Anda di halaman 1dari 4

Panduan Penulisan Cacarakan Sunda

penyusun: Ilham Nurwansah, M.Pd.

Aksara Sora (vokal mandiri)


Latin a i u é o e eu
Cacarakan ꦄ ꦄꦶ /ꦆ ꦈ ꦌ ꦎ ꦄꦼ ꦄꦼ ꦴ

pasangan ◌꧀ꦲ꦳ ◌꧀ꦲ꦳ ◌꧀ꦲ꦳ ◌꧀ꦲ꦳ꦴ ◌꧀ꦲ꦳ ◌꧀ꦲ꦳ꦴ

Ngalagena/wianjana (konsonan)
Cacarakan Cacarakan
Latin Latin
Ngalagena Pasangan Ngalagena Pasangan

ha ꦲ ◌꧀ pa ꦥ ◌꧀

na ꦤ ◌꧀ ja ꦗ ◌꧀

ca ꦕ ◌꧀ ya ꦪ ◌꧀

ra ꦫ ◌꧀ nya ꦤ ◌꧀

ka ꦏ ◌꧀ ma ꦩ ◌꧀

da ꦣ ◌꧀ ga ꦒ ◌꧀

ta ꦠ ◌꧀ ba ꦧ ◌꧀

sa ꦱ ◌꧀ nga ꦔ ◌꧀

wa ꦮ ◌꧀ re ꦉ ◌꧀

la ꦭ ◌꧀ le ꦊ ◌꧀

Wilangan (angka)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 0

꧑ ꧒ ꧓ ꧔ ꧕ ꧖ ꧗ ꧘ ꧙ ꧐

1
Rarangkén (sandangan)

Latin Cacarakan Istilah Latin Cacarakan istilah

i ꦶꦶ panghulu
ng ꦶꦁ panyecek
(akhir)

u ꦶꦸ panyuku
h ꦶꦃ pangwisad
(akhir)

é ꦺꦶ panéléng
r ꦶꦂ panglayar
(akhir)

o ꦶꦴ / ꦶꦵ panolong
y ꦶꦾ pamingkal
(sisipan)

e ꦶꦼ pamepet
r ꦿꦶ panyakra
(sisipan)

