Laporan Panduan Pelaksanaan Kebun Kejiranan

Panduan Pelaksanaan Inisiatif
Pembangunan Kejiranan Hijau
Sebarang pertanyaan, sila hubungi:
Pengarah Bahagian Penyelidikan dan Pembangunan

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
Tel: 03-2081 6000
Faks: 03-2094 1170
E-mel: bpp@townplan.gov.my
Laman web: www.townplan.gov.my
ISBN 978-983-2839-61-3
9 789832 839613
JABATAN PERANCANGAN BANDAR DAN DESA SEMENANJUNG MALAYSIA

KEMENTERIAN KESEJAHTERAAN BANDAR, PERUMAHAN DAN KERAJAAN TEMPATAN
SENARAI KANDUNGAN

ISI KANDUNGAN MUKA SURAT
SENARAI KANDUNGAN i
Senarai Rajah ii
Senarai Foto ii

1.0 PENGENALAN 1
1.1 Skop 1
1.2 Objektif 1

2.0 METODOLOGI 1
2.1 Pengumpulan Data 1
2.2 Lawatan Tapak 1
2.3 Bengkel 2

3.0 KEBUN KEJIRANAN 2
3.1 Definisi 2
3.2 Perkembangan Sektor Pertanian di Malaysia 2
3.3 Program Bumi Hijau 4
3.3.1 Konsep Pelaksanaan 6
3.3.2 Pendekatan 6

3.4 Jenis-‐Jenis Kebun Kejiranan 7

4.0 AMALAN KEBUN KEJIRANAN DI MALAYSIA 8
4.1 Perundangan, Dasar dan Garis Panduan Perancangan 8
4.1.1 Garis Panduan Perancangan Kejiranan Hijau 8

5.0 KEBUN KEJIRANAN YANG DIBANGUNKAN DI MALAYSIA 9
5.1 Kebun Komuniti 1 (KK1) Presint 9, Putrajaya 9
5.2 Kebun Komuniti 2 (KK2) Presint 9A, Putrajaya 10
5.3 Sasaran Aktiviti Kebun Kejiranan di Malaysia 10

6.0 PANDUAN PELAKSANAAN 10
6.1 Tapak Kebun Kejiranan 10
6.2 Aktiviti Kebun Kejiranan 11
6.3 Jenis Tanaman Yang Dibenarkan 11
6.4 Pengurusan 12
6.5 Prosedur Pembangunan Kebun Kejiranan 12

i

6.6 Peruntukan Kewangan 13
6.7 Sumber Air Dan Pengairan 13
6.8 Penggunaan Baja Organik Dan Aktiviti Pengkomposan Sisa
Kebun 13

7.0 PENUTUP 13

RUJUKAN 14
LAMPIRAN 1 15
LAMPIRAN 2 20

SENARAI RAJAH

Rajah 1: Latar Belakang Program Bumi Hijau di Wilayah Persekutuan Putrajaya 5
Rajah 2: Contoh Susun Atur Kebun Kejiranan 7

SENARAI FOTO

Foto 1 : Sawah Padi di Malaysia 3
Foto 2 : Contoh Aktiviti di Kebun Kejiranan 6
Foto 3 : Peserta Kebun Komuniti 1 Presint 9, Putrajaya 9
Foto 4 : Kebun Komuniti 1 Presint 9, Putrajaya 9
Foto 5 : Lokasi Kebun Komuniti 2 Presint 9A, Putrajaya 10
Foto 6 : Peserta Kebun Komuniti 2 Presint 9A, Putrajaya 10
Foto 7 : Contoh Tapak Kebun Kejiranan 11
Foto 8 : Tanaman Sayuran di Kebun Kejiranan 12
Foto 9 : Contoh Mesyuarat Pengurusan Kebun Kejiranan 12
Foto 10 : Penggunaan SPAH di Kebun Kejiranan 13
Foto 11 : Baja Kompos 13
Foto 12 : Contoh Aktiviti Pengkomposan Sisa Kebun 13

