PASAMBAHAN KA MAKAN
(HIDANGAN KATANGAH)
Aneka Pasambahan makan ini merupakan kumpulan
pasambahan makan/hidangan katangah yang di edit dari berbagai
sumber sebagaimana tertera pada setiap bagian/judul tulisan ini.
Seiring dengan ucapan terima kasih kepada semua narasumber,
diharapkan kehadiran kumpulan tulisan ini kiranya bermanfaat
terutama bagi anggota kelompok basurah adat untuk dapat lebih
memudahkan dalam rangka penguasaan/pengkayaan materi
pasambahan makan/hidangan katangah, bagitu juga bagi para
peminat/ relawan pelestari nilai adat Budaya Minangkabau.
Tulisan ini terdiri dari 7 bagian :
Bagian I : Pidato Pasambahan Janang (Alek Jamuan)
Bagian II : PASAMBAHAN MAKAN
Bagian III : PASAMBAHAN MAKAN
Bagian IV : PASAMBAHAN KA MAKAN
Bagian V : Alur Makan minum
Bagian VI : SAMBAH KA MAKAN
Bagian VII : PASAMBAHAN UNTUAK KA MAKAN m
Bagian I
Pidato Pasambahan Janang
Sipangka : Sungguahpun Angku surang nan disabuik namo dipanggiakan gala – rapeklah
ka sagalo sidang mujilih nan ado - nan tahampa di ateh lantai – nan tasungkuik di bawah
atok, nan balirik salingka dindiang, ketek indak ka disabuikkan namo – gadang indak ka
dipanggiakan gala. Namun, tembak nak baalamaik, iyo ka bakek Angkulah Ambo
mamulangkan sambah.
Sipangka : Adopun sambah nan kadipulangkan bakek Angku; alah sabarih jamba nan
tahidang – dari pangka sampai ka ujuang – dari tangah lalu ka tapi – nan manjamba ka ruang
gadang. Manuruik kato si Rajo Janang; ibaraik basukek rasolah panuah – umpamo babilang
rasolah cukuik. Tapi samantangpun baitu, kok ado lirik nan talampau – kok ado kurang nan
ka ditukuak – senteang nan ka dibilai. Layangkanlah dek Angku pandangan ka
nan jauh – tukuikkanlah ka nan ampiang – samintaro Janang lai tagak juo. Bak pituah Angku
juo; tuan Katik mangarang bandua – takarang di banang bulang – sungguahpun cukuik dari
dapua – tibo di ujuang antah kurang. Sakian Angku...
Opsi Lain
Tumpuan Kato (Pihak Tamu/Ujuang)
Tantangan juadah nan ka tangah; indak ado kurang nan makanan tukuak,
sentiang nan makanan bilai.
Tapi, sungguahpun baitu, ibaraik urang manabang kayu, dek Angku nan
dipangka, tabanglah dek Angku dari sinan, nak kami sisiak dari siko.
Opsi Lain
Juru Baso (Sipangka)
Pulau Aia Lubuak Kilangan-
pandan sapanjang muaronyo, ambiak aia basuahlah tangan, rasaki samo-
samo kito tarimo.
Bagian II
PASAMBAHAN MAKAN
Nagari Sitalang 's Blog
Ditulis Oleh : I. St. Sinaro
PANGKA
Ma-nyo St. Maruhun ?….
ALEK
Lai ….
PANGKA
Sambah batibokan pado Sutan.-
ALEK
Manitahlah …..
PANGKA
Iyo kabakeh Sutan sambah sapatah.- Sungguahpun Sutan nan diimbau, dalam saariat jo hakikat, atau
dizahir dengan batin, samo didalam ampun.—– Ampun jo maaf dipabanyak, suko jo rila dipalabiah, dek
kato banyak nan salah, dek rundiang banyak nan sasek, namun kito basipat gawa, Allah nan basipat
kadim, lai jo parundiangan Sutan dijalang.—-
ALEK
Yoooooolah …..
PANGKA
Mangko jo parundingan Sutan dijalang: Pihak dihari sahari nangko, antah hari koh nan baiak, antah
kutiko koh nan elok, sadang wakatu bungo kambang, ajuang balaiya dimusimnyo, sauah tatagak angin
tibo, kok jamulah datang babondong, sipokok mananti basamo janang, kami manatiang sangat suko,
panawa sagalo runggo hati.—-
Tumbuah sarupo iko kini, utang dek kami sipangkalan, iyolah silang nan bapangka, karajo nan bapokok,
minum jo makan basadiokan… Jikok salorong tantang itu, nan bak pituah Sutan juo, adat limbago dalam
alek, mamakai sirajo-janang.- Tasabuik sirajo janang, tau dihereng dengan gendeng, tau dicakah dengan
kaik, mato nyalang talingo nyariang, manjago labiah dengan kurang…. Dek pandai janang manatiang,
nan tau digarak dengan raso, lah tadanga piriang babunyi, iyo didalam padapuran.- Alah dicaliak alah
dipandang, cukuik barisi cawan-pinggan.- Tagak badiri bujang jo janang,- tangan manatiang kuruang
selo, – Takanak kupiah dikapalo, lakek sisampiang tanun Arab, bugih Makassar rang namokan.-
Manatiang nasi dengan gulai, jawek-bajawek cando piriang, lego-balego cawan gulai, nan bak santano
pajar tabantang.- Teko gadang mamacah ruang, cangkia ketek babilang tangan, heranlah mato
mamandangi, umpamo ombak dilautan.—- Pihak kapado susunannyo, ditangah awan bajomba, ditapi
samuik baririang, nago bahoyak kiri-kanan, barisi langkok-kasadonyo.—- Limbak nan dari pado itu:
Aluran nasi nan katangah, jikok diinok dimanuangkan, asa mulo dahulunyo.- Paadi siranak rambun
tulang, tumbuah dilereng kadataran, dijamua dek puti linduang Bulan.- Hari paneh jamua balingkuik, hari
hujan jamua takaka, masiak nan bukan alang-alang, kariang dek singgah paneh patang.—- Lalu
ditumbuak jamua kakincia, etan karanah Bungo Tanjuang, iyo kalurah Sungai Janiah.- Kalau dicaliak
candonyo kincia, aiya gadang banda batumbuak, nan bak umpamo sianak roda, bapaliang tingkah
batingkah, bunyi alu sawik-sawiktan, cando ditingah talempon jawo…. Jamua ditumbuah pantang
basakam, diindang mangko baratah, ditampi mangko badadak, putiah bak putiah bijo limau.—- Takalo
maso dahulunyo, sasuwok bareh dijalang, panuahlah kancah jo kuali.- Nan litak makan dahulu, salo-
manyalo alek datang, namun nasi kausak tido ….
