By:
Ferra Naidir, S.T., M.Eng., Ph.D
1
Reaktor Alir Tangki Berpengaduk (RATB)/
CSTR
KINETIKA REAKSI:
- LAJU REAKSI
- ORDE REAKSI
5
Jenis Reaktor
Berdasarkan pengumpanan :
1. Reaktor batch (Partaian)
2. Reaktor kontinyu
1. Reaktor Tunggal
2. Multi Reaktor sejenis
- Paralel: untuk memperbesar kapasitas
- Seri: Untuk memperoleh konversi yang
tinggi
7
DATA UNTUK MERANCANG REAKTOR
Kapasitas produksi
Komposisi umpan dan produk (diperoleh dari
neraca massa)
Perlu katalis atau tidak
Kondisi operasi
Sifat reaksi (eksotermis atau endotemis),
diperoleh dari neraca panas
8
RATB : Neraca massa (keadaan tunak) :
Laju reaksi
Laju alir A Laju alir A
pembentukan A
masuk RATB keluar RATB
dalam RATB
FAo (1 X A ) FA
CAo
XAo Input A, moles/wkt =
Qo
FAo
FA FA0 (1 X A )
V, X A
CA, rA Output A. moles/wkt =
CAf=CA
XAf=XA
Q
FA
Berkurangnya A krn reaksi, moles/wkt
=
(rA )V
9
RATB : Neraca massa (keadaan tunak) :
FA 0 FA
V
rA
CAo
XAo
Qo
FA 0 FA rAV
FAo
FA 0 FA FA 0 X
V, X A
CA, rA
rAV FA 0 X
CAf=CA
FA 0 X
XAf=XA
V
rA
Q
FA
V XA Q0 = ѵ0 :
C Ao volumetric
vo rA feed rate 10
V XA
Space Time (τ): C Ao
vo rA
C A0 v0 C Av
V
rA
1. Untuk Reaksi Fase Cair, Densitas Tetap (ѵ=ѵ0)
CA
Derajat konversi : X A 1
C Ao
V C Ao X A C Ao C A
Space Time :
0 rA rA
Damkohler number (Da) untuk menghitung reaktor Single RATB
Damkohler number untuk reaksi orde satu adalah: rA 0V kC A 0V
Da k
FA0 v0C A 0
Dan konversinya Da
XA
1 Da
12
1. Untuk Reaksi Fase Cair, Densitas Tetap (ѵ=ѵ0)
Untuk konversinya (1 2 D a ) 1 4 D a
XA
2Da
Damkohler number sangat penting untuk diketahui, dikarenakan Da berfungsi
untuk mengetahui besar kecilnya konversi yang dihasilkan pada reaktor
kontinyu.
Jika Da <0.1, maka X ≤ 0.1
Jika Da >10, maka X ≥ 0.9
13
Untuk reaksi orde 2 di dalam RATB
FA0 X
V
kC A2
V C -C
A0 2 A
v0 kC A
maka :
X
kC A0 (1 X ) 2
(1 2kC A0 ) 1 4kC A0
2kC A0
(1 2 Da ) 1 4 Da
, Da kC A0 (untuk reaksi orde 2)
2 Da
14
2. Sistem dengan volum reaktor berubah
XA
Orde –1 : C Ao
kC Ao
1 X A
1 A X A
X A 1 A X A
k
1 X A εA adalah perubahan
fraksi dalam volume
per mol A yang bereaksi
akibat perubahan jumlah
Orde - n : mol total
15
RATB SERI
-rA1 -rA2
V1 V2
16
Perhatikan gambar untuk reaktor seri di atas
C A0
C A1
1 1 k1
C A1
C A2 subtitusi C A1
1 2k2
C A0
C A2
(1 1 k1 )(1 2 k 2 )
Untuk n reaktor dengan ukuran yang sama yang dihubungka n secara seri :
( 1 2 n ), maka
C A0
C An konversi untuk n reaktor secara seri adalah
(1 k ) n
1
X 1
(1 k ) n
17
RATB PARALEL
V
Vi dan
V1 n
FA0
FA0
FA0 i
n
FA0 X
V
rA
V1
18
SOAL
Ingin dihasilkan 200 juta kg/tahun Etilen Glikol. Reaktor
beroperasi isotermal. Konsentrasi umpan reaktor adalah 1
kmol/m3 . Etilen oksida diumpankan bersama dengan air yang
mengandung 0.9 wt % asam sulfat dengan volume yang sama.
Jika dirancang untuk konversi 80 % terhadap etilen oksida.
a. Tentukan volume total reaktor yang diperlukan.
b. Berapa reaktor (100 m3) yang diperlukan jika disusun
paralel serta hitung kembali konversi yang dicapai
c. berapa konversi yang dicapai jika reaktor disusun seri.
k = 0.311 /men; 1tahun = 365 hari
Reaction: C2H4O + H2O HOCH2CH2OH
19
Penyelesaian:
Menentukan laju produksi (kmol/menit)
kg 1 tahun 1 hari 1 jam 1 kmol
FC 2 x10 8
x x x x 6,137 kmol/menit
th 365 hari 24 jam 60 menit 62 kg
Dari stoikiomet ri reaksi :
FC FA0 X
molar
Maka diperoleh laju lajuoksida
etilen umpanumpan,
etilen oksida
FA0 pada reaktor, FAo
6,137
FA0 7,67 kmol/menit
0,8
20
Menentukan Volume reaktor
Persamaan desain RATB :
FA0 X
V
- rA
Persamaan laju reaksi orde 1
rA kC A
Stoikiomet ri; untuk fase cair dimana (v v 0 )
C A C A0 (1 - X)
Kombinasi ketiga persamaan di atas :
FA0 X v0X
V
kC A0 (1 - X) k(1 - X)
21
Volumetrik flow rate stream A (etilen oksida), sebelum
mixing dengan stream B (Air).
VB0 VA0
22
Untuk RATB yang disusun paralel dimana digunakan reaktor
100 m3. maka akan digunakan 2 buah reaktor. Volume
masing-masing reaktor = 7,67 m3/men. Menghitung ulang
konversi yang dicapai:
k
X
1 k
dimana
V 100 m 3
3
13,04 menit
v 0 /2 7,67 m /menit
Da k 13,04 x 0,311 4,055 ; maka
4,055
X 0,802
1 4,055
23
7,67 m3/men
15,34 m3/men
X = 0,802
7,67 m3/men
X = 0,802
24
Untuk RATB yang disusun seri: konversi yang
dicapai di reaktor pertama:
1k
X1
1 1k
dimana
V 100 m 3
3
6,52 menit
v 01 15,34 m /menit
Da k 6,52 x 0,311 2.027 ; maka
2.027
X 0,67
1 2.027
25
Konversi yang dicapai di reaktor kedua:
1
X 1
(1 k ) n
dimana n 2
1
maka
1
X 1 0,89
(1 2.027) 2
26
v0 = 15,34 m3/men
X1 = 0,67 X2 = 0,89
27