ii

1.0 PENGENALAN merangkumi kajian amalan perancangan
terbaik, pengumpulan data sekunder dan
Penduduk bandar di Malaysia lazimnya juga mencadangkan mekanisme
mendapat bekalan makanan terutamanya pelaksanaan pembangunan kebun
sayur-‐sayuran dari pasar raya dan pasar kejiranan di Malaysia.
basah berdekatan. Walaupun bekalan
makanan di negara ini mencukupi namun 1.2 Objektif
mengikut jangkaan Food and Agriculture
Organizations of the United Nations i. untuk menjalankan kajian terhadap
(FAO), kesukaran untuk mendapat perkebunan kejiranan yang terdapat di
makanan akan berlaku. Kesukaran bukan Malaysia;
kerana bekalan tidak mencukupi tetapi ii. untuk mengenal pasti jenis-‐jenis dan
disebabkan oleh bekalan tidak sampai amalan perkebunan kejiranan yang
kepada penduduk bandar terutama pada terbaik di Malaysia;
masa berlakunya bencana. iii. untuk mengenal pasti isu dan masalah
yang dihadapi dalam pembangunan
Pada tahun 2008, Kementerian Pertanian kebun kejiranan; dan
dan Industri Asas Tani telah iv. untuk mencadangkan kaedah terbaik
memperkenalkan Program Bumi Hijau bagi pembangunan kebun kejiranan.
sebagai langkah menggalakkan rakyat
menyediakan bahan makanan sendiri
melalui “Tanam, Ternak & Makan 2.0 METODOLOGI
Sendiri”. Untuk tujuan pelaksanaan
Program Bumi Hijau di peringkat pihak 2.1 Pengumpulan Data
berkuasa tempatan (PBT), Pekeliling Ketua
Setiausaha Kementerian Perumahan dan Data primer dan sekunder diperoleh
Kerajaan Tempatan Bil. 5 Tahun 2008 daripada PBT dan sumber-‐sumber lain
yang bertajuk “Pelaksanaan Program yang berkaitan. Kaedah pengumpulan
Bumi Hijau oleh PBT” yang berkuat kuasa data merangkumi borang, lawatan tapak,
pada 1 Ogos 2008 telah diedarkan untuk pembacaan, bengkel dan temu ramah.
menjadi panduan pelaksanaannya
(Lampiran 1). Pembacaan dibuat melalui bahan rujukan
daripada jurnal, laporan, internet dan
Program itu secara tidak langsung sebagainya.
menggalakkan penduduk terutama
daripada kalangan yang berpendapatan 2.2 Lawatan Tapak
rendah untuk memperoleh pendapatan
tambahan melalui kegiatan bercucuk Lawatan tapak telah diadakan di beberapa
tanam bagi menampung keperluan PBT yang terpilih bagi melihat dan menilai
keluarga. tahap keberkesanan dan masalah
pelaksanaan inisiatif kejiranan hijau
1.1 Skop termasuklah kebun kejiranan. Lawatan
tapak ke Perbadanan Putrajaya telah
Skop panduan pelaksanaan ini ialah diadakan pada 8 Mei 2012.
berkenaan dengan pembangunan kebun
kejiranan yang diurus oleh persatuan
penduduk dan dikawal selia oleh PBT. Ia
1

2.3 Bengkel Kebun kejiranan merupakan aktiviti
pertanian yang dijalankan di kawasan
Bengkel Penyediaan Panduan Pelaksanaan perumahan oleh komuniti. Ia
Inisiatif Kejiranan Hijau telah diadakan menggalakkan pengeluaran makanan
pada 22 Mei 2012 di Dewan D’Seri Endon, tempatan yang dapat menjamin
Puspanitapuri, Putrajaya. Bengkel ini kesegaran makanan, menghasilkan
bertujuan untuk mendapatkan maklum pelbagai jenis tanaman, menyokong
balas, perkongsian dan pertukaran pembangunan ekonomi tempatan dan
maklumat, pengetahuan dan pengalaman menggalakkan pertanian yang berasaskan
daripada pelbagai pihak. komuniti.

Ia melibatkan jabatan dan agensi kerajaan 3.2 Perkembangan Sektor Pertanian
persekutuan dan negeri, jabatan-‐jabatan di Malaysia
teknikal, pertubuhan bukan kerajaan
(NGO), pertubuhan profesional dan juga a) Dasar Pertanian Negara 1984 (DPN)
institusi pengajian tinggi. telah dilaksanakan pada tahun 1984
dan berfokuskan kepada dasar
expansionary (pengembangan) yang
3.0 KEBUN KEJIRANAN mengutamakan tanaman komoditi
seperti kelapa sawit dan koko.
3.1 Definisi
b) Dasar Pertanian Kedua (DPN2) 1992-‐
Dalam Bahasa Inggeris, agri berasal dari 1997 pula berfokuskan kepada
Bahasa Latin iaitu ager yang bermakna a meningkatkan produktiviti, kecekapan
field (sebidang tanah). Cultura pula dan persaingan bagi meningkatkan
bermakna cultivation iaitu tillage of the daya keluaran hasil. Fokus dasar
soil. Bahasa moden menggunakan pertanian negara amnya berteraskan
perkataan agriculture sebagai aktiviti kepada pendekatan perhutanan tani
pengeluaran makanan. Agriculture science (agroforestry approach) dan
pula merupakan kaedah pertanian atau pendekatan berasaskan produk
sains pertanian. (product-‐based approach).