Urang Padang mahanyi banang
Dianyi lalu diparampek
Parampek lalu dipatigo
Kalau dirantang namuah panjang
Bia dikumpa nak-nyo singkek
Singkek sakiro kapaguno…..
Naak ilia ka Batang Hari
Nak mudiak ka Pauah Kamba
Babelok jalan ka Piaman
Minumlah aiya nan taisi
Santok juadah nan katangah
Nak sanang hati sipangkalan
Sakian sambah pado Sutan…
ALEK
Ma-nyo St. Sinaro?…..
PANGKA
Manitahlah ….
ALEK
Sambah taujuak pado Sutan.-
PANGKA
Sampaikanlah.-
ALEK
Sutanlah juo ambo jalang…. Karano Sutan urang nan tinggi tampak jauah, dakok jolong basuo, tampek
ambo manibokan-sambah.—- Apolah sambah nan kaditibokan:
Nan sapanjang rundiangan Sutan tadi, nan talimpah kapado kami, muaronyo kaambo surang: Kalau
ditareh disalisiak, jokok diindang dipaberai; dicaliak kaujuik paham, lah nyato titian budi, tarang dibatin
kaarifan.—- Tapi samantangpun baitu : Ambua-sahambua kato tibo, langkah-salangkah kato sampai,
allahualam pagantuangan.- Basulik bamain budi, nan rusuah kilauh kok tibo, senjang kababaliak ka-nan-
bantuan-Naak jan basuo nan bak kian, elok dituruik barih adat, patuik diganggam kato bana, papatah
Adat nan kawi: “Urang-tuo sabuah hukum, Panghulu saundang-undang, Ulama samo sakitab.- Nak-nyo
satali sajinjiang, nak-nyo saikek sabarumbuang; satimbang laiya jo batin, saukua mangko manjadi, sasuai
mangko takanak… Samantaro kami baiyo, sambah disimpan dalam barih, diwalakkan kato samantaro,
mananti Sutan Sakutiko ….
PANGKA
Ambo nanti jo suko hati, Satan, asa kan usah lamo bana.-
ALEK
St. Sinaro ?….
PANGKA
Sampaikan Sutan….
ALEK
Sambah ambo ka Niniak Mamaak, nan pai tampek batanyo, pulang kabakeh babarito, langkok jo Alim jo
Ulama, sarato urang cadiak-pandai, ujuang parsambahan ka St. Sinaro juo.
PANGKA
Maniathlah St. Maruhun….
ALEK
Salorong jamba nan lah katangah; elok susunnyo nan bak siriah, elok atoknyo nan bak gambia, gamak
sadang kacak tabao, tampan ado lelo tapakai, indak bacacek jo bacata, alah lah cukuik samparono….
Taniak hati nak mamuji, taragak nak manyanjuangnyo; tapi taraso-kalu lidah manyabuik, pacah makripaik
dek tuahnyo, jo batin sajo disukuri.—- Adopun kamudian dari pada itu, apolah nan manjadi pintak jo pinto
Sutan tadi, yaitu: Aiya taisi mintak diminum, nasi tahedang mintak dimakan, supayo diparenai dek kami
sugalo alek, nan duduak saedaran tagak sapamatang… kan iyo baitu bunyi panitahan, Sutan ?.—-
PANGKA
Yooolah….
ALEK
Ndak doh laai, ba-a dek kami pihak sialek-jamu kiniko:
Pandai Sikek jo sungai buluah
Salirik jalan nak ka Padang
Sadang babuek kami lai namuah
Kok kunun mamakan nan tahedang
Tapi samaantangpun baitu Stan: Ulah dek duduak bapamenan, ulah dek tagak baparintang, rintang jo
baso sipangkalan; mako lah sajuak kami tak rago minum, lah kanyang tak rago makan…. Pulang
partimbangan kapado Sutan?….
PANGKA
Lah sampai dek St. Maruhun?.-
ALEK
Dibilang alah ….
PANGKA
Sapanjang panitahan Sutan nan tarapak tadi, indak kadikilin ditikam jajak, ujuangnyo sajo ambo japuik:
“Ulah dek duduak bapamenan, ulah dek tagak baparintang, rintang dek baso sipangkalan, mako lah
sajuak kami tak rago minum, lah kanyang tak tago maakan”…. Kan iyo baitu tadi Sutan ?.-
ALEK
Sabananyo….
PANGKA
Apolah nan kamanjadi sawik-saponyo dek ambo kini :
Huujanlah hari parak siang
Talambek ayam bakukuak
Murai bakicau manjagokan
Marentak padi rangkiang
Bacakak sanduak jo pariuak
Mandanga baso bapanjangkan
Batenggang Sutan tantang itu, sakian sajo sambah ambo.-
ALEK
Lah sampai St. Sinaro?.-
PANGKA
Lah sampai ….
ALEK
Ambo ulang kato sapatah, diambiak isi-tarehnyo: “Marentak padi dirangkiang, bacakak sanduak jo
pariuak, mandanga baso bapanjangan”…. Iyo baitu tadi Sutan???.-
PANGKA
Yo bana …..
ALEK
Sutan tagamang kami tacameh, ba-itu tando rang sahati, alamaik tando badunsanak….Mako kiniko: Kok
kilek kan iyo lah barapi-api, patuih lah badantam-dantam, gabak diulu lah manapi, kahujan juo moh-
kironyo…. Ndak do-lai sutan : Kok iyo lai kahujan, nak diraoknyo kito sabalik, saralun riak jo galombang,
samo makan alek jo pangka, alaah kasanang hati sutan.
PANGKA
St. Maruhun?….
ALEK
Ambo St. Sinaro….
PANGKA
Sapanjang rundiang Sutan tadi : “Kok iyo lai kahujan, nak diraoknyo kito sabalik, saralun riak jo
galombang, samo makan alek jo pangka”…. Ka baitu bana kajalehnyo Stan?
