Anda di halaman 1dari 5

1) Struktur Fisik

a) Pamilihe tembung (diksi). Pamilihing tembung uga diarani diksi. Tembung-tembung kang ana
sajroning geguritan biasane nduweni teges konotatif, asipat polisemi, lan nduweni teges rowa (abstrak).
Pamilihing tembung kang trep bisa ngasilake imajinasi kang manjila.

b) Lelewaning basa (Majas) yaiku tembung kang digunakake penyair kanggo nyaritakake sawijing
bab kanthi cara mbandhingake karo barang utawa tembung liyane.

c) Purwakanthi (Rima/ritma) yaiku mbaleni swara (vocal), mbaleni tembung, kelompok tembung
(frasa) utawa mbaleni ukara. Rima utawa sajak utawa persamaan bunyi kanggo nyiptakake kaendahan
lan kekuatan sawijining geguritan.

d) Tipografi yaiku larik-larik utawa gatraning geguritan kang tinulis mawa pada utawa bait. Bab kuwi
kang mbedakake antaraning geguritan lan gancaran.

2) Struktur Batin.

Struktur batin ing geguritan kaperang dadi papat, yaiku :

a) Bakuning gagasan/ tema (sense); tegese punjeraning bab kang ndadekake geguritan kuwi
dumadi. Utawa gagasan pokok kang dikarepake panulis/penyair. Tuladha tema: sosial, moral, politik,
agama, individu, lan sapiturute.

b) Pangrasane penyair/; yaiku Tembung-tembung kang dianggo ana sajroning geguritan nduweni
teges lan nduweni fungsi kanggo manjilmakake rasa-pangrasa. Rasa-pangrasa kuwi nduwe sipat rowa
lan kompleks. Sing kalebu rasa-pangrasa kayadene: simpati, empati, antipati sedhih, susah, seneng,
kangen, gumun, lan sapiturute.

c) Nada utawa sikap penyair marang “pembaca”; Tegese patrap (sikap) sing digunakake ana
sajroning geguritan. Tuladha: ngguroni, nuturi, ngenyek, muji, nyemoni, utawa patrap liyane.

d) Amanat/ pesen; tegese bab kang pengen diwedharake penyair/panulis marang pamaos. Amanat
kuwi ora tinulis kanthi terang trawaca ananging sinandhi ana pangrakiting tembung-tembung.

e) Suasana; tegese kahanane batin/jiwa pamaos sawise maca geguritan. Dadi, geguritan nduweni
tujuan kanggo mbangun suasana batin pamaos geguritan.

Contoh Geguritan lan Analisise

Ature Simbah
Carang-carang kanga king

Amarga tanpa tumuruning tirta amerta

Nalika tiba ing titi wanci ketiga ngerak iki

Jun-jun kang sumendhe wis asat kawit wingi-wingi

Sambat tangis anggegirisi sumebar

Ing salumahe bawana

Jebul bener ature simbah wingi

Aja kok ganti rambute bumi kanthi wesi kang njangkar bumi

Banjur saiki coba delengen

Ijo royone gunung kidul omah kae

Kaganti dening jangkar-jangkar

Kang ndadekake bumi mranggas kaya dina iki

Analisis

a. Struktur Fisik

– Tipografi

Geguritan ‘ature simbah’ disajikan dengan bentuk tipografi rata kiri, tidak ada bentuk perbait. Baris
pertama sampai akhir disusun secara teratur tanpa jarak satu spasi. Di sini pengarang member aksen-
aksen pada baris-baris tertentu, yaitu dengan membuat baris tersebut lebih panjang dari baris lainnya.
Bari situ terletak pada baris ke 4, 8, dan 12. Terlihat sistematis sekali pengarang dalam menyusun tiap
baris.

– Diksi

Diksi adalah pemilihan kata yang digunakan pengarang dalam geguritan. Dalam geguritan ‘ature simbah’
tidak terlalu banyak diksi yang digunakan. Pada geguritan ini makna dari setiap kata sudah jelas. Hanya
ada beberapa diksi yang digunakan yaitu :

Aking : kata ’aking’ ini menggantikan kata ‘garing’ yang berarti kering.