Pertanian secara amnya melibatkan aktivti c) Dasar Pertanian Ketiga (DPN3) 1998-‐
bercucuk tanam, menternak dan 2010) seterusnya memberi penekanan
berkebun yang menghasilkan bahan untuk meningkatkan daya saing sektor
makanan sama ada makanan manusia pertanian dan memaksimumkan
atau ternakan atau bahan berguna lain. pendapatan melalui penggunaan
sumber secara optimum.
Kebun pula ialah tanah yang ditanam
dengan tumbuhan seperti sayur-‐sayuran d) Dasar Agromakanan Negara (DAN)
ataupun buah-‐buahan. Keluasan kebun 2011-‐2020 pula menyasarkan
lebih kecil berbanding keluasan ladang. transformasi industri agromakanan
Kebun memerlukan pengurusan yang kepada industri yang lebih moden dan
lebih mudah untuk penyediaan tanah, dinamik dengan objektif untuk
menanam, membaja dan menuai hasil menjamin bekalan makanan,
tanaman. menjadikan industri agromakanan
berdaya saing dan mampan serta
2

meningkatkan tahap pendapatan Teras NKEA ini akan memastikan
kumpulan sasar. Ia bertepatan dengan bekalan makanan yang mencukupi
usaha kerajaan bagi menjamin bekalan dengan strategi-‐strategi berkesan
makanan yang mencukupi dan termasuklah:
selamat kepada rakyat serta
meningkatkan sumbangan kepada (i) menggalakkan penggunaan
pendapatan negara dan usahawan amalan akreditasi oleh petani,
tani. nelayan dan usahawan tani;
(ii) mengukuhkan pemasaran melalui
e) Rancangan Malaysia Kesepuluh (2011-‐ ladang kontrak dan pakatan
2015) menggariskan pertanian sebagai strategik;
salah satu bidang ekonomi utama (iii) menggalakkan pertumbuhan
negara (NKEA) dan merupakan salah berasaskan inovasi dan proses
satu pemacu aktiviti ekonomi yang pengeluaran yang menggunakan
berpotensi menyumbang secara teknologi perladangan moden; dan
signifikan kepada pertumbuhan (iv) mempergiat kerjasama R&D
ekonomi Malaysia. dengan institut penyelidikan
pertanian unggul untuk
Aktiviti pertanian bernilai tinggi ini melonjakkan inovasi dalam proses
akan diberi tumpuan khusus supaya pengeluaran, kawalan penyakit,
sumbangan kepada KDNK meningkat keselamatan dan kawalan mutu
kepada 2% menjelang tahun 2015. serta pembangunan produk baru
bernilai tambah tinggi.

Foto 1: Sawah Padi di Malaysia


3

3.3 Program Bumi Hijau

Pelaksanaan Program Bumi Hijau dan Walaupun matlamat program untuk
kempen amalan bercucuk tanam di masyarakat luar bandar adalah jelas dan
kawasan bandar memainkan peranan mampu bergerak dengan pantas, namun
penting untuk menerapkan budaya bagi aplikasi Program Bumi Hijau di
menanam sumber makanan sendiri. Ini bandar kurang mendapat sambutan
supaya rakyat dilengkapi ilmu dan amalan penduduk bandar kerana terdapat
hidup yang bukan sahaja dapat beberapa kekangan daripada sudut
menyumbang praktikalnya.
kepada meringankan
beban perbelanjaan Penduduk bandar
isi rumah, malah kebanyakannya terdiri
dapat memperkasa daripada golongan
masyarakat individu berkerjaya
sekiranya berlakunya dan mempunyai profil
bencana alam yang keluarga muda. Masa
mungkin menyekat untuk menjalankan
aliran bekalan aktiviti pertanian
makanan. seperti bercucuk
tanam agak terhad.
Jemaah Menteri Selain itu, kebanyakan
dalam mesyuaratnya penduduk bandar
pada 19 Oktober tinggal di kediaman
2005 telah bersetuju jenis pangsapuri dan
untuk meluluskan teres di mana kawasan
Kempen Bumi Hijau tanah untuk bercucuk
dengan tujuan tanam adalah amat
menggalakkan terhad.
amalan bercucuk
tanam untuk Rajah 1 menunjukan
membantu latar belakang Program
mengurangkan Bumi Hijau mengikut
belanja isi rumah tarikh penting bagi
dan meningkatkan ekonomi rakyat. Wilayah Persekutuan Putrajaya.
Pelancaran kempen ini dirasmikan oleh
Y.A.B Perdana Menteri Malaysia di
peringkat Kebangsaan pada 3 Mac 2006.

Kempen ini telah dijadikan Program Bumi
Hijau bagi mengantikan Program Buku
Hijau yang telah menghasilkan petani dan
peladang berjaya bukan saja daripada segi
mengusaha ladang dan mengeluarkan
hasil lumayan dan berkualiti, malah dapat
meningkatkan tahap ekonomi negara
serta taraf hidup rakyat.
4

Rajah 1 : Latar Belakang Program Bumi Hijau di Wilayah Persekutuan Putrajaya

Sumber : http://www.ppj.gov.my/portal

Program Bumi Hijau ini akan dapat Matlamat utama program ini ialah untuk:
mewujudkan kesedaran dan minat rakyat
terhadap pertanian terutama kalangan • mengurangkan kos perbelanjaan
penduduk taman perumahan di bandar harian keluarga yang meningkat;
dan luar bandar. Program ini juga • mewujudkan kesedaran dan minat
dirancang untuk mewujudkan kesedaran rakyat terhadap pertanian terutama
terhadap makanan segar, berkhasiat dan kalangan belia dan pelajar sekolah
selamat dimakan di samping persekitaran untuk melibatkan diri secara komersil
perumahan yang cantik dan menarik. dan sepenuh masa pada masa yang
akan datang;
Selain itu juga, program ini bertujuan • mewujudkan kesedaran rakyat
untuk menggalakkan rakyat bercucuk terhadap makanan segar, berkhasiat
tanam bagi mengeluarkan sendiri bahan dan selamat; dan
makanan harian yang diperlukan sebagai • mewujudkan suasana persekitaran dan
langkah untuk membendung impak kawasan halaman perumahan yang
kenaikan harga barangan makanan serta cantik dan menarik dengan tanaman
meringankan beban kewangan. makanan yang juga berfungsi sebagai
hiasan (edible landscape) selain
daripada tanaman hiasan lain.