ALEK
Bana …..
PANGKA
Kok itu malah pintak Sutan, sapatah pulo kajaweknyo :
Ditabang batang kayu kalek
Jatuah batimpo katapian
Maarok kadalam danau
Jamba ditatiang untuak alek
Pangka biaso takudian
Patambuahan kakami silau, Sutan???….
ALEK
Lah sampai dek St. Sinaro
PANGKA
Sakiro alah ….
ALEK
Ambo piliah rundiangan Sutan, ambo ganggam ma-ana kato:
“Jamba ditatiang untuak alek, pangka biaso takudian, patambuahan kakami silau”… Iyo baitu kasaiahnyo
Sutan ?.-
PANGKA
Iyo baitu bana ….
ALEK
Rang Guguak pai kapakan
Mailia manajun labuah
Bakain basaruang batiak
Alek makan pangka kaduduak
Bapikia kami kabatambuah
Kok baetongkan suwok turun-naiak, Stan ?.-
PANGKA
Yo maa-iyo St. Maruhun.-
ALEK
Sampaikan St. Sinaro
PANGKA
Salorong bunyi kato Sutan, ba-a lah bunyi nan tadanga :
“Alek makan pangka kaduduak, bapikia kami kabatambuah, kok baetongkan suwok turun-naiak”…. Kan
baitu tadi ?.-
ALEK
Iyo itu bana….
PANGKA
Kok baitu malah di Sutan, iyo pulo tu-mah kironyo…
Kabajolak-bajolai bana antaro ambo jo Sutan, kasinan juo katibonyo… Baa nan kini :
Dibaruah aiya katiagan
Pimpiang sarumpun disubarang
Basuah tangan isilah pinggan
Kami mairiang dibulakang…..
ALEK
A-nyo maa nyo St. Sinaro ?.-
PANGKA
Lai….
ALEK
Kok kaambo ulang pulo agak sapatah: “Basuah tangan isilah pinggan, kami mairiang dibulakang”…. Iyo
baitu taditu ?
PANGKA
Yooooo……
ALEK
Biya dimuko-dibulakang, asahkan jalan sairiang, tujuan samo disampaikan.—- Limbak nan dari pado itu :
Taba bagabun cando asok
Uurang mamarun rantiang palo
Kok iyo nan harun kakami singkok
Tunjuakkan ikua-kapalonyo, Stan…..
PANGKA
Ma-nyo St. Maruhun?-
ALEK
Sampaikan !.-
PANGKA
Angku kapalo Mandiangin
Basisik karih sabilah
Kapalonyo bismillahirahmanirahim
Ikuanyo Alhamdulillah…..
( samo-samo mambaco bismillah )
Bagian III
PASAMBAHAN MAKAN
Apolah kalaluannyo
Lah hasia janang manatiang
Nasi talatak mintak dimakan
Aia talatak mintak diminum
Nak mintak di parenai
Sagalo baliau nan hadir
Kok kandak mintak balaku
Pintak mintak babari
Sakian pasambahan bakeh angku st....
Jawab
Sambah manyambah angku juolah
Nan di anjuang tinggi
Diambak naknyo gadang
Diateh angin nan basa
dibawah hujan nan pahun
kato nan bapangka
apo pulolah nan manjadi
pangka kato diangku tadi
Apolah kalaluannyo
Lah hasia janang manatiang
Nasi talatak mintak dimakan
Aia talatak mintak diminum
Nak mintak di parenai
Sagalo baliau nan hadir
Kok kandak mintak balaku
Pintak mintak babari
Jawab
Jawab
Mintak rela jo maaf parantian
Pasambahan
(mambaliakkan pasambahan)
Angku St.............
Talambek angku mananti
Talalai ambo mambari
Sarago ambo maiyo manpatidokan
Antaro jo baliau nan basamo
Jawab
Dek janjang lah ditingkek
Dek bandua lah ditapiak
Hamparan alah bakaduduaki
Kan itu nan manjadi bana di
Angku cako?
Jawab
Sabananyo ngku
Jawab
Sapanjang bana nan katangah diangku cako
Didanga lah baik bunyi
Dipandang lai rancak rupo
Baa tunyolai kini
Jawab
Asalai kandak kabalaku
Asalai pintak kababari
Samo bamulai sajo wang ngku
Parantian pasambahan
Bagian IV
PASAMBAHAN KA MAKAN
Naro !
Ambo Tuan Malin
Barundiiang sapatah Naro
Rancak Tuan
Sungguahpun ka Naro tibonyo nak sarapeknyolah Rang Gaek salingka duduak sarato Dunsanak
bakarapatan,
Sambah manyambah kito pulangkan kapado Allah, salawat kapado Nabi lai nan kato sajo kito pakatokan.
Apo nan kamanjadi buah kato kinitu, maagak dihari nan kapatang tibonyo di Silang Nan Bapangka Karajo
nan Bapokok Manaruah niek jo nasa, apolah nan kamanjadi niek jonasa tantu kok siriahnyo bacabiak
pinangnyo bagatok, kulansiang lapeh padah talayang kabakeh Urang Gaek sarato dunsanak, baa dek
Rang Gaek jo Dunsanak dihari nan sahari nagko kok janji batapati kara bamuliakan, tumah labuah nan
panjang lah baturuik, halaman nan laweh lah bapijak, janjang takanak lah batingkek, bandua tarantang
lah batapiak, kini lah hadir tangah rumah. Kok duduak lah saangek lapiak, maisok lah sapadam baro,
mangunyah lah sakariang sapah. Pun baanyo kinilai, lai dijoaro sipangka nan lah bacapek kaki baringan
tangan nan pandai maatak maatunkan maagak maagiahkan kok bilangannyo cukuik susunan sampai,
juadah nan diatap di kumbuak nan tabatua kok ai taganang nak bailiakan kapa tatumbuak bakelokkan
karano rumah baujuang bapangka duduak nak baiyo tagak nak baramuah jo Naro
Sampai Tuan
Sampai
Maanyo Tuan
Ambo Naro
Sabalun kato bajawab gayuang basambuik baiyo sapatah dulu Tuan.
Rancak Naro
Tuan Malin !
