OLEH :
Annisa Fitri (12010523276)
Etsya Putri Dwi Maharani (12010521415)
Hanna Anisa (12010524577)
Fadhilla Hemalya (12010523351)
Miftakhussukriah (12010526776)
Rahma Zahra Octavia (12010522820)
Ria Octa Wahyuni (12010523187)
Risky Putri Andriyani (12010524518)
f ( z )−f (z 0 )
f ' ( z 0 ) =lim ada
z → z0 z−z 0
Maka nilai limit ini dinamakan turunan atau derivatif fungsi f di titik z 0, dan
' ' '
yang diberikan notasi f ( z 0 ). Jika f ( z 0 ) ada maka f ( z 0 ) dikatakan terdeferensial atau
diferensial di ( z 0 ). Kerap kali nilai f ( z)−f ( z 0 ) dinyatakan ∆ f dan z−z 0 dengan ∆ z.
'
f ( z 0 ) + f ( ∆ z )−f ( z 0 )
f ( z 0 ) = lim ada
∆z→0 ∆z
Contoh
lim z2 −z 02
f ( z )−f ( z 0) z → z '
lim = 0
=lim ( z + z 0 ) =2 z 0=f ( z 0 )
z → z0 z−z 0 z−z 0 z → z0
Teorema
Bukti
'
Akan dibuktikan f kontinu di z 0 jika f ' (z 0) ada. Jadi jika diketahui f ( z 0 )akan
dibuktikan lim ¿ f ' (¿ z 0) ¿
z → z0
f ( z )−f ( z 0)
lim (f ( z )−f (z 0¿ ))=lim (z−z 0 )¿
z → z0 z → z0 z −z 0
f ( z )−f ( z 0)
¿ lim lim ( z− z0 ) =f ' ( z 0 ) .0=0
z → z0 z−z 0 z → z 0
Teorema ini dapat diartikan bahwa jika f tidak kontinu di z 0 maka f tidak
terdeferensialkan di x . Disamping itu, syarat kekontinuan suatu fungsi di suatu titik
tidak mencukupi untuk terdeferensialnya fungsi di titik tersebut. Jadi meskipun f
kontinu di z 0 belum tentu f terdeferensial di z 0. Hal ini akan ditunjukkan dengan
contoh berikut.
Contoh
Buktikan bahwa f ( z )=¿ z ∨¿2 ¿ , kontinu diseluruh bidang kompleks, tetapi hanya
terdeferensial di satu titik saja yakni di z=0
Bukti
Contoh
f ( i+ Δ z )−f (i)
¿ lim
n→∞ Δz
i+ Δ z −i
¿ lim =1
n→∞ Δz
z + Δ z −z
¿ lim =1
n→∞ Δz
Teorema
Jika f (z) = u (x, y) + iv (x, y) terdiferensial di z 0=x 0 +iy 0 maka u (x, y) dan v (x, y)
mempunyai derivatif parsial pertama di (x 0 , y o) dan dititik ini dipenuhi persamaan
Cauchy-Riemann
∂u ∂v ∂u −∂ v
= dan =
∂x ∂ y ∂ y ∂x
Bukti
Untuk y konstan
f ( z 0 ¿=u ( x 0 , y 0 )+ iv(x 0 , y 0 )
f ( z 0 +∆ z ¿ = u( x 0 +∆ x , y 0 ¿+iv (x 0+ ∆ x , y 0 )