Tirta : merupakan nama lain (dasanama) dari air


Ketiga ngerak : maksudnya musim kemarau yang sangat panjang

Bawana : merupakan nama lain (dasanama) dari bumi atau tanah

Jangkar-jangkar : maksudnya ranting-ranting pohon yang sudah kering

– Imaji yaitu kata atau susunan kata-kata yang dapat mengungkapkan pengalaman indrawi, seperti
penglihatan, pendengaran, dan perasaan. Imaji dapat dibagi menjadi tiga, yaitu imaji suara (auditif),
imaji penglihatan (visual), dan imaji raba atau sentuh (imaji taktil). Imaji dapat mengakibatkan pembaca
seakan-akan melihat, medengar, dan merasakan seperti apa yang dialami penyair.

Dalam geguritan ini penyair menggunakan imaji suara, hal ini ditunjukkan pada kalimat “ sambat tangis
anggegirisi sumebar”

– Kata konkret

Kata konkret yaitu kata yang dapat ditangkap dengan indera yang memungkinkan munculnya imaji.
Kata-kata ini berhubungan dengan kiasan atau lambang. Kata-kata seperti aking, ketiga, asat
menjelaskan bahwa pada puisi itu dibuatsedang mengalami musim kemarau yang sangat panjang.

– Gaya bahasa

Gaya bahasa yaitu penggunaan bahasa yang dapat menghidupkan/meningkatkan efek dan menimbulkan
konotasi tertentu. Gaya bahasa disebut juga majas. Ada beberapa majas dalam geguritan ‘ ature
simbah’, yaitu :

Majas personifikasi pada :

– tumuruning tirta amerta

– Jun-jun kang sumendhe

– Salumahe bawana

Majas metafora pada :

– aja kok ganti rambute bumi kanthi wesi kang njangkar bumi

– Pencitraan berhubungan dengan alat indera manusia

Dalam puisi ini terdapat pencitraan pendengaran yaitu pada kalimat ‘ sambat tangis anggegirisi
sumebar’. Selain itu juga ada pencitraan penglihatan pada kalimat “ carang-carang kang king”,”ijo
royone gunung kidul omah kae”.

b. Struktur Batin
– Tema : geguritan ‘ature simbah’ memiliki tema sosial, yang mengungkapkan tentang pesan
dan nasihat dari simbah (nenek) mengenai musim kemarau panjang yang tengah melanda desa.

– Rasa : rasa yang diungkapkan oleh penyair adalah rasa prihatin terhadap kekeringan yang
terjadi dimana-mana akibat musim kemarau yang terlalu panjang. Banyak terjadi kekeringan dimana-
mana.

– Nada : geguritan ini disampaikan dengan nada mengajak untuk bekerja sama dengan
pembaca untuk memecahkan masalah kekeringan.

– Amanat : melalui geguritan ini penyair ingin menyampaikan bahwa semua perkataan orang tua
itu baik, dan tentunya apa yang dikatakan orang tua itulah yang paling benar. Meskipun kebenarannya
tidak secara langsung terbukti, tapi suatu saat pasti kita menyadari kebenaran tersebut. Dalam geguritan
‘ature simbah’ pengarang baru menyadari kebenaran kata-kata neneknya ketika suatu kejadian sudah
dirasakan efeknya. Seperti kejadian kekeringan akibat musim kemarau. Karena perusakan bumi yang
dilakukan manusia secara terus-menerus menyebabkan pergantian musim tak terkendali. Mungkin pada
jaman dulu penyair pernah dinasihati/ diingatkan oleh neneknya agar menjaga keseimbanagn bumi ini.
Dan kini efek itu tengah dirasakan penyair.

Contoh Liyane.

Kanggo Kanca

Biyen, tanganmu genggem tanganku

Biyen, pundakmu enek kanggo aku nangis

Biyen, guyumu nentremke atiku

Nanging saiki....

Tangan, pundak, guyumu ilang saka uripku

Kanca-kancaku kabeh,bayangna

Apa sajatining kahanan sajroning dunya

Yen ora ana welas lan asih

Ora ana uga kekancanan tanpa pamrih

Ing sakjroning manah atiku


Aku ngrasakna kepengin ngamuk wektu iku

Kanca lan kancaku

Elinga rasa atiku iki

Jaganen rasaning welas asih iki

Tema : Geguritan iku nganut tema kekancanan kang rusak amarga ora ana welas asih

Amanat : Kita urip nang dunya iki kudu ana rasa welas asih marang kanca lan sedulur, kita kudu
terus ana wektu kanca butuhne kita

Anda mungkin juga menyukai