5

Foto 2: Contoh Aktiviti di Kebun Kejiranan
3.3.1 Konsep Pelaksanaan

Program Bumi Hijau terdiri daripada tiga
komponen iaitu tanaman (bercucuk
tanam), ternakan dan akuakultur.

Amalan bercucuk tanam yang akan
dilaksanakan berkonsepkan kitchen
garden atau edible landscape dengan
tanaman makanan yang bersesuaian di
ruang sedia ada untuk keperluan keluarga.
3.3.2 Pendekatan
Program ini menekankan konsep
pengeluaran makanan hanya untuk Penanaman akan dilaksanakan secara
kegunaan sendiri sahaja. Jenis tanaman individu atau berkomuniti. Ini akan
yang boleh ditanam terdiri daripada melibatkan penyertaan semua penduduk
sayur-‐sayuran daun dan buah, herba dan termasuk belia dan juga pelajar sekolah di
ulam-‐ulaman yang boleh dituai secara bandar.
berterusan.
a. Penanaman Secara Individu /
Program ini ditujukan kepada semua Keluarga
rakyat dengan fokus utama disasarkan
kepada penduduk taman perumahan, Penanaman secara individu melibatkan
penghuni rumah pangsa dan pelajar seorang atau satu keluarga. Penanaman
sekolah. dilaksanakan di dalam kawasan rumah
mereka dengan tanaman yang sesuai
Bagi menjayakan program ini, anak-‐anak dengan ruang dan keperluan masing-‐
pokok ditanam di dalam bekas mudah alih masing. Kaedah ini sesuai dilaksanakan di
seperti pasu, polibeg dan seumpamanya rumah teres, pangsa dan pangsapuri.
atau di atas tanah kosong milik kerajaan,
majlis tempatan, rumah ibadat dan b. Penanaman Secara Komuniti
sebagainya.
Bagi kawasan perumahan yang terdapat
Tanaman sayur-‐sayuran dan ulam-‐ulaman tanah lapang yang berhampiran,
seperti sawi, bayam, cili, terung dan penanaman secara komuniti boleh
tanaman herba seperti daun kari dan dilaksanakan. Dengan kaedah ini, ia
daun kunyit sesuai dilaksanakan untuk membolehkan mereka menanam pelbagai
Program Bumi Hijau ini. Komponen jenis tanaman dengan mengambil kira
ternakan boleh melibatkan aktiviti kuantiti yang mencukupi untuk
pemeliharaan ayam kampung untuk penggunaan setiap keluarga. Penanaman
daging dan telur. akan diuruskan oleh satu badan
pengurusan. Badan pengurusan tersebut
Akuakultur pula melibatkan aktiviti akan merancang untuk melaksanakan
ternakan ikan di dalam tangki kanvas dan penanaman di kawasan berkenaan
sangkar dan pelepasan benih ikan dalam termasuk mendapat kebenaran atau
kawasan pengairan umum. kelulusan secara rasmi daripada pihak
yang berkaitan.
6

3.4 Jenis-‐Jenis Kebun Kejiranan Kebun komuniti digalakkan untuk
menyediakan batas tanaman, raised
Dua jenis kebun kejiranan iaitu: garden bed, bangunan menyimpan
peralatan, sistem pengairan, tangki tuaian
i. Penanaman Secara Individu air hujan, gazebo, pagar, kemudahan
kompos dan kemudahan-‐kemudahan lain.
Setiap isi rumah digalakkan menjalankan
tanaman di tanah kosong rumah Kebun komuniti tidak semestinya berada
kediaman sendiri, sama ada di depan, tepi di dalam kawasan kejiranan. Ia boleh
atau belakang. Penanaman juga boleh dibangunkan dalam lingkungan 800 meter
dijalankan di beranda, bumbung atau di dari sempadan kejiranan hijau iaitu
ruang hadapan rumah. bersesuaian dengan jarak berjalan kaki.

ii. Kebun Komuniti (Community Farm)

Penanaman secara komuniti merupakan
aktiviti pertanian yang dijalankan oleh
penduduk setempat secara sukarela di
atas sesuatu bidang tanah. Saiz minimum
yang sesuai untuk kebun komuniti adalah
929 meter persegi (10,000 kaki persegi).
Bagaimanapun, keluasan ini boleh
dikurangkan mengikut kesesuaian tapak.