Ambo Naro
Dikumbalikan Pasambahan Kabakeh Tuan Malin
Kumbalikanlah Naro
Sungguahpun ka Tuan kumbalinyo Nak sarapeknyolah Rang Gaek salingka duduak sarato dunsanak
bakarapatan, dibaliak-baliak bak mamanggang di ulang-ulang bak manyapuah lai nan kato Tuan Juo nan
kadiamba Gadang dianjuang tinggi apo nan kato Tuan cako tantu Sambah manyambah kito pulangkan
kapado Allah, salawat kapado Nabi lai nan kato sajo kito pakatokan.
Apo nan kamanjadi buah kato kinitu, maagak dihari nan kapatang tibonyo di Silang Nan Bapangka Karajo
nan Bapokok Manaruah niek jo nasa, apolah nan kamanjadi niek jonasa tantu kok siriahnyo bacabiak
pinangnyo bagatok, kulansiang lapeh padah talayang kabakeh Urang Gaek sarato dunsanak, baa dek
Rang Gaek jo Dunsanak dihari nan sahari nagko kok janji batapati kara bamuliakan, tumah labuah nan
panjang lah baturuik, halaman nan laweh lah bapijak, janjang takanak lah batingkek, banduatarantang lah
batapiak, kini lah hadir tangah rumah. Kok duduak lah saangek lapiak, maisok lah dsapadam baro,
mangunyah lah sakariang sapah. Pun baanyo kinilai lai lai dijoaro sipangka nan lah bacapek kaki
baringan tangan nan pandai maatak maatunkan maagak maagiahkan kok bilangannyo cukuik susunan
sampai, juadah nan diatap di kumbuak nan tabatua kok ai taganang nak bailiakan kapa tatumbuak
bakelokkan karano rumah baujuang bapangka duduak nak baiyo tagak nak baramuah jo Naro kan baitu
banatu Tuan
Io sabana baitu Naro
Tuan Malin
Ambo Naro
Dek kito nan baadok batunggalan bana sasuai paham saukua tapi samantangpun baitu lamak siriah lego
carano lamak kato balega bunyi nan bana kato baiyo nan rajo kato mupakat, dek karano rang gaek lai
samo diadok ambo bao kato Tuan tu jo mupakat Tuan mananti baanyo kolah.
Sampai Naro
Sampai Tuan
Samulo Kato kadianta kabakeh Naro io bana, kailia nak sarangkuah dayuang ka mudiak nak satumpu
galah kato io nak tabao jo mupakat bana tu Naro.
Ambo kamambao kato jo Mupakat Tuan mananti lai kasaba ?
Sakiro kiro Naro
Nan kito baa Tuan
Baranti Naro
MAMBAO BAIYO
Lenggang !
Ambo Tuan Naro
Barudiang jo Lenggang sapatah
Rancak Tuan Naro
Sungguahpun ka Lenggang tibonyo nak sarapeknyolah Rang Gaek salingka duduak sarato Dunsanak
bakarapatan,
Sambah manyambah kito pulangkan kapado Allah, salawat kapado Nabi lai nan kato sajo kito pakatokan.
Apo an kamanjadi buah kato ka Lenggang kinitu satantangan di bisiak nan kadangaran imbau nan
kalampauan maagak nan ka buah barino iko nan kadijapuikkan ka Lenggang kiniko.
Sampai Naro
Sampai Lenggang
Sabalun kato ba jawab gayuang batangkih baiyo sapatah Naro
Rancak
Tuan Naro
Ambo Lenggang
Dikumbalikan Parundiangan ka Tuan Lenggang
Rancak
Sungguapun Katuan Lenggang tibono nak arapeknyolah Rang Gaek salingka Duduak sarato Dunsanak
karapatan, dibaliak-baliak bak mamanggang diulang ulang bak manyapuah nan diTuan juo nan ka
diamba gadang danjuang tinggi, apo nan kato Tuan cako tantu sambah manyabah dipulangkan kapado
Allah , salawat kapado Nabi lai nan kato sajo kito pakatokan, apolah nan kamanjadi buah kato di Naro tu
kini satantangan di Imbau nan kalampaan bisiak nan kadangaran maagak nan ka buah barinyo
bajapuikkan ka Lenggang kan baitu bana Naro
Io sabana baitu Lenggang
Naro
Ambo Lenggang
Dek kito nan baadok batunggalan bana sasuai paham saukua tapi samantangpun baitu lamak siriah lego
carano lamak kato balega bunyi nan bana kato baiyo nan rajo kato mupakat, dek karano rang gaek lai
samo diadok ambo bao kato Tuan tu jo mupakat Tuan mananti baanyo kolah.
Samulo Kato kadianta kabakeh Lenggang io bana kailia nak sarangkuah dayuan kamudiak nak satumpu
galah, kato io nak tabao jo mupakat bana tu Lenggang.
Ambo mambao kato jo mupakat Naro mananti lai kasaba
Sakiro-kiro lenggang
Nan kito Naro
Baranti
Naro
Ambo Lenggang
Dihari nan cako Naro ambo sabakan manuruik Adat manauang manuruik Undang samantaro ambo
manjapuikkan nan ka bua barinyo ka Urang Gaek salingka Duduak sarato Dunsanak, baa dek Urang
Gaek sarato dunsanak karapatan ndak sasak bintang di langik ndak gambuang lukah di aia tumah tiok
kandak tiok buliah tiok pintak tiok balaku, lah ado nan kabuah barinyo dek baliau, dek baliau baanta ka
Ambo dek Ambo kabaanta ka bakeh Naro Alah koh rancak dianta Naro ?
Nan dijapuik Lenggang
Apolah nan kaantanyo kinitu satantangan di Aia taganang nak bailiakan biduak tatumbuak nak
bakelokkan, bapambarianlah Naro disinan nan kami disiko tinggi maanjuang gadang maamba, itulah nan
kabuah barinotu Naro
Sampai lenggang
Sampai Naro
Dihari nan Cako ambo Lenggang sabakan manuruik adat manaung manuruik Undang samantaro
Lenggang manjapuikkan aia nan janiah sayak nan landai kaakeh Rang Gaek salingka duduak sarato
Dunsanak , tumah lah dapek nan kabuah barinyo dek baliau, dek baliau baana ka Lenggang, dek
Lenggang baanta kabekeh ambo, alah nan kaantanyo kinitu satantangan, aia taganang nak bailiakan,
biduak tatumbuak nak bakelokkan, bapambarianlah Naro disinan nan kami disiko tinggi maanjuang
gadang maamba , kan baitu banatu Le3nggang ?