eu ◌ꦼꦴ / ◌ꦼꦵ paneuleung ø ꦶ꧀ pamaéh

Contoh penggunaan rarangkén

panghulu ꦶꦶ panyuku ꦶꦸ panéléng ꦺꦶ


hiji : ꦲꦶꦗꦶ suku : ꦱꦸꦏ hésé : ꦺꦲꦺꦱ

siki : ꦱꦶꦏꦶ buku : ꦧꦸꦏ kéréték : ꦺꦏꦺꦫꦺꦺꦠꦺꦏ꧀

pipi : ꦥꦶꦥꦶ putu : ꦥꦸꦠ jérété : ꦺꦗꦺꦫꦺꦺꦠꦺ

panolong ꦶꦴ / ꦶꦵ pamepet ꦶꦼ paneuleung ◌ꦼꦴ / ◌ꦼꦵ


poho : ꦥꦴꦲꦴ bener : ꦧꦼꦤꦼ beureum : ꦧꦼꦵꦉꦵꦩ꧀

kokoro : ꦏꦴꦏꦴꦫꦺꦴ seseg : ꦱꦼꦱꦒ


ꦼ ꧀ keuheul : ꦏꦼꦴꦲꦼꦴꦭ꧀

jodo : ꦗꦵꦣꦵ pepel : ꦥꦼꦥꦼꦭ꧀ leuleus : ꦊꦴꦊꦴꦱ꧀

panyecek ꦶꦁ pangwisad ꦶꦃ panglayar ꦶꦂ

jangjang : ꦗꦁꦗꦁ gagah : ꦒꦒꦃ jajar : ꦗꦗꦂ

2
kalangkang : ꦏꦭꦁꦏꦁ buwah : ꦧꦸꦮꦃ pasar : ꦥꦱꦂ

engkang : ꦄꦼꦁ ꦏꦁ wawuh : ꦮꦮꦸꦃ layar :ꦭꦪꦂ

pamingkal ꦶꦾ panyakra ꦿꦶ pamaéh ꦶ꧀


umyang : ꦈꦩꦾꦁ krama : ꦏꦿꦩ taktak : ꦠꦺꦏ꧀ꦠ ꦏ꧀

gebyar : ꦒꦼꦧꦾꦂ sastra : ꦱꦱ ꦱ cakcak : ꦕꦏ꧀ꦕꦏ꧀

bagya : ꦧꦒ mabra : ꦩꦧ pandan : ꦥ ꦤ ꧀ꦝꦤ꧀

Penulisan Kata

Latin Cacarakan Latin Cacarakan Latin Cacarakan


wanda ꦮ ꦤ ꧀ꦝ jelema ꦗꦼꦊꦩ tulang-taleng ꦠꦭꦁꦠꦺꦺꦭꦁ

bangsa ꦧꦁꦱ pribumi ꦥꦿꦶꦧꦸꦩꦶ ngabandungan ꦔꦧꦤ꧀ꦝꦸꦁ ꦔꦤ꧀

katampa ꦏꦠꦺꦩ꧀ ngagabrug ꦔꦒꦧꦿꦸꦒ꧀ alun-alun ꦄꦭꦸꦤ꧀ꦲ꦳ꦭꦸꦤ꧀

panjang ꦥꦤ꧀ꦁ kinten-kinten ꦏꦶ ꦤ꧀ꦠꦼ ꦤ꧀ꦏꦶ ꦤ꧀ꦠꦼ ꦤ꧀ nyambungan ꦤ ꦩ ꦔꦤ꧀


꧀ꦧꦸꦁ

proklamasi ꦥꦿꦴꦏ꧀ꦭꦩꦱꦶ amis budi ꦄꦩꦶ ꦱ ꧀ꦧꦸꦣꦶ carita pantun ꦕꦫꦺꦶꦠꦺꦥ ꦤ ꧀ꦠꦸꦤ꧀

Penulisan Kalimat (tanpa spasi)


1. Kota Bandung dilingkung ku gunung-gunung.
꧑ ꧋ꦏꦴꦠꦺꦧꦤ꧀ꦝꦸꦁ ꦣꦭ
ꦶ ꦏ
ꦶꦁ ꦁꦏꦒꦸꦤꦸꦁꦒꦸꦤꦸꦁ꧉
2. Silih asih, silih asah, silih asuh.
꧒ ꧋ꦱꦶꦭꦶꦃꦄꦱꦶꦃ꧈ꦱꦶꦭꦶꦃꦄꦱꦃ꧈ꦱꦶꦭꦶꦃꦄꦱꦸꦃ꧉
3. leuleus jeujeur liat tali.
꧓ ꧋ꦊꦴꦊꦴꦱ꧀ꦼꦴꦗꦼꦴꦭꦶꦄ ꦠꦺ꧀ꦠ ꦭꦶ꧉
4. Pindah cai pindah tampian.
꧔ ꧋ꦥꦶ ꦤ ꧀ꦝꦃꦕꦆꦥꦶ ꦤ ꧀ꦝꦃꦠꦺꦩ꧀ꦶꦪꦤ꧀꧉
5. Belut sisit saba darat, kapiraray siang wengi.
꧕ ꧋ꦧꦼꦭꦸꦠꦺ꧀ꦱꦶ ꦱꦶꦠꦺ꧀ꦱꦧꦣꦫꦠ꧀꧈ꦏꦥꦶꦫꦫꦪ꧀ꦶ ꦪꦁꦮꦼꦔꦶ꧉

3
ꦄꦣꦧ꧀ ꦠꦺꦠꦺꦺꦤꦤ꧀
(ꦠꦺꦶꦤꦧꦧ꧀ꦲ꦳ꦣꦧ꧀꧒ꦥꦿꦶꦪꦔ ꦤ ꧀ꦏꦸꦲꦱꦤ꧀ꦩꦸ ꦱ꧀ꦠ ꦥ꧀꧉ ꦩꦁꦺꦭ꧈ꦤꦴ꧇꧘꧑꧐꧕/꧘꧑꧑꧑)