Rajah 2 menunjukkan contoh susun atur
kebun kejiranan.
Rajah 2 : Contoh Susun Atur Kebun Kejiranan
Roof top terrace
Townhouse
Children’s garden yard
Vegetable garden
Green
Street plantings
roofs
Sumber: JPBD Semenanjung Malaysia (2012), Garis Panduan Perancangan Kejiranan Hijau

7

Di kejiranan sedia ada, PBT hendaklah: tempatan serta menggalakkan pertanian
yang berasaskan komuniti.
• mengenal pasti tanah-‐tanah kosong
seperti tanah rizab dan kawasan Selain daripada menjadi sumber untuk
lapang atau kawasan rentis Tenaga bekalan hasil pertanian bagi kegunaan
National Berhad (TNB) untuk sendiri ataupun dijual, perkebunan
diusahakan sebagai kebun komuniti kejiranan merupakan langkah yang boleh
dengan syarat mendapat kebenaran dilaksanakan bagi menghijau dan
tuan punya tanah atau pihak berkuasa memperindah kawasan persekitaran.
tertentu;
• mengenal pasti tanah kosong di sekitar Penduduk mendapatkan bekalan hasil
pejabat PBT yang boleh diusahakan; tanaman dari kebun di kawasan kejiranan.
• mengenal pasti kawasan yang terkawal Oleh itu, mereka tidak perlu
dan tidak boleh digunakan untuk menggunakan kenderaan bermotor untuk
aktiviti bercucuk tanam seperti di rizab ke pasar atau pasar raya dan ini secara
jalan utama; dan langsung akan mengurangkan
• mengalakkan supaya tanah kebun pembebasan karbon.
diuruskan oleh satu badan seperti
persatuan penduduk, Kejiranan Rukun Kebun kejiranan merupakan satu
Tetangga (KRT) atau Jawatankuasa komponen jaringan hijau yang terkandung
Kemajuan Kampung (JKKK) yang di dalam GPP Kejiranan Hijau. Ia
melibatkan penghuni di kejiranan hijau merupakan satu gabungan kawasan hijau
tersebut. yang bersambungan dan berangkaian
yang diliputi oleh kepelbagaian elemen
Bagi kejiranan baru, pemaju digalakkan alam semulajadi dan buatan manusia.
menyediakan rizab kebun komuniti dan ia Elemen-‐elemen ini termasuklah tumbuh-‐
boleh dikira sebagai nilai tambah kepada tumbuhan, badan air, kawasan
pelan susun atur. Rizab kebun komuniti lapang/rekreasi, bukit-‐bukau, flora dan
boleh diambil kira sebagai salah satu fauna.
elemen jaringan hijau (green network).
Aplikasi jaringan hijau boleh dilaksanakan
melalui langkah-‐langkah seperti
4.0 AMALAN KEBUN KEJIRANAN DI mengintegrasikan rangkaian kawasan
MALAYSIA hijau sedia ada dengan yang baharu
seperti taman rekreasi, badan air, kebun
4.1 Peruntukan Dasar dan Garis kejiranan, tanah lapang, kawasan sensitif
Panduan Perancangan alam sekitar (KSAS), flora dan fauna, dan
bumbung hijau.
4.1.1 Garis Panduan Perancangan (GPP)
Kejiranan Hijau Pendekatan yang boleh dilaksanakan
dengan menggalakkan penggunaan
Kebun kejiranan adalah digalakkan untuk kawasan lebihan dan terbiar sebagai
pengeluaran makanan tempatan yang tanah kebun kejiranan sama ada secara
bagi menjamin kesegaran makanan, kekal atau sementara.
menghasilkan pelbagai jenis tanaman,
menyokong pembangunan ekonomi

8

5.0 KEBUN KEJIRANAN YANG seruan kerajaan bagi melibatkan
DIBANGUNKAN DI MALAYSIA penduduk negara ini bercucuk tanam dan
menternak bagi mengeluarkan sendiri
Dengan mengambil kira kekangan yang bahan makanan harian. Selain itu juga, ia
dihadapi oleh penduduk bandar dan diwujudkan untuk kesedaran dan minat
kepentingan sebenar Program Bumi Hijau, rakyat terhadap pertanian terutama
Perbadanan Putrajaya menggambil kalangan penduduk Presint 9, Putrajaya.
langkah untuk berkerjasama dengan
penduduk supaya isu-‐isu komuniti di Kelulusan untuk mengusahakan tanah di
Putrajaya dapat ditangani bersama dan bawah aktiviti Local Agenda 21 (LA21)
aspirasi Putrajaya sebagai bandar raya Putrajaya di KK1 telah dikeluarkan oleh
dalam taman dapat menjadi kenyataan. Perbadanan Putrajaya pada 1 September
2010. Peserta asal KK1 ini terdiri daripada
Di Putrajaya, Program Bumi Hijau menitik penghuni yang menduduki kompleks
beratkan pembabitan penduduk untuk kediaman pangsapuri Fasa 4 dan juga
berkerjasama dengan jiran tetangga telah dikembangkan kepada penyertaan
dalam menjayakan kebun komuniti peserta dari kediaman pangsapuri fasa-‐
setempat bagi menjalankan aktiviti fasa lain yang berminat. Bilangan peserta
bercucuk tanam. Perbadanan Putrajaya KK1 yang aktif ialah seramai 20 orang.
bertindak sebagai fasilitator kepada Foto 3: Peserta Kebun Komuniti 1
komuniti agar mereka dapat merancang Presint 9, Putrajaya
hala tuju pembangunan kebun masing-‐
masing dengan mengambil kira peraturan
dan syarat-‐syarat yang telah ditetapkan.

