubahan. Drama punika kasengguh
becik ritatkala sang pragina sampun prasida masesolahan ring ajeng pamiarsa.
Wenten makudang-kudang perangan, manut dagingnyane wenten 9 pahan
inggih punika (Karmini, 2011; 156-158)
a. Duka cerita (tragedi); drama puniki lelampahannyane akeh wenten duka lan
lara sane kapolihang pragina utama ring kahuripannyane.
Imba puisi bali anyar makeh pisan, ring sor puniki jagi kawedarang indik imba puisi
Bali Anyar miwah pangawinyane;
▪ Idup lan Mati ( I Made Sanggra)
▪ Sasih Karo ring Bali (I Made Taro)
▪ Galang Bulan (K.Putra)
▪ Mati Nguda (Putu Sedana )
▪ Bali (Ngurah Yudha Panik)
▪ Pura Agung Jagat Natha, Margarana (I Wayan Rureg Nataran)
▪ Pangubaktian Tan Payasa (Gst Putu Antara)
▪ Denpasar sane Mangkin (Made Sanggra)