꧋ꦄꦣꦧ꧀ꦠ ꦠꦺꦺꦤ ꦤ ꦥꦿꦶ ꧀ꦝꦶ ꦪꦔꦤ꧀ꦼꦁꦴꦭꦶꦪꦤ꧀ꦤ꧈ꦱꦧꦶꦱ꧒ꦩꦏꦪꦏꦼꦴ ꦤ ꧀ꦧꦸꦣꦶꦥꦔꦂꦠꦺꦶꦣꦪꦈꦥꦪꦏ

ꦤꦔꦫꦺꦏ꧀ꦱꦄꦮꦏ꧀ꦼꦁꦴꦲꦁꦒ꧈ꦗꦼꦁꦲꦂꦠꦺꦧ ꦤ ꧀ꦝꦤꦸꦗꦣꦶꦏꦱꦼꦤꦔꦤ꧀꧉ꦄꦫꦺꦶꦤꦸꦗꦣꦶꦄꦣꦠ꧀ꦤꦫꦺꦶꦩ

ꦏꦼꦄꦤ꧀ꦺꦔꦫꦺꦤ꧀ꦏꦼ ꦴꦤ꧀꧈ꦺꦔꦱ꧀ꦠ ꦴꦏꦼꦴ ꦤ꧀ꦏ ꦤꦸꦗꦣꦶꦱꦧꦧ꧀ꦏ ꦱꦼꦤꦔꦤꦏꦱꦼꦤꦔꦤ꧀ꦱꦥꦼꦠꦺꦶ‌꧇ꦠꦺꦠꦺꦁ

ꦏꦭ ꦤ ꦺꦝꦺ꧈ꦱꦶ
꧀ꦼ ꦫꦺꦃꦕꦄꦶ ꧈ꦧꦠꦧꦠꦤꦈꦠꦺꦕꦤ꧀ꦏ ꦒꦫꦺꦣꦃꦏꦗꦼꦊꦩꦄꦱ꧀ꦠ ꦤ꧒ꦄꦤꦸꦏꦤ

ꦄꦤꦸꦭꦴꦧꦏꦕꦫꦺꦶꦠꦺꦏꦼꦴꦤꦱꦏ꧀ꦠꦶ ꧈ꦠꦺꦁꦠꦩꦠꦺꦏ꧀ꦏ ꦧꦣꦶꦤ꧈ꦎꦭꦶꦪꦠꦺꦁꦠꦒꦼꦺꦝꦺꦏꦫꦺꦩꦠ꧀ꦤ꧈

ꦲꦸꦭꦸꦮꦴꦠꦺꦤ꧀ꦱꦶ ꦫꦺꦃꦕꦄꦶ ꧉ꦧꦸꦏ꧀ꦠꦶ ꦩꦲꦶꦤ꧇ꦠꦺꦁꦏ ꦭ꧀ꦏ ꦮꦸꦁꦒꦴꦼ ꦱ꧀ꦏ ꦫꦺꦱꦒꦸꦭꦤ꧉ꦠꦺꦃꦏꦌꦠꦺꦏ

ꦺꦧꦃꦭꦤ꧀ꦠ ꦫꦺꦤ꧀ꦤꦼ ꦩ ꧀ꦃꦏꦤꦸꦔꦪꦸꦒ(ꦔꦫꦺꦏ꧀ꦱ)ꦧꦁꦱꦊꦊ ꦩ ꧀ꦧꦸꦠꦺ꧀ꦱꦶ ꦪꦼꦴ ꦤ꧀ꦏ ꦤꦸꦤꦶꦭꦏꦏꦼ ꦤ꧀ꦝꦸ

ꦫꦸꦮꦶꦏ꧀꧈ꦮꦶꦱꦪ꧈ꦠꦶꦤꦸꦊꦊ ꦩ ꧀ꦧꦠ꧀ꦊꦊ ꦩ ꧀ꦧꦸꦠ꧀꧉

꧋ꦄꦶ ꦪꦼꦴꦥꦱꦭ꧀ ꦠꦤꦤꦤ꧀꧉ꦥꦁꦄꦱꦭ꧀꧒ꦤꦈꦫꦁꦥꦿꦶꦪꦔꦤ꧀ ꦲꦶꦫꦸꦥꦤꦤꦠꦤꦶ꧈ꦤ꧀ꦚꦌꦠꦄꦤꦸ

ꦄꦱꦭ꧀ꦧꦶꦗꦶ ꦭ꧀ꦶ ꦤꦠꦤꦼꦴꦃ꧉ꦱꦸꦩꦮꦴꦤꦭꦭꦏꦶꦄꦤꦮꦤꦮꦎꦤꦒꦺꦤꦩꦃꦱꦫꦸꦮ꧇ꦱꦭꦏꦶꦩꦕ

ꦭ꧀ꦄꦶ ꦪꦼꦴꦠꦤ꧀ꦝꦸꦂ ꧈ꦱꦭꦏꦶꦔꦴꦤꦫꦣ꧀ꦄꦶ ꦪꦼꦴꦔꦫꦤ ꦩ ꧀ꦧꦠ꧀꧈ꦱꦭꦏꦶꦤꦸꦩꦁꦤꦏꦏ꧀ꦄꦶ ꦪꦼꦴꦔ

ꦠꦼ ꦩ ꦠꦼ
꧀ꦧꦁ ꦔꦲꦤ꧀ꦥꦶꦔꦸꦮꦠꦼꦴꦤ꧀ꦗꦼꦴꦱꦠꦸꦭꦸꦪ꧀ꦲꦼ ꦤ꧀ꦼ ꦴꦄꦪꦄꦱꦭ꧀ꦤꦧꦧꦤꦭ ꦤ ꧀ꦧꦧꦤꦠꦤ꧀꧉

ꦤꦸꦩꦠꦏ꧀ꦧꦫꦴꦒꦺꦧꦧꦱꦤ꧀꧇ꦤꦸꦠꦤꦶꦏꦫꦶꦩꦸ ꦏ꧀ꦶ ꧈ꦤꦸ ꦣꦒꦺꦁꦏꦫꦶꦲꦸꦠꦁ꧉ꦠꦥꦶꦠꦤꦶꦎꦤꦒꦺ

ꦔꦫꦃꦕꦏꦸꦥ꧀ꦥꦶꦲꦏꦤꦼꦴꦤ꧀ꦥꦶꦥꦤꦏꦪꦼꦴꦤ꧀꧈ꦄꦼ ꦴꦮꦼꦃꦣꦼꦴꦄꦶ ꦤꦸꦣꦼꦴꦏꦼꦴ ꦠ꧀ ꦲꦏꦤꦤ꧀꧈

ꦏꦗꦧꦠꦶꦩꦏꦪꦏꦱꦮꦃꦤ꧉

Adab Tatanén
(tina “Bab Adab-adab Priangan” ku Hasan Mustappa Manglé no. 8105/8111)

Adab tatanén di Priangan jeung lianna, sabisa-bisa makayakeun budi pangarti daya upaya, kana