Perbadanan Putrajaya dengan diwakili
oleh Bahagian Perancangan & Kawalan
Landskap telah mengadakan beberapa
sesi penyelarasan, penerangan dan latihan
cara-‐cara menanam serta penjagaan
kebun. Program sepanjang tahun tersebut
membabitkan Unit Hortikultur
Perbadanan Putrajaya, Jabatan Pertanian
Putrajaya dan Unit Pembangunan Foto 4: Kebun Komuniti 1 Presint 9,
Masyarakat Perbadanan Putrajaya. Putrajaya
Bahagian Pengurusan Hartanah (BPH),
Jabatan Perdana Menteri pula bertindak
sebagai penyelaras bagi pembabitan
penghuni kuarters kerajaan.

5.1 Kebun Komuniti 1 (KK1) Presint 9,
Putrajaya

KK1 ini telah diusahakan mulai 29 Jun
2008 sempena pelancaran Program Bumi
Hijau Warga Wilayah Persekutuan (WP)
Putrajaya. KK1 ini adalah menyahut
9

:/3! $KIOE! $HAOECLC! 3! ?$$3F\! 1DKRCEL! >HLH!;U!'(/()$"&H(#3%&H;13%7$7&@&')(/7%$&&
[%\!1OLD@J@T@! STM&'3$)"2"6"&
&
HH@& 6"%+& -73/"9">"%& ;5(9& ?(%-3-3>&
>(27)"%"%&'STM&135"&#()+()">&/(#"+"7&/"$3&
(%$7$7& )"/17& -(%+"%& $()$3#39%6"&
2"D"$"%>3"/"& ?(%-3-3>& -(%+"%& $323"%&
"+")&>;13%7$7&/($(1?"$&-"?"$&1(%"%+"%7&
7/3J7/3& /(1"/"& /(?()$7& >(9")1;%7"%& -"%&
>(/(5"1"$"%& >"D"/"%& >(27)"%"%& 'ST=&
H(#3%&7%7&135"&-73/"9">"%&;5(9&?(%-3-3>&
/(2">&$"93%&@VVO=&&
>HLH!:U!C;>"/7&H(#3%&H;13%7$7&@&')(/7%$&&
&
&&&&&&&&&&&&&&STM&'3$)"2"6"&
:/5 #@R@D@E! %GLCXCLC! $KIOE! $KJCD@E@E!
!
SC!*@P@TRC@!
!
,()-"/")>"%& >(?"-"& ?(%+"5"1"%& -7&
$-6(&!
KEBUN '3$)"2"6"M& ">$7U7$7& >(#3%& >(27)"%"%& -7&
$4*(&","!1[%!
KOMUNITI P9A
?$$3F!
(KK2) 4"5"6/7"&-7/"/")>"%&">"%X&
&
7= 1(1?(5#"+"7>"%& /31#()& 1">"%"%&
9")7"%a&
77= 1(1"%B""$>"%& $"%"9& >;/;%+& 6"%+&
/(/3"7& -7& ?()/(>7$")"%& ?(%(1?"$"%&
?(%-3-3>&-(%+"%&>(#(%")"%&',Ea&
777= 1(D323->"%&/"$3&#(%$3>&">$7U7$7&6"%+&
& /79"$& -"%& #()B"(-"9& -7& >"5"%+"%&
E"?">& HH@& $()5($">& -7& >"D"/"%& E"1"%& 1"/6")">"$& /($(1?"$& -"%& "957&
871#"&.(/"&')(/7%$&S=&E"1"%&871#"&.(/"& 1"/6")">"$& -7& >"D"/"%& /(>7$")%6"a&
1()3?">"%& /"5"9& /"$3& -")7& <@& $"1"%& -"%&
1($);?;57$"%& '3$)"2"6"=& E"1"%& 7U= 1(D323->"%& -"%& 1(%+()"$>"%&
1($);?;57$"%&-7-(B7%7/7>"%&/(#"+"7&/(#3"9& 93#3%+"%& /75"$3))"971& /(/"1"& "957&
$"1"%& "D"1& 6"%+& 1"1?3& 1(1(%397& 1"/6")">"$=&
>(?()53"%& )7"-"9& #"+7& ?(5"D"$& /()$"& &
?(%-3-3>& -"%& 1(1?3%6"7& ">/(/& $()3/& &
-"%&13-"9&-")7&53")&'3$)"2"6"=&4"%">"5"M& ;/0 1%&'(%&!1-2%$#%&%%&!
$"1"%& >(27)"%"%& ?35"& "-"5"9& -7)"%*"%+& !
>9"/& 3%$3>& >(+3%""%& 1"/6")">"$& ;/. ,@B@G!$KIOE!$KJCD@E@E!!
/($(1?"$& -(%+"%& 1(%+"1#75& >7)"& &
>(13-"9/"1?"7"%& 3$"1"& -(%+"%& E"?">& 6"%+& -7*"-"%+>"%& -"%& -7#(%")>"%&
#()2"5"%&>">7=& 3%$3>& ?(1#"%+3%"%& >(#3%& >(27)"%"%& -7&
& >"D"/"%& >(27)"%"%& "$"3& >"D"/"%&
& ?()31"9"%& "-"5"9& -7& >"D"/"%& )7["#& "$"3&
& >"D"/"%& 972"3& 6"%+& $7-">& -7+3%">"%&
& /(*")"&/(?(%39%6"=&&
!"#"$"%&'()"%*"%+"%&,"%-")&-"%&.(/"&0(1(%"%23%+&4"5"6/7"&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
<V&
&
Tapak yang dimaksudkan adalah seperti kepentingan perlindungan ekosistem dan
rizab infrastruktur atau kemudahan yang biodiversiti setempat ialah seperti:
belum dibangunkan atau kawasan hijau
yang terbiar di dalam kawasan i. taman metropolitan kecuali kawasan
perumahan. yang dibenarkan sahaja;
ii. taman permainan kanak-‐kanak;
Foto 7: Contoh Tapak Kebun Kejiranan iii. padang rekreasi;
iv. rizab jalan;
v. sisiran (promenade);
vi. persisiran (waterfront); dan
vii. kawasan khas untuk pemeliharaan,
pemuliharaan dan perlindungan atas
sebab-‐sebab lain.

