Anda di halaman 1dari 10

MAKALAH LENGKARA LINAKSANA

LAN KRUNA WILANGAN

Ida Bagus Made Andika Dwi Pramana (14)


Fawwaz Rheznandya Rizqi Q (03)
Yehuda Heiji Londo Elo Mori (34)
Muhammad Rafli Jalal (16)
Reyson Deviano Mangngi Paty (32)
KATA PENGANTAR

Angayubagia aturang titiang majeng ring Ida Sang Hyang


Widhi Wasa, sangkaning
Antuk pasuecan Ida, titiang prasida muputang makalah Basa
Bali puniki.Sesuratan makalah sane karyanin titiang puniki,
matetujon antuk muputang tugas sane kaicen olih guru ring
sekolah. Ring makalah puniki titiang madaging kruna
wilangan lan lengkara linaksana. Dumogi makalah punika
prasida magunea ring para pangwacen.
Antuk pasuecan ida sane sami nenten lali titiang nunas geng
rena sinampura yening
wenten patut ring pikayunnyane sareng sami.
KRUNA WILANGAN

Kruna wilangan inggih punika, kruna sané nyihnahang akéh arta brana utawi akidik
papupulan barang, sahananing maurip wiadin laksana pakaryan, manut soroh nyané rumasuk
wewangsan. Kruna wilangan punika kabinayang dados manutin rupa miwah pawiguna
inucap.

Soroh
Puniki kruna wilangan sané manutin pawiguna ipun kakepah dados nem inggih punika:

1. Kruna wilangan undagan


Kruna wilangan undagan utawi ketékan, kaanggén mabacakan kala utawi barang. Minakadi:
sa, dua, telu, papat, lima, enem, pitu, kutus, sia, dasa, miwah selanturipun.

2. Kruna wilangan gebogan


Kruna wilangan gebogan, kruna wilangan sané madué aran niri-niri utawi carané ngucapang
masiosan tur sampun ketah pisan kaanggén. Kruna wilangan puniki ketah ipun kaucapang
nganggé lengkara, nentén wilangan ipun. Sané ngaranjing ring kruna wilangan gebogan
luiré :

35 wastanipun pesasur
45 wastanipun setiman
50 wastanipun séket
75 wastanipun telung benang
100 wastanipun satus
150 wastanipun karobelah
175 wastanipun lebak
miwah sané siosan
Kruna wilangan pahan
Kruna wilangan pahan puniki boya kasurat antuk angka, sakéwanten kasurat nganggé aksara.
Sané ngranjing ring kruna wilangan pahan luiré :
 Apahempatan utawi aprapat
 Atenga
 Atugel
 Apahteluan utawi apahtiga
miwah sané lianan

3. Kruna wilangan tan janten


Kruna wilangan tan janten puniki akéh nyané nenten janten utawi nénten keni antuk
ngawilangin akéh nyané. Ketah ipun kasurat nganggé kruna utawi aksara. Sané ngranjing ring
kruna wilangan tan janten punki luir ipun :

 Abedik : Nasiné di payuké masisa tuah abedik.


 Begeh : Saudagar baasé begeh maan ngadep baas di Peken
 Liu : Panakné luas ngaku liu ngabe pipis
 Aketek : Uyahé enu di calungé tuah aketek.
 Ombeh : Ombeh mabiayagan lengisé uli di paon.
 Agetul : Agetul tusing enu lengisé di botolé.
 Adésa : Ajaka adésa anaké démonstrasi di lapangan puputan.
 Akikit : Akikit tusing dadi idih gelahné.
 Abanjar : Ajaka abamjar anake nulungin ia mamula padi di carik.
 Apaso : Lawar apaso isinina kuah.

4. Kruna wilangan panta wilangan

Sané ngranjing ring kruna wilangan panta wilangan, inggih punika :


 Ékan
 Dasan
 Tus
 Peon
 Laksan
 Keten/keti
 Yuta
 Bara
 Ingel
 Bengong
5. Kruna wilangan pepasten wilangan
Kruna wilangan puniki akéh ipun sampun pasti. Ketah ipun kruna wilangan puniki karahinin
antuk kruna-kruna sané wénten pakilitan ipun ring kruna wilangan soang-soang. Sané
ngranjing ring kruna wilangan pepasten wilangan, luiré:

 Aakit; Sampi aakit


 Aukud; Bébék aukud
 Abidang; Tikeh abidang
 Apasang; Sandal apasang
 Abungkul; Taluh abungkul
 Amuncuk; Busung amuncuk
 Akropak; Wayang akropak
 Acakep; Lontar acakep
 Ajumput; Nasi ajumput
 Akatih; Tiing akatih
miwah sané lianan

Rupa
Lian raos saking kruna wilangan prasida kaambil saking genah nyané kaanggén, tata cara
ngambil nyané, piranti sané kaanggén, miwah satuan sané kaanggén. Ring panganggéan
punika ketah kawewehin aksara a ring ajeng nyané, kawewehin ring ungkur wilangan sekadi
panta wilangan.