Io sabana baitu Naro
Lenggang ?
Ambo Naro
Dek karono panehko bapuhun ujanko barasa disagoan roan ka ureknyo kato ke nan tabik baako baitu
Lenggang ?
Nak tampak pasa bakeh bamalam, bateh tampek baranti, rantiang tampek enggok, pulau tampek
banang, iolah rancak rotan disagokan kaureknyo kato ke nan tabik Naro
Nan kito Lenggang
Baranti Naro
Tuan Malin
Ambo Naro
Dikumbalikan Pasambahan kabakeh Tuan Malin
Rancak Naro
Dihari nan cako Tuan Ambo sabakan manuruik adat manaung manuruik undang samantaro ambu
mancarikan aia nan janiah sayak nan landai kabakeh rang gaek sarato dunsanak , ruponyo dak
gambuang lukah diaia ndak sasak bintang di langik tiok kandak tiok bulaku tiok pintak tiok buliah pucuak
dicinto ulam tibo sumua dikali aia tabik tumah lah ado nan kabuah barinyo di balau, di baliau baanta
kaambo di ambo kabaanta ka Tuan, alahko rancak diaata Tuan ?
Rancak Naro
Apolah nan kaantanyo kinitu tantangan aia taganang nak bailiakan biduak tatumbuak nak bakelokkan ,
rasonyo kandak lai kabuliah pintak lai kabalaku , lah taracak dikudo lah tatampuah di jalan , titiak ujan di
langik bumi lah suko manarimo , ikolah nan kaantanyo Tuan ?
Sampai Naro
Sampai Tuan
Dek karano pintak lah buliah kandak labalaku alah sanang rasonyo ati Naro
Jo Bismillah sajo kito muloi Tuan
Nan kito baa Naro
Baranti Tuan
Bagian V
Alur Makan minum
Bagian VI
SAMBAH KA MAKAN
Pembukaan :
Sipangka
St.Maruhun : Baliau Angku Dt.Kayo Sambah sarato Titah di puhunkan ka angku( Manitahlah ),
Angku H.Umar salam di puhunkan kapado Angku ( Manitahlah ),
mamak st.panghulu sambah dipuhunkan kamamak ( Manitahlah )
mamak st.mucak sambah dipuhunkan mamak ( manitahlah ),
Manyambahkan sambah malah ambo kahadapan panghulu nan gadang basa batuah tampek ambo
manyambahkan sambah.
Mamuhunkan salam malah ambo kahadapan tuanku nan duo tigo parsilaan tampek ambo
mamuhunkan salam.
Indak taatok tabilang gala akan paatok jo pambilang nak sambahlah dimuliakan dengan sambah.
Bukannyo ambo maraso malampaui jo malinteh dihadapan niniak mamak disilang nan bapangka
karajo nan bapokok, sapanjang warih nan bajawek pusako nan batarimo, kok pai ambo lai jo
mupakaik tingga lai jo parundiangan, lai dari ambo tabik nyo buah pasambahan ka bakeh tuan
St.Sati, ma nyo tuan....
St.Maruhun
Adopun buah pasambahan nan kaditibokan ka bakeh St.Sati :
Diateh hari nan sahari nangko, hari elok kutiko baiak, di ateh janji nan batapati ikara ba
muliakan, alek disaru nan lah datang nan dicintopun alah tibo, janjang tatagak alah batingkek
bandua tatagun alah batapiak, alah lalu karuang tangah bajawek salam jo nan pangka tando
alamaik putiah hati, salamaik rahim salamonyo, lapiak takambang ba kaduduak i.
Kok duduak alah balapeh panek, tagak alah balapeh arak, dihetong sakiro adaik siriah sakapua
alah bakunyah, rokok baguluang alah baisok, atonyo lai an takana dihati takilang di mato dininik
dengan mamak ateh namo silang nan bapangka karajo nan bapokok aratinyo bana niniak mamak
pangatuo simabua sarato nan punyo rumah sado nan mananai iko pekerjaan, karano lah bacapek
kaki ringan tangan malin pantan manatiang juadah nan ka tangah, kok buliah bali jo pinto
kahadapan niniak mamak sialek nan pai satampuah lalu pulang sabondong suruik jawek lah aia
basuahlah tangan jamba jo juadah lah suko nak di santap, nan artinyo bana mintak diparenai
dininiak mamak kami si alek nan pai satampuah lalu pulang sabondong suruik jo hati nan amaik
suci muko nan amaik janiah sabaitulah sambah ditibokan kahadapan tuan St.Sati.
St.Sati
Baliau Angku Dt.Batuah Sambah sarato titah dipuhunkan kepada angku ( manitahlah ), angku
H.Amir salam dipuhunkan kepada angku ( manitahlah ), mamak St.marajo sambah dipuhunkan
kapado mamak ( manitahlah ), mamak St. Palindih sambah dipuhunkan kapado mamak
( manitahlah ), mamak St.Palimo sambah dipuhunkan kapado mamak (manitahlah), mamak
St.Panduko sambah dipuhunnkan kapado mamak.
St Sati
Manyambahkan sambah malah ambo kahadapan pangulu nan gadang basa batuah tampek ambo
manyambahkan sambah.
Mamuhunkan salam malah ambo kahadapan tuanku nan duo tigo parsilaan tampek ambo
mamuhunkan salam.
indak taatok tabilang gala akan paatok jo pambilang nak sambahlah dimuliakan dengan sambah.
Bukannyo ambo maraso malampaui jo malinteh dihadapan niniak mamak silang nan bapangka
karajo nan bapokok, sapanjang warih nan bajawek pusako nan batarimo, kok pai ambo lai jo
mupakaik tingga lai jo parundiangan, lai dari ambo tabik nyo buah pasambahan ka bakeh tuan
St.Maruhun , ma nyo St.Maruhun...