maka,
f ‘ = (z0 ¿
¿ lim u ¿ ¿ ¿
∆ x→ 0
u ( x 0+ ∆ x , y 0 ) −u(x 0 , y 0 ) v ( x 0 +∆ x , y 0 )−v ( x 0 , y 0 )
¿ lim −i lim
∆ x→ 0 ∆x ∆ x →0 ∆x
∂u ∂v
¿ +i
∂x ∂ x
Untuk x konstan
f ( z 0 ¿=u ( x 0 , y 0 )+ iv(x 0 , y 0 )
f ( z 0 +∆ z ¿=u ( x 0 , y 0+ ∆ y ) +iv( x 0 , y 0 +∆ y )
maka,
f ‘ = (z0 ¿
u ( x 0 , y 0 +∆ y ) −u(x 0 , y 0) v ( x0 , y 0 +∆ y ) −v ( x 0 , y 0)
¿ lim −i lim
∆ x→ 0 i∆ y ∆x →0 i∆ y
∂u ∂v ∂v ∂u
¿ + = −i
i∂ y ∂ y ∂ y ∂y
∂u ∂v ∂v ∂u
f ‘( z 0 ¿ = +i = −i
∂x ∂ x ∂ y ∂y
sehingga diperoleh,
∂u ∂ v ∂v ∂u
+ dan =−i
∂x ∂ y ∂x ∂y
1. Syarat perlu
f ( z )=u ( x , y )+iv (x , y ) , z 0=x 0 +iy 0
' ∂u ∂u ∂v ∂v
f ( z ) ada maka , , , ada di ( x o , y 0 )
∂ x ∂ y ∂x ∂ y
∂u ∂ v ∂v ∂u
+ dan =−i
∂x ∂ y ∂x ∂y
'
Dan f ( z 0 ) =ux ( x 0 , y 0 ) +iv x ( x 0 , y 0 )
2. Syarat cukup
u( x , y), v ( x , y),ux ( x , y), vx ( x , y ) ,uy (x , y) , vy (x , y) kontinu
pada kitar/yang berpusat pada sumbu z 0=x 0 +iy 0 dan di ( x 0 , y 0 ) uang dipenuhi C-R
'
maka f ( z 0 ) ada
∂u ∂v
=cos θ dan =r cos θ
∂r ∂θ
∂v ∂u
=sin θ dan =−r sinθ
∂r ∂r
Maka :
∂u 1 ∂ v ∂ v −1 ∂u
= dan =
∂ r r ∂θ ∂r r ∂θ
Contoh :
−3 −3
u=r cos 3 θ v=−r sin 3θ
∂u −4 ∂v −4
=−3 r cos 3 θ =3 r sin3 θ
∂r ∂r
∂u −3 ∂v −3
=−3 r sin 3 θ =−3r cos 3θ
∂θ ∂θ
∂ u −1 ∂ v ∂ v −1 ∂u
= =
∂x r ∂ y ∂x r ∂y
Maka :
1
−3 r −4 cos 3θ= ¿
r
Dan :
−4 −1
−3 r sin3 θ= ¿
r
−4 −4
3 r cos 3θ=3 r sin3 θ
Jadi keempat fungsi ini kontinu dan memenuhi persyaratab dalam bentuk kutub
diferensial untuk z ≠ 0 maka :
f ' ( z )=¿
¿ cis θ (−3 r −4 ) cis 3θ
−4
¿−3 r cis (−4 θ )
−3
¿ 4
r cis(−4 θ)
3
¿− 4
z
2 2 2 2
f ( z )=r cos θ+ ir sin θ
Jawab :
2 2 2 2
u=r cos θ v=r sin θ
Sehingga :
∂u 2 2 ∂v 2
=2r cos θ =2 r sin θ
∂r ∂r
∂u 2 ∂v 2
=−r sin ( 2θ ) =r cos(2 θ¿)¿
∂θ ∂θ
Maka :
∂u 1 ∂ v ∂ v −1 ∂ r
= dan =
∂r r ∂θ ∂r r ∂θ
2 2
2 r cos θ ≠r cos ( 2 θ ) 2 r sin θ ≠ r sin(2 θ)
Karena tidak memenuhi persyaratan maka f ( z )=r 2 cos2 θ+i r 2 sin 2 θ bukan persamaancauchy −riem
'
f ( z 0+ ∆ z )−f ( z 0 )
f ( z 0 ) = lim
∆Z →0 ∆z
¿ lim ¿ ¿ ¿
∆ Z→ 0
¿ lim ¿ ¿ ¿