ngaraksa awak jeung angga, jeung harta banda nu jadi kasenangan. Ari nu jadi adat narimakeun
mangérankeun, ngéstokeun ka nu jadi sabab kasenangan saperti: tatangkalan gedé, sirah-sirah cai, batu-batu
nu tacan kagaradah ku jelema, astana-astana anu kuna anu loba kacaritakeunna sakti, tangtu matak kabadina,
aulia tangtu gedé karamatna; huluwotan sirah cai. Bukti matak mahina; tangkal kawung geus karasa gulana.
Tah ku éta kabéh lantaran nyembah kana ngayuga (ngaraksa) bangsa lalembat-lalembut, sieun ka nu
nyilakakeun, duruwiksa, wisaya, ti nu lelembat-lelembut.
Ieu pasal tatanén. Pangasal-asalna urang Priangan kahirupanana tani, nyaéta anu asal bijil tina
taneuh. Sumawonna lalaki-awéwé ogé méh sarua: salaki macul ieu tandur, salaki ngoréd ieu ngarambét,
salaki nu mangkék ieu ngatembang-tengahan pinguateun j
eung satuluyna henteu aya asalna babalén-babatén; nu matak baroga babasan: “nu tani kari mukti, nu dagang
kari hutang” tapi tani ogé ngarah cukup pihakaneun pipakéeun, euweuh deui nu deukeut kahakanan, kajaba
ti makaya ka sawahna.

Anda mungkin juga menyukai