St.Maruhun : Manitahlah
Diateh hari nan cako apolah nan manjadi buah panitahan nan katangah di St.Maruhun, antah
dihari ko nan elok antah kutiko ko baiak, diateh janji nan batapati ikara nan bamuliakan, alek di
saru nan lah datang nan dicintopun alah tibo, janjang tatagak alah batingkek, bandua tarantang
alah batapiak, alah lalu ka urang tangah, bajawek salam jo sipangka, tando alamaik putiah hati
salamaik rahim salamonyo, lapiak takambang alah bakaduduak i,
kok dietong sakiro adaik siriah sakapua alah bakunyah rokok baguluang alah diisok, kok duduak
alah balapeh panek, tagak alah balapeh arak, atonyo lai nan takana di hati takilan di mato...
Bagian VII
PASAMBAHAN UNTUAK KA MAKAN
Hanyo harapan dari ambo, kapado dunsanak bakuliliang, kok basuo kalimaik nan ndak
jaleh, titiak jo koma nan salah latak, bahaso Minangnyo basalemak, tapakai
bahaso Indonesia,anggaplah bahaso maso kini, usah dicacek langkah sumbang, sabab
kan ba’a dek baitu, dalam diri ambo lah yakin, sadonyo dunsanak nan datang ko, tantu
bakandak tabu nan manih, kok tabu tibarau tasuo, itu nan ado di ambo, pado manjadi
upek puji, nan bedo jatuah dihimpok janjang, pado mambarek ka akiraik, ambo nan
mintak dimaafkan.
Barieh balabeh Minangkabau, sanitiak tiado hilang, sabarih bapantang lipua, nan salilik
gunung Marapi, saedaran Sago jo Singgalang, salingka Talang jo Kurinci, sampai ka
lauik nan sabideh, warih nan samo kito jawek, kato pusako nan diganggam, ka ateh ta
ambun jantan, ka bawah takasik bulan, niniak moyang punyo hulayaik, hak nyato
bapunyo, ganggam nyato ba untuak.
Salaruik salamo nanko, namonyo kito urang Minang, dek ketek kurang pangana, lah
gadang aka pailang, jalan lah dialiah urang lalu, cupak dipapek rang panggaleh, dek elok
kilek loyang datang, intan tasangko kilek kaco, disangko bulek daun nipah, kironyo
picak bapasagi, diliek lipek ndak barubah, dikambang tabuak tiok ragi, pado wakatu iko
kini, lalok sakalok barasian, pikia nan palito hati, nanang nan baribu aka, dalam tanang
bana mandating, paham tibo aka baranti, bana lah timbua sandirinyo, asah kamudi
disamoan, jikok padoman dibatua an, samo mancinto ka nan baiak, nak mambangkik
batang tarandam, iyolah adaik Minangkabau, tibolah tembak di alamaik, sampailah
pandang ka tujuan, kok indak tajajak tanah tapi, indak kudaraik dari kito, hanyo kuaso
dari Tuhan, sasek suruik talangkah kumbali, pulangnyo ka balabeh juo, baitu adaik nan
bapakai, kok sasek di ujuang jalan, babaliak ka pangka jalan, kito pilin aka nan tigo,
suatu nan jahia janyo aka, kaduo mustahia janyo aka, katigo nan wajib janyo aka, sa
ukua kito nan basamo, sapakaik niniak jo mamak, sarato imam jo tuangku, baiyo sagalo
cadiak pandai, bundo kanduang samo di dalam, kito babaliak banagari.
Tapeknyo tanggal salapan, di bulan November, di maso tahun iko juo, alah datang surek
sapucuak, babungkuih jo karateh putiah, dari UPTD Museum Nagari, di jalan
Diponegoro, nan talatak di Kota Padang, daulunyo Taman Melati. Sasudah surek ambo
baco, dalam dibaco dipahami, ruponyo dek kapalo Museum, lah timbua pangana elok,
lah tabik pikiran baiak, cinto baiyo jo batido, jo dunsanak nan ado kini, sagalo urang
nan patuik-patuik, mambincang nilai-nilai adaik, nan takanduang dalam budaya, lai
koh tapakai sampai kini, kok lai ba’a lai nyo, kok indak ba’a indaknyo. Dek lah jaleh
mungkasuik isi surek, aluran di badan diri ambo, kok baban nan ka bapikua, karajo nan
ka dikakok, sakiro untuak ambo tariak, nan baban ka ambo pikua, diagiah ganggam
bapadok, tantangan sambah-manyambah, nan tapakai di dalam adaik. Jikok di ambo
lah tu kini, dek elok isinyo surek datang, suci niaiknyo rang bakandak, kok kurang laweh
tapak tangan, jo niru ambo tampuangan, lah datang pikiran baiak, alah timbua pangana
kokoh, mako mbo ansua lah manulih, sakiro nan takana ka ditulih, nan tasirek jo nan
tasuruak, ka kito tarangan bagulambek.
Nan ka disuruah:
Manuruik adaik nan bapakai, adaik lamo pusako usang, di dalam alam Minangkabau,
tutua rang tuo nan didanga, indak basasi ba bainah, sakiro dicaliak mato sajo, indak
basuluah batang pisang, mambali kabau batuntun, jikok nyo tutua nan didapek, lai
basuluah matohari, bagalanggang mato rang banyak, nan nampak tapakai tiok hari,
sarato dangan jo talingo, baik batanyo ka nan tau, walau baraja ka nan pandai, miki
barundiang dalam lapau, bogo batanyo di palanta, tantangan sambah-manyambah, nan
tapakai dalam adaik, sajak mulo maso sa isuak, sampai kapado maso kini, tantang itu ka
kito surah.