∆ Z→ 0
¿ lim 2 ∆ z ( z 0 )+ ¿ ¿ ¿
∆ Z→ 0
∆ z ( 2 z 0 ) +(∆ z)
¿ lim
∆ Z→ 0 ∆z
¿ lim 2 z 0+ ∆ z=2 z 0
∆ Z→ 0
'
Sehingga diperoleh fungsi turunan dari f ( z )=z 2 di z 0 adalah f ( z 0 ) =2 z 0dan
'
f ( z )=2 z
2. Contoh 2
Dengan menggunakan definisi turunan, dapatkan turunan dari f ( z )=z 2 +3 z
Penyelesaiannya
f ( z +∆ z )−f ( z 0 )
f ' ( z )= lim
∆ Z →0 ∆z
¿ lim ¿ ¿ ¿
∆ Z→ 0
2 2 2
z +2 z ∆ z+ ∆ z +3 z +3 ∆ z−z −3 z
¿ lim
∆ Z→ 0 ∆z
2 z ∆ z +∆ z 2 +3 ∆ z
¿ lim
∆ Z→ 0 ∆z
¿ lim 2 z+ ∆ z+ 3
∆ Z→ 0
¿ 2 z+3
Sehingga diperoleh turunan dari f ( z )=z 2 +3 z adalah f ' (z )=2 z +3
∂u ∂v ∂u −∂ v
= dan =
∂x ∂ y ∂ y ∂x
' ∂u ∂ v
Jadi f ( z )= +i =2 x +i ( 2 y +5 )=2 z +5.
∂x ∂x
cosθ −sinθ
u ( r ,θ )= dan v ( r , θ )=
r r
−cosθ −1 1 −sinθ
ur = = v r dan u θ= 2 =−v r
r 2
r r r
1
Jadi, turunan persial dari fungsi f ( z )= memenuhi persamaan Cauchy-riemann
2
untuk setiap nilai x,y anggota bilangan rill.
Fungsi u ( r ,θ ) , v ( r , θ ) , ur ( r ,θ ) , v r ( r ,θ ) , uθ ( r ,θ ) ,dan v θ (r ,θ) semuanya kontinu
1
Karena fungsi f ( z )= memenuhi persamaan Cauchy-Riemann di semua titik dan
2
fungsi u ( r ,θ ) , v ( r , θ ) , ur ( r ,θ ) , v r ( r ,θ ) , uθ ( r ,θ ) ,dan v θ (r ,θ) semuanya kontinu maka
terbukti bahwa f ' ( z ) ada pada semua titik.
Latihan
1. Tentukan turunan fungsi dari fungsi kompleks f (z)=z2 +3 z menggunakan
definisi?
2. Buktikan bahwa f ( z)=¿ z ∨¿2 ¿ kontinu diseluruh bidang kompleks, tetapi hanya
terdeferensial di satu titik saja yakni di z=0 !
3. Buktikan bahwa fungsi f'z ada untuk setiap z dari fungsi berikut:
2
f (z)=z +5 iz+3−i
4. Buktikan fungsi f ( z)=z2 turunannya adalah f ' (z)=2 z . Untuk setiap z!
Kunci Jawaban:
f ( z 0+ ∆ z)−f ( z 0 )
1. f ( z )=
∆z
f ( z+ ∆ z)2−3 ( z + ∆ z ) −(z 2 +3 z )
f ( z )=
∆z
2 2 2
z + 2 z ∆ z +(∆ z) +3 z+3 ∆ z −z −3 z
f ( z )=
∆z
2 z ∆ z +(∆ z)2 +3 ∆ z
f ( z )=
∆z
f ( z )=2 z +3+ ∆ z
f ( z )=2 z +3+0
f ( z )=2 z +3
3. F (x , y )=¿
2 2
¿ x − y +2 xiy +5 ix−5 y +3−i
¿( x ¿ ¿ 2− y −5 y+ 3)+i (2 xy +5 x−1)¿
2
4.
Daftar Pustaka