6.2 Aktiviti Kebun Kejiranan

Aktiviti yang dibenarkan adalah yang
berkaitan dengan penanaman sayur dan
pokok buah yang bersifat sementara.

Aktiviti untuk kebun kejiranan secara Ternakan haiwan tidak dibenarkan di
sementara di kawasan rizab kemudahan dalam kawasan kebun kejiranan seperti
yang belum dibangunkan perlu mana yang terkandung di dalam Program
mendapatkan kebenaran daripada PBT. Bumi Hijau.

Selain itu juga, lokasi tapak ini perlu Pembakaran sisa buangan kebun dan lain-‐
dikenal pasti terlebih dahulu oleh PBT lain juga tidak dibenarkan mengikut
dalam membenarkan aktiviti Seksyen 29A, Akta Kualiti Alam Sekeliling
pembangunan kebun kejiranan. PBT perlu 1974.
merujuk kepada Pejabat Tanah berkenaan
dengan status tanah yang hendak Kawasan kebun kejiranan juga sesuai
dibangunkan. Untuk jangka masa panjang, untuk aktiviti sampingan seperti
PBT boleh meletakkan syarat atau pengkomposan sisa, latihan atau bengkel
menggalakkan pemaju untuk penyelenggaraan kebun dan sebagainya.
menyediakan tapak kebun kejiranan di
dalam pelan susun atur yang dicadangkan. 6.3 Jenis Tanaman Yang Dibenarkan

Kawasan cerun adalah tidak digalakkan Tanaman yang dibenarkan adalah jenis
untuk dibangunkan kebun kejiranan sayur-‐sayuran, ulam-‐ulaman, herba ethno-‐
kerana ia boleh menyebabkan hakisan dan botanical dan juga pokok-‐pokok yang
juga kegagalan cerun. Sekiranya hendak ketinggiannya tidak melebihi daripada 3
dibangunkan di kawasan cerun, kaedah meter.
bersesuaian seperti penanaman secara
poket perlu diguna pakai.

Kawasan yang tidak sesuai untuk
pembangunan kebun kejiranan atas
11

Foto 8: Tanaman Sayuran di Kebun Untuk membentuk sistem pengurusan
Kejiranan kebun kejiranan yang efisyen, Persatuan
Penduduk boleh merujuk kepada PBT dan
Jabatan Pertanian. Selain itu, pihak
pengurusan kebun kejiranan hendaklah
sentiasa memastikan kawasan kebun tidak
menimbulkan gangguan kepada mana-‐
mana pihak.

6.5 Prosedur Pembangunan Kebun
Kejiranan

Bagi memudahkan permohonan dan juga
Jenis tanaman hendaklah bersifat kelulusan untuk pembangunan sesebuah
tanaman sementara dan bukanlah kebun kejiranan, satu prosedur
tanaman jenis kekal. Pelbagai jenis pembangunan kebun perlu disediakan di
tanaman yang hendak ditanam perlu setiap PBT.
mendapat khidmat nasihat terlebih
dahulu daripada PBT dengan kerjasama Prosedur tersebut perlulah mempunyai
Jabatan Pertanian supaya kualiti tanaman borang permohonan tapak kebun
tersebut lebih terjamin. kejiranan, senarai semak yang diperlukan
serta jangka masa proses untuk
6.4 Pengurusan meluluskan kebenaran pembangunan
kebun kejiranan.
Pengurusan kebun kejiranan terdiri
daripada penduduk di kawasan Kelulusan oleh PBT untuk mengusahakan
perumahan. Persatuan penduduk boleh kebun kejiranan hanya akan diberikan
bertindak sebagai penyelaras kepada kepada Persatuan Penduduk. Semua
kumpulan-‐kumpulan pengurusan kebun urusan yang berkaitan adalah dibawah
kejiranan tersebut. tanggungjawab persatuan berkenaan.