Tantangan sambah jo manyambah, nan tapakai dalam adaik, dalam adaik sabatang
panjang, siapo urangnyo nan disambah, siapo pulo nan manyambah, limbak sabaliak
dari itu, tantangan diri bundo kanduang, lai koh buliah nyo manyambah, walau sasamo
bundo kanduang, baiak di hadapan niniak jo mamak, ado koh sambah bundo kanduang,
nan jaleh balundang bak durian, nan bak urang di tangah pasa, nak jaleh onggoknyo
ciek-ciek, nan mano nan onggok lado, nan ma pulo nan onggok bawang, karano hak
jaleh bapunyo, nan ganggam nyato ba untuak, sabuah lai nan takana, kok hanyo
sambah-manyambah, di ma sajo nan buliah dipakai, siapo sajo nan mamakai, nan mano
sambahnyo niniak mamak, nan ma pulo sambah nyo bundo kanduang, dalam papatah
kan basuo, rajo datang rajo mananti, puti datang puti mananti, jikok tibonyo tampak
muko, jikok pai nyo tampak pungguang. Minggu Muko
Nan banyak basuo kini:
Kalau dicaliak maso kini, di zaman canggih kini ko, kok adaik nan urang pakai, pusako
nan nyo tarimo, iyo bana bak kato urang, nan bak mamangan urang tuo, bulek ruponyo
daun nipah, bulek lah nyato bapasagi, dicaliak lipek ndak barubah, dikambang tabuak
tiok ragi, tantangan adaik ma aduik, lah bak sarupo suto kusuik, dirantang indak
salasai, dicukia ndak namua tangga, makin diasah makin maja, makin dicalak makin
kabua, lah sarupo jo ikua tikuih, apo lai sambah-manyambah, tarutamo di kota-kota,
lah banyak bana kalirunyo, nan indak untuak lah urang tariak, nan indak baban lah inyo
pikua, ndak patuik manyambah lah manyambah, di hadapan niniak jo mamak, urang
padusi lah manyambah, kok kaba nan kito danga, barito dibaok angin, tapi kok saiah
baritonyo, dari payuang panji adaik, iyo lah LKAAM di Sumbar ko, baliau mambuek
rapek gadang, nan mamiliah tungganai baru, kongres namonyo caro kini, di maso
kutiko itu, urang padusi nan manyambah, manyambah siriah pinang, kok didanga
urang nan datang, datang dari luak nan tigo, nan dari rantau tigo sagi, iyolah datuak jo
pangulu, sarato urang cadiak pandai, baiakpun urang patuik-patuik, manuruik
pancaliak an panitia, kok didanga kakok karajonyo, bantuak ndak tau nyo adaik, asah
karajo ka salasai, indak bapikia mularaikinyo, di baliak itu manpa’aiknyo. Sabuah lai
nan takana, dari banyak sanggar nan ado, nyo buek tari pasambahan, kutiko inyo
kabarundiang, manyambahan siriah di carano, lah padusi pulo nan manyambah, alah
banyak sumbak jo salah, asah utang ka lapeh sajo, indak tapikia salah bana. Kalau
diinok dimanuangan, jikok dipikia aluih-aluih, buruak bunyi salah barito, malu kito dek
urang lain, pado marusak rang nagari, jan cacek adaik Minangkabau, lah patuik LKAAM
ko dibubarkan.
Surahan:
Tahantak puntiang ka hulu, di bawah kiliran taji, asa mulo kato daulu, tigo limbago nan
tajali, partamo sambah-manyambah, kaduo baso jo basi, sambah-manyambah dalam
adaik, tali batali dalam undang, tasabuik dimuluik manih, tapakai an baso nan baiak, di
dalam bungka nan piawai, di taraju nan ndak bapaliang, baso-basi ikara muluik, muluik
manih tali pikatan, pa hubuang silaturahmi, banamo adaik sopan santun.
Sabalun disingkok nan talamun, nan tacicia ka kito piliahi, nan taserak kito
kampuangan, nan tingga ka kito japuik, nan tagadai ka kito tabuh, nan rumpanag ka
kito sisik, nan kurang ka kito tukuak, nan balabiah kito kurangi, nan singkek ka kito
uleh, nan panjang ka kito karek, nan senteang ka kito bilai, nan lakuang ka kito timbun,
nan teleang kito padata, nan sipi di katangahan, nan ilang ka kito cari. Nan partamo ka
kito sigi, tampek duduaknyo niniak mamak, jo tampek duduak bundo kanduang, baik di
ateh balai adaik, walau di ateh rumah gadang. Kalau dalam mambincang adaik, bundo
kanduang di ateh balai, duduaknyo agak kabalakang, indak samo jo niniak mamak, kok
ado rundiang ka nyo sabuik, agak sapatah duo patah, hanyo pakaro bantuak alek,
macam samba nan kadibuek, sarato paminum kawa, atau juadah dalam alek, kok itu ka
nyo sampaian, indak buliah nyo lansuang sajo, mintak rila inyo daulu, ka salah surang
niniak mamak. Malah nan acok bana basuo, kato putuih nan nyo tarimo, dari
rundiangan niniak mamak, kok lah sasuai jo niniak mamak, baru nyo buliah bacarito.
Panyambahan dek niniak mamak, sambahnyo sambah guntiang ampek, indak patuik
marantang panjang, dek baliau siku nan paralu, karano tasuo di pitua, kato pangulu
manyalasai, di ateh duduak nan saamparan, di tagak nan sapamatang, jo niniak mamak
nan banyak, kok tasuo kato baiyo, barundiang jo singkek sajo, ado bana liau baiyo, atau
basuo gantiang ka putuih, isinyo biang katabuak, di dalam sambah-manyambah, baliau
indak ka baiyo, jo diri mati jo pandito, nyampang tasuo nan baitu, liau barundiang jo
singantua, batanyo ka lutuik caro kini, nan buliah baliau baiyo, manuruik adaik nan
bapakai, jo niniak mamak nan lain, baiak jo dunsanak nan sababan, mako sangaik
paralu bana, di urang manyambah nan partamo, atau nan mamulai manyambah, ndak
buliah lansuang ka pangulu, di caliak urang nan duduak, ka nan di bawah pangulu
sambah di tibo an, mako katiko kito ka duduak, kalau di dalam alek jamu, dicaliak suok
jo kida, si sampiang kito ka duduak. (minggu muko)
Panyambahan dek manti jo pandito, atau kamanakan nan mudo matah, nan ado di
bawah pangulu, caro adiak sabatang panjang, salingka luak nan tigo, sampai ka rantau
ka tigonyo, di dalam sambah-manyambah, liau buliah marantang panjang, mambilang
dahan jo rantiang, mambaco bungo jo putiak, hanyo sabuah nan paralu, usah kalua dari
alua, ijan sambah malompek-lompek, sarupo nan banyak kito danga, juo acok dicaliak
mato, dalam daerahluak Agam, nagarinyo indak kito sabuik, pidatonyo malompek-
lompek, panyambahan untuak ka makan, nyo baco niniak nan batigo, sajak di aras
kurisi, nyo bincang tambo sapanjangnyo, kutiko didanga bunyi, indak tasangkuik setek
juo, pidato untuak kamakan, kito cubo bana mambandiang, sampai disudi disiasek,
jaweknyo singkek sajo, adaik kan salingka nagari, pusako salingka kaum, baitu adaik
kami di siko, kutiko ditanyo falsafahnyo, sabuah tanyo ndak bajawek, hanyo kito nan
marusuah, nan mangganggam di dalam hati, lah samo darajaik pidatonyo, antaro ka
makan jo ka minum, jo panyambahan batagak gadang, atau malewakan gala pangulu.