1. Wilangan tan kasikiang


Wilangan puniki nénten ja kasikiang sareng kruna sané kaanggén ngabacak, menawi ri kala
aksara a ipun kaicalang tan dados maartos kruna wilangan utawi wantah dados kruna aran
kemantén. Luiré:

 A barung = gong, gambelan


 A bungkul = taluh, nyuh
 A bidang = kamen, don
 A bulih = baas, biu
 A akit = sampi, kebo
 A sopan = nasi
 A sinduk = nasi
2. Sikian wilangan
Wilangan puniki kasikiang antuk aksara a sareng kruna sané kaanggén ngabacak, menawi ri
kala aksara a ipun kaicalang tan dados maartos kruna wilangan utawi wantah dados kruna
aran kemantén. Luiré:

 Akatih : potlot,bungkung,tiing,lidi,sate,plpen.
 Abungkul : taluh,nyuh,nangka,duren,sumangka,gedang.
 Ajuring : sumaga,sumangka,duren.
 Atala : nyawan
 Atebih : sumangka,tiing,gedang,bata,carik.
 Atukel : benang
 Aukud : siap,jaran,sampi,kambing,kedis,bébék.
 Aijas : biu
 Aijeng : biu,salak
 Apunduh : méméri,bébék,siap.
 Apasang : sepatu,sandal,sumpel.
 Arangsukan : panganggo
 Alempir : kertas
 Abidang : kertas,kamben,saput,don basé.
 Aplupuh : tanem-taneman
 Acutak : carik,tegal
 Akecoran : yeh
 Apapah : don bi,don nyuh,don jaka
 Apuun : punyan nyuh,punyan poh, gedang,nyambu.
 Arence : ceroring,kepundung,buni,buluan
 Akelan : tipat
 Atanding : lawar,banten,sate
 Abatu : duren,nangka
 Apakpakan base : galah,makelone
 Awai,abulan,atiban : dina
 Acengkang,alangkat,améter,adepe : benang,papan
Aran wilangan
Ring basa Bali aran wilangan tan ja kapastika pateh sekadi wilangan petékan ipun, wénten
wilangan-wilangan sané kaaranin mabinayan saréng ketah petékan ipun, luiré:

 Éka : 1
 Lelima : 5
 Adasa : 10
 Solas : 11
 Limolas : 15
 Setiman : 45
 Seket : 50
 Telung benang : 75
 Satus : 100
 Karobelah : 150
 Satak : 200
 Telung atus : 300
 Duang dasa : 20
 Selikur : 21
 Dua likur : 22
 Selae : 25
 Telung dasa : 30
 Pasasur : 35
 Samas : 400
 Limang atus : 500
 Siu : 1000
 Duang tali : 2.000
 Alaksa : 10.000
 Aketi : 100.000
 Ayuta : 1.000.000

3. Wastan Sasih
Pawastaan sasih antuk petékan punika prasida kasiosang antuk pawastaan liyanan minakadi:

 Kasa : sasih 1
 Karo : sasih 2
 Katiga : sasih 3
 Kapat : sasih 4
 Kalima : sasih 5
 Kaenem : sasih 6
 Kapitu : sasih 7
 Kawolu : sasih 8
 Kasanga : sasih 9
 Kadasa : sasih 10
 Kadesta : sasih 11
 Kasada : sasih 12

LENGKARA LINAKSANA

Lengkara Linaksana (kata kerja pasif):


Yan sajeroning lengkara, kahanan panandang (penderita), inggih punika pikukuhing lengkara
katibenan indik (karya), kawastanin : lengkara linaksana (kalimat pasif). Lengkara linaksana
puniki kacihnayang antuk karya sane sampun puput kalaksanayang (kalimat pasif).
Makudang-makudang wimba lengkara linaksana:

1. Lengkara Linaksana kaping : I. Sane kapratama winangun antuk Kruna Kria dados
jejer. Upaminipun :
a. Uli tuni Nyoman alih-alihin tiang.
b. Ooo, ento te uli tuni suba tiang alih Beli?

2. Lengkara Linaksana kaping : II. Sane kaping kalih puniki winangun antuk pangater ka,
kadulurin Kruna Kria sane dados jejer. Upaminipun:
a. Sokne kapenpenin baas teken pipis, kapin anake lingsir ento.
b. Ipun kacingak olih Dane Bapak Guru, msll.

3. Lengkara Linaksana kaping : III. Sane kaping tiga kacihnayang antuk wangun pangater ka,
miwah pangiring ang, wiadin pangater ma, sane pacang ngwetuang karya linaksana (pasif).
Upaminipun:
a. Cakepan punika kasurat duk rahina Redite Umanis Ukir.
b. Ring cakepan punika wenten sane masurat antuk Aksara Bali, wenten taler masurat antuk
Aksara Latin.
c. Aba-abaane kaentungang di tukade dalem.
d. Lawangane ring jaba tengah kantun mauneban.
e. Canange mabrarakan di margane, wireh ada anak ngulungang banten, msll.
Kadi asapunika lengkara-lengkarane sane sampun kaloktah, ring sajeroning uratiang
kawentenan lengkara-lengkara, pamekas nganutin pepalihannyane, utaminnyane manuting
geginan (fungsi)

a. Kruna kria linaksana

Umpami : bukuné suba aba tiang masuk

b. Kruna tiron mapanganter ka - ma

Umpami : suraté suba kakirim dibi sanja

c. Kruna tiron maseselan in-


Umpami : buku punika puput ka sinurat warsa 2017.

d. Kruna tiron mapangiring in, ang

Umpami : I Bapa luas negakin sepéda motor

I Bapa nyemakang biu aijas

e. Kruna tiron mawewehan gibung ka - an

Umpami : makejang tuturanga kajelékan timpalné

Anda mungkin juga menyukai