Foto 9: Contoh Mesyuarat Pengurusan PBT juga perlu sentiasa mengawasi aktiviti
Kebun Kejiranan kebun yang telah diberikan kelulusan
supaya kebun kejiranan tersebut akan
terus aktif, tidak terbiar dan tidak
menjalankan aktiviti yang tidak
dibenarkan.

PBT juga perlu memberikan khidmat
nasihat kepada Persatuan Penduduk
dalam menjayakan aktiviti kebun
kejiranan. PBT berhak untuk menarik balik
kebenaran pembangunan kebun kejiranan
sekiranya didapati melanggar peraturan
yang ditetapkan.

12

6.6 Peruntukan Kewangan Foto 11: Baja Kompos

Peruntukan kewangan merupakan salah
satu perkara penting yang diperlukan
dalam membangunkan kebun kejiranan
bagi melancarkan aktiviti. Sumber
kewangan boleh diperolehi melalui
peruntukan tahunan PBT atau daripada
inisiatif Persatuan Penduduk. Aktiviti pengkomposan di tapak kebun
kejiranan digalakkan untuk mengelakkan
6.7 Sumber Air dan Pengairan lebihan sisa kebun dibuang di tempat
pembuangan sampah. Penyediaan baja
Keperluan bagi pengairan dan sumber air kompos adalah digalakkan dengan kaedah
adalah digalakkan dengan menggunakan yang sesuai supaya mudah untuk
kaedah sistem pengumpulan dan dikendalikan.
penggunaan semula air hujan (SPAH).
Foto 12: Contoh Aktiviti Pengkomposan
Foto 10 : Contoh Penggunaan SPAH di Sisa Kebun
Kebun Kejiranan

7.0 PENUTUP

Kebun kejiranan boleh mengurangkan
keperluan pembelian sayur-‐sayuran di
pasar yang dapat menjimatkan
perbelanjaan rumah. Di samping itu,
penduduk tidak perlu menggunakan
kenderaan bermotor untuk ke pasar/kedai
bagi mendapatkan bekalan sayur-‐sayuran.
Secara langsung, pengeluaran karbon
6.8 Penggunaan Baja Organik dan dapat dikurangkan.
Aktiviti Pengkomposan Sisa
Kebun Aktiviti perkebunan juga dapat
menjalinkan hubungan rapat sesama ahli
Penggunaan baja organik dan kompos keluarga yang turut serta dan peserta-‐
digalakkan berbanding penggunaan baja peserta kebun komuniti. Aktiviti ini juga
kimia. Selain itu, penggunaan racun kimia dapat memupuk minat golongan muda
untuk mengawal rumpai, penyakit dan untuk terlibat dalam aktiviti perkebunan.
serangga tidak digalakkan.
13

RUJUKAN

1. JPBD Semenanjung Malaysia & Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan
(2012). Garis Panduan Perancangan Kejiranan Hijau.

2. http://www.ppj.gov.my/portal

3. http://www.portal.doa.gov.my

4. http://cullyneighborhoodfarm.org/

5. http://neighborhoodfarm.blogspot.com/

6. http://www.theneighborhoodfarm.com/about/about.htm

7. http://thestar.com.my/metro/story.asp?file=/2012/8/3/central/11752906&sec=cent
ral


14

LAMPIRAN 1


15


16


17


18


19

LAMPIRAN 2


20

21

Pengarah
Bahagian Penyelidikan dan Pembangunan
Tel: 03-2081 6000

Faks: 03-2094 1170


22

Panduan Pelaksanaan Inisiatif
Pembangunan Kejiranan Hijau
Pengarah Bahagian Penyelidikan dan Pembangunan

Tel: 03-2081 6000
Faks: 03-2094 1170
ISBN 978-983-2839-61-3
9 789832 839613
JABATAN PERANCANGAN BANDAR DAN DESA SEMENANJUNG MALAYSIA

KEMENTERIAN KESEJAHTERAAN BANDAR, PERUMAHAN DAN KERAJAAN TEMPATAN

Laporan Panduan Pelaksanaan Kebun Kejiranan

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Deskripsi Asli:

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

Laporan Panduan Pelaksanaan Kebun Kejiranan

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

Panduan Pelaksanaan Inisiatif

Pembangunan Kejiranan Hijau

Sebarang pertanyaan, sila hubungi:

Pengarah Bahagian Penyelidikan dan Pembangunan

JABATAN PERANCANGAN BANDAR DAN DESA SEMENANJUNG MALAYSIA

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia

Tel: 03-2081 6000

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia

Sebarang pertanyaan, sila hubungi:

Pengarah Bahagian Penyelidikan dan Pembangunan

JABATAN PERANCANGAN BANDAR DAN DESA SEMENANJUNG MALAYSIA

Anda mungkin juga menyukai