Panyambahan dek bundo kanduang, atau sambahyo rang padusi, nan banyak panulih
caliak, baiak batanyo ka nan tau, walau baguru ka nan pandai, di dalam luak nan tigo,
lapeh ka rantau tigo sagi, sajak iduang ditampuah angok, alun ado lai Nampak, baiak di
danga jo talingo, kalau ado niniak jo mamak, atau banyak rang jantan duduak, indak
ado sakali juo, urang padusi nan manyambah, kok padusi tagak manyambah, indak
sasuai jo pitua, rajo datang rajo mananti, puti datang puti mananti, sabuah lai pitua nyo,
ijankan mancaliak muko, mancaliak batih ndak dapek, dek sabab karano itu, pakaian
adaik rang padusi, sajak mulo maso saisuak, lakek kainnyo ka balakang. Aluran diri
bundo kanduang, kok lai bana nyo manyambah, tagak nyo di kapalo janjang, antuak
manyerak bareh kuniang, itupun tabagi duo, nan partamo untuak anak daro, nan kaduo
untuak marapulai, kalau nan untuak anak daro, buliah dijawek dek nan datang, dari
rombongan anak daro, sabab kan ba’a dek baitu, rombongan dek anak daro, nan turuik
sato maanta, sadonyo rang padusi. Kalau nan untuak marapulai, hanyo pidato surang
sajo, indak buliah bagai dijawek, sabab kan ba’a dek baitu, kalau lah ado nan manjawek,
lah bak balam katitiran, hanyo angguak nan lai samo, tibo di gayo lah balain, jikok tasio
nan baitu, nan bak mamangan urang tuo, jadi pameo sampai kini, di lantiak ayam
batino, jadi pantangan sampai kini.
Kok dicaliak kato pusako, nan basuo dalam papatah, tantangan diri bundo kanduang,
baiak sadonyo rang padusi, dalam pitua kan basuo, baiak andai urang di lapau, nan
padusi pusako tanah minang, diamnyo di ateh anjuang, nan tasimpan di kashah rumin,
umpamo padi ranik jintan, nan tumbuah di lereang bukik, sacotok usah dek ayam,
satangkai usah dek pipik, bak buah bida nyo niniak mamak, nan kito baco di ateh tadi,
ijan kan mancaliak muko, mancaliak batih indak dapek, kalau baitu pitua nyo, tantu
sajo indak buliah, bundo kanduang tagak manyambah, di hadapan niniak jo mamak,
bapacandai itu namonyo, niniak mamak nan sadang duduak. Sabuah lain nan takana,
aluran diri bundo kanduang, kok lai bana nyo manyambah, kutiko inyo samo inyo,
sambahnyo indak panjang-panjang, hanyo nan singkek-singkek sajo, sabab kan ba’a dek
baitu, aluran diri bundo kanduang, pangulunyo dek rang padusi, baitu adaik
lumbagonyo.
Jalan kaluanyo:
1. Sado nyo guru BAM dari SD, SMP, SMA, SMK, lapeh ka perguruan tinggi, kutiko guru
jo dosen ma aja harus pakai bahaso minang, kalau ado siswa jo mahasiswa nan batanyo
jo bahaso Indonesia kutiko baraja BAM suruah ulang dek nyo baliak jo bahaso minang.
Walau pun jo bahaso daerah di ma kito ma aja.
2. Mandeh jo ayah di rumah tango harus ma aja anaknyo jo bahaso minang.
3. Niniak mamak di ateh balai adaik atau di kantua KAN dalam barundiang harus jo
bahaso minang.
4. Alim ulama nan maraso dirinyo urang minang, kutiko inyo maagiah pangajian di ranah
minang ko, sadapek mungkin jo bahaso minang.
5. Protocol kutiko mambaok an acara domano sajo di daerah minang ko, asah dalam
acara adai jo budaya harus jo bahaso minang.
6. Panguruih LKAAM baiak di Sumbar walau di kota jo kabupaten, kutiko rapek,diskusi,
seminar, lokakarya, pelatiahan, asah basangkuik adaik jo budaya harusbabahaso
minang.
7. Kalangan pamarentah, sajak dari pamarentahan nagari sampai ka kota jo kabupaten,
lapeh pulo ka tingkek propinsi kutiko baliau rapek, diskusi, seminar, lokakarya,
pelatiahan, ,asah basangkuik adaik jo budaya harus babahaso minang.
8. Kalangan anggota dewan nan sangaik mulia, sajak dari kota jo kabupaten, lapeh pulo ka
tingkek propinsi kutiko baliau rapek, diskusi, seminar, lokakarya, pelatiahan,asah
basangkuik adaik jo budaya harus babahaso minang.
9. Urang minang nan barado di rantau, kalau lai masih maraso urang minang, tolonglah
diaja anak-anak kito jo bahaso minang.
10. Sadonyo nagari nan barado di Sumbar kalau bias mambuek sanksi adaik, taradok
kasalahan anak kamanakan kito mamakai adaik.
Kok sasek di ujuang jalan, babaliak ka pangka jalan, sasek suruik talangkah kumbali,
pulangnyo ka balabeh juo, latakan suatu di tampek nyo, di alua jo patuik, di lingkuang
adaik jo pusako, ijan salah latak bak pangalang, kito dalam bicaro adaik, basampaian jo
bahaso Indonesia.
Padang, 19 Nopember 2010
37 Votes
Perc
akapan yang sering dilakukan pada saat penyambutan
kedatangan marahpulai sering dibawakan dengan bahasa yang
sebenarnya tidak mudah dipahami. Akan tetapi karena
menyangkut upacara dan prosesi adat, maka pihak keluarga
anak daro dalam melakukan penyambutan akan diwakili oleh
wakil yang terbiasa memimpin upacara adat. Ikutilah
percakapan yang terjadi pada saat penerimaan kedatangan
marahpulai.